2024

Киришүү. Бул макалада нейрохирургиялык патологиялардагы мээнин дислокациялык синдромунун этиологиясына, дислокациянын түрүнө жана даражасына көз каранды болгон патогенези жана клиникасы боюнча суроолорду ата мекендик жана чет элдик илимий адабияттардагы маалыматтар каралган. Изилдөөнүн максаты. нейрохирургиялык патологиялардагы мээнин дислокациялык синдромунун дарылоонун натыйжалуулугун жакшыртуу. Материалдар жана ыкмасы. Ар кандай нейрохирургиялык патологиялардагы мээнин дислокациялык синдромунун баардык заманбап илимий жана адабий маалыматтарга талкуу жана анализ жүргүзүлгөн. Натыйжалар жана талкуу. Неврологдор жана нейрохирургдар үчүн дислокация синдромдорунун (ДС) жүрүшүнө жана натыйжаларына жана оптималдуу дарылоо тактикасын тандоого мээнин фокалдык жабыркоосунун нозологиялык формаларынын таасири чоң илимий жана клиникалык кызыгууну туудурат. ДС көйгөйлөрүнө арналган олуттуу илимий изилдөөлөрдүн көпчүлүгү баш мээнин катуу травматикалык жаракатынын фонунда курч мээнин дислокациясы менен байланышкан. Ошол эле учурда, мээнин өзөгүнүн тыгылуусунун тигил же бул түрүн пайда кылышы мүмкүн болгон мээнин фокалдык жабыркалышынын кеминде алты тобу белгилүү. Аларга төмөнкүлөр кирет: ар кандай гистологиялык түзүлүштөгү мээ шишиктеринин чоң тобу, кутулгуз баш мээге кан куюлуулар, мээнин травмалык жабыркашы, анын ичинде мээнин контузиясынын массивдүү аймактары менен айкалышта мээнин челкабыктарынын жана интрацеребралдык гематомалар, гиганттык арахноидалдык жана мите кисталар, ошондой эле ар кандай келип чыккан мээнин абсцесстери. Жыйынтыгы. Ошентип, патогенези боюнча ата мекендик жана четөлкөлүк адабияттарды карап чыгууну жыйынтыктап, мээнин нейрохирургиялык патологияларындагы дислокация синдромунун клиникасы,
дислокациянын этиологиясына, түрүнө жана стадиясына жараша. Нейрохирургиялык патологиялардагы дислокация синдрому менен ооруганоор бейтаптарды дарылоо ыкмасын тандоодо консенсус жок деп айтууга мүмкүндүк берет - бүгүнкү күндө ал талаштуу жана толугу менен чечилбеген бойдон калууда жана аягына чыга элек. Ушуга байланыштуу пациентти дарылоонун натыйжаларын жакшыртууга багытталган нейрохирургиялык патологияга жана дислокация даражасына жараша хирургиялык тактиканын так алгоритмдерин иштеп чыгуу актуалдуу бойдон калууда.

Киришүү. Өпкөнүн залалдуу шишиктери дүйнө жүзү боюнча онкологиялык оорулардан өлүмгө алып келүүчү эң негизги себеп болуп эсептелет. Дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюмунун (ДСУ) статистикасына
ылайык, жыл сайын 2,21 миллион адамда өпкөнүн залалдуу шишиктери аныкталат (бул жалпы онкологиялык оорулардын 14% түзөт),
жана 1,79 миллион адам бул оорудан каза болот (жалпы өлүмдөрдүн 15,7%). SARS-CoV-2 коронавирус пандемиясынын жайылышы өпкөнүн залалдуу шишиктери менен жабыркаган бейтаптарга медициналык жардам көрсөтүүдө олуттуу кыйынчылыктарды жаратты. Өпкөнүн залалдуу шишиктери менен жабыркаган бейтаптарда ооруга байланыштуу, ошондой эле жүргүзүлгөн дарылоо ыкмаларынан улам иммунитет кескин төмөндөйт. Бул COVID-19га карата организмдин сезимталдыгын жогорулатат жана оорунун оор түрлөрүнүн чыгуу коркунучун көбөйтөт. Демек, ар кандай онкологиялык оорулары жана башка коштоочу оорулары бар адамдар оорунун оор түрүнө кабылганда тобокелдикке көбүрөөк дуушар болушат. Бул обзордо адамдын коронавирусунун, анын ичинде SARS-CoV-2нин келип чыгышы жана эволюциясы тууралуу дүйнөлүк илимий адабияттардын маалыматтары берилет. Ошондой эле оорунун жүрүшүн татаалданткан жана прогнозду начарлаткан тобокелдик факторлору, коштоочу оорулардын кесепеттери каралат. Мындан тышкары, SARS-CoV-2нин эволюция сынын COVID-19 диагностикасына тийгизген таасири талданат. Ошондуктан медициналык коомчулук келечектеги коронавирус инфекциясынын жаңы варианттарына жана чыгышына даяр болушу керек. Изилдөөнүн максаты. Адамдын коронавирусунун, айрыкча SARS-CoV-2нин жана анын варианттарынын өпкөнүн залалдуу шишиктеринин диагностикасына, клиникалык жүрүшүнө жана прогнозуна тийгизген таасирин изилдөө. Материалдар жана ыкмалар. Адамдын коронавирусунун келип чыгышы жана эволюциясы, анын ичинде SARS-CoV-2 жана анын варианттары боюнча дүйнөлүк илимий адабияттардын маалыматтары кенен изилденген. Натыйжалар жана талкуулоолор. Илимий адабияттардын жана жүргүзүлгөн изилдөөлөрдүн негизинде COVID-19 пандемиясы онкологиялык оорулар, айрыкча өпкөнүн залалдуу шишиктери менен жабыркаган бейтаптардын диагностикасына жана дарылоосуна олуттуу таасирин тийгизгени аныкталды. Негизги көйгөй коронавирус пневмониясын жана өпкөнүн залалдуу шишиктерин дифференциалдык диагностикалоонун татаалдыгы, ошондой эле иммунитети начар бейтаптарда оорунун оор жүрүшү болду. Кошумча чектөө чаралары жана медициналык тактикадагы өзгөрүүлөр, мисалы, дистанттык консультацияларга өтүү, операцияларды жана скринингдик процедураларды кийинкиге калтыруу абалды начарлатты. Жыйынтык. Чет элдик адабияттардын жана жүргүзүлгөн изилдөөлөрдүн маалыматы боюнча COVID-19 пандемиясы өпкөнүн залалдуу шишиктери менен жабыркаган бейтаптарды дарылоо жана алардын прогнозуна терс таасирин тийгизген. Медициналык коомчулук келечектеги пандемияларга өз убагында жооп кайтаруу үчүн бул тажрыйбаны эске
алышы керек. Өзгөчө көңүл онкологиялык ооруларды жаңы инфекциянын чыгышы шарттарында диагностикалоо жана дарылоо стратегияларын иштеп чыгууга бурулушу зарыл.

Шенлейн-Генох пурпурасынын (Ш-ГП) биринчи жолу катталганына
220 жылдан ашуун убакыт өттү. Оору системдик васкулиттерге караштуу, эң көп кездешүүчүлөрүнүн катарына кирет. Акыркы мезгилде микрокан тамырындагы “асептикалык сезгенүүнүн” натыйжасындагы кан тамырдын деструкциясы, тромбдун жана пурпуранын ар кайсыл жерлердеги пайда болушу Ш-ГП иммунокомплексттик негизде айлануу иммундук комплекстердин (АИК) жана комплементтин (С) активдүү компоненттеринин негизинде келип чыгары такталган. Оорунун келип чыгуу себептери аягына чейин тактала элек, шарттуу факторлорунун арасында, акыркы жылдары гипергомоцистеинемия өзгөчө
көңүл бурууга татыктуу. Изилдөөлөдүн максаты Ш-ГПда жана гипергомоцистеинемияда адабияттарды кароо болду. Гомоцистеиндин метаболизминин бузулушунун негизги себептери көргөзүлүндү, ошонун
ичинде гипергомоцистеинемиянын генетикалык аномалиялары. Гомоцистеиндин кандын сывороткасындагы көрсөткүчүнүн негизиндеги гипергомоцистеинемиянын классификациясы тартууланды. Бул сын
макала Ш-ГП өнүктүрүү механизминде гипергомоцистеинемиянын
тригердик маанисин ырастоого мумкүндүк берет воспаление».

Киришүү. Бет нейропатиясынын арасында эн көп кезешкен формалар-
дын бири – Беллдин шал оорусу (бет идиопатиялык нейопатия). Пато-
логиялык процесс курч башталат, көбүнчө жабыркоо симптомдору
48-72 саатын ичинде прогресс тенденциясы менен бир тарапта өнүгөт.
Тобокелдик факторлору, Беллдин шал оорусунун патогендик меха-
низми, даары-дармек терапиясы жана хирургиялык дарылоо ыкмалары
жөнүндө маалыматтар келтирилген. Негизги кыска курс терапиясы,
симптомдорун башталгандан кийин үч күндүн ичинде валацикловир
же ацикловир жана преднизолондун оптималдуу дозасын ирети менен
азайтуусу, толук айыгып кетүү мүмкүнчүлүгүн жогорулатат.
Изилдөөнүн максаты - Беллдин шал оорусу жөнундө толук маалымат
берүүдө, өзгөчө анатомияга, этиологияга, клиникалык өзгөчүлүктөргө,
диагонзго, клиникалык кесепеттерге жана терапиялык артыкчылыктуу
ыкмаларына көнүл буруу.
Материалдар жана ыкмалар. Иштеги материалдар жана ыкмалар маа-
лымат Web of Science Core Collection (Science Citation Index Explanded
и Social Sciences Citation Index), базасынан колдонулат анткени алар
объективдүү маалымат алуу үчүн эң маанилүү булактарды жетиштүү
санда камтыйт. 2002-2021 жылдар менен чектелген жана сын – пикир-
лерди камтыган маалымат базаларын комплекстүү издөө жүргүлүздү.
Жыйынтыгы. Жырма жылдык мезгил ичинде адабий маалыматтарды
тандого менен жыйынтык чыгаргалгада көпчүлүк авторлор сезгенүү
шишигинин натыйжасында каналында бет нервинин кысылышына
байланыштүү Беллдын шал оорусунун өүнүгүү патагинезин карманы-
шат. Идиопатиялык бет диагнозу четтетүү ыкмасы болуп калат жана
кылдат медициналык тарыхты жана клиникалык текшерүүнү талап
кылат. Эгерде анализинде же тобокелдик болсо анда пациенты
текшерүү керек лайм оорусуна, кант диабетти жана башка ооруларга.
Бирок көпчүлүк бейтап өзүөн – өзү айыгып кетишет деп эсептелет. Ва-
лацикловирдин жана ацикловирдин кыска курсу жана преднизолондун
оптималдуу дозасын акырындык менен азайтуу менен дарылоо симп-
томдордун пайда болгондон кийин уч күнүк ичинде башталган толук айычуу мүмкүнчүлүн жогорулатат.

Киришүү. Курч вертебробазилярдык жетишсиздик (ДБН) - вертебро-
базилярдык системанын кан тамырларынын кысылышынан же тоскоол
болушунан улам мээнин кан менен камсыз болушунун бузулушу менен
мүнөздөлүүчү шарт.
Изилдөөнүн максаты - алардын изилдөө кеңейтүү максатында , дбн
тема изилденген библиографиялык издөө жана баалоо жүргүзүү.
Материалдар жана ыкмалар. 2019-2024-жылдар аралыгында Заман-
бап адабияттарды карап чыгуу. Чет элдик авторлордун, ошондой эле
Кыргызстан менен коңшу өлкөлөрдүн басылмаларын изилдөө үчүн
жеткиликтүү болгон.
Натыйжалар. Заманбап изилдөөлөр, клиникалык аспектилер, анын
ичинде таралышы, этиопатогенези, топографо анатомиялык өзгөчөлүк
төрү, жана диагностикалык аспаптар.
Жыйынтыгы. Вертебробазилярдык артериялык жетишсиздиктин диагностикалык иш-чараларын жүргүзүү актуалдуу маселе бойдон калууда, аны чечүү ДБН профилактикасынын натыйжалуулугун жогорулатууга мүмкүндүк берет.

Макалада Кыргыз Республикасынын аймагында бруцелла штаммдарынын адамдар жана айыл чарба жаныбарларынын арасында таралышы боюнча маалыматтар келтирилген. Ар кайсы авторлор тарабы нан жүргүзүлгөн молекулярдык-генетикалык анализдердин натыйжалары боюнча адамдардан бөлүнүп алынган бруцеллалар B. melitensis түрүнө гана таандык экени аныкталды, айыл чарба жаныбарларынан бөлүнүп алынган изоляттар бруцелланын эки түрүнүн тең циркуляция болуп жатканын көрсөттү. Кой эчкилерден алынган 443 штаммдын 427си (96,3%) B. melitensis жана 16 (3,6%) штамм B. abortus катары аныкталган. Ийри мүйүздүү малдан алынган бруцелланын 30 штаммынын түрү боюнча 11 (37%) B.abortus жана 19 үлгү (63%) B.melitensis катары классификацияланды. Ошондой эле B. melitensis бодо малга жана B. abortus кой эчкилерге миграция болору жөнүндө маалыматтар берилди. Ал эми адамдардан бөлүнүп алынган толук геном тизмегинин натыйжалары боюнча B. melitensis түрү аныкталды жана бруцеллездун козгогучунун штаммдары Түркмөнстан, Туркия, Ирандын штаммдарына эң көп окшоштугу бар Чыгыш Жер Ортолук деңизинин өлкө лөрүндө жүргөн штаммдары менен бирдей экендигин көрсөттү.