Кыргызстандын Саламаттык Сактоо
Zdravoohraneniye Kyrgyzstana

ISSN 1694-8068 (Print)

ISSN 1694-805X (Online)

Кирүү

Пост-ковиддик синдромдун клиникалык көрүнүштөрүнүн спектри жана алардын туруктуулугунун узактыгы

https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg2024.4.12.4.33.40
Пост-ковиддик синдромдун клиникалык көрүнүштөрүнүн спектри жана алардын туруктуулугунун узактыгы
Полный текст  

PDF (RUS)
Корутунду Авторлор жөнүндө Шилтемелер

Корутунду

Киришүү. Пост-ковид синдрому - бул коронавирустук пандемиядан кийин пайда болгон жаңы термин. Ал астеникалык, когнитивдик синдромдор, өпкө фиброзы жана башка органдардын жана системалардын бузулушу түрүндөгү ар кандай системалык жабыркоо менен мүнөздөлөт. COVID-19дагы көптөгөн органдардын бузулушу туруктуу симптомдордун спектринин көрүнүшү менен аныкталат. Пост-ковид синдромунун клиникалык көрүнүштөрүнүн сүрөттөлгөн учурларына карабастан, COVID-19 узак мөөнөттүү кесепеттерин аныктоочу себептер жана факторлор бүдөмүк бойдон калууда. COVID-19 менен ооруган бейтаптарды байкоодо аталган инфекция менен ооруган бейтаптарда, инфекциядан кийинки жыт жана даамдын дисфункциясы, ковидден кийинки өпкө фиброзы, башка өнөкөт ооруларга терс таасирин тийгизген жүрөк-кан тамыр көрүнүштөрү аныкталды. Ушуга байланыштуу, COVID-19 менен ооруканага жаткырылган оорулууларда пост-ковиддик синдромдун пайда болуусунун жана жаңы инфекциянын жагымсыз жүрүшүн билүү өтө маанилүү. Изилдөөнүн максаты – Ош облусунун жашоочуларында пост-ковиддик синдромдун клиникалык симптомдорунун көрүнүштөрүнүн спектрин изилдөө болуп саналат. Изилдөөнүн материалдары жана методдору. 2020-2024-жылдар аралыгында Ош облустар аралык клиникалык ооруканасына (мындан ары - ООАК) коронавирустук инфекция диагнозу менен жаткырылган 360 бейтапка перспективдүү анализ жүргүзүлүп, ошол эле оорулууларга пост-ковиддик синдрому менен байкоо жүргүзүлдү. Маалыматтарды иштетүү жана статистикалык талдоо R- студия (Kruskal-Wallis rank sum test; Pearson's Chi-squared test) аркылуу жүргүзүлүп, Медиана (IQR) n (%) аныкталды. Натыйжалар. Коронавирустук инфекциянын менен ооруган бейтаптарды узак мөөнөткө байкоо жүргүзүүдө 174 (ооругандардын жалпы санынан) пост-ковиддик синдром диагнозу аныкталган, анын ичинде оорунун курч мезгилинде болгон симптомдордун сакталышы жана жаңы симптордун пайда болушу байкалды. Пост-ковид синдромунун мультисистемалык көрүнүшү астеникалык синдром (алсыздык, чарчоо, уйкунун бузулушу), неврологиялык бузулуулар (баш оору, агеузия, гипомнезия, концентрациянын бузулушу) жана дем алуу системасынын, ашказан-ичеги-карын, жүрөк-кан тамыр системасынын жана эндокриндик системанын көйгөйлөрү менен мүнөздөлгөн. 2 жылдан бери сакталып калган симптомдор: жалпы алсыздык, даам сезүүнүн жоголушу, жыттын жоголушу, дем алуунун кыйындоосу, миалгия, диарея, көкүрөктүн оорушу, жөтөл, депрессия сыяктуу симптомдор менен мүнөздөлдү. Жаңы катталган симптомдордун ичинен муундардын оорусу (81,1%) жана тынчсыздануу (63,25%) COVID-19дан кийин көпчүлүгүндө кеңири таралган. Жыйынтыгы. Пост-ковид синдрому дем алуунун кыйындашы, жыттын жана даамдын жоголушу, жалпы алсыздык, ошондой эле жаңы симптомдордун катталышы сыяктуу кээ бир симптомдордун узакка созулушу менен мүнөздөлөт. Бул дагы медициналык көзөмөлдү жана реабилитацияны талап кылат.

Авторлор жөнүндө

Кутманова Айнура Зарылбековна, доктор медицинских наук, профессор, Международная высшая школа медицины, Бишкек, Кыргызская Республика

Абдимомунова Бегимай Токтоболотовна, старший преподаватель международного медицинсогой факультета, Ошского государственного университета, Ош, Кыргызская Республика

Жолдошев Сапарбай Тезекбаевич, доктор медицинских наук, доцент медицинского факультета Ошского государственного университета, Ош, Кыргызская Республика

Калыбекова Каныкей Досбаевна, преподаватель международного медицинского факультета Ошского государственного университета, Ош, Кыргызская Республика

Kutmanova Ainura Zarylbekovna, Doctor of Medical Sciences, Professor, International Higher School of Medicine,  Bishkek, Kyrgyz Republic

Abdimomunova Begimai Toktobolotovna, Senior Lecturer, International Medical Faculty, Osh State University, Osh, Kyrgyz Republic

Zholdoshev Saparbay Tezekbaevich, Doctor of Medical Sciences, Associate Professor of the Faculty of Medicine, Osh State University, Osh, Kyrgyz Republic

Kalybekova Kanykei Dosbaevna, Lecturer, International Medical Faculty, Osh State University, Osh, Kyrgyz Republic

Кутманова Айнура Зарылбековна, медицина илимдеринин доктору, профессор, Эл аралык жогорку медицина мектеби,  Бишкек, Кыргыз Республикасы

Абдимомунова Бегимай Токтоболотовна, Ош мамлекеттик университетинин Эл аралык медицина факультетинин ага окутуучусу, Ош, Кыргыз Республикасы

Жолдошев Сапарбай Тезекбаевич, медицина илимдеринин доктору, ОшМУнун медицина факультетинин доценти, Ош, Кыргыз Республикасы

Калыбекова Каныкей Досбаевна, ОшМУнун Эл аралык медицина факультетинин окутуучусу, Ош, Кыргыз Республикасы

Шилтемелер

1. WHO A Clinical Case Definition of Post COVID-19 Condition by a Delphi Consensus, 6 October 2021. [(accessed on 3 March 2022)]. Available online: https://www.who.int/publications/i/item/WHO-2019-nCoV-Post_COVID-19_condition-Clinical_ case_definition-2021.1
2. Clinical Services, Systems. A clinical case definition of post COVID-19 condition by a Delphi consensus. World Health Organization; 6 Oct 2021 [cited 11 May 2022]. Available: https://www.who.int/publications/i/item/WHO-2019-nCoV-Post_COVID-19_condition-Clinical_case_definition-2021.1
3. Шинагареева К.Р., Ашихмин Я.И. Новая коронавирусная инфекция, постковидный синдром (long COVID): эпидемиология, патофизиология, возможности терапии. Здравоохранение Кыргызстана научно-практический журнал 2023, № 4, с.58-67. https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg2023.4.12.6.58.67
4. Nalbandian A, Sehgal K, Gupta A, Madhavan MV, McGroder C, Stevens JS, et al. Post-acute COVID-19 syndrome. Nat Med. 2021;27:601–615. doi: 10.1038/s41591-021-01283-z.
5. Yong SJ. Long COVID or post-COVID-19 syndrome: putative pathophysiology, risk factors, and treatments. Infect Dis (Lond). 2021 Oct;53(10):737-754. doi: 10.1080/23744235.2021.1924397. Epub 2021 May 22. PMID: 34024217; PMCID: PMC8146298.
6. Yong SJ. Long COVID or post-COVID-19 syndrome: putative pathophysiology, risk factors, and treatments. Infect Dis (Lond). 2021 Oct;53(10):737-754. doi: 10.1080/23744235.2021.1924397. Epub 2021 May 22. PMID: 34024217; PMCID: PMC8146298.
7. Hill EL, Mehta HB, Sharma S, Mane K, Singh SK, Xie C, Cathey E, Loomba J, Russell S, Spratt H, DeWitt PE, Ammar N, Madlock-Brown C, Brown D, McMurry JA, Chute CG, Haendel MA, Moffitt R, Pfaff ER, Bennett TD; N3C Consortium; and the RECOVER Consortium. Risk factors associated with post-acute sequelae of SARS-CoV-2: an N3C and NIH RECOVER study. BMC Public Health. 2023 Oct 25;23(1):2103. doi: 10.1186/s12889-023-16916-w. PMID: 37880596; PMCID: PMC10601201.
8. Coleman B, Casiraghi E, Callahan TJ, Blau H, Chan LE, Laraway B, Clark KB, Re'em Y, Gersing KR, Wilkins KJ, Harris NL, Valentini G, Haendel MA, Reese JT, Robinson PN. Association of post-COVID phenotypic manifestations with new-onset psychiatric disease. Transl Psychiatry. 2024 Jun 8;14(1):246. doi: 10.1038/s41398-024-02967-z. PMID: 38851761; PMCID:PMC11162470.
9. CDC . National center for immunization and respiratory diseases (NCIRD) DoVD. long COVID or post-COVID conditions (2022). Available at: https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/long-term-effects/.
10. Lupi L, Vitiello A, Parolin C, Calistri A, Garzino-Demo A. The Potential Role of Viral Persistence in the Post-Acute Sequelae of SARS-CoV-2 Infection (PASC). Pathogens. 2024 May 8;13(5):388. doi: 10.3390/pathogens13050388. PMID: 38787240; PMCID: PMC11123686
11. Sudre CH, Murray B, Varsavsky T, et al. Attributes and predictors of long COVID. Nat Med. 2021;27(4):626–631.  doi:10.1038/s41591-021-01292-y.
12. Bonilla H, Peluso MJ, Rodgers K, Aberg JA, Patterson TF, Tamburro R, Baizer L, Goldman JD, Rouphael N, Deitchman A, Fine J, Fontelo P, Kim AY, Shaw G, Stratford J, Ceger P, Costantine MM, Fisher L, O'Brien L, Maughan C, Quigley JG, Gabbay V, Mohandas S, Williams D, McComsey GA. Therapeutic trials for long COVID-19: A call to action from the interventions taskforce of the RECOVER initiative. Front Immunol. 2023 Mar 9;14:1129459. doi: 10.3389/fimmu.2023.1129459. PMID: 36969241;PMCID: PMC10034329
13. Amenta E.M., Spallone A., Rodriguez-Barradas M.C., El Sahly H.M., Atmar R.L., Kulkarni P.A. Postacute COVID-19: An Overview and Approach to Classification. Open Forum Infect. Dis. 2020;7:ofaa509. doi: 10.1093/ofid/ofaa509.
14. Белокриницкая Т. Е., Фролова Н. И., Мудров В. А., Каргина К. А., Шаметова Е. А., Жамьянова Ч. Ц., Осмонова Ш. Р. Постковидный синдром у молодых здоровых женщин: миф или реальность? Гинекология. 2023;25(3):341–347. DOI:10.26442/20795696.2023.3.202333
15. Сулайманов Ш. А., Бримкулов Н. Н., Чернышева Е. А., Сагатбаева Н. А., Абдрахманова С. Т., Батырханов Ш. К., Эсеналиева Ж. А. Постковидный синдром у студентов: клинико-диагностические особенности в Центральной Азии. Здравоохранение Кыргызстана 2022, № 3, с. 108-116. https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg20229316108

1. WHO A Clinical Case Definition of Post COVID-19 Condition by a Delphi Consensus, 6 October 2021. [(accessed on 3 March 2022)]. Available online: https://www.who.int/publications/i/item/WHO-2019-nCoV-Post_COVID-19_condition-Clinical_case_definition-2021.1
2. Clinical Services, Systems. A clinical case definition of post COVID-19 condition by a Delphi consensus. World Health Organization; 6 Oct 2021 [cited 11 May 2022]. Available: https://www.who.int/publications/i/item/WHO-2019-nCoV-Post_COVID-19_condition-Clinical_case_definition-2021.1
3. Shinagareeva K.R., Ashikhmin Ya.I. New coronavirus infection, post-covid syndrome (long COVID): epidemiology, pathophysiology, treatment options. Healthcare of Kyrgyzstan scientific and practical journal 2023, No. 4, pp. 58-67. https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg2023.4.12 .6.58.67
4. Nalbandian A, Sehgal K, Gupta A, Madhavan MV, McGroder C, Stevens JS, et al. Post-acute COVID-19 syndrome. Nat Med. 2021;27:601–615. doi: 10.1038/ s41591-021-01283-z.
5. Yong SJ. Long COVID or post-COVID-19 syndrome: putative pathophysiology, risk factors, and treatments. Infect Dis (Lond). 2021 Oct;53(10):737-754. doi: 10.1080/23744235.2021.1924397. Epub 2021 May 22. PMID: 34024217; PMCID: PMC8146298.
6. Yong SJ. Long COVID or post-COVID-19 syndrome: putative pathophysiology, risk factors, and treatments. Infect Dis (Lond). 2021 Oct;53(10):737-754. doi: 10.1080/23744235.2021.1924397. Epub 2021 May 22. PMID: 34024217; PMCID: PMC8146298.
7. Hill EL, Mehta HB, Sharma S, Mane K, Singh SK, Xie C, Cathey E, Loomba J, Russell S, Spratt H, DeWitt PE, Ammar N, Madlock-Brown C, Brown D, McMurry JA, Chute CG, Haendel MA, Moffitt R, Pfaff ER, Bennett TD; N3C Consortium; and the RECOVER Consortium. Risk factors associated with post-acute sequelae of SARS-CoV-2: an N3C and NIH RECOVER study. BMC Public Health. 2023 Oct 25;23(1):2103. doi: 10.1186/s12889-023-16916-w. PMID: 37880596; PMCID: PMC10601201.
8. Coleman B, Casiraghi E, Callahan TJ, Blau H, Chan LE, Laraway B, Clark KB, Re'em Y, Gersing KR, Wilkins KJ, Harris NL, Valentini G, Haendel MA, Reese JT, Robinson PN. Association of post-COVID phenotypic manifestations with new-onset psychiatric disease. Transl Psychiatry. 2024 Jun 8;14(1):246. doi: 10.1038/s41398-024-02967-z. PMID: 38851761; PMCID:PMC11162470.
9. CDC. National center for immunization and respiratory diseases (NCIRD) DoVD. long COVID or post-COVID conditions (2022). Available at: https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/long-term-effects/.
10. Lupi L, Vitiello A, Parolin C, Calistri A, Garzino-Demo A. The Potential Role of Viral Persistence in the Post-Acute Sequelae of SARS-CoV-2 Infection (PASC). Pathogens. 2024 May 8;13(5):388. doi: 10.3390/pathogens13050388. PMID: 38787240; PMCID: PMC11123686
11. Sudre CH, Murray B, Varsavsky T, et al. Attributes and predictors of long COVID. Nat Med. 2021;27(4):626–631.  doi:10.1038/s41591-021-01292-y.
12. Bonilla H, Peluso MJ, Rodgers K, Aberg JA, Patterson TF, Tamburro R, Baizer L, Goldman JD, Rouphael N, Deitchman A, Fine J, Fontelo P, Kim AY, Shaw G, Stratford J, Ceger P, Costantine MM, Fisher L, O'Brien L, Maughan C, Quigley JG, Gabbay V, Mohandas S, Williams D, McComsey GA. Therapeutic trials for long COVID-19: A call to action from the interventions taskforce of the RECOVER initiative. Front Immunol. 2023 Mar 9;14:1129459. doi: 10.3389/fimmu.2023.1129459. PMID: 36969241;PMCID: PMC10034329
13. Amenta E.M., Spallone A., Rodriguez-Barradas M.C., El Sahly H.M., Atmar R.L., Kulkarni P.A. Postacute COVID-19: An Overview and Approach to Classification. Open Forum Infect. Dis. 2020; 7:ofaa509. doi: 10.1093/ofid/ofaa509.
14. Belokrinitskaya T. E., Frolova N. I., Mudrov V. A., Kargina K. A., Shametova E. A., Zham'yanova Ch. Ts., Osmonova Sh. R. Post-Covid syndrome in young healthy women: myth or reality? Gynecology. 2023;25(3):341–347. DOI:10.26442/20795696.2023.3.202333
15. Sulaimanov Sh. A., Brimkulov N. N., Chernysheva E. A., Sagatbaeva N. A., Abdrakhmanova S. T., Batyrkhanov Sh. K., Esenalieva Zh. A. Post-Covid syndrome in students: clinical diagnostic features in Central Asia. Healthcare of Kyrgyzstan 2022, No. 3, p. 108-116. https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg20229316108

1. ДССУнун Клиникалык Класстын Пост COVID-19 абалынын Дельфи консенсусу боюнча аныктамасы, 2021-жылдын 6-октябры. [(2022-жылдын 3-мартында жеткиликтүү)]. Онлайнда жеткиликтүү: https://www.who.int/publications/i/item/WHO-2019-nCoV-Post_COVID-19_condition-Clinical_case_definition-2021.1
2. Клиникалык кызматтар, системалар. Delphi консенсусу боюнча COVID-19дан кийинки абалдын клиникалык аныктамасы. Бүткүл дүйнөлүк саламаттык сактоо уюму; 2021-жылдын 6-октябры [2022-жылдын 11-майында алынган]. Жеткиликтүү: https://www.who.int/publications/i/item/WHO-2019-nCoV-Post_COVID-19_condition-Clinical_case_definition-2021.1
3. Шинагареева К.Р., Ашихмин Я.И. Жаңы коронавирустук инфекция, пост-COVID синдрому (узак COVID): эпидемиология, патофизиология, дарылоо жолдору. Кыргызстан саламаттыкты сактоо илимий-практикалык журнал 2023, №4, 58-67-б. https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg2023.4.12.6.58.67
4. Налбандян А, Сехгал К, Гупта А, Мадхаван М.В., МакГродер С, Стивенс Дж.С, ж.б. Курч кармагандан кийинки COVID-19 синдрому. Нат Мед. 2021;27:601–615. doi: 10.1038/s41591-021-01283-z.
5. Йонг СЖ. Узак COVID же пост-COVID-19 синдрому: болжолдуу патофизиология, коркунуч факторлору жана дарылоо. Жугуштуу оору (Лондия). 2021 окт;53(10):737-754. doi: 10.1080/23744235.2021.1924397. Epub 2021 Май 22. PMID: 34024217; PMCID: PMC8146298.
6. Йонг СЖ. Узак COVID же пост-COVID-19 синдрому: болжолдуу патофизиология, коркунуч факторлору жана дарылоо. Жугуштуу оору (Лондия). 2021 окт;53(10):737-754. doi: 10.1080/23744235.2021.1924397. Epub 2021 Май 22. PMID: 34024217; PMCID: PMC8146298.
7. Хилл ЭЛ, Мехта ХБ, Шарма С, Мане К, Сингх СК, Си С, Кэти Е, Лумба Дж, Рассел С, Спратт Х, ДеВитт П.Э, Аммар Н, Мадлок-Браун С, Браун Д, МакМюрри Джа, Чут CG, Haendel MA, Moffitt R, Pfaff ER, Bennett TD; N3C Consortium; жана RECOVER Консорциуму. SARS-CoV-2нин курч кармагандан кийинки кесепеттери менен байланышкан тобокелдик факторлору: N3C жана NIH RECOVER изилдөөсү. BMC Коомдук саламаттык сактоо. 2023 окт 25;23(1):2103. doi: 10.1186/s12889-023-16916-w. PMID: 37880596; PMCID: PMC10601201.
8. Колеман Б, Касираги Е, Каллахан ТДж, Блау Х, Чан ЛЕ, Ларавэй Б, Кларк КБ, Реем Ю, Герсинг КР, Уилкинс КДж, Харрис НЛ, Валентини Г, Хаэндель МА, Риз Дж.Т., Робинсон П.Н. Жаңы башталган психиатриялык оору менен COVIDден кийинки фенотиптик көрүнүштөрдүн ассоциациясы. Психиатриянын котормосу. 2024 июнь 8;14(1):246. doi: 10.1038/s41398-024-02967-z. PMID: 38851761; PMCID: PMC11162470.
9. CDC. Иммундаштыруу жана респиратордук оорулар боюнча улуттук борбор (NCIRD) DoVD. узак COVID же пост-COVID шарттары (2022). Бул жерде жеткиликтүү: https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/long-term-effects/.
10. Лупи Л, Витиелло А, Паролин С, Калистри А, Гарзино-Демо А. SARS-CoV-2 инфекциясынын (PASC) курч кармагандан кийинки кесепеттериндеги вирустук туруктуулуктун потенциалдуу ролу. Патогендер. 2024 Май 8;13(5):388. doi: 10.3390/pathogens13050388. PMID: 38787240; PMCID: PMC11123686
11. Sudre CH, Murray B, Varsavsky T, et al. Узак COVIDдин атрибуттары жана божомолдоочулары. Нат Мед. 2021;27(4):626–631. Doi:10.1038/s41591-021-01292-y.
12. Bonilla H, Peluso MJ, Rodgers K, Aberg JA, Patterson TF, Tamburro R, Baizer L, Goldman JD, Rouphael N, Deitchman A, Fine J, Fontelo P, Kim AY, Shaw G, Stratford J, Ceger P, Костантин MM, Fisher L, O'Brien L, Maughan C, Quigley JG, Gabbay V, Mohandas S, Williams D, McComsey GA. Узак мөөнөттүү COVID-19 үчүн терапиялык сыноолор: RECOVER демилгесинин кийлигишүү тобунун аракетке чакыруусу. Front Immunol. 2023 Март 9;14:1129459. doi: 10.3389/fimmu.2023.1129459. PMID: 36969241;PMCID: PMC10034329
13. Амента Е.М., Спаллон А., Родригес-Баррадас М.К., Эл Сахли Х.М., Атмар Р.Л., Кулкарни П.А. Postacute COVID-19: Классификацияга сереп салуу жана мамиле. Open Forum Infect. Dis. 2020;7:ofaa509. doi: 10.1093/ofid/ofaa509.
14. Белокриницкая Т.Е., Фролова Н.И., Мудров В.А., Каргина К.А., Шаметова Э.А., Жамьянова Ч., Осмонова Ш. Гинекология. 2023;25(3):341–347. DOI:10.26442/20795696.2023.3.202333
15. Сулайманов Ш., Бримкулов Н., Чернышева Э.А., Сагатбаева Н.А., Абдрахманова С., Батырханов К., Эсеналиева Ж. Кыргызстандын саламаттыкты сактоо 2022, №3, стр. 108-116. https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg20229316108

Негизги сөздөр
Пандемия , COVID-19 , Постковидтик синдрому , Симптомдордун спектри , Астения , Миалгия , Жалпы алсыздык , Бейтаптар
Для цитирования

Кутманова А.З., Абдимомунова Б.Т., Жолдошев С.Т., Калыбекова К.Д. Спектр клинических проявлений постковидного синдрома и длительность их сохранения. Научно-практический журнал «Здравоохранение Кыргызстана» 2024, № 4, с. 33-40.  https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg2024.4.12.4.33.40 
For citation

Kutmanova A.Z., Abdimomunova B.T., Zholdoshev S.T., Kalybekova K.D.Spectrum of clinical manifestations of post -
COVID syndrome and the duration of their persistence.Scientific and practical journal “Health care of Kyrgyzstan”
2024, No.4, p.33-40.  https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg2024.4.12.4.33.40

Цитата үчүн

Кутманова А.З., Абдимомунова Б.Т., Жолдошев С.Т., Калыбекова К.Д. Пост-ковиддик синдромдун клиникалык көрүнүштөрүнүн спектри жана алардын туруктуулугунун узактыгы. "Кыргызстандын саламаттык сактоо"
илимий-практикалык журналы 2024, № 3, б. 33-40.  https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg2024.4.12.4.33.40

Авторлор Кутманова А.З., Абдимомунова Б.Т., Жолдошев С.Т. , Калыбекова К.Д.
Ссылка doi.org https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg2024.4.12.4.33.40
Беттер 33-40
Негизги сөздөр Пандемия, COVID-19, Постковидтик синдрому, Симптомдордун спектри, Астения, Миалгия, Жалпы алсыздык, Бейтаптар
Орусча
Об авторах

Кутманова Айнура Зарылбековна, доктор медицинских наук, профессор, Международная высшая школа медицины, Бишкек, Кыргызская Республика

Абдимомунова Бегимай Токтоболотовна, старший преподаватель международного медицинсогой факультета, Ошского государственного университета, Ош, Кыргызская Республика

Жолдошев Сапарбай Тезекбаевич, доктор медицинских наук, доцент медицинского факультета Ошского государственного университета, Ош, Кыргызская Республика

Калыбекова Каныкей Досбаевна, преподаватель международного медицинского факультета Ошского государственного университета, Ош, Кыргызская Республика
Полный текст

PDF (RUS)
Список литературы

1. WHO A Clinical Case Definition of Post COVID-19 Condition by a Delphi Consensus, 6 October 2021. [(accessed on 3 March 2022)]. Available online: https://www.who.int/publications/i/item/WHO-2019-nCoV-Post_COVID-19_condition-Clinical_ case_definition-2021.1
2. Clinical Services, Systems. A clinical case definition of post COVID-19 condition by a Delphi consensus. World Health Organization; 6 Oct 2021 [cited 11 May 2022]. Available: https://www.who.int/publications/i/item/WHO-2019-nCoV-Post_COVID-19_condition-Clinical_case_definition-2021.1
3. Шинагареева К.Р., Ашихмин Я.И. Новая коронавирусная инфекция, постковидный синдром (long COVID): эпидемиология, патофизиология, возможности терапии. Здравоохранение Кыргызстана научно-практический журнал 2023, № 4, с.58-67. https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg2023.4.12.6.58.67
4. Nalbandian A, Sehgal K, Gupta A, Madhavan MV, McGroder C, Stevens JS, et al. Post-acute COVID-19 syndrome. Nat Med. 2021;27:601–615. doi: 10.1038/s41591-021-01283-z.
5. Yong SJ. Long COVID or post-COVID-19 syndrome: putative pathophysiology, risk factors, and treatments. Infect Dis (Lond). 2021 Oct;53(10):737-754. doi: 10.1080/23744235.2021.1924397. Epub 2021 May 22. PMID: 34024217; PMCID: PMC8146298.
6. Yong SJ. Long COVID or post-COVID-19 syndrome: putative pathophysiology, risk factors, and treatments. Infect Dis (Lond). 2021 Oct;53(10):737-754. doi: 10.1080/23744235.2021.1924397. Epub 2021 May 22. PMID: 34024217; PMCID: PMC8146298.
7. Hill EL, Mehta HB, Sharma S, Mane K, Singh SK, Xie C, Cathey E, Loomba J, Russell S, Spratt H, DeWitt PE, Ammar N, Madlock-Brown C, Brown D, McMurry JA, Chute CG, Haendel MA, Moffitt R, Pfaff ER, Bennett TD; N3C Consortium; and the RECOVER Consortium. Risk factors associated with post-acute sequelae of SARS-CoV-2: an N3C and NIH RECOVER study. BMC Public Health. 2023 Oct 25;23(1):2103. doi: 10.1186/s12889-023-16916-w. PMID: 37880596; PMCID: PMC10601201.
8. Coleman B, Casiraghi E, Callahan TJ, Blau H, Chan LE, Laraway B, Clark KB, Re'em Y, Gersing KR, Wilkins KJ, Harris NL, Valentini G, Haendel MA, Reese JT, Robinson PN. Association of post-COVID phenotypic manifestations with new-onset psychiatric disease. Transl Psychiatry. 2024 Jun 8;14(1):246. doi: 10.1038/s41398-024-02967-z. PMID: 38851761; PMCID:PMC11162470.
9. CDC . National center for immunization and respiratory diseases (NCIRD) DoVD. long COVID or post-COVID conditions (2022). Available at: https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/long-term-effects/.
10. Lupi L, Vitiello A, Parolin C, Calistri A, Garzino-Demo A. The Potential Role of Viral Persistence in the Post-Acute Sequelae of SARS-CoV-2 Infection (PASC). Pathogens. 2024 May 8;13(5):388. doi: 10.3390/pathogens13050388. PMID: 38787240; PMCID: PMC11123686
11. Sudre CH, Murray B, Varsavsky T, et al. Attributes and predictors of long COVID. Nat Med. 2021;27(4):626–631.  doi:10.1038/s41591-021-01292-y.
12. Bonilla H, Peluso MJ, Rodgers K, Aberg JA, Patterson TF, Tamburro R, Baizer L, Goldman JD, Rouphael N, Deitchman A, Fine J, Fontelo P, Kim AY, Shaw G, Stratford J, Ceger P, Costantine MM, Fisher L, O'Brien L, Maughan C, Quigley JG, Gabbay V, Mohandas S, Williams D, McComsey GA. Therapeutic trials for long COVID-19: A call to action from the interventions taskforce of the RECOVER initiative. Front Immunol. 2023 Mar 9;14:1129459. doi: 10.3389/fimmu.2023.1129459. PMID: 36969241;PMCID: PMC10034329
13. Amenta E.M., Spallone A., Rodriguez-Barradas M.C., El Sahly H.M., Atmar R.L., Kulkarni P.A. Postacute COVID-19: An Overview and Approach to Classification. Open Forum Infect. Dis. 2020;7:ofaa509. doi: 10.1093/ofid/ofaa509.
14. Белокриницкая Т. Е., Фролова Н. И., Мудров В. А., Каргина К. А., Шаметова Е. А., Жамьянова Ч. Ц., Осмонова Ш. Р. Постковидный синдром у молодых здоровых женщин: миф или реальность? Гинекология. 2023;25(3):341–347. DOI:10.26442/20795696.2023.3.202333
15. Сулайманов Ш. А., Бримкулов Н. Н., Чернышева Е. А., Сагатбаева Н. А., Абдрахманова С. Т., Батырханов Ш. К., Эсеналиева Ж. А. Постковидный синдром у студентов: клинико-диагностические особенности в Центральной Азии. Здравоохранение Кыргызстана 2022, № 3, с. 108-116. https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg20229316108
Для цитирования

Кутманова А.З., Абдимомунова Б.Т., Жолдошев С.Т., Калыбекова К.Д. Спектр клинических проявлений постковидного синдрома и длительность их сохранения. Научно-практический журнал «Здравоохранение Кыргызстана» 2024, № 4, с. 33-40.  https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg2024.4.12.4.33.40 
Англисче
About authors

Kutmanova Ainura Zarylbekovna, Doctor of Medical Sciences, Professor, International Higher School of Medicine,  Bishkek, Kyrgyz Republic

Abdimomunova Begimai Toktobolotovna, Senior Lecturer, International Medical Faculty, Osh State University, Osh, Kyrgyz Republic

Zholdoshev Saparbay Tezekbaevich, Doctor of Medical Sciences, Associate Professor of the Faculty of Medicine, Osh State University, Osh, Kyrgyz Republic

Kalybekova Kanykei Dosbaevna, Lecturer, International Medical Faculty, Osh State University, Osh, Kyrgyz Republic
References

1. WHO A Clinical Case Definition of Post COVID-19 Condition by a Delphi Consensus, 6 October 2021. [(accessed on 3 March 2022)]. Available online: https://www.who.int/publications/i/item/WHO-2019-nCoV-Post_COVID-19_condition-Clinical_case_definition-2021.1
2. Clinical Services, Systems. A clinical case definition of post COVID-19 condition by a Delphi consensus. World Health Organization; 6 Oct 2021 [cited 11 May 2022]. Available: https://www.who.int/publications/i/item/WHO-2019-nCoV-Post_COVID-19_condition-Clinical_case_definition-2021.1
3. Shinagareeva K.R., Ashikhmin Ya.I. New coronavirus infection, post-covid syndrome (long COVID): epidemiology, pathophysiology, treatment options. Healthcare of Kyrgyzstan scientific and practical journal 2023, No. 4, pp. 58-67. https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg2023.4.12 .6.58.67
4. Nalbandian A, Sehgal K, Gupta A, Madhavan MV, McGroder C, Stevens JS, et al. Post-acute COVID-19 syndrome. Nat Med. 2021;27:601–615. doi: 10.1038/ s41591-021-01283-z.
5. Yong SJ. Long COVID or post-COVID-19 syndrome: putative pathophysiology, risk factors, and treatments. Infect Dis (Lond). 2021 Oct;53(10):737-754. doi: 10.1080/23744235.2021.1924397. Epub 2021 May 22. PMID: 34024217; PMCID: PMC8146298.
6. Yong SJ. Long COVID or post-COVID-19 syndrome: putative pathophysiology, risk factors, and treatments. Infect Dis (Lond). 2021 Oct;53(10):737-754. doi: 10.1080/23744235.2021.1924397. Epub 2021 May 22. PMID: 34024217; PMCID: PMC8146298.
7. Hill EL, Mehta HB, Sharma S, Mane K, Singh SK, Xie C, Cathey E, Loomba J, Russell S, Spratt H, DeWitt PE, Ammar N, Madlock-Brown C, Brown D, McMurry JA, Chute CG, Haendel MA, Moffitt R, Pfaff ER, Bennett TD; N3C Consortium; and the RECOVER Consortium. Risk factors associated with post-acute sequelae of SARS-CoV-2: an N3C and NIH RECOVER study. BMC Public Health. 2023 Oct 25;23(1):2103. doi: 10.1186/s12889-023-16916-w. PMID: 37880596; PMCID: PMC10601201.
8. Coleman B, Casiraghi E, Callahan TJ, Blau H, Chan LE, Laraway B, Clark KB, Re'em Y, Gersing KR, Wilkins KJ, Harris NL, Valentini G, Haendel MA, Reese JT, Robinson PN. Association of post-COVID phenotypic manifestations with new-onset psychiatric disease. Transl Psychiatry. 2024 Jun 8;14(1):246. doi: 10.1038/s41398-024-02967-z. PMID: 38851761; PMCID:PMC11162470.
9. CDC. National center for immunization and respiratory diseases (NCIRD) DoVD. long COVID or post-COVID conditions (2022). Available at: https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/long-term-effects/.
10. Lupi L, Vitiello A, Parolin C, Calistri A, Garzino-Demo A. The Potential Role of Viral Persistence in the Post-Acute Sequelae of SARS-CoV-2 Infection (PASC). Pathogens. 2024 May 8;13(5):388. doi: 10.3390/pathogens13050388. PMID: 38787240; PMCID: PMC11123686
11. Sudre CH, Murray B, Varsavsky T, et al. Attributes and predictors of long COVID. Nat Med. 2021;27(4):626–631.  doi:10.1038/s41591-021-01292-y.
12. Bonilla H, Peluso MJ, Rodgers K, Aberg JA, Patterson TF, Tamburro R, Baizer L, Goldman JD, Rouphael N, Deitchman A, Fine J, Fontelo P, Kim AY, Shaw G, Stratford J, Ceger P, Costantine MM, Fisher L, O'Brien L, Maughan C, Quigley JG, Gabbay V, Mohandas S, Williams D, McComsey GA. Therapeutic trials for long COVID-19: A call to action from the interventions taskforce of the RECOVER initiative. Front Immunol. 2023 Mar 9;14:1129459. doi: 10.3389/fimmu.2023.1129459. PMID: 36969241;PMCID: PMC10034329
13. Amenta E.M., Spallone A., Rodriguez-Barradas M.C., El Sahly H.M., Atmar R.L., Kulkarni P.A. Postacute COVID-19: An Overview and Approach to Classification. Open Forum Infect. Dis. 2020; 7:ofaa509. doi: 10.1093/ofid/ofaa509.
14. Belokrinitskaya T. E., Frolova N. I., Mudrov V. A., Kargina K. A., Shametova E. A., Zham'yanova Ch. Ts., Osmonova Sh. R. Post-Covid syndrome in young healthy women: myth or reality? Gynecology. 2023;25(3):341–347. DOI:10.26442/20795696.2023.3.202333
15. Sulaimanov Sh. A., Brimkulov N. N., Chernysheva E. A., Sagatbaeva N. A., Abdrakhmanova S. T., Batyrkhanov Sh. K., Esenalieva Zh. A. Post-Covid syndrome in students: clinical diagnostic features in Central Asia. Healthcare of Kyrgyzstan 2022, No. 3, p. 108-116. https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg20229316108
For citation

Kutmanova A.Z., Abdimomunova B.T., Zholdoshev S.T., Kalybekova K.D.Spectrum of clinical manifestations of post -
COVID syndrome and the duration of their persistence.Scientific and practical journal “Health care of Kyrgyzstan”
2024, No.4, p.33-40.  https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg2024.4.12.4.33.40

Кыргызча
Авторлор жөнүндө

Кутманова Айнура Зарылбековна, медицина илимдеринин доктору, профессор, Эл аралык жогорку медицина мектеби,  Бишкек, Кыргыз Республикасы

Абдимомунова Бегимай Токтоболотовна, Ош мамлекеттик университетинин Эл аралык медицина факультетинин ага окутуучусу, Ош, Кыргыз Республикасы

Жолдошев Сапарбай Тезекбаевич, медицина илимдеринин доктору, ОшМУнун медицина факультетинин доценти, Ош, Кыргыз Республикасы

Калыбекова Каныкей Досбаевна, ОшМУнун Эл аралык медицина факультетинин окутуучусу, Ош, Кыргыз Республикасы
Шилтемелер

1. ДССУнун Клиникалык Класстын Пост COVID-19 абалынын Дельфи консенсусу боюнча аныктамасы, 2021-жылдын 6-октябры. [(2022-жылдын 3-мартында жеткиликтүү)]. Онлайнда жеткиликтүү: https://www.who.int/publications/i/item/WHO-2019-nCoV-Post_COVID-19_condition-Clinical_case_definition-2021.1
2. Клиникалык кызматтар, системалар. Delphi консенсусу боюнча COVID-19дан кийинки абалдын клиникалык аныктамасы. Бүткүл дүйнөлүк саламаттык сактоо уюму; 2021-жылдын 6-октябры [2022-жылдын 11-майында алынган]. Жеткиликтүү: https://www.who.int/publications/i/item/WHO-2019-nCoV-Post_COVID-19_condition-Clinical_case_definition-2021.1
3. Шинагареева К.Р., Ашихмин Я.И. Жаңы коронавирустук инфекция, пост-COVID синдрому (узак COVID): эпидемиология, патофизиология, дарылоо жолдору. Кыргызстан саламаттыкты сактоо илимий-практикалык журнал 2023, №4, 58-67-б. https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg2023.4.12.6.58.67
4. Налбандян А, Сехгал К, Гупта А, Мадхаван М.В., МакГродер С, Стивенс Дж.С, ж.б. Курч кармагандан кийинки COVID-19 синдрому. Нат Мед. 2021;27:601–615. doi: 10.1038/s41591-021-01283-z.
5. Йонг СЖ. Узак COVID же пост-COVID-19 синдрому: болжолдуу патофизиология, коркунуч факторлору жана дарылоо. Жугуштуу оору (Лондия). 2021 окт;53(10):737-754. doi: 10.1080/23744235.2021.1924397. Epub 2021 Май 22. PMID: 34024217; PMCID: PMC8146298.
6. Йонг СЖ. Узак COVID же пост-COVID-19 синдрому: болжолдуу патофизиология, коркунуч факторлору жана дарылоо. Жугуштуу оору (Лондия). 2021 окт;53(10):737-754. doi: 10.1080/23744235.2021.1924397. Epub 2021 Май 22. PMID: 34024217; PMCID: PMC8146298.
7. Хилл ЭЛ, Мехта ХБ, Шарма С, Мане К, Сингх СК, Си С, Кэти Е, Лумба Дж, Рассел С, Спратт Х, ДеВитт П.Э, Аммар Н, Мадлок-Браун С, Браун Д, МакМюрри Джа, Чут CG, Haendel MA, Moffitt R, Pfaff ER, Bennett TD; N3C Consortium; жана RECOVER Консорциуму. SARS-CoV-2нин курч кармагандан кийинки кесепеттери менен байланышкан тобокелдик факторлору: N3C жана NIH RECOVER изилдөөсү. BMC Коомдук саламаттык сактоо. 2023 окт 25;23(1):2103. doi: 10.1186/s12889-023-16916-w. PMID: 37880596; PMCID: PMC10601201.
8. Колеман Б, Касираги Е, Каллахан ТДж, Блау Х, Чан ЛЕ, Ларавэй Б, Кларк КБ, Реем Ю, Герсинг КР, Уилкинс КДж, Харрис НЛ, Валентини Г, Хаэндель МА, Риз Дж.Т., Робинсон П.Н. Жаңы башталган психиатриялык оору менен COVIDден кийинки фенотиптик көрүнүштөрдүн ассоциациясы. Психиатриянын котормосу. 2024 июнь 8;14(1):246. doi: 10.1038/s41398-024-02967-z. PMID: 38851761; PMCID: PMC11162470.
9. CDC. Иммундаштыруу жана респиратордук оорулар боюнча улуттук борбор (NCIRD) DoVD. узак COVID же пост-COVID шарттары (2022). Бул жерде жеткиликтүү: https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/long-term-effects/.
10. Лупи Л, Витиелло А, Паролин С, Калистри А, Гарзино-Демо А. SARS-CoV-2 инфекциясынын (PASC) курч кармагандан кийинки кесепеттериндеги вирустук туруктуулуктун потенциалдуу ролу. Патогендер. 2024 Май 8;13(5):388. doi: 10.3390/pathogens13050388. PMID: 38787240; PMCID: PMC11123686
11. Sudre CH, Murray B, Varsavsky T, et al. Узак COVIDдин атрибуттары жана божомолдоочулары. Нат Мед. 2021;27(4):626–631. Doi:10.1038/s41591-021-01292-y.
12. Bonilla H, Peluso MJ, Rodgers K, Aberg JA, Patterson TF, Tamburro R, Baizer L, Goldman JD, Rouphael N, Deitchman A, Fine J, Fontelo P, Kim AY, Shaw G, Stratford J, Ceger P, Костантин MM, Fisher L, O'Brien L, Maughan C, Quigley JG, Gabbay V, Mohandas S, Williams D, McComsey GA. Узак мөөнөттүү COVID-19 үчүн терапиялык сыноолор: RECOVER демилгесинин кийлигишүү тобунун аракетке чакыруусу. Front Immunol. 2023 Март 9;14:1129459. doi: 10.3389/fimmu.2023.1129459. PMID: 36969241;PMCID: PMC10034329
13. Амента Е.М., Спаллон А., Родригес-Баррадас М.К., Эл Сахли Х.М., Атмар Р.Л., Кулкарни П.А. Postacute COVID-19: Классификацияга сереп салуу жана мамиле. Open Forum Infect. Dis. 2020;7:ofaa509. doi: 10.1093/ofid/ofaa509.
14. Белокриницкая Т.Е., Фролова Н.И., Мудров В.А., Каргина К.А., Шаметова Э.А., Жамьянова Ч., Осмонова Ш. Гинекология. 2023;25(3):341–347. DOI:10.26442/20795696.2023.3.202333
15. Сулайманов Ш., Бримкулов Н., Чернышева Э.А., Сагатбаева Н.А., Абдрахманова С., Батырханов К., Эсеналиева Ж. Кыргызстандын саламаттыкты сактоо 2022, №3, стр. 108-116. https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg20229316108
Цитата үчүн

Кутманова А.З., Абдимомунова Б.Т., Жолдошев С.Т., Калыбекова К.Д. Пост-ковиддик синдромдун клиникалык көрүнүштөрүнүн спектри жана алардын туруктуулугунун узактыгы. "Кыргызстандын саламаттык сактоо"
илимий-практикалык журналы 2024, № 3, б. 33-40.  https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg2024.4.12.4.33.40

Көрүүлөр: 98
Copyright MAXXmarketing GmbH
JoomShopping Download & Support