Кыргызстандын Саламаттык Сактоо
Zdravoohraneniye Kyrgyzstana

ISSN 1694-8068 (Print)

ISSN 1694-805X (Online)

Коомдук саламаттыкты сактоонун өзгөчө кырдаалдарга даярдыгы боюнча жергиликтүү жамааттарды тартуунун этикалык негиздери

Коомдук саламаттыкты сактоонун өзгөчө кырдаалдарга даярдыгы боюнча жергиликтүү жамааттарды тартуунун этикалык негиздери
Полный текст  

Корутунду

Изилдөөнүн максаты. Кыргызстандын коомдук саламаттык сактоо тармагында өзгөчө кырдаалдарга даярдык көрүү алкагында жергиликтүү жамааттар менен эффективдүү өз ара аракеттенүү үчүн кыргыздардын маданиятындагы этикалык негиздерди аныктоо. Материалдар жана ыкмалар. Кыргыз макал-лакаптары камтылган беш булак сапаттык документалдык талдоо ыкмасы менен изилденген. Талдоо үчүн темалар: «ден соолук»; «жыргалчылык»; «жакшы»; мааниси боюнча ден соолук жана жыргалчылык деген сөздөргө окшош темалар; социалдык тилектештикке байланыштуу темалар. Натыйжалар жана талкуулоо. 59 макал-лакаптар төмөндөгү темалар менен тандалып алынган: «ден соолук» 8,47%; «эл» «көпчүлүк», «көп», «журт»44,1%;«сүйүү»,«жакшы», «жакшылык» 15,3%; «биримдик», «ынтымак» 32,2%. Коомдук тилектештиктин этикалык негизи катары кыргыздардын баалуулуктар системасы көрсөтүлгөн: “Эл” (44,1%); Эл менен «Биримдик» жана «Ынты мак» (32,2%); Элге «Жакшылык» жана «Сүйүү» (15,3%); жеке «Ден соолук» (8,47%). Бул баалуулуктар системасынын бар экендигин жамааттык каада-салттары жана ырым-жырымдары “Бата”, “Ашар”, “Түлөө” жана алардын катышуучуларынын организминдеги оң биохимиялык, нейроэндокриндик жана физиологиялык өзгөрүүлөр далилдейт. Биздин теория: эл өзүнүн маданий баалуулуктарынын негизинде, жамааттык ырым-жырымдарды жана үрп-адаттарды аткаруу аркылуу топтун иденттүүлүгүн, жамааттык аң-сезимди жана социалдык тилектештикти күчөтүүчү позитивдүү нейроэндокриндик, биохимиялык жана социалдык факторлорду, ошону менен бирге элдин туруктуулугун, өз убагында жана тез арада түрдүү шарттарга көнүүгө жана калыбына келүүгө мобилизациялайт, бул өзгөчө кырдаалдардын адамдарга, экономикага жана коомдук саламаттыкты сактоого тийгизген терс таасирин азайтууга жардам берет. Жыйынтыктар. Кыргыздардын жерги ликтүү жамааттары менен эф фективдүү байланыш системаларын түзүүдө баалуулуктардын аныкталган системасын колдонуу маанилүү: жамаат – эң жогорку жакшылык;жакшы иштер жана өз жамаатына болгон сүйүү аркылуу жетишилген биримдик жана ынтымак инсандын ден соолугунун жана бакубаттуулугунун аныктоочулар болуп саналат. Жергиликтүү жамааттар менен натыйжалуу жана адилеттүү иш алып баруу саясатын иштеп чыгууда өз ара аракеттенүүнүн этикалык негизи катары аныкталган баалуулуктар системасын эске алып, коомдук саламаттыкты сактоо тармагындагы өзгөчө кырдаалдарга даярдануу маанилүү.

Авторлор жөнүндө

Кудайбергенова Тамара Асановна, Магистр наук по биоэтике (MSc), к.м.н., и.о. доцент кафедры общественного здоровья и здравоохранения Кыргызской государственной медицинской академии имени И. К. Ахунбаева, Бишкек, Кыргызская Республика
Айдаров Зиябидин Абдирайымович, д.м.н., профессор, кафедры общественного здоровья и здравоохранения Кыргызской государственной медицинской академии имени И. К. Ахунбаева, Бишкек, Кыргызская Республика
Усупова Чолпон Сабыровна, д.ф.н., доцент кафедры общественного здоровья и здравоохранения Кыргызской государственной медицинской академии имени И. К. Ахунбаева, Бишкек, Кыргызская Республика
Орозалиева Анипа Алымбековна, к.м.н., доцент кафедры общественного здоровья и здравоохранения Кыргызской государственной медицинской академии имени И. К. Ахунбаева,Бишкек, Кыргызская Республика
Сейсембаева Айгуль Нурбековна, ассистент кафедры общественного здоровья и здравоохранения Кыргызской государственной медицинской академии имени И. К. Ахунбаева, Бишкек, Кыргызская Республика
Сеитбекова Гульзат Сеитбековна, ассистент кафедры общественного здоровья и здравоохранения Кыргызской государственной медицинской академии имени И. К. Ахунбаева, Бишкек, Кыргызская Республика

Kudaibergenova Tamara Asanovna, Master of Science in Bioethics (MSc), Ph.D., Acting Associate Professor, Department of Public Health and Health, Kyrgyz State Medical Academy named after I. K. Akhunbaev, Bishkek, Kyrgyz Republic
Aydarov Ziyabidin Abdiraimovich, MD, Professor, Department of Public Health and Health, Kyrgyz State Medical Academy named after I. K. Akhunbaev, Bishkek, Kyrgyz Republic
Usupova Cholpon Sabyrovna, Doctor of Philosophy, Associate Professor, Department of Public Health and Health, Kyrgyz State Medical Academy named after I. K. Akhunbaev, Bishkek, Kyrgyz Republic
Orozalieva Anipa Alymbekovna, Ph.D., Associate Professor, Department of Public Health and Health, Kyrgyz State Medical Academy named after I. K. Akhunbaev, Bishkek, Kyrgyz Republic
Seisembaeva Aigul Nurbekovna, Assistant, Department of Public Health and Health, Kyrgyz State Medical Academy named after I. K. Akhunbaev, Bishkek, Kyrgyz Republic
Seitbekova Gulzat Seitbekovna, Assistant, Department of Public Health and Health, Kyrgyz State Medical Academy named after I. K. Akhunbaev, Bishkek, Kyrgyz Republic

Кудайбергенова Тамара Асановна, Биоэтика илиминин магистри(MSc), м.и.к., И.К.Ахунбаев атындагы Кыргыз мамлекеттик медициналык академиясынын Коомдук саламаттыкты сактоо жана саламаттыкты сактоо кафедрасынын доцентинин милдетин аткаруучу, Бишкек, Кыргыз Республикасы
Айдаров Зиябидин Абдираимович, медицина илимдеринин доктору, И.К.Ахунбаев атындагы Кыргыз мамлекеттик медициналык академиясынын Коомдук саламаттыкты сактоо жана саламаттыкты сактоо кафедрасынын профессору, Бишкек, Кыргыз Республикасы
Усупова Чолпон Сабыровна, философия илимдеринин доктору, И.К.Ахунбаев атындагы Кыргыз мамлекеттик медициналык академиясынын Коомдук саламаттыкты сактоо жана саламаттыкты сактоо кафедрасынын доценти, Бишкек, Кыргыз Республикасы
Орозалиева Анипа Алымбековна, м.и.к., И.К.Ахунбаев атындагы Кыргыз мамлекеттик медициналык академиясынын Коомдук саламаттыкты сактоо жана саламаттыкты сактоо кафедрасынын доценти, Бишкек, Кыргыз Республикасы
Сейсембаева Айгуль Нурбековна, И.К.Ахунбаев атындагы Кыргыз мамлекеттик медициналык академиясынын Коомдук саламаттыкты сактоо жана саламаттыкты сактоо кафедрасынын ассистенти, Бишкек, Кыргыз Республикасы
Сейитбекова Гүлзат Сейитбековна, И.К.Ахунбаев атындагы Кыргыз мамлекеттик медициналык академиясынын Коомдук саламаттыкты сактоо жана саламаттыкты сактоо кафедрасынын ассистенти, Бишкек, Кыргыз Республикасы

Шилтемелер

1. Абдиразаков Н.А., Байызбекова Д. А., Аманбеков Э.Б. Ретроспективные данные по заболеваемости COVID-19 общего населения и медицинских работников // Здравоохранение Кыргызстана. 2023. №1. С.104-109.
2. Алсеитов А. Кладезь народной мудрости (Кыргызские пословицы и поговорки) Б.: Салам 2004. 312 с.
3. Алымкулова В. А., Зикриярова С. М., Оторбаева Д. С. Оценка потенциальных факторов риска распространения коронавирусной инфекции (COVID-19) среди работников организаций здравоохранения методом «случай-контроль»// Здравоохранение Кыргызстана. 2022. №1. С. 137–142.
4. Атантаев А. Т. Об эволюции развития кыргызского обычного права // Евразийское Научное Объединение. 2020. № 9–4(67). С. 255–257.
5. Бакчиев Т. А. Роль живого сказывания эпоса “Манас” в жизни общества // Эпосоведение. 2016. №4. Режим доступа:https://cyberleninka.ru/article/n/rol-zhivogo-skazyvaniya-eposa-manas-v-zhizni-obschestva.
6. Баялинов М.К. Смех и слезы не разлучны.Кулкү мененый аякташ: 1255 кыргызских пословиц и поговорок на русском языке. Б.: Турар. 2005. 182 с.
7. В Кыргызстане волонтеры помогают в борьбе с пандемией. В рядах волонтеров сплотились представители всех возрастных групп. Nazir Aliyev Tayfur: 12.07.2020. Режим доступа: https://www.aa.com.tr/ru/мир/в-кыргызстане-волонтеры-помогают-в-борьбе-с-пандемией /1907648
8. В Кыргызстане за нарушение домашнего карантина к ответственности привлечены 36 человек. K-News: 30.04.2020. Режим доступа: https://knews.kg/2020/04/30/v-kyrgyzstane-za-narushenie-domashnego-karantina-k-otvetstvennosti-privlecheny36-chelovek/
9. 8 марта муфтият провел түлөө от коронавируса. В жертву принесли два быка. KaktusMedia: 9 марта 2020. Режим доступа:https://kaktus.media/doc /407525_8_marta_myftiiat_ prove l_tyloo_ot_koronavirysa._v jertvy_prinesli_dva _byka. html
10. Гаврилова О. Н., Касымова Р. О., Касымов О.Т. Эпидемиологическая ситуация по особо опасным инфекциям в Кыргызской Республике как элемент биологических угроз и меры противодействия //Современные проблемы науки и образования. 2017. № 3.
11. Дюркгейм Э. О разделении общественного труда. Одесса, 1900. С. 63.
12. Кудайбергенова, Т.А., Орозалиева, А. А. Айдаров, З.А., 2021. Этнонаука как источник формирования биоэтической культуры населения в борьбе с COVID-19. Вестник КРСУ. 2021. № 9. С.162-169.

13. COVID-19 в Кыргызской Республике: Оценка воздействия на социально-экономическую ситуацию и уязвимость, и ответные меры политики. ООН КР: Август 2020 г. Режим доступа: https://kyrgyzstan.un.org/sites/default/files /2020-08/UNDPADB%2520SEIA_11%2520August%25 202020 %2520Rus.pdf
14. Кыргызско-русский словарь. Около 40 000 слов/ Сост.К.К. Юдахин. Б.: Кут Бер. 2012. 976 с.
15. Малышева М. А., Набирова Д. А., Зикриярова С. М. Знания, отношения, практика к профилактике COVID-19 среди взрослого населения городов Бишкек и Нарын, Кыргызская Республика, 2021 год // Здравоохранение Кыргызстана. 2022. №1. С. 130–136.
16. Махмудова Ж. А., Дюшеева Б. М., Баатырова Н. Ж., Ниязалиева Ж. К., Таалайбекова М. Т. Исследование биохимических изменений в организме манасчи рассказывающего эпос «Манас» в течение 14 часов 27 минут // Здравоохранение Кыргызстана. 2021. № 3. С. 115–124.
17. Механизм повышения готовности к чрезвычайным ситуациям в области здравоохранения в городах и других городских поселениях [Framework for strengthening health emergency preparedness in cities and urban settings]. Женева: ВОЗ, 2022. Лицензия: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.
18. Молдокматова А. О., Дооронбекова А. Ж., Жумалиева Ч. К. и др. Моделирование потенциального воздействия различных сценариев прекращения карантинных ограничений на эпидемиологическую ситуацию с COVID19 в Кыргызской Республике. // Здравоохранение Кыргызстана. 2020. №4. С.3-13.
19. Мусаева Ч., Ташбалтаева Э. Элдик макал, ылакаптар. Народные пословицы и поговорки. Бишкек. 2009. 72с.
20. Ответные меры в связи с пандемией COVID-19: Уроки, извлеченные в Европейском регионе ВОЗ на данный момент. Женева: ВОЗ. EUR/RC71/6 Rev.1 Виртуальная сессия, 13-15 сентября 2021 г. Режим доступа: http://apps.who. int/iris/ bitstream/handle/10665/343123/71wd06r-rev1PR -Response-LessonsLearned-210693.pdf? sequence= 3& isAllowed=y
21. Сарбагышова, Н. М. Киргизские пословицы-поговорки:Из собрания академика Юдахина, К. К. Б.: 2007. 204 с.
22. Шарипова Э. К., Кедейбаева Ж. А. Курбанбаев К. А. Природа и источники духовной опасности // Бюллетень науки и практики. 2020. Т. 6. №2. С. 362–368.
23. Энциклопедия социологии. Система ценностей. Модель ценностей. Режим доступа: https://dic.academic.ru/ dic.sfn/socio/4576/ЦЕННОСТЕЙ
24. Charles S.J., Farias M., van Mulukom V., Saraswati A., Dein S., Watts F., Dunbar R.I. Blocking mu-opioid receptors in hibits social bonding in rituals // Biology letters, 2020, vol.16, no. 10. pp. 1-5.
25. Davies B., Savulescu J. Solidarity and responsibility in health care //Public Health Ethics,2019, vol. 12,no. 2, pp.133-144.
26. Fischer R., Xygalatas D., Mitkidis P., Reddish P., Tok P.,Konvalinka I., Bulbulia J. The fire-walker’s high: affect and physiological responses in an extreme collective ritual // PLoSONE, 2014, vol. 9, no. 2. pp.1-6.
27. Fuss J., Steinle J., Bindila L., Auer M. K., Kirchherr H., Lutz B., Gass P. A runner’s high depends on cannabinoid receptors inmice / Proceedings of the National Academy of Sciences of the USA, 112(42), 2015, pp. 13105– 13108.
28. Hopkins N., Reicher S. Mass gatherings, health, and wellbeing: from risk mitigation to health promotion // Social Issues and Policy Review, 2021, vol. 15, no. 1. pp.114-145.
29. Lang M., Bahna V., Shaver J., Reddish P., Xygalatas D. Syncto link: endorphin-mediated synchrony effects on cooperation // Biological Psychology, 2017, vol. 127, pp. 191-197.
30. Layous K. S., Nelson K., Kurtz J. L., Lyubomirsky S. What triggers prosocial effort? A positive feedback loop between positive activities, kindness, and well-being // The Journal of Positive Psychology, 2017, vol. 12, no. 4, pp. 385-398.31. Morgan H. Conducting a Qualitative Document Analysis // The Qualitative Report, 2022, vol. 27, no. 1. pp. 64-77.
32. Mishra C., Rath N. Social solidarity during a pandemic: Through and beyond Durkheimian Lens // Social Sciences & Humanities Open, 2020, vol. 2, no. 1, pp.1-7.
33. Snodgrass J. G., Most D. E., Upadhyay C. Religious ritualis good medicine for indigenous Indian conservation refugees: implications for global mental health // Current Anthropology, 2017, vol. 58, no. 2, pp. 257–284.
34. Tarr B., Launay J., Cohen E., Dunbar R. I. M. Synchrony and exertion during dance independently raise pain threshold and encourage social bonding // Biology Letters, 2015, vol. 11, no. 10. pp. 1-4.
35. World Health Organization. Glossary of Health Emergency and Disaster Risk Management Terminology. Geneva: World Health Organization; 2020. Режим доступа: https://apps.who.int/iris/handle/10665/331716
36. Wilder-Smith A., Freedman D.O. Isolation, quarantine, social distancing and community containment: pivotal role for old-style public health measures in the novel coronavirus (2019-nCoV) outbreak // J Travel Med., 2020., Mar. no. 27(2). pp. 1-4.

1. Абдиразаков Н.А., Байызбекова Д. А., Аманбеков Э.Б. Ретроспективные данные по заболеваемости COVID-19 общего населения и медицинских работников // Здравоохранение Кыргызстана. 2023. №1. С.104-109.
2. Алсеитов А. Кладезь народной мудрости (Кыргызские пословицы и поговорки) Б.: Салам 2004. 312 с.
3. Алымкулова В. А., Зикриярова С. М., Оторбаева Д. С. Оценка потенциальных факторов риска распространения коронавирусной инфекции (COVID-19) среди работников организаций здравоохранения методом «случай-контроль»// Здравоохранение Кыргызстана. 2022. №1. С. 137–142.
4. Атантаев А. Т. Об эволюции развития кыргызского обычного права // Евразийское Научное Объединение. 2020. № 9–4(67). С. 255–257.
5. Бакчиев Т. А. Роль живого сказывания эпоса “Манас” в жизни общества // Эпосоведение. 2016. №4. Режим доступа:https://cyberleninka.ru/article/n/rol-zhivogo-skazyvaniya-eposa-manas-v-zhizni-obschestva.
6. Баялинов М.К. Смех и слезы не разлучны.Кулкү мененый аякташ: 1255 кыргызских пословиц и поговорок на русском языке. Б.: Турар. 2005. 182 с.
7. В Кыргызстане волонтеры помогают в борьбе с пандемией. В рядах волонтеров сплотились представители всех возрастных групп. Nazir Aliyev Tayfur: 12.07.2020. Режим доступа: https://www.aa.com.tr/ru/мир/в-кыргызстане-волонтеры-помогают-в-борьбе-с-пандемией /1907648
8. В Кыргызстане за нарушение домашнего карантина к ответственности привлечены 36 человек. K-News: 30.04.2020. Режим доступа: https://knews.kg/2020/04/30/v-kyrgyzstane-za-narushenie-domashnego-karantina-k-otvetstvennosti-privlecheny36-chelovek/
9. 8 марта муфтият провел түлөө от коронавируса. В жертву принесли два быка. KaktusMedia: 9 марта 2020. Режим доступа:https://kaktus.media/doc /407525_8_marta_myftiiat_ prove l_tyloo_ot_koronavirysa._v jertvy_prinesli_dva _byka. html
10. Гаврилова О. Н., Касымова Р. О., Касымов О.Т. Эпидемиологическая ситуация по особо опасным инфекциям в Кыргызской Республике как элемент биологических угроз и меры противодействия //Современные проблемы науки и образования. 2017. № 3.
11. Дюркгейм Э. О разделении общественного труда. Одесса, 1900. С. 63.
12. Кудайбергенова, Т.А., Орозалиева, А. А. Айдаров, З.А., 2021. Этнонаука как источник формирования биоэтической культуры населения в борьбе с COVID-19. Вестник КРСУ. 2021. № 9. С.162-169.

13. COVID-19 в Кыргызской Республике: Оценка воздействия на социально-экономическую ситуацию и уязвимость, и ответные меры политики. ООН КР: Август 2020 г. Режим доступа: https://kyrgyzstan.un.org/sites/default/files /2020-08/UNDPADB%2520SEIA_11%2520August%25 202020 %2520Rus.pdf
14. Кыргызско-русский словарь. Около 40 000 слов/ Сост.К.К. Юдахин. Б.: Кут Бер. 2012. 976 с.
15. Малышева М. А., Набирова Д. А., Зикриярова С. М. Знания, отношения, практика к профилактике COVID-19 среди взрослого населения городов Бишкек и Нарын, Кыргызская Республика, 2021 год // Здравоохранение Кыргызстана. 2022. №1. С. 130–136.
16. Махмудова Ж. А., Дюшеева Б. М., Баатырова Н. Ж., Ниязалиева Ж. К., Таалайбекова М. Т. Исследование биохимических изменений в организме манасчи рассказывающего эпос «Манас» в течение 14 часов 27 минут // Здравоохранение Кыргызстана. 2021. № 3. С. 115–124.
17. Механизм повышения готовности к чрезвычайным ситуациям в области здравоохранения в городах и других городских поселениях [Framework for strengthening health emergency preparedness in cities and urban settings]. Женева: ВОЗ, 2022. Лицензия: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.
18. Молдокматова А. О., Дооронбекова А. Ж., Жумалиева Ч. К. и др. Моделирование потенциального воздействия различных сценариев прекращения карантинных ограничений на эпидемиологическую ситуацию с COVID19 в Кыргызской Республике. // Здравоохранение Кыргызстана. 2020. №4. С.3-13.
19. Мусаева Ч., Ташбалтаева Э. Элдик макал, ылакаптар. Народные пословицы и поговорки. Бишкек. 2009. 72с.
20. Ответные меры в связи с пандемией COVID-19: Уроки, извлеченные в Европейском регионе ВОЗ на данный момент. Женева: ВОЗ. EUR/RC71/6 Rev.1 Виртуальная сессия, 13-15 сентября 2021 г. Режим доступа: http://apps.who. int/iris/ bitstream/handle/10665/343123/71wd06r-rev1PR -Response-LessonsLearned-210693.pdf? sequence= 3& isAllowed=y
21. Сарбагышова, Н. М. Киргизские пословицы-поговорки:Из собрания академика Юдахина, К. К. Б.: 2007. 204 с.
22. Шарипова Э. К., Кедейбаева Ж. А. Курбанбаев К. А. Природа и источники духовной опасности // Бюллетень науки и практики. 2020. Т. 6. №2. С. 362–368.
23. Энциклопедия социологии. Система ценностей. Модель ценностей. Режим доступа: https://dic.academic.ru/ dic.sfn/socio/4576/ЦЕННОСТЕЙ
24. Charles S.J., Farias M., van Mulukom V., Saraswati A., Dein S., Watts F., Dunbar R.I. Blocking mu-opioid receptors in hibits social bonding in rituals // Biology letters, 2020, vol.16, no. 10. pp. 1-5.
25. Davies B., Savulescu J. Solidarity and responsibility in health care //Public Health Ethics,2019, vol. 12,no. 2, pp.133-144.
26. Fischer R., Xygalatas D., Mitkidis P., Reddish P., Tok P.,Konvalinka I., Bulbulia J. The fire-walker’s high: affect and physiological responses in an extreme collective ritual // PLoSONE, 2014, vol. 9, no. 2. pp.1-6.
27. Fuss J., Steinle J., Bindila L., Auer M. K., Kirchherr H., Lutz B., Gass P. A runner’s high depends on cannabinoid receptors inmice / Proceedings of the National Academy of Sciences of the USA, 112(42), 2015, pp. 13105– 13108.
28. Hopkins N., Reicher S. Mass gatherings, health, and wellbeing: from risk mitigation to health promotion // Social Issues and Policy Review, 2021, vol. 15, no. 1. pp.114-145.
29. Lang M., Bahna V., Shaver J., Reddish P., Xygalatas D. Syncto link: endorphin-mediated synchrony effects on cooperation // Biological Psychology, 2017, vol. 127, pp. 191-197.
30. Layous K. S., Nelson K., Kurtz J. L., Lyubomirsky S. What triggers prosocial effort? A positive feedback loop between positive activities, kindness, and well-being // The Journal of Positive Psychology, 2017, vol. 12, no. 4, pp. 385-398.31. Morgan H. Conducting a Qualitative Document Analysis // The Qualitative Report, 2022, vol. 27, no. 1. pp. 64-77.
32. Mishra C., Rath N. Social solidarity during a pandemic: Through and beyond Durkheimian Lens // Social Sciences & Humanities Open, 2020, vol. 2, no. 1, pp.1-7.
33. Snodgrass J. G., Most D. E., Upadhyay C. Religious ritualis good medicine for indigenous Indian conservation refugees: implications for global mental health // Current Anthropology, 2017, vol. 58, no. 2, pp. 257–284.
34. Tarr B., Launay J., Cohen E., Dunbar R. I. M. Synchrony and exertion during dance independently raise pain threshold and encourage social bonding // Biology Letters, 2015, vol. 11, no. 10. pp. 1-4.
35. World Health Organization. Glossary of Health Emergency and Disaster Risk Management Terminology. Geneva: World Health Organization; 2020. Режим доступа: https://apps.who.int/iris/handle/10665/331716
36. Wilder-Smith A., Freedman D.O. Isolation, quarantine, social distancing and community containment: pivotal role for old-style public health measures in the novel coronavirus (2019-nCoV) outbreak // J Travel Med., 2020., Mar. no. 27(2). pp. 1-4.

1. Абдиразаков Н.А., Байызбекова Д. А., Аманбеков Э.Б. Ретроспективные данные по заболеваемости COVID-19 общего населения и медицинских работников // Здравоохранение Кыргызстана. 2023. №1. С.104-109.
2. Алсеитов А. Кладезь народной мудрости (Кыргызские пословицы и поговорки) Б.: Салам 2004. 312 с.
3. Алымкулова В. А., Зикриярова С. М., Оторбаева Д. С. Оценка потенциальных факторов риска распространения коронавирусной инфекции (COVID-19) среди работников организаций здравоохранения методом «случай-контроль»// Здравоохранение Кыргызстана. 2022. №1. С. 137–142.
4. Атантаев А. Т. Об эволюции развития кыргызского обычного права // Евразийское Научное Объединение. 2020. № 9–4(67). С. 255–257.
5. Бакчиев Т. А. Роль живого сказывания эпоса “Манас” в жизни общества // Эпосоведение. 2016. №4. Режим доступа:https://cyberleninka.ru/article/n/rol-zhivogo-skazyvaniya-eposa-manas-v-zhizni-obschestva.
6. Баялинов М.К. Смех и слезы не разлучны.Кулкү мененый аякташ: 1255 кыргызских пословиц и поговорок на русском языке. Б.: Турар. 2005. 182 с.
7. В Кыргызстане волонтеры помогают в борьбе с пандемией. В рядах волонтеров сплотились представители всех возрастных групп. Nazir Aliyev Tayfur: 12.07.2020. Режим доступа: https://www.aa.com.tr/ru/мир/в-кыргызстане-волонтеры-помогают-в-борьбе-с-пандемией /1907648
8. В Кыргызстане за нарушение домашнего карантина к ответственности привлечены 36 человек. K-News: 30.04.2020. Режим доступа: https://knews.kg/2020/04/30/v-kyrgyzstane-za-narushenie-domashnego-karantina-k-otvetstvennosti-privlecheny36-chelovek/
9. 8 марта муфтият провел түлөө от коронавируса. В жертву принесли два быка. KaktusMedia: 9 марта 2020. Режим доступа:https://kaktus.media/doc /407525_8_marta_myftiiat_ prove l_tyloo_ot_koronavirysa._v jertvy_prinesli_dva _byka. html
10. Гаврилова О. Н., Касымова Р. О., Касымов О.Т. Эпидемиологическая ситуация по особо опасным инфекциям в Кыргызской Республике как элемент биологических угроз и меры противодействия //Современные проблемы науки и образования. 2017. № 3.
11. Дюркгейм Э. О разделении общественного труда. Одесса, 1900. С. 63.
12. Кудайбергенова, Т.А., Орозалиева, А. А. Айдаров, З.А., 2021. Этнонаука как источник формирования биоэтической культуры населения в борьбе с COVID-19. Вестник КРСУ. 2021. № 9. С.162-169.

13. COVID-19 в Кыргызской Республике: Оценка воздействия на социально-экономическую ситуацию и уязвимость, и ответные меры политики. ООН КР: Август 2020 г. Режим доступа: https://kyrgyzstan.un.org/sites/default/files /2020-08/UNDPADB%2520SEIA_11%2520August%25 202020 %2520Rus.pdf
14. Кыргызско-русский словарь. Около 40 000 слов/ Сост.К.К. Юдахин. Б.: Кут Бер. 2012. 976 с.
15. Малышева М. А., Набирова Д. А., Зикриярова С. М. Знания, отношения, практика к профилактике COVID-19 среди взрослого населения городов Бишкек и Нарын, Кыргызская Республика, 2021 год // Здравоохранение Кыргызстана. 2022. №1. С. 130–136.
16. Махмудова Ж. А., Дюшеева Б. М., Баатырова Н. Ж., Ниязалиева Ж. К., Таалайбекова М. Т. Исследование биохимических изменений в организме манасчи рассказывающего эпос «Манас» в течение 14 часов 27 минут // Здравоохранение Кыргызстана. 2021. № 3. С. 115–124.
17. Механизм повышения готовности к чрезвычайным ситуациям в области здравоохранения в городах и других городских поселениях [Framework for strengthening health emergency preparedness in cities and urban settings]. Женева: ВОЗ, 2022. Лицензия: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.
18. Молдокматова А. О., Дооронбекова А. Ж., Жумалиева Ч. К. и др. Моделирование потенциального воздействия различных сценариев прекращения карантинных ограничений на эпидемиологическую ситуацию с COVID19 в Кыргызской Республике. // Здравоохранение Кыргызстана. 2020. №4. С.3-13.
19. Мусаева Ч., Ташбалтаева Э. Элдик макал, ылакаптар. Народные пословицы и поговорки. Бишкек. 2009. 72с.
20. Ответные меры в связи с пандемией COVID-19: Уроки, извлеченные в Европейском регионе ВОЗ на данный момент. Женева: ВОЗ. EUR/RC71/6 Rev.1 Виртуальная сессия, 13-15 сентября 2021 г. Режим доступа: http://apps.who. int/iris/ bitstream/handle/10665/343123/71wd06r-rev1PR -Response-LessonsLearned-210693.pdf? sequence= 3& isAllowed=y
21. Сарбагышова, Н. М. Киргизские пословицы-поговорки:Из собрания академика Юдахина, К. К. Б.: 2007. 204 с.
22. Шарипова Э. К., Кедейбаева Ж. А. Курбанбаев К. А. Природа и источники духовной опасности // Бюллетень науки и практики. 2020. Т. 6. №2. С. 362–368.
23. Энциклопедия социологии. Система ценностей. Модель ценностей. Режим доступа: https://dic.academic.ru/ dic.sfn/socio/4576/ЦЕННОСТЕЙ
24. Charles S.J., Farias M., van Mulukom V., Saraswati A., Dein S., Watts F., Dunbar R.I. Blocking mu-opioid receptors in hibits social bonding in rituals // Biology letters, 2020, vol.16, no. 10. pp. 1-5.
25. Davies B., Savulescu J. Solidarity and responsibility in health care //Public Health Ethics,2019, vol. 12,no. 2, pp.133-144.
26. Fischer R., Xygalatas D., Mitkidis P., Reddish P., Tok P.,Konvalinka I., Bulbulia J. The fire-walker’s high: affect and physiological responses in an extreme collective ritual // PLoSONE, 2014, vol. 9, no. 2. pp.1-6.
27. Fuss J., Steinle J., Bindila L., Auer M. K., Kirchherr H., Lutz B., Gass P. A runner’s high depends on cannabinoid receptors inmice / Proceedings of the National Academy of Sciences of the USA, 112(42), 2015, pp. 13105– 13108.
28. Hopkins N., Reicher S. Mass gatherings, health, and wellbeing: from risk mitigation to health promotion // Social Issues and Policy Review, 2021, vol. 15, no. 1. pp.114-145.
29. Lang M., Bahna V., Shaver J., Reddish P., Xygalatas D. Syncto link: endorphin-mediated synchrony effects on cooperation // Biological Psychology, 2017, vol. 127, pp. 191-197.
30. Layous K. S., Nelson K., Kurtz J. L., Lyubomirsky S. What triggers prosocial effort? A positive feedback loop between positive activities, kindness, and well-being // The Journal of Positive Psychology, 2017, vol. 12, no. 4, pp. 385-398.31. Morgan H. Conducting a Qualitative Document Analysis // The Qualitative Report, 2022, vol. 27, no. 1. pp. 64-77.
32. Mishra C., Rath N. Social solidarity during a pandemic: Through and beyond Durkheimian Lens // Social Sciences & Humanities Open, 2020, vol. 2, no. 1, pp.1-7.
33. Snodgrass J. G., Most D. E., Upadhyay C. Religious ritualis good medicine for indigenous Indian conservation refugees: implications for global mental health // Current Anthropology, 2017, vol. 58, no. 2, pp. 257–284.
34. Tarr B., Launay J., Cohen E., Dunbar R. I. M. Synchrony and exertion during dance independently raise pain threshold and encourage social bonding // Biology Letters, 2015, vol. 11, no. 10. pp. 1-4.
35. World Health Organization. Glossary of Health Emergency and Disaster Risk Management Terminology. Geneva: World Health Organization; 2020. Режим доступа: https://apps.who.int/iris/handle/10665/331716
36. Wilder-Smith A., Freedman D.O. Isolation, quarantine, social distancing and community containment: pivotal role for old-style public health measures in the novel coronavirus (2019-nCoV) outbreak // J Travel Med., 2020., Mar. no. 27(2). pp. 1-4.

Для цитирования

Кудайбергенова Т.А., Айдаров З.А., Усупова Ч.С., Орозалиева А. А., Сейсембаева А.Н., Сеитбекова Г.С. Этические основания взаимодействия с местными сообществами в обеспечении готовности к чрезвычайным ситуациям в общественном здравоохранении. Здравоохранение Кыргызстана 2023, №2, с.49-57.  https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg2023.2.6.8.49.57

For citation

Kudaibergenova T.A., Aidarov Z. A., Usupova Ch.S., OrozalievaA.A.,Seisembaeva A.N.,Seitbekova G.S. Ethical groun
ds for community engagement in public health emergency preparedness. Health care of Kyrgyzstan 2023, No.2, pp. 49-
57. https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg2023.2.6.8.49.57

Цитата үчүн

Кудайбергенова Т.А., Айдаров З.А., Усупова Ч.С., Орозалиева А. А., Сейсембаева А.Н., Сеитбекова Г.С. Коомдук саламаттыкты сактоонун өзгөчө кырдаалдарга даярдыгы боюнча жергиликтүү жамааттарды тартуунун этикалык негиздери. Кыргызстандын саламаттык сактоо 2023, № 2, б. 49-57. https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg2023.2.6.8.49.57

Авторлор Кудайбергенова Т.А., Айдаров З.А., Усупова Ч.С., Орозалиева А. А., Сейсембаева А.Н., Сеитбекова Г.С.
Ссылка doi.org https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg2023.2.6.8.49.57
Беттер 49-57
Негизги сөздөр коомдук саламаттык сактоо өзгөчө кырдаалдар, этикалык баалуулуктар, социалдык тилектешти, кыргыз маданият, документалдык талдоо
Орусча
Об авторах

Кудайбергенова Тамара Асановна, Магистр наук по биоэтике (MSc), к.м.н., и.о. доцент кафедры общественного здоровья и здравоохранения Кыргызской государственной медицинской академии имени И. К. Ахунбаева, Бишкек, Кыргызская Республика
Айдаров Зиябидин Абдирайымович, д.м.н., профессор, кафедры общественного здоровья и здравоохранения Кыргызской государственной медицинской академии имени И. К. Ахунбаева, Бишкек, Кыргызская Республика
Усупова Чолпон Сабыровна, д.ф.н., доцент кафедры общественного здоровья и здравоохранения Кыргызской государственной медицинской академии имени И. К. Ахунбаева, Бишкек, Кыргызская Республика
Орозалиева Анипа Алымбековна, к.м.н., доцент кафедры общественного здоровья и здравоохранения Кыргызской государственной медицинской академии имени И. К. Ахунбаева,Бишкек, Кыргызская Республика
Сейсембаева Айгуль Нурбековна, ассистент кафедры общественного здоровья и здравоохранения Кыргызской государственной медицинской академии имени И. К. Ахунбаева, Бишкек, Кыргызская Республика
Сеитбекова Гульзат Сеитбековна, ассистент кафедры общественного здоровья и здравоохранения Кыргызской государственной медицинской академии имени И. К. Ахунбаева, Бишкек, Кыргызская Республика

Полный текст

PDF (RUS)

Список литературы

1. Абдиразаков Н.А., Байызбекова Д. А., Аманбеков Э.Б. Ретроспективные данные по заболеваемости COVID-19 общего населения и медицинских работников // Здравоохранение Кыргызстана. 2023. №1. С.104-109.
2. Алсеитов А. Кладезь народной мудрости (Кыргызские пословицы и поговорки) Б.: Салам 2004. 312 с.
3. Алымкулова В. А., Зикриярова С. М., Оторбаева Д. С. Оценка потенциальных факторов риска распространения коронавирусной инфекции (COVID-19) среди работников организаций здравоохранения методом «случай-контроль»// Здравоохранение Кыргызстана. 2022. №1. С. 137–142.
4. Атантаев А. Т. Об эволюции развития кыргызского обычного права // Евразийское Научное Объединение. 2020. № 9–4(67). С. 255–257.
5. Бакчиев Т. А. Роль живого сказывания эпоса “Манас” в жизни общества // Эпосоведение. 2016. №4. Режим доступа:https://cyberleninka.ru/article/n/rol-zhivogo-skazyvaniya-eposa-manas-v-zhizni-obschestva.
6. Баялинов М.К. Смех и слезы не разлучны.Кулкү мененый аякташ: 1255 кыргызских пословиц и поговорок на русском языке. Б.: Турар. 2005. 182 с.
7. В Кыргызстане волонтеры помогают в борьбе с пандемией. В рядах волонтеров сплотились представители всех возрастных групп. Nazir Aliyev Tayfur: 12.07.2020. Режим доступа: https://www.aa.com.tr/ru/мир/в-кыргызстане-волонтеры-помогают-в-борьбе-с-пандемией /1907648
8. В Кыргызстане за нарушение домашнего карантина к ответственности привлечены 36 человек. K-News: 30.04.2020. Режим доступа: https://knews.kg/2020/04/30/v-kyrgyzstane-za-narushenie-domashnego-karantina-k-otvetstvennosti-privlecheny36-chelovek/
9. 8 марта муфтият провел түлөө от коронавируса. В жертву принесли два быка. KaktusMedia: 9 марта 2020. Режим доступа:https://kaktus.media/doc /407525_8_marta_myftiiat_ prove l_tyloo_ot_koronavirysa._v jertvy_prinesli_dva _byka. html
10. Гаврилова О. Н., Касымова Р. О., Касымов О.Т. Эпидемиологическая ситуация по особо опасным инфекциям в Кыргызской Республике как элемент биологических угроз и меры противодействия //Современные проблемы науки и образования. 2017. № 3.
11. Дюркгейм Э. О разделении общественного труда. Одесса, 1900. С. 63.
12. Кудайбергенова, Т.А., Орозалиева, А. А. Айдаров, З.А., 2021. Этнонаука как источник формирования биоэтической культуры населения в борьбе с COVID-19. Вестник КРСУ. 2021. № 9. С.162-169.

13. COVID-19 в Кыргызской Республике: Оценка воздействия на социально-экономическую ситуацию и уязвимость, и ответные меры политики. ООН КР: Август 2020 г. Режим доступа: https://kyrgyzstan.un.org/sites/default/files /2020-08/UNDPADB%2520SEIA_11%2520August%25 202020 %2520Rus.pdf
14. Кыргызско-русский словарь. Около 40 000 слов/ Сост.К.К. Юдахин. Б.: Кут Бер. 2012. 976 с.
15. Малышева М. А., Набирова Д. А., Зикриярова С. М. Знания, отношения, практика к профилактике COVID-19 среди взрослого населения городов Бишкек и Нарын, Кыргызская Республика, 2021 год // Здравоохранение Кыргызстана. 2022. №1. С. 130–136.
16. Махмудова Ж. А., Дюшеева Б. М., Баатырова Н. Ж., Ниязалиева Ж. К., Таалайбекова М. Т. Исследование биохимических изменений в организме манасчи рассказывающего эпос «Манас» в течение 14 часов 27 минут // Здравоохранение Кыргызстана. 2021. № 3. С. 115–124.
17. Механизм повышения готовности к чрезвычайным ситуациям в области здравоохранения в городах и других городских поселениях [Framework for strengthening health emergency preparedness in cities and urban settings]. Женева: ВОЗ, 2022. Лицензия: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.
18. Молдокматова А. О., Дооронбекова А. Ж., Жумалиева Ч. К. и др. Моделирование потенциального воздействия различных сценариев прекращения карантинных ограничений на эпидемиологическую ситуацию с COVID19 в Кыргызской Республике. // Здравоохранение Кыргызстана. 2020. №4. С.3-13.
19. Мусаева Ч., Ташбалтаева Э. Элдик макал, ылакаптар. Народные пословицы и поговорки. Бишкек. 2009. 72с.
20. Ответные меры в связи с пандемией COVID-19: Уроки, извлеченные в Европейском регионе ВОЗ на данный момент. Женева: ВОЗ. EUR/RC71/6 Rev.1 Виртуальная сессия, 13-15 сентября 2021 г. Режим доступа: http://apps.who. int/iris/ bitstream/handle/10665/343123/71wd06r-rev1PR -Response-LessonsLearned-210693.pdf? sequence= 3& isAllowed=y
21. Сарбагышова, Н. М. Киргизские пословицы-поговорки:Из собрания академика Юдахина, К. К. Б.: 2007. 204 с.
22. Шарипова Э. К., Кедейбаева Ж. А. Курбанбаев К. А. Природа и источники духовной опасности // Бюллетень науки и практики. 2020. Т. 6. №2. С. 362–368.
23. Энциклопедия социологии. Система ценностей. Модель ценностей. Режим доступа: https://dic.academic.ru/ dic.sfn/socio/4576/ЦЕННОСТЕЙ
24. Charles S.J., Farias M., van Mulukom V., Saraswati A., Dein S., Watts F., Dunbar R.I. Blocking mu-opioid receptors in hibits social bonding in rituals // Biology letters, 2020, vol.16, no. 10. pp. 1-5.
25. Davies B., Savulescu J. Solidarity and responsibility in health care //Public Health Ethics,2019, vol. 12,no. 2, pp.133-144.
26. Fischer R., Xygalatas D., Mitkidis P., Reddish P., Tok P.,Konvalinka I., Bulbulia J. The fire-walker’s high: affect and physiological responses in an extreme collective ritual // PLoSONE, 2014, vol. 9, no. 2. pp.1-6.
27. Fuss J., Steinle J., Bindila L., Auer M. K., Kirchherr H., Lutz B., Gass P. A runner’s high depends on cannabinoid receptors inmice / Proceedings of the National Academy of Sciences of the USA, 112(42), 2015, pp. 13105– 13108.
28. Hopkins N., Reicher S. Mass gatherings, health, and wellbeing: from risk mitigation to health promotion // Social Issues and Policy Review, 2021, vol. 15, no. 1. pp.114-145.
29. Lang M., Bahna V., Shaver J., Reddish P., Xygalatas D. Syncto link: endorphin-mediated synchrony effects on cooperation // Biological Psychology, 2017, vol. 127, pp. 191-197.
30. Layous K. S., Nelson K., Kurtz J. L., Lyubomirsky S. What triggers prosocial effort? A positive feedback loop between positive activities, kindness, and well-being // The Journal of Positive Psychology, 2017, vol. 12, no. 4, pp. 385-398.31. Morgan H. Conducting a Qualitative Document Analysis // The Qualitative Report, 2022, vol. 27, no. 1. pp. 64-77.
32. Mishra C., Rath N. Social solidarity during a pandemic: Through and beyond Durkheimian Lens // Social Sciences & Humanities Open, 2020, vol. 2, no. 1, pp.1-7.
33. Snodgrass J. G., Most D. E., Upadhyay C. Religious ritualis good medicine for indigenous Indian conservation refugees: implications for global mental health // Current Anthropology, 2017, vol. 58, no. 2, pp. 257–284.
34. Tarr B., Launay J., Cohen E., Dunbar R. I. M. Synchrony and exertion during dance independently raise pain threshold and encourage social bonding // Biology Letters, 2015, vol. 11, no. 10. pp. 1-4.
35. World Health Organization. Glossary of Health Emergency and Disaster Risk Management Terminology. Geneva: World Health Organization; 2020. Режим доступа: https://apps.who.int/iris/handle/10665/331716
36. Wilder-Smith A., Freedman D.O. Isolation, quarantine, social distancing and community containment: pivotal role for old-style public health measures in the novel coronavirus (2019-nCoV) outbreak // J Travel Med., 2020., Mar. no. 27(2). pp. 1-4.

Для цитирования

Кудайбергенова Т.А., Айдаров З.А., Усупова Ч.С., Орозалиева А. А., Сейсембаева А.Н., Сеитбекова Г.С. Этические основания взаимодействия с местными сообществами в обеспечении готовности к чрезвычайным ситуациям в общественном здравоохранении. Здравоохранение Кыргызстана 2023, №2, с.49-57.  https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg2023.2.6.8.49.57

Англисче
About authors

Kudaibergenova Tamara Asanovna, Master of Science in Bioethics (MSc), Ph.D., Acting Associate Professor, Department of Public Health and Health, Kyrgyz State Medical Academy named after I. K. Akhunbaev, Bishkek, Kyrgyz Republic
Aydarov Ziyabidin Abdiraimovich, MD, Professor, Department of Public Health and Health, Kyrgyz State Medical Academy named after I. K. Akhunbaev, Bishkek, Kyrgyz Republic
Usupova Cholpon Sabyrovna, Doctor of Philosophy, Associate Professor, Department of Public Health and Health, Kyrgyz State Medical Academy named after I. K. Akhunbaev, Bishkek, Kyrgyz Republic
Orozalieva Anipa Alymbekovna, Ph.D., Associate Professor, Department of Public Health and Health, Kyrgyz State Medical Academy named after I. K. Akhunbaev, Bishkek, Kyrgyz Republic
Seisembaeva Aigul Nurbekovna, Assistant, Department of Public Health and Health, Kyrgyz State Medical Academy named after I. K. Akhunbaev, Bishkek, Kyrgyz Republic
Seitbekova Gulzat Seitbekovna, Assistant, Department of Public Health and Health, Kyrgyz State Medical Academy named after I. K. Akhunbaev, Bishkek, Kyrgyz Republic

References

1. Абдиразаков Н.А., Байызбекова Д. А., Аманбеков Э.Б. Ретроспективные данные по заболеваемости COVID-19 общего населения и медицинских работников // Здравоохранение Кыргызстана. 2023. №1. С.104-109.
2. Алсеитов А. Кладезь народной мудрости (Кыргызские пословицы и поговорки) Б.: Салам 2004. 312 с.
3. Алымкулова В. А., Зикриярова С. М., Оторбаева Д. С. Оценка потенциальных факторов риска распространения коронавирусной инфекции (COVID-19) среди работников организаций здравоохранения методом «случай-контроль»// Здравоохранение Кыргызстана. 2022. №1. С. 137–142.
4. Атантаев А. Т. Об эволюции развития кыргызского обычного права // Евразийское Научное Объединение. 2020. № 9–4(67). С. 255–257.
5. Бакчиев Т. А. Роль живого сказывания эпоса “Манас” в жизни общества // Эпосоведение. 2016. №4. Режим доступа:https://cyberleninka.ru/article/n/rol-zhivogo-skazyvaniya-eposa-manas-v-zhizni-obschestva.
6. Баялинов М.К. Смех и слезы не разлучны.Кулкү мененый аякташ: 1255 кыргызских пословиц и поговорок на русском языке. Б.: Турар. 2005. 182 с.
7. В Кыргызстане волонтеры помогают в борьбе с пандемией. В рядах волонтеров сплотились представители всех возрастных групп. Nazir Aliyev Tayfur: 12.07.2020. Режим доступа: https://www.aa.com.tr/ru/мир/в-кыргызстане-волонтеры-помогают-в-борьбе-с-пандемией /1907648
8. В Кыргызстане за нарушение домашнего карантина к ответственности привлечены 36 человек. K-News: 30.04.2020. Режим доступа: https://knews.kg/2020/04/30/v-kyrgyzstane-za-narushenie-domashnego-karantina-k-otvetstvennosti-privlecheny36-chelovek/
9. 8 марта муфтият провел түлөө от коронавируса. В жертву принесли два быка. KaktusMedia: 9 марта 2020. Режим доступа:https://kaktus.media/doc /407525_8_marta_myftiiat_ prove l_tyloo_ot_koronavirysa._v jertvy_prinesli_dva _byka. html
10. Гаврилова О. Н., Касымова Р. О., Касымов О.Т. Эпидемиологическая ситуация по особо опасным инфекциям в Кыргызской Республике как элемент биологических угроз и меры противодействия //Современные проблемы науки и образования. 2017. № 3.
11. Дюркгейм Э. О разделении общественного труда. Одесса, 1900. С. 63.
12. Кудайбергенова, Т.А., Орозалиева, А. А. Айдаров, З.А., 2021. Этнонаука как источник формирования биоэтической культуры населения в борьбе с COVID-19. Вестник КРСУ. 2021. № 9. С.162-169.

13. COVID-19 в Кыргызской Республике: Оценка воздействия на социально-экономическую ситуацию и уязвимость, и ответные меры политики. ООН КР: Август 2020 г. Режим доступа: https://kyrgyzstan.un.org/sites/default/files /2020-08/UNDPADB%2520SEIA_11%2520August%25 202020 %2520Rus.pdf
14. Кыргызско-русский словарь. Около 40 000 слов/ Сост.К.К. Юдахин. Б.: Кут Бер. 2012. 976 с.
15. Малышева М. А., Набирова Д. А., Зикриярова С. М. Знания, отношения, практика к профилактике COVID-19 среди взрослого населения городов Бишкек и Нарын, Кыргызская Республика, 2021 год // Здравоохранение Кыргызстана. 2022. №1. С. 130–136.
16. Махмудова Ж. А., Дюшеева Б. М., Баатырова Н. Ж., Ниязалиева Ж. К., Таалайбекова М. Т. Исследование биохимических изменений в организме манасчи рассказывающего эпос «Манас» в течение 14 часов 27 минут // Здравоохранение Кыргызстана. 2021. № 3. С. 115–124.
17. Механизм повышения готовности к чрезвычайным ситуациям в области здравоохранения в городах и других городских поселениях [Framework for strengthening health emergency preparedness in cities and urban settings]. Женева: ВОЗ, 2022. Лицензия: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.
18. Молдокматова А. О., Дооронбекова А. Ж., Жумалиева Ч. К. и др. Моделирование потенциального воздействия различных сценариев прекращения карантинных ограничений на эпидемиологическую ситуацию с COVID19 в Кыргызской Республике. // Здравоохранение Кыргызстана. 2020. №4. С.3-13.
19. Мусаева Ч., Ташбалтаева Э. Элдик макал, ылакаптар. Народные пословицы и поговорки. Бишкек. 2009. 72с.
20. Ответные меры в связи с пандемией COVID-19: Уроки, извлеченные в Европейском регионе ВОЗ на данный момент. Женева: ВОЗ. EUR/RC71/6 Rev.1 Виртуальная сессия, 13-15 сентября 2021 г. Режим доступа: http://apps.who. int/iris/ bitstream/handle/10665/343123/71wd06r-rev1PR -Response-LessonsLearned-210693.pdf? sequence= 3& isAllowed=y
21. Сарбагышова, Н. М. Киргизские пословицы-поговорки:Из собрания академика Юдахина, К. К. Б.: 2007. 204 с.
22. Шарипова Э. К., Кедейбаева Ж. А. Курбанбаев К. А. Природа и источники духовной опасности // Бюллетень науки и практики. 2020. Т. 6. №2. С. 362–368.
23. Энциклопедия социологии. Система ценностей. Модель ценностей. Режим доступа: https://dic.academic.ru/ dic.sfn/socio/4576/ЦЕННОСТЕЙ
24. Charles S.J., Farias M., van Mulukom V., Saraswati A., Dein S., Watts F., Dunbar R.I. Blocking mu-opioid receptors in hibits social bonding in rituals // Biology letters, 2020, vol.16, no. 10. pp. 1-5.
25. Davies B., Savulescu J. Solidarity and responsibility in health care //Public Health Ethics,2019, vol. 12,no. 2, pp.133-144.
26. Fischer R., Xygalatas D., Mitkidis P., Reddish P., Tok P.,Konvalinka I., Bulbulia J. The fire-walker’s high: affect and physiological responses in an extreme collective ritual // PLoSONE, 2014, vol. 9, no. 2. pp.1-6.
27. Fuss J., Steinle J., Bindila L., Auer M. K., Kirchherr H., Lutz B., Gass P. A runner’s high depends on cannabinoid receptors inmice / Proceedings of the National Academy of Sciences of the USA, 112(42), 2015, pp. 13105– 13108.
28. Hopkins N., Reicher S. Mass gatherings, health, and wellbeing: from risk mitigation to health promotion // Social Issues and Policy Review, 2021, vol. 15, no. 1. pp.114-145.
29. Lang M., Bahna V., Shaver J., Reddish P., Xygalatas D. Syncto link: endorphin-mediated synchrony effects on cooperation // Biological Psychology, 2017, vol. 127, pp. 191-197.
30. Layous K. S., Nelson K., Kurtz J. L., Lyubomirsky S. What triggers prosocial effort? A positive feedback loop between positive activities, kindness, and well-being // The Journal of Positive Psychology, 2017, vol. 12, no. 4, pp. 385-398.31. Morgan H. Conducting a Qualitative Document Analysis // The Qualitative Report, 2022, vol. 27, no. 1. pp. 64-77.
32. Mishra C., Rath N. Social solidarity during a pandemic: Through and beyond Durkheimian Lens // Social Sciences & Humanities Open, 2020, vol. 2, no. 1, pp.1-7.
33. Snodgrass J. G., Most D. E., Upadhyay C. Religious ritualis good medicine for indigenous Indian conservation refugees: implications for global mental health // Current Anthropology, 2017, vol. 58, no. 2, pp. 257–284.
34. Tarr B., Launay J., Cohen E., Dunbar R. I. M. Synchrony and exertion during dance independently raise pain threshold and encourage social bonding // Biology Letters, 2015, vol. 11, no. 10. pp. 1-4.
35. World Health Organization. Glossary of Health Emergency and Disaster Risk Management Terminology. Geneva: World Health Organization; 2020. Режим доступа: https://apps.who.int/iris/handle/10665/331716
36. Wilder-Smith A., Freedman D.O. Isolation, quarantine, social distancing and community containment: pivotal role for old-style public health measures in the novel coronavirus (2019-nCoV) outbreak // J Travel Med., 2020., Mar. no. 27(2). pp. 1-4.

For citation

Kudaibergenova T.A., Aidarov Z. A., Usupova Ch.S., OrozalievaA.A.,Seisembaeva A.N.,Seitbekova G.S. Ethical groun
ds for community engagement in public health emergency preparedness. Health care of Kyrgyzstan 2023, No.2, pp. 49-
57. https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg2023.2.6.8.49.57

Кыргызча
Авторлор жөнүндө

Кудайбергенова Тамара Асановна, Биоэтика илиминин магистри(MSc), м.и.к., И.К.Ахунбаев атындагы Кыргыз мамлекеттик медициналык академиясынын Коомдук саламаттыкты сактоо жана саламаттыкты сактоо кафедрасынын доцентинин милдетин аткаруучу, Бишкек, Кыргыз Республикасы
Айдаров Зиябидин Абдираимович, медицина илимдеринин доктору, И.К.Ахунбаев атындагы Кыргыз мамлекеттик медициналык академиясынын Коомдук саламаттыкты сактоо жана саламаттыкты сактоо кафедрасынын профессору, Бишкек, Кыргыз Республикасы
Усупова Чолпон Сабыровна, философия илимдеринин доктору, И.К.Ахунбаев атындагы Кыргыз мамлекеттик медициналык академиясынын Коомдук саламаттыкты сактоо жана саламаттыкты сактоо кафедрасынын доценти, Бишкек, Кыргыз Республикасы
Орозалиева Анипа Алымбековна, м.и.к., И.К.Ахунбаев атындагы Кыргыз мамлекеттик медициналык академиясынын Коомдук саламаттыкты сактоо жана саламаттыкты сактоо кафедрасынын доценти, Бишкек, Кыргыз Республикасы
Сейсембаева Айгуль Нурбековна, И.К.Ахунбаев атындагы Кыргыз мамлекеттик медициналык академиясынын Коомдук саламаттыкты сактоо жана саламаттыкты сактоо кафедрасынын ассистенти, Бишкек, Кыргыз Республикасы
Сейитбекова Гүлзат Сейитбековна, И.К.Ахунбаев атындагы Кыргыз мамлекеттик медициналык академиясынын Коомдук саламаттыкты сактоо жана саламаттыкты сактоо кафедрасынын ассистенти, Бишкек, Кыргыз Республикасы

Шилтемелер

1. Абдиразаков Н.А., Байызбекова Д. А., Аманбеков Э.Б. Ретроспективные данные по заболеваемости COVID-19 общего населения и медицинских работников // Здравоохранение Кыргызстана. 2023. №1. С.104-109.
2. Алсеитов А. Кладезь народной мудрости (Кыргызские пословицы и поговорки) Б.: Салам 2004. 312 с.
3. Алымкулова В. А., Зикриярова С. М., Оторбаева Д. С. Оценка потенциальных факторов риска распространения коронавирусной инфекции (COVID-19) среди работников организаций здравоохранения методом «случай-контроль»// Здравоохранение Кыргызстана. 2022. №1. С. 137–142.
4. Атантаев А. Т. Об эволюции развития кыргызского обычного права // Евразийское Научное Объединение. 2020. № 9–4(67). С. 255–257.
5. Бакчиев Т. А. Роль живого сказывания эпоса “Манас” в жизни общества // Эпосоведение. 2016. №4. Режим доступа:https://cyberleninka.ru/article/n/rol-zhivogo-skazyvaniya-eposa-manas-v-zhizni-obschestva.
6. Баялинов М.К. Смех и слезы не разлучны.Кулкү мененый аякташ: 1255 кыргызских пословиц и поговорок на русском языке. Б.: Турар. 2005. 182 с.
7. В Кыргызстане волонтеры помогают в борьбе с пандемией. В рядах волонтеров сплотились представители всех возрастных групп. Nazir Aliyev Tayfur: 12.07.2020. Режим доступа: https://www.aa.com.tr/ru/мир/в-кыргызстане-волонтеры-помогают-в-борьбе-с-пандемией /1907648
8. В Кыргызстане за нарушение домашнего карантина к ответственности привлечены 36 человек. K-News: 30.04.2020. Режим доступа: https://knews.kg/2020/04/30/v-kyrgyzstane-za-narushenie-domashnego-karantina-k-otvetstvennosti-privlecheny36-chelovek/
9. 8 марта муфтият провел түлөө от коронавируса. В жертву принесли два быка. KaktusMedia: 9 марта 2020. Режим доступа:https://kaktus.media/doc /407525_8_marta_myftiiat_ prove l_tyloo_ot_koronavirysa._v jertvy_prinesli_dva _byka. html
10. Гаврилова О. Н., Касымова Р. О., Касымов О.Т. Эпидемиологическая ситуация по особо опасным инфекциям в Кыргызской Республике как элемент биологических угроз и меры противодействия //Современные проблемы науки и образования. 2017. № 3.
11. Дюркгейм Э. О разделении общественного труда. Одесса, 1900. С. 63.
12. Кудайбергенова, Т.А., Орозалиева, А. А. Айдаров, З.А., 2021. Этнонаука как источник формирования биоэтической культуры населения в борьбе с COVID-19. Вестник КРСУ. 2021. № 9. С.162-169.

13. COVID-19 в Кыргызской Республике: Оценка воздействия на социально-экономическую ситуацию и уязвимость, и ответные меры политики. ООН КР: Август 2020 г. Режим доступа: https://kyrgyzstan.un.org/sites/default/files /2020-08/UNDPADB%2520SEIA_11%2520August%25 202020 %2520Rus.pdf
14. Кыргызско-русский словарь. Около 40 000 слов/ Сост.К.К. Юдахин. Б.: Кут Бер. 2012. 976 с.
15. Малышева М. А., Набирова Д. А., Зикриярова С. М. Знания, отношения, практика к профилактике COVID-19 среди взрослого населения городов Бишкек и Нарын, Кыргызская Республика, 2021 год // Здравоохранение Кыргызстана. 2022. №1. С. 130–136.
16. Махмудова Ж. А., Дюшеева Б. М., Баатырова Н. Ж., Ниязалиева Ж. К., Таалайбекова М. Т. Исследование биохимических изменений в организме манасчи рассказывающего эпос «Манас» в течение 14 часов 27 минут // Здравоохранение Кыргызстана. 2021. № 3. С. 115–124.
17. Механизм повышения готовности к чрезвычайным ситуациям в области здравоохранения в городах и других городских поселениях [Framework for strengthening health emergency preparedness in cities and urban settings]. Женева: ВОЗ, 2022. Лицензия: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.
18. Молдокматова А. О., Дооронбекова А. Ж., Жумалиева Ч. К. и др. Моделирование потенциального воздействия различных сценариев прекращения карантинных ограничений на эпидемиологическую ситуацию с COVID19 в Кыргызской Республике. // Здравоохранение Кыргызстана. 2020. №4. С.3-13.
19. Мусаева Ч., Ташбалтаева Э. Элдик макал, ылакаптар. Народные пословицы и поговорки. Бишкек. 2009. 72с.
20. Ответные меры в связи с пандемией COVID-19: Уроки, извлеченные в Европейском регионе ВОЗ на данный момент. Женева: ВОЗ. EUR/RC71/6 Rev.1 Виртуальная сессия, 13-15 сентября 2021 г. Режим доступа: http://apps.who. int/iris/ bitstream/handle/10665/343123/71wd06r-rev1PR -Response-LessonsLearned-210693.pdf? sequence= 3& isAllowed=y
21. Сарбагышова, Н. М. Киргизские пословицы-поговорки:Из собрания академика Юдахина, К. К. Б.: 2007. 204 с.
22. Шарипова Э. К., Кедейбаева Ж. А. Курбанбаев К. А. Природа и источники духовной опасности // Бюллетень науки и практики. 2020. Т. 6. №2. С. 362–368.
23. Энциклопедия социологии. Система ценностей. Модель ценностей. Режим доступа: https://dic.academic.ru/ dic.sfn/socio/4576/ЦЕННОСТЕЙ
24. Charles S.J., Farias M., van Mulukom V., Saraswati A., Dein S., Watts F., Dunbar R.I. Blocking mu-opioid receptors in hibits social bonding in rituals // Biology letters, 2020, vol.16, no. 10. pp. 1-5.
25. Davies B., Savulescu J. Solidarity and responsibility in health care //Public Health Ethics,2019, vol. 12,no. 2, pp.133-144.
26. Fischer R., Xygalatas D., Mitkidis P., Reddish P., Tok P.,Konvalinka I., Bulbulia J. The fire-walker’s high: affect and physiological responses in an extreme collective ritual // PLoSONE, 2014, vol. 9, no. 2. pp.1-6.
27. Fuss J., Steinle J., Bindila L., Auer M. K., Kirchherr H., Lutz B., Gass P. A runner’s high depends on cannabinoid receptors inmice / Proceedings of the National Academy of Sciences of the USA, 112(42), 2015, pp. 13105– 13108.
28. Hopkins N., Reicher S. Mass gatherings, health, and wellbeing: from risk mitigation to health promotion // Social Issues and Policy Review, 2021, vol. 15, no. 1. pp.114-145.
29. Lang M., Bahna V., Shaver J., Reddish P., Xygalatas D. Syncto link: endorphin-mediated synchrony effects on cooperation // Biological Psychology, 2017, vol. 127, pp. 191-197.
30. Layous K. S., Nelson K., Kurtz J. L., Lyubomirsky S. What triggers prosocial effort? A positive feedback loop between positive activities, kindness, and well-being // The Journal of Positive Psychology, 2017, vol. 12, no. 4, pp. 385-398.31. Morgan H. Conducting a Qualitative Document Analysis // The Qualitative Report, 2022, vol. 27, no. 1. pp. 64-77.
32. Mishra C., Rath N. Social solidarity during a pandemic: Through and beyond Durkheimian Lens // Social Sciences & Humanities Open, 2020, vol. 2, no. 1, pp.1-7.
33. Snodgrass J. G., Most D. E., Upadhyay C. Religious ritualis good medicine for indigenous Indian conservation refugees: implications for global mental health // Current Anthropology, 2017, vol. 58, no. 2, pp. 257–284.
34. Tarr B., Launay J., Cohen E., Dunbar R. I. M. Synchrony and exertion during dance independently raise pain threshold and encourage social bonding // Biology Letters, 2015, vol. 11, no. 10. pp. 1-4.
35. World Health Organization. Glossary of Health Emergency and Disaster Risk Management Terminology. Geneva: World Health Organization; 2020. Режим доступа: https://apps.who.int/iris/handle/10665/331716
36. Wilder-Smith A., Freedman D.O. Isolation, quarantine, social distancing and community containment: pivotal role for old-style public health measures in the novel coronavirus (2019-nCoV) outbreak // J Travel Med., 2020., Mar. no. 27(2). pp. 1-4.

Цитата үчүн

Кудайбергенова Т.А., Айдаров З.А., Усупова Ч.С., Орозалиева А. А., Сейсембаева А.Н., Сеитбекова Г.С. Коомдук саламаттыкты сактоонун өзгөчө кырдаалдарга даярдыгы боюнча жергиликтүү жамааттарды тартуунун этикалык негиздери. Кыргызстандын саламаттык сактоо 2023, № 2, б. 49-57. https://dx.doi.org/10.51350/zdravkg2023.2.6.8.49.57

Көрүүлөр: 2142
Copyright MAXXmarketing GmbH
JoomShopping Download & Support