№2 (2023)

Check-up форматында иштеген профилактикалык медицина бөлүмү түрүндөгү мультидисциплинардык оорукананын диагностикалык кызматынын практикалык ишине киргизилген инновациялык технологиялардын жогорку маалыматтык жана эффективдүү активдүүлүгү,жекелештирилген геномдук диагностика боюнча лабораториялар, ядролук медицина борборлору, КТ жана MRI изилдөөлөрү көрсөтүлгөн. Иновациялык жогорку тактыктагы диагностикалык технологияларды колдонуунун анализинин маалыматтары келтирилген, оорулардын алгачкы формаларын жана тукум куума жана онкологиялык оорулардын препатологиялык белгилерин аныктоодо алардын маалыматтык натыйжалуулугуна баа берилип, алар дарылоо жана рекреациялык чараларды өз убагында көрүүгө өбөлгө түзөт.
Максаты. Көп тармактуу оорукананын практикасына инновациялык диагностикалык технологияларды киргизүүнүн жана пайдалануунун абалына талдоо жүргүзүү жана натыйжалуулугун баалоо.
Методдору. Check-up форматындагы профилактикалык медицина бөлүмүнүн ишмердүүлүгү, маалыматты баалоо менен геномдук диагностика лабораториясынын, ядролук медицина борборлорунун, компьютердик томография (КТ) жана магниттик томография (МРТ) изилдөөлөрүнүн ишинин сандык жана структуралык көрсөткүчтөрү ар кандай тукум куума онкологиялык оорулардын алгачкы же препатологиялык формаларын диагностикалоодо ар бир ыкманын малыматтуулугу.
Натыйжасы. Check-up түрүндөгү инновациялык технологияны колдонуу кыска мөөнөттүн ичинде (болгону 1-2 күн) тиркелген контингенттин ичинен адамдарды толук профилактикалык кароодон өткөрүүгө, оорунун алгачкы формаларын же ар кандай оорулардын белгилерин аныктоо жана аныкталган патологиялык процесстер болгон учурда терапиялык иш-чараларды же алардын коркунуч факторлорун теңдөө жана бейтаптарды жакшыртуу боюнча иш-чараларды өз убагында уюштурууга мүмкүндүк берди. Диагностиканын инновациялык эмес миниинвазивдүү жана инвазивдик эмес ыкмаларын колдонуу так эрте диагноз коюуга (же оорулардын патологияга чейинки диагностикасын) жана бекитилген клиникалык протоколдорго ылайык бейтаптарды дарылоонун жана реабилитациялоонун андан аркы адекваттуу тактикасын аныктоого мүмкүндүк берди.
Жыйынтыгы. Көп тармактуу оорукананын диагностикалык кызматынын практикасына киргизилген инновациялык технологиялар жогорку тактыктагы методдордун спектрин кеңейтүүнүн негизинде жогорку маалыматтык эффективдүүлүктү көрсөттү, анын ичинде Check-up форматындагы профилактикалык медицина бөлүмүнүн кызматтары, жекелештирилген геномдук диагностика боюнча лабораториялар, ядролук медицина борборлору, КТ жана MRI изилдөөлөрү.

Изилдөө экстремалдык кесиптеги адамдардын канындагы липиддердин алмашуусуна «Селекор» БА-
Дынын таасирин көрсөтөт. Селен камтыган таблеткаларды 20 мкг дозада 2 таблеткадан 21-30 күн колдонуу кан-
дагы холестериндин жана анын прекурсорлорунун деңгээлинин олуттуу төмөндөшүнө алып келери аныкталды,
бул «Селекордун» антиатерогендик таасирин көрсөтүп турат жана мүмкүндүк берет. атеросклероз менен ооруган
бейтаптарды алдын алуу жана дарылоо үчүн кошумча каражат катары сунуш кылабыз.

Киришүү. Жаңы төрөлгөн ымыркайлардын тубаса ичегисинин өтүшүп кетүүсүнүн негизги себеби
болуп калууда, ал кылдат диагностиканы жана жаңы төрөлгөн мезгилде тез хирургиялык кийлигишүүнү талап
кылат.
Изилдөөнүн максаты. Жаңы төрөлгөн балдардын тубаса ичеги өтүшүп кетүүсүнүн өсүшүн, хирургиялык тактикасын жана аларды дарылоонун натыйжаларын талдоо.
Материалдар жана ыкмалар. ЭжБКУБда тубаса ичегиси бар 165 жаңы төрөлгөн наристе изилденген. Анын ичинен
88 эркек бала (53,3%), 77 кыз (46,7%) тубаса ичеги-карын оорулары менен ооруган.
Натыйжалар жана талкуулар. Жаңы төрөлгөн 165 (16,2%) тубаса ичеги-карын оорулары менен кабыл алынган
балдардын ичинен 20 (1,96%) балада жогорку ичеги өтүшүп кеткендиги аныкталган. 145 (14,2%) балада ичегикарындын төмөн өтүшүп кеткендиги аныкталган. Көбүнчө жаңы төрөлгөн ымыркайларда бир нече тубаса кемтиктер аныкталган, ошондуктан 12 (7.2%) оорулууда жүрөктүн тубаса кемтиги жана Даун синдрому аралашкан.
Жаңы төрөлгөн ымыркайларда ичеги-карындын өтүшүп кетүүсүнүн аздыгы менен тубаса кемтиктер сейрек кездешет.
Жыйынтыктар. Жүргүзүлгөн анализ Кыргыз Республикасында тубаса ичеги-карын оорулары менен төрөлгөн
ымыркайларга өз убагында жана квалификациялуу жардам көрсөтүү үчүн неонаталдык хирургиялык кызматты
өнүктүрүү зарыл экендигин көрсөтүп турат.
Макалада Кыргыз Республикасынын аймактарында жаңы төрөлгөн ымыркайларда жогорку ичеги өтүшүп
кетүүсүн пайда кылган ашказан-ичеги трактынын тубаса кемтиктеринин көбөйүшүнө анализ жасалган. Балдарда
көбүнчө ичеги-карындын жогорку өтүшүп кетишин пайда кылган кемтиктер жана аларды оңдоо ыкмалары аныкталган.

Бул илимий макалада 9 жаштагы балада зооантропоноздук трихофитиянын инфильтративдикириңдүү формасынын клиникалык учуру сүрөттөлөт.
Киришүү. Трихофития – баштын терисине, денеге жана тырмактарга таасир этүүчү тери оорусу. Инфильтрациялык форма трихофитиянын эң оор клиникалык варианттарынын бири болуп саналат, ал теринин сезгенүү
өзгөрүүлөрүнүн жана ириңдеринин болушу менен мүнөздөлөт.
Изилдөөнүн максаты. Бул макалада баштын терисинин инфильтративдик-ириңдүү трихофитиясынын белгилери
байкалган 9 жаштагы баланын окуясы баяндалган.
Материалдар жана ыкмалар. Оорунун диагнозу клиникалык жыйынтыктарга жана микологиялык
изилдөөлөрдүн жыйынтыгына негизделген. Культуралдык изилдөө тери үлгүлөрүндө Trichophyton verrucosum
грибоктун бар экендигин көрсөттү. Дарылоо 8 жума бою антимикотикалык дарылар менен жүргүзүлдү. Мындан
тышкары, оорунун жайылышын алдын алуу боюнча чаралар көрүлдү, анын ичинде жеке гигиена, тазалоочу
буюмдарды дезинфекциялоо, кийим-кече жана шейшептерди кылдаттык менен тазалоо.
Натыйжалар. Баштын терисиндеги тыртык атрофиянын очогу түрүндө туруктуу косметикалык дефектке алып
келүүчү, өнүккөн таралган ириңдөө процесстеринин өнүгүшүн алдын алуу максатында бул микотикалык инфекцияны өз убагында диагностикалоонун маанилүүлүгү көрсөтүлдү.
Жыйынтыгы. Флуконазол менен дарылоону жана калий перманганаты, гипертоникалык натрий хлоридинин
эритмеси жана 20% ихтиол майы менен нымдоочу жергиликтүү терапияны жүргүзүүдөн жакшы натыйжа
алынды.

Киришүү. Макалада алты жаштагы балада курч Габерман-Мух парапсориазынын сейрек кездешүүчү
клиникалык учуру сүрөттөлөт. Бул сейрек кездешүүчү дерматоз тактардын жана/же папулалардын болушу менен
мүнөздөлөт. Бул иштин клиникалык байкоосу бул оорунун балдарда сейрек кездешүүсүнө, дифференциалдык
диагностикалык издөөнүн татаалдыгына байланыштуу дерматолог дарыгерлерин кызыктырат.
Изилдөөнүн максаты. 6 жаштагы балада курч Габерман-Мух парапсориазынын клиникалык учурунун
сүрөттөлүшү.
Материалдар жана ыкмалар. PubMed, Medline, SCOPUS, РИНЦ издөө системаларын колдонуу менен парапсориаздын жүрүшүнүн учурдагы өзгөчөлүктөрүн сүрөттөгөн ата мекендик жана чет элдик адабият булактарына
сереп салуу. Клиникалык окуяны сүрөттөлүшү.
Натыйжалар. Натрий хлоридинин изотоникалык эритмеси (0,9%) жана глюкокортикостероид жана бактерияга
каршы майлар, анилин боектору менен жергиликтүү дарылоо жүргүзүүдөн жакшы натыйжа алынды.
Жыйынтыгы. Иш медициналык коомчулуктун көңүлүн курч парапсориаз көйгөйүнө буруу максатында сунушталууда

Киришүү. Диафрагмалык грыжа - дем алуу органдарынын, жүрөк-кан тамыр системасынын жана
тамак сиңирүү системасынын органдарын тең жабыркатуучу айкалышкан кемтик.
Изилдөөнүн максаты - 2012-2022-жылдары Мамлекеттик балдар клиникалык ооруканасында дарыланган диафрагма патологиясы бар балдардын оору тарыхын изилдөө.
Материалдар жана ыкмалар. Диафрагма кемтиги бар балдардын 73 учуруна анализ жүргүзүлдү, анын ичинен
2012-2022-жылдар аралыгында 69 (94,5%) неонатология жана көкүрөк хирургия бөлүмдөрүндө хирургиялык дарылоодон өтүшкөн.
Натыйжалар. Диафрагмадагы дефекттин локализациясы боюнча – куполдун өзүндө грыжа – 58 (79,5%), анын
ичинен 12 (20,7%) оң куполдун релаксациясы болгон. 46 (79,3%) балада сол куполдун грыжалары болгон, анын
ичинен 36 (78,3%) жалган, 10 (21,7%) чындык. Гиатус грыжа - 13 (17,8%), ал эми 2 (2,7%) адамда - алдыңкы
грыжа. 8 (10,9%) адамда грыжа мурунку жүрөккө жасалган операциялардын натыйжасында пайда болгон (Тубаса
кемтик VSD-6, PDA-1, Тетралогия Фалло-1), анын ичинен 4 (50%) гана жүрөккө операция жасалган. өнүгүү дем
алуу жетишсиздиги, ал эми калгандары эс алуу диагнозу коюлган
Жыйынтыгы. 1. Кеңири таралган диафрагмалык грыжа бул куполдун өзүнүн грыжалары – текшерилгендердин
жалпы санынын 79,5%. 2. 5,5% учурларда, балдар хирургиялык дарылоо көрсөтүлгөн эмес, анткени. мурунку
жүрөк операциясынын татаалдыгы болгон. 3. Диафрагмалык грыжа башка соматикалык жана неврологиялык
ооруларга жамынып жүргөн балдардын 17,8%ы аныкталган, ошондуктан кусуу синдрому үчүн көкүрөк
көңдөйүнүн органдарын 2 проекцияда пландуу рентгенография, кандын пландуу анализи сунушталган. 4. 2 айга
чейинки балдардын өлүмү операциялардын жалпы санынын 11,6%ын түздү.

COVID-19 пандемиясы акыркы 10 жыл ичинде дүйнө жүзү боюнча кургак учукка каршы күрөштө жетишилген ийгиликтерди олуттуу түрдө жокко чыгарды. 2019-жылга салыштырмалуу 2020-жылы кургак учукту
дарылоо кызматтарынын чектелиши, кургак учукка каршы кызмат көрсөтүүлөрдү жана программаларды каржылоонун кыскарышынан бардык курактагы кургак учук менен ооругандарды, кѳп дарыларга туруктуу кургак учук
менен жабыркаган ооруларды аныктоолордун 40% чейин, ошондой эле тиричилик байланышта болгондорго жана
ВИЧ-инфекциясы менен жашаган адамдар арасында кургак учуктун алдын ала дарылоонун көрсөткүчүнүн кыскарышына алып келди. Мындан тышкары кургак учукка каршы күрөшүү кызматынын кызматкерлери башка
функцияларга бөлүштүрүлдү. Дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюмунун маалыматы боюнча: жыл сайын дүйнөдө
кургак учуктун 8 миллион жаңы учуру катталат, 2 миллион бейтап каза болот. Бул тенденция улана берсе,
көптөгөн эксперттер COVID-19 пандемиясы кургак учук боюнча эпидемиологиялык абалдын начарлашына алып
келиши мүмкүн деп кооптонуусун билдиришүүдө. 2020-жылы жүргүзүлгөн изилдөөлөр көрсөткөндөй, эгерде
дүйнө жүзү боюнча COVID-19 пандемиясы 6 айдын ичинде кургак учуктун күтүлгөн көрсөткүчтөрүн 25%
төмөндөтсө, кургак учуктан каза болгондордун cаны 26%га өсүшүн күтсө болот, бул бизди кургак учуктан өлүмгө
учураган 2012-жылдагы көрсөткүчкө кайтарат. 2020-жылы кургак учукту дарылоо 2019-жылга салыштырмалуу
21% кыскарган. 2020-жылы жүргүзүлгөн алгачкы божомолдоонун негизинде 2020-2025-жылдар аралыгында Кургак учуктан COVID-19 пандемиясынын түздөн-түз кесепетинин негизинде 1,4 миллионго көп адам өлөт, бул
башка инфекциялардан алда канча көп. Мунун баары беш жыл мурда жетишилген кургак учук боюнча глобалдык
кырдаалды начарлатат жана 2030-жылга чейин кургак учук менен күрөшүү боюнча дүйнөлүк лидерлер койгон
максатка жетүүго күмөн жаратат.
Изилдөөүн максаты. Пандемия учурунда кургак учук менен ооругандардын абалына сереп салуу.
Материалдар жана ыкмалар. Ооруну каттоо боюнча статистикалык маалымат кургак учукка COVID-19 таасирин
изилдөө үчүн негизги материалдар болгон. Ыкмалары – статисттик, эпидемиологиялык.
Натыйжалары. 2020-жылы Кыргызстанда, ошондой эле бүткүл дүйнөдө кургак учуктун аныкталышы олуттуу
төмөндөдү. Адистердин айтымында, жаңы оорулардын саны оорунун позициясын жоготуп жаткандыктан эмес,
бардык учурлар аныкталбагандыктан азайган. Мындан улам, жакынкы жылдарда оорунун саны көбөйүшү
мүмкүн деп айтууга толук негиз бар. Бул тууралуу жана Кыргызстанда кургак учук оорусун аныктоо кыйын болгон 2020-жылы кандай сабактар алынганы тууралуу маалымат камтылган.
Жыйынтыгы. Жаңы COVID-19 инфекциясы кургак учук боюнча кооптонууну күчөттү. КОВИД-19 фонунда кургак учук оорусунун жайылышы боюнча эпидемиялык кырдаал начарлашы мүмкүн. Бул көйгөй кургак учук инфекциясына терс таасирин тийгизиши мүмкүн.

Изилдөөнүн максаты. Кыргызстандын коомдук саламаттык сактоо тармагында өзгөчө кырдаалдарга
даярдык көрүү алкагында жергиликтүү жамааттар менен эффективдүү өз ара аракеттенүү үчүн кыргыздардын
маданиятындагы этикалык негиздерди аныктоо. Материалдар жана ыкмалар. Кыргыз макал-лакаптары камтылган беш булак сапаттык документалдык талдоо ыкмасы менен изилденген. Талдоо үчүн темалар: «ден соолук»;
«жыргалчылык»; «жакшы»; мааниси боюнча ден соолук жана жыргалчылык деген сөздөргө окшош темалар; социалдык тилектештикке байланыштуу темалар. Натыйжалар жана талкуулоо. 59 макал-лакаптар төмөндөгү
темалар менен тандалып алынган: «ден соолук» 8,47%; «эл» «көпчүлүк», «көп», «журт»44,1%;«сүйүү»,«жакшы»,
«жакшылык» 15,3%; «биримдик», «ынтымак» 32,2%. Коомдук тилектештиктин этикалык негизи катары кыргыздардын баалуулуктар системасы көрсөтүлгөн: “Эл” (44,1%); Эл менен «Биримдик» жана «Ынты мак» (32,2%);
Элге «Жакшылык» жана «Сүйүү» (15,3%); жеке «Ден соолук» (8,47%). Бул баалуулуктар системасынын бар экендигин жамааттык каада-салттары жана ырым-жырымдары “Бата”, “Ашар”, “Түлөө” жана алардын катышуучуларынын организминдеги оң биохимиялык, нейроэндокриндик жана физиологиялык өзгөрүүлөр далилдейт.
Биздин теория: эл өзүнүн маданий баалуулуктарынын негизинде, жамааттык ырым-жырымдарды жана үрп-адаттарды аткаруу аркылуу топтун иденттүүлүгүн, жамааттык аң-сезимди жана социалдык тилектештикти күчөтүүчү
позитивдүү нейроэндокриндик, биохимиялык жана социалдык факторлорду, ошону менен бирге элдин туруктуулугун, өз убагында жана тез арада түрдүү шарттарга көнүүгө жана калыбына келүүгө мобилизациялайт, бул
өзгөчө кырдаалдардын адамдарга, экономикага жана коомдук саламаттыкты сактоого тийгизген терс таасирин
азайтууга жардам берет.
Жыйынтыктар. Кыргыздардын жерги ликтүү жамааттары менен эф фективдүү байланыш системаларын түзүүдө
баалуулуктардын аныкталган системасын колдонуу маанилүү: жамаат – эң жогорку жакшылык;жакшы иштер
жана өз жамаатына болгон сүйүү аркылуу жетишилген биримдик жана ынтымак инсандын ден соолугунун жана
бакубаттуулугунун аныктоочулар болуп саналат. Жергиликтүү жамааттар менен натыйжалуу жана адилеттүү иш
алып баруу саясатын иштеп чыгууда өз ара аракеттенүүнүн этикалык негизи катары аныкталган баалуулуктар
системасын эске алып, коомдук саламаттыкты сактоо тармагындагы өзгөчө кырдаалдарга даярдануу маанилүү.

Киришүү. Дүйнөдө, анын ичинде Кыргыз Республикасында 20 жылдан бери бүткүл дүйнөлүк саламаттык сактоо уюму (ДССУ) тарабынан кызамыкты жана кызамыкты жоюу боюнча программа ишке ашырылып
келет. Күнүмдүк эмдөөгө карабастан, кызамыкты жок кылуу жылмакай эмес. Туруксуз эмдөө, вакцинадан баш
тартуу кызамыктын жана кызамыктын көйгөйүнүн актуалдуулугун сактайт. Акыркы 10 жылда Кыргыз Республикасы боюнча кызамыктын 159, кызамыктын 287 учуру катталган. Ошол эле учурда бул жылы эң көп оору Ош
облусуна туура келет, 2023-жылдын январь айынан ушул күнгө чейин 238 кызамык оорусу катталган.
Изилдөөнүн максаты - Кыргыз Республикасынын Ош облусундагы кызамык боюнча эпидемиялык кырдаалды
сүрөттөө жана баалоо жана курчуу факторлорун аныктоо болгон.
Материалдар жана методдор. Изилдөө методдору эпидемиологиялык иликтөө, сүрөттөөчү-баалоочу эпидемиологиялык методдор. Изилдөөнүн материалдары катары кызылча жана кызамык оорулары жөнүндө статистикалык
отчеттордун маалыматтары, лабораториялык маалыматтар жана Ош облусунун тургундарынын стационарга кайрылган оорулары болду.
Натыйжалар жана талкуулолор. Жүргүзүлгөн эпидемиологиялык иликтөөлөр көрсөткөндөй, Ош облусунун
региондору боюнча катталган учурлардын жогорку үлүшү Ош шаары (76 адам /31.9%) жана Кара-Суу району
(108/45.4%) болгон. Бул оорукана – оорунун жайылып кетуусуно себеп болуусу, Ош шаарынын жана Кара-Суу
районунун ички миграциясынын көп болушу менен мүнөздөлөт. Ооруга чалдыккандардын жаш курагы боюнча
бөлүштүрүлүшү 1 жаштан 34 жашка чейин болуп, жана жогорку үлүшү 1 жашка чейин курактагылар. Оорулуулардын иммундук статусун талдоосунун натыйжасы кызамык боюнча эмделбеген адамдар жаңы оорунун себептери болгонун тастыктайт.
Жыйынтыгы. Кызамык оорусунун өсүшү бардык курактык категорияларда белгиленип, 1 жаштан 3 жашка чейинки курактагылардын үлүшү жогору. Ош облусунун кызамык боюнча эпидемиялык кырдаалдын курчушунун
факторлору төмөнкүлөр болду: ооруканада оорулуу аныкталганда эпидемияга каршы чаралардын жетишсиз сакталышы, кызамыктын биринчи учуру дарылоо үчүн жалпы палатага жаткырылуусу. Ички миграция жана
эмдөөдөн баш тартуу жаңы оорулардын пайда болуу коркунучу бойдон калууда.

Киришүү. Тамак-аш адамдын жашоо тиричилигине таасир этүүчү эң маанилүү фактор, ал тамак-аш азыктарынын сапатын жана коопсуздугун сактоону мыйзамдык жана экономикалык деңгээлде мамлекеттик жөнгө
салууну талап кылат. Ушул тараптан алганда, бүгүнкү күндө Кыргыз Республикасы үчүн сапаттуу тамак-аш азык-тарын өндүрүүнүн жана сатуунун курч көйгөйү, ошондой эле тамак-аштан ууланууну нормативдик-укуктук жөнгө
салуу маселелери турат. Өлкөнүн жарандарынын коопсуз тамактануусун камсыз кылуунун нормативдик-укуктук
механизмдерин дайыма жакшыртуу мамлекеттин негизги милдети экендиги түшүнүктүү. Ошону менен бирге
тамак-аш азыктарынын сапатын жана коопсуздугун контролдоону камсыз кылуу боюнча кызыкдар болгон коом-
чулуктар менен биргеликте мамлекеттик жөнгө салуу институттарын өнүктүрүү зарылдыгы турат. Бул иште Кыргыз Республикасындагы тамак-аш азыктарынын коопсуздугун камсыз кылуунун укуктук негизин анализдөөгө
аракет жасалган. Максаты: Кыргыз Республикасында тамак-аштан болгон ууланууларды жана тамак-аш коопсуздугунун норма-
тивдик-укуктук жөнгө салуунуу жакшыртуу боюнча кайра түзүүлөр.
Ыкмалар: Кыргыз Республикасында жана КМШ өлкөлөрүндө тамак-аш коопсуздугунун контекстинде тамак-
аштан болгон уулануу көйгөйлөрүн нормативдик-укуктук жөнгө салууга анализ жүргүзүү (мыйзамдар, Өкмөттүн
токтомдору, Кодекстер).
Натыйжалар.Бүгүнкү күндө нормативдик-укуктук актылар (мыйзамдар, Өкмөттүн токтомдору, кодекстер жана
буйруктар) азык-түлүк коопсуздугунун контекстинде тамак-аштан уулануу көйгөйлөрүн чечүү үчүн тез арада
жакшыртууну талап кылат. Азыркы учурдагы нормативдик-укуктук актыларда тамак-аш коопсуздугу жана тамак-аштан болгон уулануу проблемасынын чегинде алардын артыкчылыктары жана кемчиликтери бар, бул эл аралык стандарттардын контекстинде жөнгө салууну талап кылат.
Жыйынтыктар. Мамлекеттин азык-түлүк коопсуздугу бүгүнкү күндүн эң маанилүү артыкчылыктарынын бири
болуп саналат. Мындан мыйзамдарда бекитилүүгө тийиш болгон эки негизги принципти бөлүп көрсөтүү керек - бул адамдын ден соолугу үчүн коопсуз тамак-аш азыктары менен камсыз кылуу жана кооптуу азык-түлүктү өндүрүү үчүн жоопкерчиликти камсыздоо принциби.

Киришүү. Документте саламаттыкты сактоо уюмун башкаруунун негизги механизми катары си-
стемалуу мамиленин принциптерин колдонуу боюнча заманбап адабияттын маалыматтарына жалпы анализ бе-
рилген.
Мындай мамиле диверсификацияланган жана борборлоштурулбаган өндүрүштүн пландарын иштеп чыгуу
бүтүндөй уюмду түзгөн түзүмдүк бөлүмдөрдүн өз ара аракеттенүүсүнүн кызыкчылыктарына баш ийүүсүнөн
келип чыгат. Уюмду башкаруунун системалуу мамилеси башкарууну объективдүү комплекстүү системалык ана-
лиздин натыйжалары менен бекемделген туура уюштуруучулук чечимдерди кабыл алуу процедурасы же процесси
катары кароону камтыйт. Саламаттыкты сактоо чөйрөсүндө системалуу мамиленин шарттарын колдонуу келе-
чекте медициналык уюмдарды башкаруу процессин, максаттарды жана стратегияларды туура тандоонун неги-
зинде өркүндөтүүгө мүмкүндүк берет, аларды эске алуу менен көп тармактуу ооруканалардын натыйжалуу ишин
жакшыртууга багытталган системалык анализдин натыйжалары жана белгилүү бир узак мөөнөттүү максатка на-
тыйжалуу жетүү үчүн, жок эле дегенде, эки альтернативалык иш-аракеттердин эң адекваттуу версиясын тандоо.
Системалык талдоо процессинде максаттар аныкталат, алардын артыкчылыктары, байланыштары жана карама-
каршылыктары белгиленет.
Максаттардын негизинде уюмдун, бөлүмдүн, топ үчүн өнүгүү стратегиялары иштелип жатат, б.а. изилденип жа-
ткан предмет. Уюмдун структурасы максаттардын туундусу катары каралат. Саламаттыкты сактоону башкаруу
– бул менеджмент, анын объектиси – социалдык-экономикалык жана комплекстүү динамикалык ачык система.
Саламаттык сактоо тармагында системалык менеджмент тармактын эмгек, материалдык жана финансылык ре-
сурстарын башкаруу, жөнгө салуу жана контролдоо илими катары колдогу ресурстар менен калктын өлүмүнөн,
ооруп калуудан жана майыптыктан коомдун жоготууларын кыскартууга багытталган. Медициналык уюмду баш-
карууга системалуу мамиле саламаттык сактоо системасынын практикасында мүмкүн болушунча колдонуу үчүн
сунушталат.
Максаты: Саламаттык сактоо уюмун башкаруунун негизги механизми катары системалуу мамиленин принци-
птерин колдонуу боюнча заманбап адабияттын маалыматтарына обзордук талдоо жүргүзүү.
Методдор. Медициналык уюмдарды башкарууда системалуу мамиленин принциптерин мүмкүн болуучу
перспективдүү колдонууну эске алуу менен чогултулган адабият маалыматтарын талдоо
Натыйжалар. Саламаттык сактоо уюмдарын башкарууда системалуу мамиле башкаруу чечимдерин кабыл алуу,
системалык талдоо жана тандоонун негизинде уюмдун ишинин натыйжалуулугун жогорулатууга багытталган
максаттарды жана стратегияларды (ар кандай ыкмаларды жана ыкмаларды колдонуу менен) тандоо боюнча сунуштарды кабыл алуу үчүн маанилүү. Жыйынтыгы. Системалуу мамиленин принциптерин колдонуу боюнча заманбап адабияттарды талдоонун неги-
зинде, аларды саламаттыкты сактоо тармагында колдонуу белгилүү бир узак мөөнөттө максатка натыйжалуу
жетүү үчүн медициналык уюмдарды башкаруу процессин жакшыртууга мүмкүндүк берет деген тыянак чыгарууга
болот. Иш жүзүндө мүмкүн болушунча колдонуу үчүн саламаттык сактоо уюмун башкарууга системалуу мамиле
сунушталат.

Макалада Кыргыз мамлекеттик медицина институтунда балдардын оорулары кафедрасын
уюштуруунун алгачкы жылдарындагы жана педиатриялык кафедраларды андан ары кеңейтүү жөнүндө маалыматтар келтирилип, КР балдардын ооруларын жана өлүмүн азайтууда педиатрларды жана окумуштууларды даярдоодо кафедралардын позитивдүү ролу негизделет.