Кыргызстандын Саламаттык Сактоо
Zdravoohraneniye Kyrgyzstana

ISSN 1694-8068 (Print)

ISSN 1694-805X (Online)

Медицинада адамдын инсандыгын сыйлоо: Кыргыз Республикасынын тажрыйбасынын негизинде этикалык-укуктук талдоо жана перспективалары

Медицинада адамдын инсандыгын сыйлоо: Кыргыз Республикасынын  тажрыйбасынын негизинде этикалык-укуктук талдоо жана перспективалары
Полный текст  

Корутунду

Киришүү. 2024-жылдын 12-январындагы №14 “Кыргыз Республикасында жарандардын саламаттыгын сактоо жөнүндө” Мыйзамы менен медицина кызматкерлеринин кесиптик ишинин негизи катары инсанды сыйлоо принциби белгиленген жаңы “Адамдын инсандыгын сыйлоо” 153-беренеси киргизилген. Бирок мыйзамда бул берененин болушу гана эмес, анын натыйжалуу практикалык колдонулушу үчүн анын этикалык жана укуктук негиздерин түшүнүү да маанилүү. Изилдөөнүн максаты. 2024-жылдын 12-январындагы №14 “Кыргыз Республикасында жарандардын саламаттыгын сактоо жөнүндө” Мыйзамынын “Адамдын инсандыгын сыйлоо” 153-беренесинин этикалык жана укуктук негиздерин изилдеп, аны медицина тармагында практикалык колдонууну өркүндөтүү. Материалдар жана ыкмалар. Сапаттуу документтик талдоо ыкмасы аркылуу укук жана биоэтика жаатындагы кыргыз, орус жана англис тилдеринде ачык булактардан алынган экинчи даражадагы маалыматтар изилденди. Натыйжалар. Изилдөөлөр көрсөткөндөй, “сыйлоо” деген этикалык түшүнүк, адамдын ар-намысы, укуктары жана ички баалуулуктарын тааныгандыгы менен, биоэтикада өзгөрүүлөргө дуушар болуп, ал жеке адамдын автономиясын урматоо принциби катары, медициналык кийлигишүүлөр тууралуу өз алдынча чечимдерди кабыл алуу укугу катары чагылдырылган. Изилденген берененин юридикалык нормалары идеалдуу мааниде биоэтикадагы урматтоо концепциясына ылайык келет, анткени мыйзамдын бардык талаптары жеке автономияны урматтоо принцибин сактоого багытталган. Натыйжада, Кыргыз Республикасы бул беренени мыйзамга киргизүү аркылуу медициналык кызматкерлерге адамдын жеке автономиясын урматтоо, медициналык кийлигишүүлөр боюнча өз алдынча чечимдерди кабыл алуу укугун сактоо милдетин бекитти. Жыйынтык. Изилдөө көрсөткөндөй, 2024-жылдын 12-январындагы №14 “Кыргыз Республикасында жарандардын саламаттыгын коргоо жөнүндө” Мыйзамынын “Адамдын инсандыгын сыйлоо” 153-беренесинин этикалык-укуктук негиздери медициналык кийлигишүүлөр учурунда адамдын жеке автономиясын сыйлоонун Эл аралык биоэтикалык стандарттарынын талаптарына толугу менен шайкеш келет. Сыйлоо адеп-ахлактык категория катары укуктук жана биоэтикалык нормалар аркылуу гана эмес, кыргыз элинин маданий салттарында камтылган механизмдер аркылуу да ишке ашырылышы керек экенин түшүнүү зарыл.

Авторлор жөнүндө

Кудайбергенова Тамара Асановна, кандидат медицинских наук, доцент кафедры общественное здоровье и здравоохранения КГМА им. И.К. Ахунбаева, магистр наук в области Биоэтики, Бишкек, Кыргызской Республики

Орозалиева Анипа Алымбековна, кандидат медицинских наук, доцент кафедры общественное здоровье и здравоохранения КГМА им. И.К. Ахунбаева, Бишкек, Кыргызская Республика

Сыдыкбекова Чолпон, старший преподаватель кафедры гражданского и трудового права Кыргызского национального университета им. Ж. Баласагына, Юридического института, Бишкек, Кыргызская
Республика
Айдаров Зиябидин Абдирайимович, доктор медицинских наук, профессор, заведующий кафедрой общественного здоровья и здравоохранения КГМА им. И.К. Ахунбаева, Бишкек, Кыргызская Республика

Kudaibergenova Tamara Asanovna, Candidate of Medical Sciences, Associate Professor of the Department of Public Health and Healthcare of the KSMA named after I.K. Akhunbaev, Master of Science in Bioethics, Bishkek, Kyrgyz Republic

Orozalieva Anipa Alymbekovna, Candidate of Medical Sciences, Associate Professor of the Department of Public Health and Health Care of KSMA named after. I.K. Akhunbaeva, Bishkek, Kyrgyz Republic

Sydykbekova Cholpon, Senior Lecturer, Department of Civil and Labor Law, Kyrgyz National University named after J. Balasagyn, Law Institute, Bishkek, Kyrgyz Republic

Aidarov Ziyabidin Abdirayimovich, Doctor of Medical Sciences, Professor, Head of the Department of Public Health and Healthcare of KSMA named after. I.K. Akhunbaeva, Bishkek, Kyrgyz Republic

Кудайбергенова Тамара Асановна, медицина илимдеринин кандидаты, И.К.  Ахунбаев атындагы КММАнын коомдук саламаттыкты сактоо жана саламаттыкты сактоо кафедрасынын доценти, биоэтика илимдеринин магистри, Бишкек, Кыргыз Республикасы

Орозалиева Анипа Алымбековна, медицина илимдеринин кандидаты, И.К. Ахунбаев атындагы КММАнын коомдук саламаттыкты сактоо жана саламаттыкты сактоо кафедрасынын доценти, Бишкек, Кыргыз Республикасы

Сыдыкбекова Чолпон, Ж.Баласагын атындагы Кыргыз улуттук университетинин «Жарандык жана эмгек укугу» кафедрасынын ага окутуучусу, Юридикалык институт, Бишкек, Кыргыз Республикасы

Айдаров Зиябидин Абдирайымович, медицина илимдеринин доктору, профессор, И.К. Ахунбаев атындагы КММАнын Коомдук саламаттыкты сактоо жана саламаттыкты сактоо кафедрасынын башчысы, Бишкек, Кыргыз Республикасы

Шилтемелер

1. Аденийи Ф.С. Кант о человеческом достоинстве: автономия, человечность и права человека. Кантовский сборник. - 2019.-№38 (1). - С.81-98. https://cyberleninka.ru/article/n/kant-o-chelovecheskom-dostoinstve-avtonomiya-chelovechnost-i-prava cheloveka
2. Ахундова Ш.Д. Уважение, его основа и типы. Вестник Томского государственного педагогического университета. -2013. -№1 (129). -С.188-92. https://cyberleninka.ru/article/n/uvazhenie-ego-osnova-i-tipy
3. Кудайбергенова Т.А. Этнонаука как источник формирования биоэтической культуры населения в борьбе с covid-19 / Т.А. Кудайбергенова, А.А. Орозалиева, З.А. Айдаров // Вестник КРСУ. -2021. -Т.21. -№ 9. -С. 162 -169. http://vestnik.krsu.edu.kg/archive/169/7069
4. Кудайбергенова Т.А., Айдаров З.А., Усупова Ч.С., Орозалиева А. А., Сейсембаева А.Н., Сеитбекова Г.С.Этические основания взаимодействия с местными сообществами в обеспечении готовности
к чрезвычайным ситуациям в общественном здравоохранении. Здравоохранение Кыргызстана -2023. -№2. -С. 49- 57. 

https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg2023.2.6.8.49.57 https://zdrav.kg/arkhivy/product/view/170/328
5. Кыргыз Республикасынын 2024-жылдын 12-январындагы №14 “Кыргыз Республикасында жарандардын
саламаттыгын сактоо жөнүндө” Мыйзамы Кыргыз Республикасынын Юстиция Министрлиги  https://cbd.minjust.gov.kg/4-5260/edition/1939/kg
6. Кыргыз Республикасынын Конституциясы 05.05.2021 Кыргыз Республикасынын
Юстиция Министрлиги https://cbd.minjust.gov.kg/1-2/edition/1202952/ru
7. Кыргыз Республикасынын граждандык кодекси 8.05.1996, № 15 Кыргыз Республикасынын
Юстиция Министрлиги https://cbd.minjust.gov.kg/4/edition/14707/ru
8. Кыргыз Республикасынын “Кыргыз Республикасында жарандардын саламаттыгын сактоо жөнүндө”
мыйзамы 12.01.20204, №14 Кыргыз Республикасынын Юстиция Министрлиги https://cbd.minjust.gov.kg/3-37/edition/2086/ru
9. Кыргыз Республикасынын “Коомдук саламаттыкты сактоо жөнүндө” мыйзамы 12.01.2024, № 10. Кыргыз Республикасынын Юстиция Министрлиги. https://cbd.minjust.gov.kg/4-5301/edition/3727/ru
10. Кыргызско-русский словарь / Сост. К.К. Юдахин. – Б.: «Кут Бер», 2012. – 314 с.
11. Манакова Л.К. Уважение как признание права на достоинство личности. Ленинградский юридический журнал.
-2018. - №3. (53) -С.30-41. https://cyberleninka.ru/article/n/uvazhenie-kak-priznanie-prava-na-dostoinstvo-lichnosti
12. Сайкина Г.К. “Меня еще не покинуло чувство принадлежности к человечеству” (И. Кант о статусе человечности и достоинстве) // XI Садыковские чтения. Иммануил Кант и современность: материалы

Международной междисциплинарной научно-образовательной конференции (Казань, 15-16 ноября 2024 г.) / под ред. Г.К. Гизатовой, О.Г. Ивановой, Г.В. Мелихова, Ф.Ф. Серебрякова, Н.А. Терещенко, Т.М. Шатуновой. – Казань: Издательство Казанского университета. -2024. -C. 347-355. https://repository.kpfu.ru/?p_id=308702
13. Beauchamp Tom L., Chlidress James F. Principles of Biomedical Ethics. - Oxford University Press, 2009 –  
P. 417. 

https://books.google.kg/books/about/Principles_of_Biomedical_Ethics.html?id=xg8iwAEACAAJ&redir_esc=y
14. Darwall S. 2006. The Second-Person Standpoint: Morality, Respect and Accountability. Cambridge, MA: Harvard Univ.
Press https://www.princeton.edu/~msmith/mycourses/darwall-ch6-2006.pdf
15. Drummond, John J. (2021). Empathy, Sympathetic Respect, and the Foundations of Morality. In Anna Bortolan & 
Elisa Magrì, Empathy, Intersubjectivity, and the Social World: The Continued Relevance of Phenomenology. Essays in Honour of Dermot Moran. Berlin: DeGruyter. pp. 345-362.https://philpapers.org/rec/DRUESR
16. Hill T.E. Jr. Respect for persons // Routledge Encyclopedia of Philosophy,
1998 https://www.rep.routledge.com/articles/thematic/respect-for-persons/v-1
17. Kolomý V. Kant on moral feeling and respect. Kantian Review. 2023 Mar; 28 (1): 
105-23.  https://www.cambridge.org/core/journals/kantian-review/article/kant-on-moral-feeling-respect/FCFE11B88978CC728BCAA7E71DCFD524
18. Lysaught MT. Respect: or, how respect for persons became respect for autonomy. J Med Philos. 2004 Dec;29(6):665-80.
doi:10.1080/03605310490883028. PMID: 15590515. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15590515/
19. Sungwoo Um (2024) Honesty: Respect for the right not to be deceived, Journal of Moral Education, 53:2, 292-306,
DOI:10.1080/03057240.2023.2199347 https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/03057240.2023.2199347
20. Tyler, T., & Blader, S. (2000). Cooperation in Groups: Procedural Justice, Social Identity, and Behavioral Engagement 
(1st ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203782842
https://www.taylorfrancis.com/books/mono/10.4324/9780203782842/cooperation-groups-tom-tyler-steven-blader
21. Winslow, Dean L. "Respect." Masterclass in Medicine. CRC Press, 2025.
138-142. https://www.taylorfrancis.com/chapters/edit/10.1201/9781003409373-18/respect-dean-winslow

1. Аденийи Ф.С. Кант о человеческом достоинстве: автономия, человечность и права человека. Кантовский сборник. - 2019.-№38 (1). - С.81-98. https://cyberleninka.ru/article/n/kant-o-chelovecheskom-dostoinstve-avtonomiya-chelovechnost-i-prava cheloveka
2. Ахундова Ш.Д. Уважение, его основа и типы. Вестник Томского государственного педагогического университета. -2013. -№1 (129). -С.188-92. https://cyberleninka.ru/article/n/uvazhenie-ego-osnova-i-tipy
3. Кудайбергенова Т.А. Этнонаука как источник формирования биоэтической культуры населения в борьбе с covid-19 / Т.А. Кудайбергенова, А.А. Орозалиева, З.А. Айдаров // Вестник КРСУ. -2021. -Т.21. -№ 9. -С. 162 -169. http://vestnik.krsu.edu.kg/archive/169/7069
4. Кудайбергенова Т.А., Айдаров З.А., Усупова Ч.С., Орозалиева А. А., Сейсембаева А.Н., Сеитбекова Г.С.Этические основания взаимодействия с местными сообществами в обеспечении готовности
к чрезвычайным ситуациям в общественном здравоохранении. Здравоохранение Кыргызстана -2023. -№2. -С. 49- 57. 

https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg2023.2.6.8.49.57 https://zdrav.kg/arkhivy/product/view/170/328
5. Кыргыз Республикасынын 2024-жылдын 12-январындагы №14 “Кыргыз Республикасында жарандардын
саламаттыгын сактоо жөнүндө” Мыйзамы Кыргыз Республикасынын Юстиция Министрлиги  https://cbd.minjust.gov.kg/4-5260/edition/1939/kg
6. Кыргыз Республикасынын Конституциясы 05.05.2021 Кыргыз Республикасынын
Юстиция Министрлиги https://cbd.minjust.gov.kg/1-2/edition/1202952/ru
7. Кыргыз Республикасынын граждандык кодекси 8.05.1996, № 15 Кыргыз Республикасынын
Юстиция Министрлиги https://cbd.minjust.gov.kg/4/edition/14707/ru
8. Кыргыз Республикасынын “Кыргыз Республикасында жарандардын саламаттыгын сактоо жөнүндө”
мыйзамы 12.01.20204, №14 Кыргыз Республикасынын Юстиция Министрлиги https://cbd.minjust.gov.kg/3-37/edition/2086/ru
9. Кыргыз Республикасынын “Коомдук саламаттыкты сактоо жөнүндө” мыйзамы 12.01.2024, № 10. Кыргыз Республикасынын Юстиция Министрлиги. https://cbd.minjust.gov.kg/4-5301/edition/3727/ru
10. Кыргызско-русский словарь / Сост. К.К. Юдахин. – Б.: «Кут Бер», 2012. – 314 с.
11. Манакова Л.К. Уважение как признание права на достоинство личности. Ленинградский юридический журнал.
-2018. - №3. (53) -С.30-41. https://cyberleninka.ru/article/n/uvazhenie-kak-priznanie-prava-na-dostoinstvo-lichnosti
12. Сайкина Г.К. “Меня еще не покинуло чувство принадлежности к человечеству” (И. Кант о статусе человечности и достоинстве) // XI Садыковские чтения. Иммануил Кант и современность: материалы

Международной междисциплинарной научно-образовательной конференции (Казань, 15-16 ноября 2024 г.) / под ред. Г.К. Гизатовой, О.Г. Ивановой, Г.В. Мелихова, Ф.Ф. Серебрякова, Н.А. Терещенко, Т.М. Шатуновой. – Казань: Издательство Казанского университета. -2024. -C. 347-355. https://repository.kpfu.ru/?p_id=308702
13. Beauchamp Tom L., Chlidress James F. Principles of Biomedical Ethics. - Oxford University Press, 2009 –  
P. 417. 

https://books.google.kg/books/about/Principles_of_Biomedical_Ethics.html?id=xg8iwAEACAAJ&redir_esc=y
14. Darwall S. 2006. The Second-Person Standpoint: Morality, Respect and Accountability. Cambridge, MA: Harvard Univ.
Press https://www.princeton.edu/~msmith/mycourses/darwall-ch6-2006.pdf
15. Drummond, John J. (2021). Empathy, Sympathetic Respect, and the Foundations of Morality. In Anna Bortolan & 
Elisa Magrì, Empathy, Intersubjectivity, and the Social World: The Continued Relevance of Phenomenology. Essays in Honour of Dermot Moran. Berlin: DeGruyter. pp. 345-362.https://philpapers.org/rec/DRUESR
16. Hill T.E. Jr. Respect for persons // Routledge Encyclopedia of Philosophy,
1998 https://www.rep.routledge.com/articles/thematic/respect-for-persons/v-1
17. Kolomý V. Kant on moral feeling and respect. Kantian Review. 2023 Mar; 28 (1): 
105-23.  https://www.cambridge.org/core/journals/kantian-review/article/kant-on-moral-feeling-respect/FCFE11B88978CC728BCAA7E71DCFD524
18. Lysaught MT. Respect: or, how respect for persons became respect for autonomy. J Med Philos. 2004 Dec;29(6):665-80.
doi:10.1080/03605310490883028. PMID: 15590515. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15590515/
19. Sungwoo Um (2024) Honesty: Respect for the right not to be deceived, Journal of Moral Education, 53:2, 292-306,
DOI:10.1080/03057240.2023.2199347 https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/03057240.2023.2199347
20. Tyler, T., & Blader, S. (2000). Cooperation in Groups: Procedural Justice, Social Identity, and Behavioral Engagement 
(1st ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203782842
https://www.taylorfrancis.com/books/mono/10.4324/9780203782842/cooperation-groups-tom-tyler-steven-blader
21. Winslow, Dean L. "Respect." Masterclass in Medicine. CRC Press, 2025.
138-142. https://www.taylorfrancis.com/chapters/edit/10.1201/9781003409373-18/respect-dean-winslow

1. Аденийи Ф.С. Кант о человеческом достоинстве: автономия, человечность и права человека. Кантовский сборник. - 2019.-№38 (1). - С.81-98. https://cyberleninka.ru/article/n/kant-o-chelovecheskom-dostoinstve-avtonomiya-chelovechnost-i-prava cheloveka
2. Ахундова Ш.Д. Уважение, его основа и типы. Вестник Томского государственного педагогического университета. -2013. -№1 (129). -С.188-92. https://cyberleninka.ru/article/n/uvazhenie-ego-osnova-i-tipy
3. Кудайбергенова Т.А. Этнонаука как источник формирования биоэтической культуры населения в борьбе с covid-19 / Т.А. Кудайбергенова, А.А. Орозалиева, З.А. Айдаров // Вестник КРСУ. -2021. -Т.21. -№ 9. -С. 162 -169. http://vestnik.krsu.edu.kg/archive/169/7069
4. Кудайбергенова Т.А., Айдаров З.А., Усупова Ч.С., Орозалиева А. А., Сейсембаева А.Н., Сеитбекова Г.С.Этические основания взаимодействия с местными сообществами в обеспечении готовности
к чрезвычайным ситуациям в общественном здравоохранении. Здравоохранение Кыргызстана -2023. -№2. -С. 49- 57. 

https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg2023.2.6.8.49.57 https://zdrav.kg/arkhivy/product/view/170/328
5. Кыргыз Республикасынын 2024-жылдын 12-январындагы №14 “Кыргыз Республикасында жарандардын
саламаттыгын сактоо жөнүндө” Мыйзамы Кыргыз Республикасынын Юстиция Министрлиги  https://cbd.minjust.gov.kg/4-5260/edition/1939/kg
6. Кыргыз Республикасынын Конституциясы 05.05.2021 Кыргыз Республикасынын
Юстиция Министрлиги https://cbd.minjust.gov.kg/1-2/edition/1202952/ru
7. Кыргыз Республикасынын граждандык кодекси 8.05.1996, № 15 Кыргыз Республикасынын
Юстиция Министрлиги https://cbd.minjust.gov.kg/4/edition/14707/ru
8. Кыргыз Республикасынын “Кыргыз Республикасында жарандардын саламаттыгын сактоо жөнүндө”
мыйзамы 12.01.20204, №14 Кыргыз Республикасынын Юстиция Министрлиги https://cbd.minjust.gov.kg/3-37/edition/2086/ru
9. Кыргыз Республикасынын “Коомдук саламаттыкты сактоо жөнүндө” мыйзамы 12.01.2024, № 10. Кыргыз Республикасынын Юстиция Министрлиги. https://cbd.minjust.gov.kg/4-5301/edition/3727/ru
10. Кыргызско-русский словарь / Сост. К.К. Юдахин. – Б.: «Кут Бер», 2012. – 314 с.
11. Манакова Л.К. Уважение как признание права на достоинство личности. Ленинградский юридический журнал.
-2018. - №3. (53) -С.30-41. https://cyberleninka.ru/article/n/uvazhenie-kak-priznanie-prava-na-dostoinstvo-lichnosti
12. Сайкина Г.К. “Меня еще не покинуло чувство принадлежности к человечеству” (И. Кант о статусе человечности и достоинстве) // XI Садыковские чтения. Иммануил Кант и современность: материалы

Международной междисциплинарной научно-образовательной конференции (Казань, 15-16 ноября 2024 г.) / под ред. Г.К. Гизатовой, О.Г. Ивановой, Г.В. Мелихова, Ф.Ф. Серебрякова, Н.А. Терещенко, Т.М. Шатуновой. – Казань: Издательство Казанского университета. -2024. -C. 347-355. https://repository.kpfu.ru/?p_id=308702
13. Beauchamp Tom L., Chlidress James F. Principles of Biomedical Ethics. - Oxford University Press, 2009 –  
P. 417. 

https://books.google.kg/books/about/Principles_of_Biomedical_Ethics.html?id=xg8iwAEACAAJ&redir_esc=y
14. Darwall S. 2006. The Second-Person Standpoint: Morality, Respect and Accountability. Cambridge, MA: Harvard Univ.
Press https://www.princeton.edu/~msmith/mycourses/darwall-ch6-2006.pdf
15. Drummond, John J. (2021). Empathy, Sympathetic Respect, and the Foundations of Morality. In Anna Bortolan & 
Elisa Magrì, Empathy, Intersubjectivity, and the Social World: The Continued Relevance of Phenomenology. Essays in Honour of Dermot Moran. Berlin: DeGruyter. pp. 345-362.https://philpapers.org/rec/DRUESR
16. Hill T.E. Jr. Respect for persons // Routledge Encyclopedia of Philosophy,
1998 https://www.rep.routledge.com/articles/thematic/respect-for-persons/v-1
17. Kolomý V. Kant on moral feeling and respect. Kantian Review. 2023 Mar; 28 (1): 
105-23.  https://www.cambridge.org/core/journals/kantian-review/article/kant-on-moral-feeling-respect/FCFE11B88978CC728BCAA7E71DCFD524
18. Lysaught MT. Respect: or, how respect for persons became respect for autonomy. J Med Philos. 2004 Dec;29(6):665-80.
doi:10.1080/03605310490883028. PMID: 15590515. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15590515/
19. Sungwoo Um (2024) Honesty: Respect for the right not to be deceived, Journal of Moral Education, 53:2, 292-306,
DOI:10.1080/03057240.2023.2199347 https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/03057240.2023.2199347
20. Tyler, T., & Blader, S. (2000). Cooperation in Groups: Procedural Justice, Social Identity, and Behavioral Engagement 
(1st ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203782842
https://www.taylorfrancis.com/books/mono/10.4324/9780203782842/cooperation-groups-tom-tyler-steven-blader
21. Winslow, Dean L. "Respect." Masterclass in Medicine. CRC Press, 2025.
138-142. https://www.taylorfrancis.com/chapters/edit/10.1201/9781003409373-18/respect-dean-winslow

Для цитирования

Кудайбергенова Т.А., Орозалиева А.А., Сыдыкбекова Ч., Айдаров З.А. Уважение к человеческой личности в медицине: этико-правовой анализ и перспективы на основе опыта Кыргызской Республики. Научно-практический журнал «Здравоохранение Кыргызстана» 2025, № 1, с.53-62.  https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg2025.1.3.7.53.62 

For citation

Kudaibergenova T.A., Orozalieva A.A., Sydykbekova Ch., Aidarov Z.A. Respect for person in medicine: ethical and
legal analysis and prospects based on the experience of the Kyrgyz Republic. Scientific and practical journal “Health
care of Kyrgyzstan” 2025, No. 1, p.53-62.  https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg2025.1.3.7.53.62 

Цитата үчүн

Кудайбергенова Т.А., Орозалиева А.А., Сыдыкбекова Ч., Айдаров З.А. Медицинада адамдын инсандыгын сыйлоо: Кыргыз Республикасынын тажрыйбасынын негизинде этикалык-укуктук талдоо  перспективалары. Кыргызстандын саламаттык сактоо илимий-практикалык журналы 2025, № 1, б. 53-62.  https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg2025.1.3.7.53.62

Авторлор Кудайбергенова Т.А., Айдаров З.А., Орозалиева А. А., Сыдыкбекова Ч.
Ссылка doi.org https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg2025.1.3.7.53.62
Беттер 63-52
Негизги сөздөр Саламаттык сактоо, Кыргыз Республикасы, Биоэтика, Медициналык этика, Медициналык укук, Маданият, Кыргыздар, Салттар, Урматтоо, Инсан, Автономия, Медицина
Орусча
Об авторах

Кудайбергенова Тамара Асановна, кандидат медицинских наук, доцент кафедры общественное здоровье и здравоохранения КГМА им. И.К. Ахунбаева, магистр наук в области Биоэтики, Бишкек, Кыргызской Республики

Орозалиева Анипа Алымбековна, кандидат медицинских наук, доцент кафедры общественное здоровье и здравоохранения КГМА им. И.К. Ахунбаева, Бишкек, Кыргызская Республика

Сыдыкбекова Чолпон, старший преподаватель кафедры гражданского и трудового права Кыргызского национального университета им. Ж. Баласагына, Юридического института, Бишкек, Кыргызская
Республика
Айдаров Зиябидин Абдирайимович, доктор медицинских наук, профессор, заведующий кафедрой общественного здоровья и здравоохранения КГМА им. И.К. Ахунбаева, Бишкек, Кыргызская Республика

Полный текст

PDF (RUS)

Список литературы

1. Аденийи Ф.С. Кант о человеческом достоинстве: автономия, человечность и права человека. Кантовский сборник. - 2019.-№38 (1). - С.81-98. https://cyberleninka.ru/article/n/kant-o-chelovecheskom-dostoinstve-avtonomiya-chelovechnost-i-prava cheloveka
2. Ахундова Ш.Д. Уважение, его основа и типы. Вестник Томского государственного педагогического университета. -2013. -№1 (129). -С.188-92. https://cyberleninka.ru/article/n/uvazhenie-ego-osnova-i-tipy
3. Кудайбергенова Т.А. Этнонаука как источник формирования биоэтической культуры населения в борьбе с covid-19 / Т.А. Кудайбергенова, А.А. Орозалиева, З.А. Айдаров // Вестник КРСУ. -2021. -Т.21. -№ 9. -С. 162 -169. http://vestnik.krsu.edu.kg/archive/169/7069
4. Кудайбергенова Т.А., Айдаров З.А., Усупова Ч.С., Орозалиева А. А., Сейсембаева А.Н., Сеитбекова Г.С.Этические основания взаимодействия с местными сообществами в обеспечении готовности
к чрезвычайным ситуациям в общественном здравоохранении. Здравоохранение Кыргызстана -2023. -№2. -С. 49- 57. 

https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg2023.2.6.8.49.57 https://zdrav.kg/arkhivy/product/view/170/328
5. Кыргыз Республикасынын 2024-жылдын 12-январындагы №14 “Кыргыз Республикасында жарандардын
саламаттыгын сактоо жөнүндө” Мыйзамы Кыргыз Республикасынын Юстиция Министрлиги  https://cbd.minjust.gov.kg/4-5260/edition/1939/kg
6. Кыргыз Республикасынын Конституциясы 05.05.2021 Кыргыз Республикасынын
Юстиция Министрлиги https://cbd.minjust.gov.kg/1-2/edition/1202952/ru
7. Кыргыз Республикасынын граждандык кодекси 8.05.1996, № 15 Кыргыз Республикасынын
Юстиция Министрлиги https://cbd.minjust.gov.kg/4/edition/14707/ru
8. Кыргыз Республикасынын “Кыргыз Республикасында жарандардын саламаттыгын сактоо жөнүндө”
мыйзамы 12.01.20204, №14 Кыргыз Республикасынын Юстиция Министрлиги https://cbd.minjust.gov.kg/3-37/edition/2086/ru
9. Кыргыз Республикасынын “Коомдук саламаттыкты сактоо жөнүндө” мыйзамы 12.01.2024, № 10. Кыргыз Республикасынын Юстиция Министрлиги. https://cbd.minjust.gov.kg/4-5301/edition/3727/ru
10. Кыргызско-русский словарь / Сост. К.К. Юдахин. – Б.: «Кут Бер», 2012. – 314 с.
11. Манакова Л.К. Уважение как признание права на достоинство личности. Ленинградский юридический журнал.
-2018. - №3. (53) -С.30-41. https://cyberleninka.ru/article/n/uvazhenie-kak-priznanie-prava-na-dostoinstvo-lichnosti
12. Сайкина Г.К. “Меня еще не покинуло чувство принадлежности к человечеству” (И. Кант о статусе человечности и достоинстве) // XI Садыковские чтения. Иммануил Кант и современность: материалы

Международной междисциплинарной научно-образовательной конференции (Казань, 15-16 ноября 2024 г.) / под ред. Г.К. Гизатовой, О.Г. Ивановой, Г.В. Мелихова, Ф.Ф. Серебрякова, Н.А. Терещенко, Т.М. Шатуновой. – Казань: Издательство Казанского университета. -2024. -C. 347-355. https://repository.kpfu.ru/?p_id=308702
13. Beauchamp Tom L., Chlidress James F. Principles of Biomedical Ethics. - Oxford University Press, 2009 –  
P. 417. 

https://books.google.kg/books/about/Principles_of_Biomedical_Ethics.html?id=xg8iwAEACAAJ&redir_esc=y
14. Darwall S. 2006. The Second-Person Standpoint: Morality, Respect and Accountability. Cambridge, MA: Harvard Univ.
Press https://www.princeton.edu/~msmith/mycourses/darwall-ch6-2006.pdf
15. Drummond, John J. (2021). Empathy, Sympathetic Respect, and the Foundations of Morality. In Anna Bortolan & 
Elisa Magrì, Empathy, Intersubjectivity, and the Social World: The Continued Relevance of Phenomenology. Essays in Honour of Dermot Moran. Berlin: DeGruyter. pp. 345-362.https://philpapers.org/rec/DRUESR
16. Hill T.E. Jr. Respect for persons // Routledge Encyclopedia of Philosophy,
1998 https://www.rep.routledge.com/articles/thematic/respect-for-persons/v-1
17. Kolomý V. Kant on moral feeling and respect. Kantian Review. 2023 Mar; 28 (1): 
105-23.  https://www.cambridge.org/core/journals/kantian-review/article/kant-on-moral-feeling-respect/FCFE11B88978CC728BCAA7E71DCFD524
18. Lysaught MT. Respect: or, how respect for persons became respect for autonomy. J Med Philos. 2004 Dec;29(6):665-80.
doi:10.1080/03605310490883028. PMID: 15590515. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15590515/
19. Sungwoo Um (2024) Honesty: Respect for the right not to be deceived, Journal of Moral Education, 53:2, 292-306,
DOI:10.1080/03057240.2023.2199347 https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/03057240.2023.2199347
20. Tyler, T., & Blader, S. (2000). Cooperation in Groups: Procedural Justice, Social Identity, and Behavioral Engagement 
(1st ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203782842
https://www.taylorfrancis.com/books/mono/10.4324/9780203782842/cooperation-groups-tom-tyler-steven-blader
21. Winslow, Dean L. "Respect." Masterclass in Medicine. CRC Press, 2025.
138-142. https://www.taylorfrancis.com/chapters/edit/10.1201/9781003409373-18/respect-dean-winslow

Для цитирования

Кудайбергенова Т.А., Орозалиева А.А., Сыдыкбекова Ч., Айдаров З.А. Уважение к человеческой личности в медицине: этико-правовой анализ и перспективы на основе опыта Кыргызской Республики. Научно-практический журнал «Здравоохранение Кыргызстана» 2025, № 1, с.53-62.  https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg2025.1.3.7.53.62 

Англисче
About authors

Kudaibergenova Tamara Asanovna, Candidate of Medical Sciences, Associate Professor of the Department of Public Health and Healthcare of the KSMA named after I.K. Akhunbaev, Master of Science in Bioethics, Bishkek, Kyrgyz Republic

Orozalieva Anipa Alymbekovna, Candidate of Medical Sciences, Associate Professor of the Department of Public Health and Health Care of KSMA named after. I.K. Akhunbaeva, Bishkek, Kyrgyz Republic

Sydykbekova Cholpon, Senior Lecturer, Department of Civil and Labor Law, Kyrgyz National University named after J. Balasagyn, Law Institute, Bishkek, Kyrgyz Republic

Aidarov Ziyabidin Abdirayimovich, Doctor of Medical Sciences, Professor, Head of the Department of Public Health and Healthcare of KSMA named after. I.K. Akhunbaeva, Bishkek, Kyrgyz Republic

References

1. Аденийи Ф.С. Кант о человеческом достоинстве: автономия, человечность и права человека. Кантовский сборник. - 2019.-№38 (1). - С.81-98. https://cyberleninka.ru/article/n/kant-o-chelovecheskom-dostoinstve-avtonomiya-chelovechnost-i-prava cheloveka
2. Ахундова Ш.Д. Уважение, его основа и типы. Вестник Томского государственного педагогического университета. -2013. -№1 (129). -С.188-92. https://cyberleninka.ru/article/n/uvazhenie-ego-osnova-i-tipy
3. Кудайбергенова Т.А. Этнонаука как источник формирования биоэтической культуры населения в борьбе с covid-19 / Т.А. Кудайбергенова, А.А. Орозалиева, З.А. Айдаров // Вестник КРСУ. -2021. -Т.21. -№ 9. -С. 162 -169. http://vestnik.krsu.edu.kg/archive/169/7069
4. Кудайбергенова Т.А., Айдаров З.А., Усупова Ч.С., Орозалиева А. А., Сейсембаева А.Н., Сеитбекова Г.С.Этические основания взаимодействия с местными сообществами в обеспечении готовности
к чрезвычайным ситуациям в общественном здравоохранении. Здравоохранение Кыргызстана -2023. -№2. -С. 49- 57. 

https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg2023.2.6.8.49.57 https://zdrav.kg/arkhivy/product/view/170/328
5. Кыргыз Республикасынын 2024-жылдын 12-январындагы №14 “Кыргыз Республикасында жарандардын
саламаттыгын сактоо жөнүндө” Мыйзамы Кыргыз Республикасынын Юстиция Министрлиги  https://cbd.minjust.gov.kg/4-5260/edition/1939/kg
6. Кыргыз Республикасынын Конституциясы 05.05.2021 Кыргыз Республикасынын
Юстиция Министрлиги https://cbd.minjust.gov.kg/1-2/edition/1202952/ru
7. Кыргыз Республикасынын граждандык кодекси 8.05.1996, № 15 Кыргыз Республикасынын
Юстиция Министрлиги https://cbd.minjust.gov.kg/4/edition/14707/ru
8. Кыргыз Республикасынын “Кыргыз Республикасында жарандардын саламаттыгын сактоо жөнүндө”
мыйзамы 12.01.20204, №14 Кыргыз Республикасынын Юстиция Министрлиги https://cbd.minjust.gov.kg/3-37/edition/2086/ru
9. Кыргыз Республикасынын “Коомдук саламаттыкты сактоо жөнүндө” мыйзамы 12.01.2024, № 10. Кыргыз Республикасынын Юстиция Министрлиги. https://cbd.minjust.gov.kg/4-5301/edition/3727/ru
10. Кыргызско-русский словарь / Сост. К.К. Юдахин. – Б.: «Кут Бер», 2012. – 314 с.
11. Манакова Л.К. Уважение как признание права на достоинство личности. Ленинградский юридический журнал.
-2018. - №3. (53) -С.30-41. https://cyberleninka.ru/article/n/uvazhenie-kak-priznanie-prava-na-dostoinstvo-lichnosti
12. Сайкина Г.К. “Меня еще не покинуло чувство принадлежности к человечеству” (И. Кант о статусе человечности и достоинстве) // XI Садыковские чтения. Иммануил Кант и современность: материалы

Международной междисциплинарной научно-образовательной конференции (Казань, 15-16 ноября 2024 г.) / под ред. Г.К. Гизатовой, О.Г. Ивановой, Г.В. Мелихова, Ф.Ф. Серебрякова, Н.А. Терещенко, Т.М. Шатуновой. – Казань: Издательство Казанского университета. -2024. -C. 347-355. https://repository.kpfu.ru/?p_id=308702
13. Beauchamp Tom L., Chlidress James F. Principles of Biomedical Ethics. - Oxford University Press, 2009 –  
P. 417. 

https://books.google.kg/books/about/Principles_of_Biomedical_Ethics.html?id=xg8iwAEACAAJ&redir_esc=y
14. Darwall S. 2006. The Second-Person Standpoint: Morality, Respect and Accountability. Cambridge, MA: Harvard Univ.
Press https://www.princeton.edu/~msmith/mycourses/darwall-ch6-2006.pdf
15. Drummond, John J. (2021). Empathy, Sympathetic Respect, and the Foundations of Morality. In Anna Bortolan & 
Elisa Magrì, Empathy, Intersubjectivity, and the Social World: The Continued Relevance of Phenomenology. Essays in Honour of Dermot Moran. Berlin: DeGruyter. pp. 345-362.https://philpapers.org/rec/DRUESR
16. Hill T.E. Jr. Respect for persons // Routledge Encyclopedia of Philosophy,
1998 https://www.rep.routledge.com/articles/thematic/respect-for-persons/v-1
17. Kolomý V. Kant on moral feeling and respect. Kantian Review. 2023 Mar; 28 (1): 
105-23.  https://www.cambridge.org/core/journals/kantian-review/article/kant-on-moral-feeling-respect/FCFE11B88978CC728BCAA7E71DCFD524
18. Lysaught MT. Respect: or, how respect for persons became respect for autonomy. J Med Philos. 2004 Dec;29(6):665-80.
doi:10.1080/03605310490883028. PMID: 15590515. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15590515/
19. Sungwoo Um (2024) Honesty: Respect for the right not to be deceived, Journal of Moral Education, 53:2, 292-306,
DOI:10.1080/03057240.2023.2199347 https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/03057240.2023.2199347
20. Tyler, T., & Blader, S. (2000). Cooperation in Groups: Procedural Justice, Social Identity, and Behavioral Engagement 
(1st ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203782842
https://www.taylorfrancis.com/books/mono/10.4324/9780203782842/cooperation-groups-tom-tyler-steven-blader
21. Winslow, Dean L. "Respect." Masterclass in Medicine. CRC Press, 2025.
138-142. https://www.taylorfrancis.com/chapters/edit/10.1201/9781003409373-18/respect-dean-winslow

For citation

Kudaibergenova T.A., Orozalieva A.A., Sydykbekova Ch., Aidarov Z.A. Respect for person in medicine: ethical and
legal analysis and prospects based on the experience of the Kyrgyz Republic. Scientific and practical journal “Health
care of Kyrgyzstan” 2025, No. 1, p.53-62.  https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg2025.1.3.7.53.62 

Кыргызча
Авторлор жөнүндө

Кудайбергенова Тамара Асановна, медицина илимдеринин кандидаты, И.К.  Ахунбаев атындагы КММАнын коомдук саламаттыкты сактоо жана саламаттыкты сактоо кафедрасынын доценти, биоэтика илимдеринин магистри, Бишкек, Кыргыз Республикасы

Орозалиева Анипа Алымбековна, медицина илимдеринин кандидаты, И.К. Ахунбаев атындагы КММАнын коомдук саламаттыкты сактоо жана саламаттыкты сактоо кафедрасынын доценти, Бишкек, Кыргыз Республикасы

Сыдыкбекова Чолпон, Ж.Баласагын атындагы Кыргыз улуттук университетинин «Жарандык жана эмгек укугу» кафедрасынын ага окутуучусу, Юридикалык институт, Бишкек, Кыргыз Республикасы

Айдаров Зиябидин Абдирайымович, медицина илимдеринин доктору, профессор, И.К. Ахунбаев атындагы КММАнын Коомдук саламаттыкты сактоо жана саламаттыкты сактоо кафедрасынын башчысы, Бишкек, Кыргыз Республикасы

Шилтемелер

1. Аденийи Ф.С. Кант о человеческом достоинстве: автономия, человечность и права человека. Кантовский сборник. - 2019.-№38 (1). - С.81-98. https://cyberleninka.ru/article/n/kant-o-chelovecheskom-dostoinstve-avtonomiya-chelovechnost-i-prava cheloveka
2. Ахундова Ш.Д. Уважение, его основа и типы. Вестник Томского государственного педагогического университета. -2013. -№1 (129). -С.188-92. https://cyberleninka.ru/article/n/uvazhenie-ego-osnova-i-tipy
3. Кудайбергенова Т.А. Этнонаука как источник формирования биоэтической культуры населения в борьбе с covid-19 / Т.А. Кудайбергенова, А.А. Орозалиева, З.А. Айдаров // Вестник КРСУ. -2021. -Т.21. -№ 9. -С. 162 -169. http://vestnik.krsu.edu.kg/archive/169/7069
4. Кудайбергенова Т.А., Айдаров З.А., Усупова Ч.С., Орозалиева А. А., Сейсембаева А.Н., Сеитбекова Г.С.Этические основания взаимодействия с местными сообществами в обеспечении готовности
к чрезвычайным ситуациям в общественном здравоохранении. Здравоохранение Кыргызстана -2023. -№2. -С. 49- 57. 

https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg2023.2.6.8.49.57 https://zdrav.kg/arkhivy/product/view/170/328
5. Кыргыз Республикасынын 2024-жылдын 12-январындагы №14 “Кыргыз Республикасында жарандардын
саламаттыгын сактоо жөнүндө” Мыйзамы Кыргыз Республикасынын Юстиция Министрлиги  https://cbd.minjust.gov.kg/4-5260/edition/1939/kg
6. Кыргыз Республикасынын Конституциясы 05.05.2021 Кыргыз Республикасынын
Юстиция Министрлиги https://cbd.minjust.gov.kg/1-2/edition/1202952/ru
7. Кыргыз Республикасынын граждандык кодекси 8.05.1996, № 15 Кыргыз Республикасынын
Юстиция Министрлиги https://cbd.minjust.gov.kg/4/edition/14707/ru
8. Кыргыз Республикасынын “Кыргыз Республикасында жарандардын саламаттыгын сактоо жөнүндө”
мыйзамы 12.01.20204, №14 Кыргыз Республикасынын Юстиция Министрлиги https://cbd.minjust.gov.kg/3-37/edition/2086/ru
9. Кыргыз Республикасынын “Коомдук саламаттыкты сактоо жөнүндө” мыйзамы 12.01.2024, № 10. Кыргыз Республикасынын Юстиция Министрлиги. https://cbd.minjust.gov.kg/4-5301/edition/3727/ru
10. Кыргызско-русский словарь / Сост. К.К. Юдахин. – Б.: «Кут Бер», 2012. – 314 с.
11. Манакова Л.К. Уважение как признание права на достоинство личности. Ленинградский юридический журнал.
-2018. - №3. (53) -С.30-41. https://cyberleninka.ru/article/n/uvazhenie-kak-priznanie-prava-na-dostoinstvo-lichnosti
12. Сайкина Г.К. “Меня еще не покинуло чувство принадлежности к человечеству” (И. Кант о статусе человечности и достоинстве) // XI Садыковские чтения. Иммануил Кант и современность: материалы

Международной междисциплинарной научно-образовательной конференции (Казань, 15-16 ноября 2024 г.) / под ред. Г.К. Гизатовой, О.Г. Ивановой, Г.В. Мелихова, Ф.Ф. Серебрякова, Н.А. Терещенко, Т.М. Шатуновой. – Казань: Издательство Казанского университета. -2024. -C. 347-355. https://repository.kpfu.ru/?p_id=308702
13. Beauchamp Tom L., Chlidress James F. Principles of Biomedical Ethics. - Oxford University Press, 2009 –  
P. 417. 

https://books.google.kg/books/about/Principles_of_Biomedical_Ethics.html?id=xg8iwAEACAAJ&redir_esc=y
14. Darwall S. 2006. The Second-Person Standpoint: Morality, Respect and Accountability. Cambridge, MA: Harvard Univ.
Press https://www.princeton.edu/~msmith/mycourses/darwall-ch6-2006.pdf
15. Drummond, John J. (2021). Empathy, Sympathetic Respect, and the Foundations of Morality. In Anna Bortolan & 
Elisa Magrì, Empathy, Intersubjectivity, and the Social World: The Continued Relevance of Phenomenology. Essays in Honour of Dermot Moran. Berlin: DeGruyter. pp. 345-362.https://philpapers.org/rec/DRUESR
16. Hill T.E. Jr. Respect for persons // Routledge Encyclopedia of Philosophy,
1998 https://www.rep.routledge.com/articles/thematic/respect-for-persons/v-1
17. Kolomý V. Kant on moral feeling and respect. Kantian Review. 2023 Mar; 28 (1): 
105-23.  https://www.cambridge.org/core/journals/kantian-review/article/kant-on-moral-feeling-respect/FCFE11B88978CC728BCAA7E71DCFD524
18. Lysaught MT. Respect: or, how respect for persons became respect for autonomy. J Med Philos. 2004 Dec;29(6):665-80.
doi:10.1080/03605310490883028. PMID: 15590515. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15590515/
19. Sungwoo Um (2024) Honesty: Respect for the right not to be deceived, Journal of Moral Education, 53:2, 292-306,
DOI:10.1080/03057240.2023.2199347 https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/03057240.2023.2199347
20. Tyler, T., & Blader, S. (2000). Cooperation in Groups: Procedural Justice, Social Identity, and Behavioral Engagement 
(1st ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203782842
https://www.taylorfrancis.com/books/mono/10.4324/9780203782842/cooperation-groups-tom-tyler-steven-blader
21. Winslow, Dean L. "Respect." Masterclass in Medicine. CRC Press, 2025.
138-142. https://www.taylorfrancis.com/chapters/edit/10.1201/9781003409373-18/respect-dean-winslow

Цитата үчүн

Кудайбергенова Т.А., Орозалиева А.А., Сыдыкбекова Ч., Айдаров З.А. Медицинада адамдын инсандыгын сыйлоо: Кыргыз Республикасынын тажрыйбасынын негизинде этикалык-укуктук талдоо  перспективалары. Кыргызстандын саламаттык сактоо илимий-практикалык журналы 2025, № 1, б. 53-62.  https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg2025.1.3.7.53.62

Көрүүлөр: 59
Copyright MAXXmarketing GmbH
JoomShopping Download & Support