№3 (2024)

Киришүү. Акыркы жылдардагы кан кызматынын ишмердүүлүгү боюнча маалыматтарды талдоо донорлордун санынын, донордук кандын,плазманын донорлугунун, чогултулган кандын жана анын компоненттеринин көлөмүнүн көбөйүшү сыяктуу оң тенденцияларды көрсөтөт.Орточо бир жолку дозанын көлөмү көбөйдү, плазмаферез аркылуу алынган плазманын донорлорунун саны өстү. Лейкофильтрация жанавирусту инактивациялоо сыяктуу жаңы технологиялар киргизилди. Кан аркылуу жугуучу инфекцияларды (ВИЧ, гепатит В, С гепатити, сифилис) эрте аныктоо ыкмалары өркүндөтүлдү. Кан донорлорунун бруцеллез оорусун аныктоонун эффективдүү методу иштелип чыгып,практикага киргизилди. Максаты: улуттук масштабда коопсуз, жетиштүү жана ишенимдүү кан менен камсыз кылуу үчүн туруктуу донордук базаны түзүү. Материалдары жана усулу. ф1здрав «Кан кызматынын иши жөнүндө» статистикалык отчеттук маалыматтары колдонулган. Жалпылоо жана иштеп чыгуу үчүн Excel компьютердик программалары колдонулду. Натыйжалар жана талкулоо. Жаңы технологияларды (лейкофильтрация, вирусту инактивациялоо, бруцеллезду Кумбс гел тест бруцеллез
карталары менен аныктоо методу) ишке киргизүү кан куюунун инфекциялык коопсуздугунун деңгээлин жогорулатууга мүмкүндүк берет. Өндүрүштүк трансфузиология тармагындагы мындай өнүгүүлөр саламаттыкты сактоо уюмдарын керектүү жана коопсуз кан препараттары менен камсыздоого жакшы таасирин тийгизет. Жүргүзүлгөн талдоо Кыргыз Республикасында өндүрүштүк жана клиникалык трансфузиологияны андан ары өнүктүрүүнүн болжолуна оң баа берүүгө мүмкүндүк берет. Жыйынтыгы. 2019-2022-жылдардагы маалымат менен салыштырмалуу 2023-жылы донорлордун саны жана даярдалган кандын көлөмү өскөн.Кан кызматынын мекемелеринин ишин жакшыртуу донордук кандын инфекциялык коопсуздугун жогорулатууга жана трансфузиядан кийинки кыйынчылыктардын алдын алууга мүмкүндүк берет.Бул жетишкендиктердин баары кан кызматы медицинада хирургия, гематология, анестезиология, реанимация, клиникалык токсикология,трансплантология жана башкалар сыяктуу клиникалык багыттарды ийгиликтүү өнүктүрүүнүн негизги факторлорунун бири болуп саналат.

Киришүү. Хирургиялык дарылоо үчүн гипертензиялык инсультка кан куюлган бейтаптарды тандоонун критерийлерин сунуш кылдык, бейтаптарды төмөнкү критерийлерге ылайык тандап алуу керек: аң-сезим
деңгээли, гематоманын локализациясы жана көлөмү боюнча, мээнин ортоңку түзүмдөрүнүн дислокациясы боюнча. Иштин максаты гипертониялык геморрагиялык инсульт менен ооруган бейтаптарды хирургиялык дарылоонун оптималдуу тактикасын иштеп чыгуу жана кан агуунун жайгашкан жерине, көлөмүнө, дислокациясынын даражасына,
аң-сезиминин деңгээлине жана кан агуунун убактысына жараша практикага киргизүү болуп саналат. Изилдөөнүн материалдары жана методдору - Улуттук госпиталдын
нейрохирургия бөлүмүнүн оору тарыхына ретроспективдүү талдоо жүргүзүү. Изилдөөнүн натыйжаларына статистикалык талдоо Statistica for Windows программалык тутумунун (6.0 версиясы) жардамы менен
жүргүзүлгөн. Сапаттык көрсөткүчтөрдүн жыштык мүнөздөмөлөрүн салыштыруу параметрлик эмес χ2 методдорун колдонуу менен жүргүзүлдү. Натыйжалар жана талкуулар. Гематомалардын көлөмүнө, бейтаптардын жашына жана инсульттун мүнөзүнө жагымдуу натыйжалардын
белгилүү бир көз карандылыгы байкалды. Хирургиялык дарылоонун
натыйжалары операциянын убактысына, абалдын оордугуна, аң-сезиминин деңгээлине, бейтаптын жашына, гематоманын жайгашкан жерине жана көлөмүнө, каптал дислокациянын болушуна, карынчага кан
агуунун болушуна жана окклюзивдүү гидроцефалия белгилеринин болушуна олуттуу көз карандылыгын көрсөттү.
Жыйынтыгы. 1. Хирургиялык дарылоо үчүн прогностикалык жагымдуу көрсөткүчтөр көлөмү 60 см3 кем болгон жана бейтаптын аң-сезиминин ШКГ боюнча 10 баллдан ашык депрессиясы менен мээнин орто линиялык структураларынын 2 ммге чейин дислокациясы менен инсульт гематомалары болуп саналат. Комага жеткен абалда бейтаптарды
хирургиялык дарылоодогу өлүмү 83% түздү. Комадагы абалда хирургиялык кийлигишүү орунсуз жана натыйжасыз. Стволду кысып калганда же курч окклюзиялык гидроцефалия менен шартталган комадагы бейтаптарды хирургиялык дарылоо өзгөчө болуп саналат.
2. Көлөмү 60 см3ден аз болгон жана аң-сезиминин төмөндөшү менен
(ШКГ боюнча 10 баллдан ашык) жана биринчи 72 саатта мээнин орто линиялык структуралары 2мм ге чейин жайгашкан субкортикалдык мээ ичиндеги гематомаларды хирургиялык дарылоо үчүн оптималдуу мезгил. Көлөмү 80 см3 кем болгон ортодо (базалдык ганглий) жайгашкан
мээнин ичиндеги гематомасы бар жана эс-учун жоготкондон төмөн (ГКС боюнча 10 баллдан аз) орто түзүмдөрдүн жылышы 3 ммден ашса хирургиялык дарылоо үчүн прогностикалык жагымдуу мезгил, кан куййлгандан кийинки 6-7- күн болуп эсептелет.

Киришүү. Республиканын кан кызматындагы негизги көйгөйлөрдүн
бири донордук кандын жана анын компоненттеринин коопсуздугу
болуп саналат. Бул маселени чечүү реципиентти жугууга мүмкүн болгон ВИЧ (адамдын иммундук жетишсиздигинин вирусу), В гепатити,
С гепатити, сифилис ж.б. сыяктуу вирустук инфекциялардан коргойт.
Бул макалада донордук канды текшерүүнүн жакшыртылышы жана кан
берүүнүн көрсөткүчтөрүнө салыштырмалуу анализ жүргүзүлүп,
өлкөдөгү донордук потенциалга баа берилген.
Изилдөөнүн негизги максаты – кан аркылуу жугуучу инфекцияларды
(ВИЧ, В гепатити, С гепатити, сифилис) өз убагында аныктоону жакшыртуу.
Материалдары жана изилдөө ыкмалары. Изилдөөнүн материалдары
Республикалык кан борборунун статистикалык маалыматтары болду.
Ретроспективдүү маалыматтарды талдоо жүргүзүлдү.
Натыйжалар. Республикалык кан борборунун, ошондой эле Улуттук
госпиталдын (Н) эки трансфузиология бөлүмдөрүнөн жана Бишкек
шаарындагы Жүрөк хирургиясы жана органдарды трансплантациялоо
илимий-изилдөө институтунан (НИИХСТО) берген бардык донордук
кан ар бир кан тапшырган сайын кан аркылуу жугуучу инфекцияларга
текшерилет. 2022-жылдын августунан тарта донордук канды эки этаптуу текшерүү ыкмасы киргизилген. Ар бир донордон алынган донордук кан үлгүлөрү эки башка аппаратта, эки башка ыкма менен
текшерилет. 1-этапта донордук канды изилдөө ИХЛА методу менен
жүргүзүлөт, андан кийин 2-этапта ИХЛА ыкмасы менен тестирленген
бардык терс үлгүлөр ПЦР ыкмасы менен изилденет. ИХЛА ыкмасын
колдонуу менен изилдөөлөр «Architect i2000SR» (АКШ) автоматтык
анализаторунда, ал эми ПЦР ыкмасы менен изилдөөлөр «Cobas 201»
(Швейцария) автоматтык анализаторунда жүргүзүлөт. Донордук канды
изилдөөнүн жогорку сапаты автоматташтырылган лабораториялык системаларды киргизүү, өтө сезгич ыкмаларды колдонуу жана адам факторунан улам ката кетирүү коркунучун жок кылуу менен камсыз кылынат. Бул акыр-аягында ишенимдүү изилдөө жыйынтыктарын алууга
жана донордук кан үлгүлөрүн изилдөөдө жашыруун стадиясында инфекцияны аныктоого кепилдик берет.
Жыйынтыгы. Күнүмдүк ички лабораториялык сапатты көзөмөлдөө,
Тышкы сапатты баалоого катышуу жана “жабык типтеги” автоматтык
анализаторлордо тестирлөө алынган натыйжалардын ишенимдүүлүгү
жөнүндө тыянак чыгарууга мүмкүндүк берет.

Киришүү. Аллергиялык пурпура (АП,) гиперсенситивдик системдик васкулиттерге караштуу эң көп кездешүүчү геморрагиялык диатездерге кирет. Изилдөөнүн максаты – АП сезгенткич цитокиндерди: интерлейкин-
6, α-некроз шишигинин факторунун жана гомоцистеиндин метаболизминин генетикалык аномалияларын текшерүү. Материал жана методдор. Изилденүүлөр КР ССМ караштуу Улуттук онкология жана гематология борборунун (УОжГБ) гематология
бөлүмүндө дарыланган 119 АП бейтаптарын камтыды. Жалпы базистик изилдөөлөрдөн тышкары, төмөндөгүдөй атайын изилдөөлөр
жүргүзүлдү: цитокиндер, гомоцистеин, фолий циклынын гендери -MTHFR, MTRR.
Натыйжалар жана аны талкуулоо. Бейтаптардын асептикалык
сезгенүүлөрүнүн бийик көрсөткүчтөрүндө интерлейкин-6 (ИЛ-6), α-некроз шишигинин факторунун (αНШФ) жогорулашы аныкталынды. АП бейтаптарынын гипергомоцистеинемиясы метилентетрагидрофолатредуктаза (MTHFR) С677Т (41,5%) жана метионин-синтаза-редук-
таза (MTRR) А66G (58,4%) генетикалык аномалиялары менен айкалышаары далилделинди. Ал эми АП бейтаптарынын 40% MTHFRC677T жана MTRR A66G генетикалык аномалиялары параллелдүү
түрдө катталды. Жыйынтыгы. АП бейтаптарында ИЛ-6, αНШФ, гомоцистеинди жана MTHFR С677Т жана MTRR А66G мутацияларын текшерүү эң маанилүү. Гипергомоцистеинемиянын MTHFR С677Т жана MTRR А66G генетикалык полиморфизми аныкталынганда фолий кычкылын дарылоого кошуу зарыл.

Киришүү. Дүйнөдө гепатит Е вирусун (ВГЕ) жуктуруунун көпчүлүк учурлары булганган суудан же тамак-аштан улам болот. Ошондой эле донорлордон кан куюу аркылуу ВГЕ жугушу көбөйүүдө. Жыл сайын дүйнө жүзү боюнча ВГЕ инфекциясынын 20 миллионго жакын учуру катталат, алардын ичинен болжол менен 3,3 миллион адамда симптомдор бар жана 56,600 учур өлүмгө алып келет. Дүйнө калкынын арасында гепатит Е серологиялык таралышынын өсүшүн эске алганда, трансфузияга эң муктаж болгон бейтаптарда олуттуу клиникалык кесепеттерге алып келиши мүмкүн. ВГЕ скринингдин зарылдыгы өнүгүп келе жаткан жана өнүккөн өлкөлөр үчүн актуалдуу, маанилүү жана коомдук-саламаттыкты сактоо маселеси болуп калат. Изилдөөнүн максаты ВГЕ таралышын аныктоо жана Казакстандагы кан донорлорунун арасында тобокелдик факторлорун аныктоо болгон. Баалоо донордук кан плазмасында ВГЕ генетикалык материалын
текшерүү жана ага байланыштуу тобокелдиктерди талдоо жолу менен жүргүзүлдү. Материалдар жана методдор. Донорлордун кан үлгүлөрү ВГЕ РНК ПЧР менен автоматташтырылган Анализатордо 6800 (ТКЧ., Стамбул, Түркия) 6 үлгү бириктирүү менен. Изилдөө лабораториялык тесттерди жана социологиялык сурамжылоолорду колдонуп, гепатит Е оорусунун таралышын ар тараптуу түшүнүүгө мүмкүндүк берди. Натыйжалары. 6147 донордун кан үлгүлөрү текшерилди (бир жылдагы жалпы донорлордун 6,8%). Казакстандын түштүк, түндүк, батыш жана Чыгыш аймактарындагы кан кызматынын мекемелеринин донорлорунан гепатит Е вирусунун РНК табылган жок. Жыйынтыгы. Бул изилдөөдө Казакстанда биринчи жолу дени сакадамдардын арасында кан донорлору текшерилип, алардын демографиялык жана жүрүм-турум өзгөчөлүктөрү да изилденген. Алынган жыйынтыктар азыркы учурда Казакстандагы кан донорлорунун арасында ВИЧ проблемасынын актуалдуулугунун жоктугун көрсөтүүдө. Бирок, донордук кан скрининг стандартына ВГЕ маркерлерин киргизүү донордук кан компоненттеринин коопсуздугун жогорулатат жана трансфузияга жараксыз кан компоненттеринин эсептен чыгарылышына алып келет, бул дагы каржылык жоготууларга алып келет.

Киришүү. Бул макалада донордук кан жана анын компоненттеринин
коопсуздугун камсыз кылууда лейкоредукциянын орду каралат. Донор-
дук кан жана анын компоненттерин лейкоредуциялоонун технология-
лары, анын натыйжалуулугун жана трансфузиялык каражаттардын
сапатына таасирин баалоо мүмкүнчүлүктөрү жөнүндө маалымат бе-
рилген. Кандын лейкоциттери азайган компоненттерин кую кан куюдан
кийинки кыйынчылыктардын алдын алууга жардам берээри далилден-
ген. Коопсуз жана сапаттуу лейкофильтрленген кан компоненттерин
даярдоо боюнча жаңы маалыматтар берилген. Лейкоредукциядан
кийин лейкофильтрлер эксперименталдык изилдөөлөр үчүн кан клет-
каларынын булагы боло алаарын көрсөттү. Макаладан алынган маалы-
маттар чечилбеген көйгөйлөрдү аныктоого жана донордук кандын
лейкоредукцияланган компоненттерин алуунун жана пайдалануунун
коопсуздугу жана натыйжалуулугу жаатындагы илимий изилдөөлөр
дүн келечегин аныктоого мүмкүндүк берди.
Изилдөөнүн материалдары жана методдору. Изилдөөнүн материалы
катары Республикалык кан борборунун (РКБ) расмий отчеттук маалы-
маттары колдонулган. Изилдөө методдору РКБнун кан даярдоо
бөлүмүнүн маалыматтарын ретроспективдүү талдоо болгон.
Изилдөөнүн натыйжалары жана аларды талкуулоо. Кыргыз Респуб-
ликасында кандын лейкофильтрленген компоненттери онкогематоло-
гиялык оорулар менен ооругандардын 70-80%ына, ал эми калгандары
башка патологиясы бар бейтаптарга куюлат. Республикалык кан бор-
борунда 2019-2023-жылдар аралыгында жалпысынан 3143,84 литр лей-
кофильтрленген эритроцит эритмеси даярдалып, даяр кан бөлүмүнө
өткөрүлүп берилди. Бүгүнкү күндө фильтрден өткөн кандын компо-
ненттерине саламаттыкты сактоо уюмдарынын муктаждыгы 80% кам-
сыздалат. Кан донорлорунун арасында А жана АВ кан топторунун
жетишсиздиги байкалат жана кан компоненттеринин жетишсиздиги
дал ушул фактор менен байланыштуу. Лейкофильтрленген эритроцит
эритмесин даярдоону көбөйтүү менен саламаттык сактоо мекемелери-
нин жуулган эритроциттерге болгон муктаждыгы бир топ азайды.

Киришүү. Донордук кандын жана анын компоненттеринин инфекциялык коопсуздугу кан куюунун негизги принциптеринин бири болуп саналат, ал бүткүл дүйнө боюнча кан кызматтары үчүн негиз болуп саналат жана бүгүнкү күнгө чейин актуалдуу көйгөй бойдон калууда. Коопсуз жана эффективдүү трансфузияны камсыз кылуу үчүн коопсуз донордук кан менен камсыз кылуунун стратегияларынын бири инфекциялар үчүн аз тобокелдик топторундагы ыктыярдуу акы төлөнбөгөн донорлордон кан алуу болуп саналат. Бул макалада студент - донорлорунун арасында кан аркылуу жугуучу инфекциялардын таралышы тууралуу маалымат берилет. Бул макаланын максаты акы төлөнбөгөн ыктыярдуу студент-донорлор менен башка потенциалдуу донорлордо кан аркылуу жугуучу инфекциялардын аныкталышын салыштыруу
болуп саналат. Материалдар - 2021-2023-жылдардагы статистикалык маалыматтар. Изилдөө ыкмалары: Отчеттук маалыматтарды ретроспективдүү талдоо. Изилдөөнүн натыйжалары жана аларды талкулоо. Кан даярдоо потенциалдуу донорлор иштеген, окуган же кызмат кылган уюшкан коллективдерде: жогорку жана кесиптик окуу жайларында, ишкана-
ларда, аскер бөлүктөрүндө жана башка ар кандай уюмдарда жүргүзүлдү. Канга жана анын компоненттерине болгон муктаждык өскөн сайын, негизинен студент-донорлорунун эсебинен акысыз донорлордун саны көбөйүүдө. Донорлордун жалпы санынын 65%ын студент-донорлор түзөт. Студент-донорлордо аныкталган инфекциянын маркерлери 5,5%дан (2021) 0,7%га (2023) чейин азайган. Эң көп аныкталган инфекция – бул бруцеллез, бирок акыркы жылдары (2023-ж.) анын бир аз төмөндөшү байкалууда, бул донордук кан үлгүлөрүн текшерүүнүн ыкмаларынын жакшырышы менен түшүндүрүлөт. Ушуга байланыштуу жалпы жараксыз болгон кан азыктарнын саны жыл сайын кыскаруу тенденциясына ээ: 6,3%дан (2021) 1,6% га чейин (2023). Жыйынтыгы. - Жаш донорлордун арасында аныкталган инфекциялык маркерлердин катарынын төмөндөө тенденциясы байкалууда; - Донорлордун арасында кан аркылуу жугуучу оорулардын таралышы-
нын төмөнкү деңгээли даярдалган кандын жараксыз болуп калуу мүмкунчүлүгун да төмөндөтөт, ошону менен ресурстардын натыйжалуу жана сарамжалдуу пайдаланылышын шарттайт;Ыктыярдуу акы төлөнбөгөн кан донорлорун тобокелдиги төмөн болгон топтордун арасынан тандап алуу максатка ылайыктуу. - Студенттер калктын социалдык жактан активдүү жана дени сак катмары болгондуктан, бекер кан тапшыруунун негизги максаттуу аудиториясы катары каралышы керек.

Киришүү. Бул макалада Бруцеллезго текшерилген 23 788 донордук кандын үлгүсүнө ретроспективдүү талдоо жүргүздүлдү жана донордук кандан бруцеллезду аныктоонун натыйжалуу диагностикалык ыкмасы сунушталды. Иштин максаты донордук кандын үлгүсүн бруцеллезго текшерүүнүн натыйжалуу ыкмасын иштеп чыгуу жана практикага киргизүү болуп
саналат. Материалдар жана ыкмасы. Изилдөөнүн материалдары Бишкек шаарындагы Республикалык кан борборунун клиникалык-иммунологиялык лабораториясы тарабынан 23788 донордук кан сывороткасынын үлгүсүн бруцеллезго изилденген маалымат базасы болгон. Документте изилдөөнүн натыйжаларына ретроспективдүү талдоо берилген. Бруцеллезду аныктоонун эки ыкмасы колдонулган: биринчиси – Хеддельсон реакциясы, экинчиси – Бруцелла гель-тест Кумбс карталары. Натыйжалар жана талкуулоо. Донордук кан үлгүлөрүнүн сывороткалары эки ыкма менен изилденген: 1 -ыкма - Хеддельсон пластинка
реакциясы, анда, Алмата чумага каршы институту чыгарган агглютинация реакциясы үчүн суюк бруцеллез диагностикуму колдонулган; - 2-ыкма – бруцеллезду аныктоо үчүн «Бруцелла Кумбс гель-тест» гелдик карталары колдонулган. 2023-жылдын 1-жарым жылдыгында Хедделсон реакциясы менен 11577 донордук сыворотканын үлгүлөрү изилденди, анын ичинен 302 оң жыйынтык болду, бул 3%ды түздү, ал эми 2024-жылдын 1-жарым жылдыгында 12211 донордук сыворотканын үлгүлөрү Бруцелла гелинин жардамы менен изилденди, анын ичинен 256 оң жэыйынтык берди, же 2% түздү. Хеддельсон реакциясы бруцеллездун тез диагностикалык ыкмасы болуп саналат. Аны аткаруу абдан жөнөкөй, көп убакытты талап кылбайт жана өзгөчө шарттарды да талап кылбайт. Оорунун алгачкы күндөрүнөн баштап колдонсо болот. Бул ыкманын кемчилиги "жалган оң" натыйжалардын пайызынын көп болушу. Бирок, техниканын жөнөкөйлүгү жана ылдамдыгы "жалган оң" жыйынтыкты көп берип, бул адамдарды кылдат текшерүү үчүн дагы кайрадан текшерилүүгө муктаж кылат. Изилдөөнүн максималдуу узактыгы - 8 мүнөт. «Бруцелла Кумбс» гелдик тест картасы адамдын кан сыворотусунда бруцеллага каршы антителолорду тез жана так аныктоого мүмкүндүк берет. Ал Кумбс сыноо ыкмасы менен
айкалышкан гелдин молекулярдык элегинин принцибине негизделген. Бул ыкма изилдөөнүн жөнөкөйлүгү, ишке ашыруу ылдамдыгы, ошондой эле стандартташтыруу мүмкүнчүлүгү менен мүнөздөлөт. Изилдөөнүн натыйжасы 30 мүнөттөн кийин эле чыгат, ал салттуу методдорго
(18-24 саатка чейин инкубацияны талап кылган) караганда бир топ жакшыраак. Аныктоону өткөрүп жибербөө үчүн аз потенциалдуу антителолорду аныктоого жөндөмдүү. Бир эле учурда IgM/IgG/ IgA аныктоо курч/өнөкөт инфекцияны аныктоого мүмкүндүк берет. Натыйжаларды кийинчерээк колдонуу үчүн сактап койсо болот. Жыйынтыгы. Ошентип, бруцеллезге донордук канды изилдөөнү «Бруцелла Кумбс» гелдик тесттик картасы менен жүргүзүү сунушталат,
анткени сезгичтиги 98,6%, өзгөчөлүгү 98% түзөт. Жыйынтыкты окуганга да жөнөкөй, визуалдык түрдө да бааласа болот. Бул изилдөө адам факторунан улам ката кетирүү коркунучун жок кылат.

Киришүү. Пандемия учурунда дүйнө жүзү боюнча саламаттыкты сак-
тоо системалары инфекциялык көзөмөлдүн күчөшүнөн, бейтаптарды
жана медициналык персоналды коргоонун айрым чараларын сактоо за-
рылдыгынан улам кайра түзүлдү. Пневмония менен ооруган бейтаптар
үчүн көптөгөн стационарлар жайгаштырылып, медициналык кызмат-
керлер жаңы инфекция менен күрөшүүгө бөлүштүрүлдү. Коронавиру-
стук инфекция менен ооругандардын саны күн сайын көбөйүп жатты,
бирок бул бейтаптардын курч хирургиялык абалынын жыштыгына таа-
сирин тийгизген жок, Бул түзүлгөн кырдаалда медициналык жардам
көрсөтүүнүн татаалдыгын күчөттү.
Изилдөөнүн максаты. Шашылыш хирургиялык жардам көрсөтүү
боюнча пандемиялык-19 таасирин иликтөө.
Материалдар жана методдор. Изилдөө Улуттук хирургия борборунун
базасында жайгаштырылган COVID-19 жана курч хирургиялык пато-
логия менен ооругандар бөлүмүндө жүргүзүлдү. Пандемия учурунда,
2018-жылдын 18-мартынан 2020-майына чейин жана өткөн жылдын
ошол эле мезгилинде, Улуттук хирургия борборунда шашылыш опе-
рация жасалган жана консервативдүү дарыланган бейтаптардын та-
рыхы ретроспективдүү түрдө каралды. Жалпысынан 271 бейтап
изилдөөгө киргизилген. Контролдук топтогу операция жасалган оору-
луулардын саны (157) жана негизги топ (114).
Натыйжалар жана талкуулар. Пандемия учурунда серед-19 адамдар-
дын ооруп калуудан коркуусу ооруканага жаткырууну азайтты. Панде-
мия тобунда жалпысынан 114 бейтапка 2 айлык мөөнөттө шашылыш
операция жасалган. 2-жылдын ушул эле мезгилиндеги 2019 айдын
ичинде биз бул санды 157 деп аныктадык. Операциялардын кичи топ-
торун талдоодо, топтордун ортосунда ашказан-ичеги канынан, мезен-
териялык ишемиядан жана ашказан-ичеги тешилишинен операция
жасалган бейтаптардын жыштыгында эч кандай статистикалык айырма
болгон эмес. Жыйынтыгы. Бул изилдөөнүн натыйжалары ушул жана ушул сыяктуу
пандемия мезгилинде же кадимки убакта хирургиялык өзгөчө кырда-
алдарда консервативдик же амбулатордук жол менен башкарыла турган
бейтаптарды аныктоодо пайдалуу болушу мүмкүн.

Киришүү. Профессионалдык тестирлөө программасы (ПТП) лабораториялык диагностиканы өркүндөтүүгө жана ишенимдүү изилдөө натыйжаларын алууга багытталган диагностикалык лабораториялар көрсөткөн кызматтардын сапат системасынын маанилүү компоненти болуп саналат. Изилдөөнүн максаты - RT-PCR ыкмасын колдонуу менен SARS-CoV-2 диагностикасы үчүн медициналык лабораторияларда ППКны иштеп чыгуу жана ишке киргизүү. Материалдар жана ыкмалар. ППКны иштеп чыгуу жана ишке ашыруу
эки этапты камтыды: биринчи этапта баалоо инструменти - контролдоо үлгүлөрүнүн панели иштелип чыкты, анын баштапкы материалы
транспорттук чөйрөдө 400 оң жана терс назофаринк тампондорунун үлгүлөрү болгон. Экинчи этапта программанын катышуучуларынын
SARS-CoV-2 РНКсынын лабораториялык диагностикасынын сапаты башкаруу панелинин үлгүлөрүн туура аныктоо менен бааланган.
Натыйжалар. Түзүлгөн контролдук үлгүлөр панелине 4 үлгү камтылган, алардын бири терс жана үчөө SARS-CoV-2 РНКсынын жогорку,
орто жана төмөнкү деңгээлдери оң болгон. Түзүлгөн контролдук панель ISO 13528, ISO Guide 35 талаптарына жооп берди жана медициналык лабораторияларда SARS-CoV-2 РНК тестирлөөнүн сапатын көз карандысыз баалоо куралы болуп калды. 2022-2023-жылдар аралыгында 3 турдан ашык өткөрүлдү. Катасыз иштеген лабораториялардынүлүшү биринчи турда 83,3%ды (15/18) жана экинчи жана үчүнчү турда 80,9%ды (17/21) түздү. Жыйынтыгы. ППК натыйжалары баардык лабораториялар үчүн жалпысынан үч раунд боюнча контролдук тестирлөөнүн сапатынын салыштырмалуу төмөн деңгээлин жана өсүшүнүн жоктугун көрсөттү, бул жеке лабораториянын деңгээлинде да, ошондой эле саламаттык сактоо системасында сапатты жакшыртуу боюнча чараларды көрүү зарылдыгын көрсөтүп турат. таптарды өз убагында жардам көрсөтүү үчүн жандандыруу бөлүмүнө же жандандыруу бөлүмү бар ооруканаларга жаткырылышы керек. 2.Тез башталган дифференциалдык диагностика, лабораториялык жана инструменталдык анализдер, мисалы, жүлүн суюктугун анализдөө, ганглиозиддерге антителолорду аныктоо жана ЭНМГ диагнозду таканыктап, терапияны туура баштоого мүмкүндүк берет.
3. Плазмаферез же иммуноглобулин менен терапияны өз убагында баштоо симптомдордун регрессиясына жана бейтаптын өмүрүн сактап калууга мүмкүндүк берет.

Киришүү. Кыргыз Республикасы вирустук гепатиттин жүгү жогору өлкө: калк арасында ВГВнын таралышы 3,1%дан 5,6%га чейин, ал эми ВГСнын таралышы 2,6%дан 4,7%га чейин. Ушуга байланыштуу, бул макалада Кыргыз Республикасында донорлор арасында кан аркылуу жугуучу инфекциялардын таралышын жана кездешүүсун баалоо боюнча маалымат берилген. Изилдөөнүн максаты: Кыргыз Республикасындагы донорлор арасында кан аркылуу жугуучу инфекциялардын таралышына жана кездешү үсунө баа берүү. Изилдөөнүн максаты: Кыргыз Республикасындагы донорлор арасында
кан аркылуу жугуучу инфекциялардын таралышына жана кездешү үсунө баа берүү. Материалдары жана усулу. Изилдөөнүн материалы болуп 2021-2023- жылдар аралыгында Республикалык, областык кан борборлорунун кан аркылуу жугуучу инфекциялар боюнча донордук канды изилдөөнүн лабораториялык маалыматтары жана Оорулардын алдын алуу жана
мамлекеттик санитардык-эпидемиологиялык көзөмөл департаментинин кан аркылуу жугуучу инфекцияларга чалдыгуу боюнча статистикалык маалыматтары алынды. Натыйжалар жана талкулоо. Вирустук коопсуздукту камсыз кылуудагы маанилүү звено донорлорду тандоо процессинин сапаты жана уюштуруусу болуп саналат. Дайыма кан тапшырган ыктыярдуу акы
төлөнбөгөн донорлор тууган же акы төлөнүүчү донорлорго салыштырмалуу эң коопсуз деп жалпы кабыл алынган. Кыргыз Республикасындакан донорлорунун түзүмүндө 77,2% үй-бүлөлүк донорлор, аз үлүшү 19,7% төлөнбөгөн донорлор жана 3,1% акы төлөнүүчү донорлор. Калк арасында кан аркылуу (ВИЧ, ВИЧ, ВГВ, ВСВ, сифилис, бруцеллез) инфекцияларынын таралышынын өсүшү, ошондой эле бүгүнкү күндө баштапкы донорлордун үлүшүнүн жогору болушу донордук кандын
коопсуздугун камсыз кылууда белгилүү бир көйгөйдү жаратууда. Талдоого алынган мезгил ичинде кан берүүлөрдүн саны 1,2 эсе көбөйгөн (37463тен 50457ге чейин). Донорлордун арасында кан аркылуу жугуучу инфекциялардын динамикасында ВИЧ-инфекциясынын 2 эсеге, ВГВ 2,4, ВСВ 5, сифилис 1,8 жана бруцеллез 5,4 эсеге кыскаруунун тенденциясы байкалууда.
Жыйынтыгы. Кан донорлорунун контингентин туура тандоого байланыштуу донорлор арасында кан аркылуу жугуучу инфекциялардын маркерлерин аныктоо жыштыгы төмөндөп жатат. Өлкөдө биринчи жолу кайрадан келген донорлор арасында кан аркылуу жугуучу инфекциялардын таралышы жана кайталануусу аныкталды.

Киришүү. Кан компоненттеринин донорлугу жана коопсуздугу областын калкынын жана бүтүндөй республиканын коопсуздугу үчүн чоң мааниге ээ. Кан аркылуу жугуучу инфекциялардын (КАЖИ) - В, С вирустук гепатиттеринин жана ВИЧ инфекциясынын өсүшүнө байланыштуу кан компоненттеринин инфекциялык коопсуздугуна көзөмөлдү күчөтүү жана пандемия жана өзгөчө кырдаалдарда (ӨК), өзгөчө
жагдайларда кан компоненттерин стратегиялык жактан камсыз кылуу зарыл. Кыргыз Республикасындагы кан донорлугунун учурдагы абалына жаңыча баа берүүнү, кан куюу инфекцияларынын маркерлеринин таралышын жана кан донорлорунун айрым социалдык-демографиялык мүнөздөмөлөрүн изилдөөнү, донорлордун активдүүлүгүнө мониторинг
жүргүзүүнү жана медициналык жактан баш тартуунун себептерин талдоону талап кылат.
Иштин максаты: Жалал-Абад облусунун саламаттыкты сактоо уюмдарын коопсуз донордук кан, анын компоненттери жана препараттары менен өзгөчө кырдаалдарда, кырсыктарда жана пандемияда колдонуу үчүн үзгүлтүксүз камсыз кылуу. Материалдары жана ыкмасы. Жалал-Абад кан борборунан донордук кан боюнча статистикалык маалыматы. Кан борборунун маалымат базасына ретроспективдүү анализ жүргүзүлдү. Изилдөөгө 2019-жылдын январынан 2023-жылдын октябрына чейин кан бергени келген донорлордун 27 947 кан үлгүсү камтылган. Натыйжалар жана талкулоо. Жалал-Абад облусунда алгачкы донорлор көбөйүшү жана кайталанып келген донорлордун көрсөткүчтөрү төмөн экендиги байкалды. Ал эми 18-25 жаштагы жаштар арасында донорлуктун көрсөткүчү төмөн – бардык 27947 донордун ичинен 2211 адам, бул 8%ды түзөт. Акыркы 4 жылдын ичинде акысыз кан берген
донорлордун үлушү 20%дан 74%га чейин түздү, бул салыштырмалуу жогорку көрсөткүч.

Киришүү. Трансфузиядан кийинки кыйынчылыктардын алдын алуу
(КТК) кан куюу медицинасынын актуалдуу милдети болуп саналат.
Бүгүнкү күндө Өзбекстан Республикасында фебрилдик гемолитикалык
эмес реакциялардын, трансплантациялоочу оорунун өнүгүшүнө жол
бербөө жана кандын компоненттерин куюп жаткан бейтаптарга инфекциялык жана бактериялык инфекциялардын жугуу коркунучун азайтуу
үчүн заманбап технологиялар киргизилген.
Изилдөөнүн максаты - 5 жылдык мөөнөт ичинде кан куюудан кийинки
татаалдашуулардын өнүгүү себептерине талдоо жүргүзүү, ошондой эле
канды кайра иштетүү процесстерине заманбап технологияларды
киргизүү жана трансфузиядан кийинки кыйынчылыктардын тобокелдигин азайтуу боюнча сунуштарды иштеп чыгуу.
Материалдар жана методдор. Биз акыркы 5 жылдын ичинде республиканын медициналык мекемелеринде пайда болгон кан куюудан кийинки оор ырбоолордун 12 учурун талдап чыктык. Республиканын кан кызматынын өндүрүш процесстери донордук канды скринингдин жана кайра иштетүүнүн жаңы ыкмаларын, анын ичинде кан аркылуу жугуучу инфекциялардын маркерлерин текшерүүнүн эки этаптуу ыкмасын, лейкофильтрацияны, кандын компоненттерин нурлантууну
(нурлантууну) киргизүү боюнча талдоого алынган.Натыйжалар. Өзбекстан Республикасынын Саламаттыкты сактоо министрлигинин кан куюудан кийинки оорчулуктарды анализдөө жана алдын алуу боюнча Республикалык комиссиясынын материалдарынын негизинде кан куюудан кийинки оор ырбоолордун 12 учурун аныкта-
дык, анын ичинен медицин7а мекемелеринде 6 адам каза болгон.
Жыйынтыгы. Республиканын медициналык мекемелеринде кан кызматынын практикасына заманбап технологияларды киргизүү, кан куюу эрежелерин так сактоо жана кан куюу боюнча практикалык дарыгерлердин билимин жогорулатуу трансфузиядан кийинки кыйынчылыктардын кооптулугун кыйла азайтып, трансфузиялык терапиянын сапатын жана коопсуздугун камсыздай алат.

Киришүү. Дүйнөдө COVID-19 вакцинасын пандемияны токтотуунун маанилүү фактору катары аныктады жана вакцинаны иштеп чыгуу жана клиникалык сыноолор тездетилди. Анын үстүнө, ар кандай массалык эмдөө программасынын ийгилиги түздөн-түз калктын эмдөөгө болгон каалоосунан көз каранды. Калктын эмдөө көрсөткүчүнө таасир этүүчү факторлордун арасында эмдөө үчүн дары-дармектердин болушу
жана саламаттыкты сактоо системасынын эмдөө кампаниясын уюштуруу мүмкүнчүлүгү өзгөчө мааниге ээ.Бирок, калктын кээ бир топторунун COVID-19га каршы эмдөө боюнча олку-солкулугу көп өлкөлөрдө
коомдук саламаттыкты сактоонун көйгөйү болуп саналат [1]. «Вакцинага карта чечкиндиксиз» концепциясын глобалдык ден соолука болгон ондогон коркунучтардын бири катары ДСУ тарабынан каралып жатат [2]. Бул COVID-19га каршы эмдөө алууга түрткү берүүчү факторлорду
изилдөөнү өтө маанилүү кылат [3]. Изилдөөнүн максаты - 2 жашка чейинки балдары бар эмчек эмизген
энелердин COVID-19га каршы эмдөө боюнча маалымдуулугу жана кармалуусу боюнча кырдаалды изилдөө, ошондой эле маалыматтык иш чаралардын, аны жүргүзгөнгө чейин жана андан кийин калкка тийгизген таасирин баалоо менен. бул топтордун калктын COVID-19га каршы эмдөө жөнүндө маалымдоо кампаниясын андан ары жакшыртуу. Изилдөөнүн материалдары жана методдору. Бул изилдөөдө кайчылаш изилдөө ыкмасы колдонулган. Тастыкталган анкета колдонулган. Сыпаттама статистика жана талдоо изилдөөнүн этаптарына ылайык жүргүзүлдү, статистикалык маалыматтарды талдоо Epi-Info жана Excel программаларында жүргүзүлдү. Натыйжалар жана талкуулар. Сурамжылоонун биринчи этабына 18
жаштан 44 жашка чейинки 586 бала эмизген аялдар тартылган, орточо жашы 29,5 жашты, медианасы 29 жашты түзгөн. Сурамжылоонун экинчи этабына 18 жаштан 49 жашка чейинки 627 бала эмизген аялдар тартылган, алардын орточо жашы 30 жашты, медианасы 29 жашты түзгөн. Баалоонун эки баскычында 2 жашка чейинки балдары бар катышуучулардын көпчүлүгүн 24-29 жаштагы (34%) жана 30-34 жаштагы (29%) жаштагы аялдар түздү. Анализ көрсөткөндөй, бала эмизген энелердин 63,2%ы бардык эмдөөлөрдү календарь боюнча алуу зарыл деп эсептешет. Респонденттердин 9% га чейини эмдөөгө каршы. Экин
чи этап COVID-19га каршы эмдөөгө болгон мамиленин өзгөрүшүн белгилейт. Аны пайдалуу деп эсептегендердин үлүшү 68%ды, ошондой эле жакынкы келечекте эмдөөнү пландаштыргандардын саны 5%га өстү. Вакциналарга ишеним деңгээли да жакшырды: эч кандай вакцинага ишенбегендердин үлүшү 4%га жана вакциналар жөнүндө түшүнүгү жоктордун 3%га үлүшү азайды. Респонденттердин жарымынан
көбү COVID-19га каршы эмдөө боюнча өз пикирин түзүүдө дарыгерлердин жана адистердин пикирине таянышат. Анткен менен 17%га жакыны социалдык тармактардын маалыматына таасир этишет. Жалпыга
маалымдоо каражаттары тарабынан берилген эмдөө жөнүндө маалыматка болгон ишенимдин деңгээли тең салмактуу бойдон калууда жана толук ишеним же толук ишенбөөчүлүк так басымдуулук кылбайт. Рес-
понденттердин басымдуу көпчүлүгү эмдөө маселесинде үй-бүлөлүк дарыгерлерге жана башка медициналык адистерге ишенет. Кээ бир эмчек эмизген аялдар кош бойлуу жана бала эмизген аялдар эмдөөдөн өтпөшү керек деп эсептешет. Эмдөө жөнүндө маалыматтык кампания вакциналарга болгон ишенимдин жогорулашына жана алардын терс таасирлери тууралуу коркуулардын азайышына алып келди. Бирок, табигый иммунитеттин артыкчылыгына болгон ишеним сакталып турат, бул дагы тарбиялык күч-аракеттерди талап кылат. Жыйынтыгы. Бала эмизген энелердин 63,2%ы бардык эмдөөлөрдү календарь боюнча алуу зарыл деп эсептешет. Респонденттердин 9% га чейин эмдөөгө каршы. Вакциналарга болгон ишеним жакшырды. Респонденттердин басымдуу көпчүлүгү эмдөө маселесинде үй-бүлөлүк дарыгерлерге жана башка медициналык адистерге ишенет. Эмдөө жөнүндө маалыматтык кампания вакциналарга болгон ишенимдин жогорулашына жана алардын терс таасирлери тууралуу коркуулардын азайышына алып келди. Бирок, табигый иммунитеттин артыкчылыгына ишеним сакталып турат, бул дагы тарбиялык күч-аракеттерди талап кылат.

Киришүү. Өзбекстан Республикасындагы кан кызматын реформалоо өлкөнүн медициналык мекемелерин кандын сапаттуу жана коопсуз компоненттери менен камсыз кылууну олуттуу жакшыртууга, өндүрүшкө заманбап технологияларды киргизүүгө, кан аркылуу жугуучу инфекциялардан улам кандын компоненттерин жоготууну кыскартууга мүмкүндүк берди. Изилдөөнүн максаты. Акыркы он жылдыкта кан кызматынын негизги көрсөткүчтөрүн, ошондой эле кандын компоненттеринин сапатын жана коопсуздугун камсыздоого кан кызматын борборлоштуруунун жана реформалоонун таасирин изилдөө. Материалдар жана методдор. Республиканын Кан кызматынын мекемелеринин ишмердүүлүгүнүн негизги өндүрүштүк көрсөткүчтөрүнө салыштырма талдоо жүргүздүк, донордук канды сатып алуунун көлөмүн, кан аркылуу жугуучу инфекциялар үчүн кандын компоненттерин четке кагуу пайызын, кызыл көрсөткүчтөрдү изилдедик. жарактуулук мөөнөтү аяктагандан кийин кан клеткаларын эсептен чыгаруу, ошондой эле тынчтык жана өзгөчө кырдаалдарда кан кызматын башкаруу ыкмаларынын илимий негиздемеси иштелип чыккан. Натыйжалар. Мунун аркасында акыркы он жылда Өзбекстанда кан тапшыруунун негизги көрсөткүчтөрүнүн өсүшү аныкталган, ошондуктан 2012-жылы донорлордун жалпы саны 111 759, ал эми 2023-жылы 266 400 эритроцитти камтыган компоненттерди, плазманы өндүрүү жана тромбоциттер концентраты дээрлик 2 эсеге жогорулады. Кан аркылуу жугуучу инфекциялар (ВИЧ, В, С гепатити, сифилис, бруцеллез, АЛТ) боюнча кандын компоненттерин жок кылуу 2012-жылы 13%, 2023-жылы - 6,0% азайды жана республика боюнча 2023-жылы абсолюттук көрсөткүчтөр 8073,07 литрди түздү. Кан жараксыздыгын абсолюттук көрсөткүчтөрүн кыскаруусу донорлорду тандоо жана сурамжылоо боюнча комплекстуу чаралардын киргизүүнүн жана кан аркылуу жугуучу инфекциялардын маркерлерине донордук канды текшеруунун эки этаптуу – ИХЛА жана кан компоненттеринин сапатына жана коопсуздугуна олуттуу таасирин тийгизген терс үлгүлөрдүн пулун ПЦР ыкмасы менен текшеруунун эсебинен мүмкүн болду. Жыйынтыктар. Кан кызматын борборлоштуруу жана реформалоо кан
кызматынын ишине, кандын компоненттеринин жетиштуу болушуна, коопсуздугун жана сапатын камсыз кылууда оң таасирин тийгизди жана кан кызматындагы экономикалык жоготууларды олуттуу кыскартууга мүмкүндүк берди.

Киришүү. Бул макалада кан кызматында инфекциялык көзөмөлдөө тутуму боюнча аткарылган иш-чаралардын натыйжалары талданат. Инфекциялык көзөмөл тутуму боюнча ишке ашырылган чаралар мониторинг жана баалоо көрсөткүчүн 84%дан 95,5%га чейин жакшыртууга мүмкүндүк берди, бул инфекциялык көзөмөлдүн коопсуздугун олуттуу жогорулатат. Инфекциялык көзөмөл тутумун көрсөткүчү жогорулады, бул инфекциялык көзөмөлдүн бардык критерийлерин аткаруунун жалпы пайызын жогорулатат дегенди түшундурөт. Негизги максаты - Кан кызматынын түзүмдүк бөлүмдөрүндө медициналык жардамдын коопсуздугун жана сапатын жогорулатуу болгон. Материалдары жана усулу. Кан кызматтарында инфекциялык көзөмөл тутумуна мониторинг жана баалоо жылына эки жолу жүргүзүлөт. Бардык мониторинг жана баалоо эки багытта жүргүзүлдү – сапаттык жана сандык баалоо. Маалымат чогултуу үчүн материалдар төмөнкүлөрдү камтыйт: мониторинг жана баалоо баракчалары жана инфекциялык көзөмөлдүн (ИК) колдонуудагы практикасына түз байкоо жүргүзүү, анын ичинде изилдөөчүнүн талабы боюнча көрсөтүү. 2017-2018-жылдар үчүн МжБ көрсөткүчтөрүнө ретроспективдүү талдоо жүргүзүлдү. Натыйжалар жана талдоо. Кан кызматында өткөрүлгөн 2 жолку жүргүзүлгөн МжБнын жүрүшүндө инфекциялык көзөмөлдөө тутумун
өнүктүрүүдө белгилүү жетишкендиктер аныкталды. Тактап айтканда, кан кызматында ИК адиси менен толук камсыз болушканы, Сапат боюнча комитет (ИК функциялары бар) жана ИК боюнча пландар бар экендиги, уюм ИК боюнча ченемдик документтердин толук пакети менен камсыздалганы жана борбордун бир жолу колдонулуучу медициналык буюмдар менен жакшы камсыз болушу аныкталды. Жүргүзүлгөн МжБнын жыйынтыгында 2017-жылы кан кызматында ИК талаптарынын аткарылышынын жалпы пайызы - 89%ды түзгөнү аныкталган, бул инфекциялык көзөмөлдөо тутумун уюштуруунун жогорку деңгээлин көрсөтүп турат. Кир жуугуч блогунун ишинин натыйжасында 2018-жылы аткаруу көрсөткүчү 94% га өстү. MжБдагы кир
жуугуч блогу 2017-жылы 33,3% аткарылган деп бааланган. 2018-жылы оңдоо иштери жүргүзүлүп, сунуштар аткарылып, аткарылбаган деп белгиленген критерийлер аткарылды. Жыйынтыгы. Кийин 2019-жылдан 2024-жылга чейин Республикалык инфекцияны көзөмөлдөө борбору жана аймактык кан кызматтары пандемияга байланыштуу инфекциялык контролдоо тутумунун абалына бирдиктүү мониторинг жана баалоо жүргүзгөн эмес. Бирок бул мезгилде инфекциялык көзөмөл тутумундагы негизги документтер - инфекциялык көзөмөл жана медициналык калдыктарды башкаруу боюнча жана башка көптөгөн ченемдик документтер жаңыртылган жана кайра каралып чыккан.

Шенлейн-Генох пурпурасынын (Ш-ГП) биринчи жолу катталганына
220 жылдан ашуун убакыт өттү. Оору системдик васкулиттерге караштуу, эң көп кездешүүчүлөрүнүн катарына кирет. Акыркы мезгилде микрокан тамырындагы “асептикалык сезгенүүнүн” натыйжасындагы кан тамырдын деструкциясы, тромбдун жана пурпуранын ар кайсыл жерлердеги пайда болушу Ш-ГП иммунокомплексттик негизде айлануу иммундук комплекстердин (АИК) жана комплементтин (С) активдүү компоненттеринин негизинде келип чыгары такталган. Оорунун келип чыгуу себептери аягына чейин тактала элек, шарттуу факторлорунун арасында, акыркы жылдары гипергомоцистеинемия өзгөчө
көңүл бурууга татыктуу. Изилдөөлөдүн максаты Ш-ГПда жана гипергомоцистеинемияда адабияттарды кароо болду. Гомоцистеиндин метаболизминин бузулушунун негизги себептери көргөзүлүндү, ошонун
ичинде гипергомоцистеинемиянын генетикалык аномалиялары. Гомоцистеиндин кандын сывороткасындагы көрсөткүчүнүн негизиндеги гипергомоцистеинемиянын классификациясы тартууланды. Бул сын
макала Ш-ГП өнүктүрүү механизминде гипергомоцистеинемиянын
тригердик маанисин ырастоого мумкүндүк берет воспаление».

Киришүү. Калктын реестрлеринин маалыматтары боюнча инсульттун таралышы жылына 100 000 калкка 257,9га жетет, ишемиялык инсульттун үлүшү 80-92% түзөт. Бул оорунун көп факторлуулугуна байланыштуу. Тоолуу климатта гематокриттин жогорулашы жана кандын илешкектүүлүгүнүн негизги факторлору болуп артериялык гипертензия жана атеросклероз диагнозу коюлат; Бул процесстерди жөнгө салууга иммундук жана вегетативдик нерв системалары катышат. Мээнин ишемиясынын ар кандай деңгээлдеринде жана оордуктарында алардын адаптациялоо жөндөмдүүлүгүн изилдөө кызыктуу болот. Изилдөөнүн максаты. Биринчилик ишемиялык инсульт менен ооруган бейтаптардагы эң курч, курч мезгилде, жапыз тоолуу шарттарда иммунологиялык жана вегетативдик көрсөткүчтөрдүн көз карандылыгын изилдөө. Оорунун патогенезин жана оордугун тактоо.
Материалдар жана ыкмалар. Биринчилик ишемиялык инсульт менен ооруган 52 бейтап жана дисциркулятордук энцефалопатия менен ооруган 59 бейтаптын когорттук изилдөөсү жүргүзүлгөн. Төмөнкү топтор аныкталды: 1-топ – сол орто мээ артериясынын бассейнинде ишемиялык инсульт менен ооругандар (18 пациент); 2-топ – мээнин ортоңку артериясынын аймагындагы ишемиялык инсульт менен ооруган бейтаптар (11 пациент), 3-топ – вертебробазилярдык системада ишемиялык инсульт менен ооругандар (15 пациент) жана салыштыруу тобу –дисциркулятордук энцефалопатиянын I стадиялары менен ооругандар.
II (59 адам). Өлүм менен аяктаган сегиз бейтап өзүнчө сүрөттөлгөн (1-сүрөт). Инсульттун оордугу Гусев жана Скворцова шкаласы боюнча бааланган. Кардиоинтервалография жана иммунологиялык изилдөөлөр инсульт менен ооруган бейтаптарга оорунун 1-жана 10-күнүндө, ал эми дисциркулятордук энцефалопатия менен ооруган бейтаптарга ооруканага жаткырылгандын биринчи күнүндө жүргүзүлгөн. Натыйжалар Биринчилик ишемиялык инсультта иммундук жана вегетативдик системалардын өз ара аракети жабыркоонун жайгашкан жерине жана оорунун оордугуна жараша болот. Оң жактагы орто мээ артериясынын аймагында инсульт менен ооруган пациенттерде системалардын өз ара аракеттенүүсү жогору болгон, олуттуу көз карандылык көрсөткүчтөрдүн 57±4,5% көрсөттү, бул мээнин инсультуна караганда - 41±3,5% жана сол жарым шарда инсульт - 21±2%. Инсульт
канчалык оор болсо, вегетативдик жана иммундук системалардын параметрлеринин ортосундагы корреляция ошончолук азыраак болгон. Жыйынтыгы. Алгачкы ишемиялык инсультта толкундардын симпатикалык спектри лимфоциттердин субпопуляциялары менен, ал эми парасимпатикалык жана борбордук регулятивдик схемалар цитокиндер
дин профилдик көрсөткүчтөрү менен көбүрөөк корреляцияланат. Инсульттун курч мезгилинде сол жактагы орто мээ артериясынын аймагында симпатикалык активдүүлүктүн төмөндөшү иммуносупрессия жана цитокин профилинин көрсөткүчтөрү менен байланышкан. Оң жарым шарда фокус менен симпатикотония клеткалык жана гуморалдык иммунитеттин активаторлорунун деңгээли менен айкалышат. Мээ сабагында инсульт болгон учурда вегетативдик нерв системасынын эки
бөлүгүнүн тең активдүүлүгү гуморалдык иммунитеттин факторлору жана цитокиндик профилдик көрсөткүчтөр менен байланышкан. Курч мезгилде симпатикалык жөнгө салуунун ролу гуморалдык жөнгө салуучу механизмдер аркылуу ишемиялык фокусту санитардык тазалоо болгон.

Киришүү. Курч аппендициттин мүнөздүү эмес түрлөрү бейтаптардын 20-30% кездешет. Мүнөздүү эмес клиникалык картинасы курсакта аппендикс жайгашкан варианттардын ар түрдүүлүгү менен түшүндүрүлөт. Макалада курч аппендициттин клиникалык көрүнүштөрүнүн өзгөчөлүктөрү келтирилген. Курсакта сокур ичегинин жайгашкан жерине жараша мүнөздүү эмес клиникалык көрүнүштөргө өзгөчө көңүл бурулат. Изилдөөнүн максаты. Курч аппендициттин мүнөздүү эмес түрлөрүн клиникалык жагдайлардын мисалдарында сүрөттөп берүү. Материалдар жана методдор. Изилдөө М. М. Мамакеев атындагы Улуттук хирургия борборунун ичеги хирургиясы бөлүмүндө жүргүзүлдү.
Курч аппендициттин атипикалык формаларынын үч клиникалык учуру сүрөттөлгөн. Натыйжалар жана талкуу. Курч аппендицит диагнозундагы негизги каталардын бири, ошондой эле ар кандай кабылдоолордун пайда болушунун себептеринин бири - сокур ичегинин адаттан тыш жайгашуусу, ал жалпысынан курч аппендицит учурларынын 10-35 пайызын түзөт. Статистика боюнча 3,1% учурларда курч аппендицит аныкталган, бейтап ооруканага жаткырылган эмес, ал эми ооруканага жаткырылгандардын 1,6% операция убактысы кечигип жатат. Жыйынтыгы. Жогоруда айтылгандарды эске алганда, курч аппендициттин кеч диагнозунун бирден-бир себеби-сокур ичегинин адаттан
тыш жайгашкан жери жана курч аппендициттин мүнөздүү эмес курсу. Курч аппендицитти аз убакыттын ичинде так аныктай турган татыктуу ыкмалар жок. Курч аппендицит диагнозун дарылоо оңой, бирок ооруну аныктоо өтө кыйын.