№ 4 (2020)

Кыргыз Республикасында учурдагы COVID-19 эпидемиясынын мүнөзү жөнүндө маалымат-
тардын чектелүү болгондугуна байланыштуу, чечим кабыл алуучуларды колдоо максатында математика-
лык моделдөө ыкмасы кошумча курал катары колдонулган. Бул модель эки мамиленин потенциалдуу
таасирин баалоого жана эпидемиянын келечектеги өнүгүшүн жана саламаттык сактоо тутумунун потен-
циалына мүмкүн болуучу кесепеттерди божомолдоого мүмкүнчүлүк берди: 1) изоляциялоонун
чектөөлөрүн толугу менен алып салуу жана 2) ар кандай интенсивдүүлүктү жана узактыгы ар кандай
кийлигишүүлөрдү колдонуу менен чектөөлөрдү акырындык менен алып салуу менен көзөмөлдөнгөн ык-
маны колдонуу. Талдоо үчүн биз COVID-19 эпидемиялык моделдөө консорциуму (CoMo) тарабынан Окс-
форд университетинин Дүйнөлүк ден-соолук моделдөө тобу менен биргеликте иштелип чыккан жаш
курак структурасы бар веб-динамикалык SEIR моделин колдондук.
Бул математикалык моделдин жыйынтыктары көрсөткөндөй, кошумча кийлигишүүсүз калктын кыймы-
лын катуу чектөө режимин киргизүү натыйжалуу натыйжаларга кепилдик бербейт жана эпидемиология-
лык кырдаалды турукташтыруу боюнча тийиштүү жана кылдат ойлонулган стратегиялык чаралар менен
коштолушу керек. Байланыш издөө, тобокелге салынган калкты, анын ичинде COVID-19 пациенттерин
жана алардын контакттарын коргоо чаралары жана физикалык дистанция Кыргызстан үчүн эпидемиоло-
гиялык ийрүүнү турукташтыруу үчүн эффективдүү жооп деп эсептелет.

Киришүү. Учурда, тамак сиңирүү тутумунун ооруларынын көйгөйү клиникалык терапияда негизги маселелердин бири болуп саналат. Жаш курактагыларда тамак сиңирүү тутумунун ооруларынын саны туруктуу көбөйүүсү байкалууда.
Изилдөөнүн максаты - тамак сиңирүү тутумунун ооруларынын коркунуч факторлорун изилдөө үчүн
Медициналык институттун 1-курсунун студенттеринин арасында сурамжылоо жүргүздү.
Материалдар жана усулдар. 51 студент анкетаны толугу менен толтурушту, алардын ичинен 30 кыз
(59%), 21 эркек бала (41%), жаш курагы 17-18 жашты түздү. Бул анкетада 27 пункт камтылган, тамактануу
маселелери, тамак сиңирүү тутуму жана тобокелдик факторлору боюнча даттануулардын болушу же жоктугу.
Жыйынтыгы. Анкетаны толугу менен толтурган адамдардын 33,6% диспепсиянын белгилери аныкталды. Биздин маалыматтар боюнча, балким окууда жумуштун көптүгүнөн улам, биринчи курстун студенттеринин тамактануусу тең салмактуу эмес, алар көп учурда фаст-фуд (гамбургер, хот-дог, пицца),
жарым фабрикаттарды (Пирсон χ2-13.73, p <0.002) жешет, "кургак тамак" менен шашылыш тамактануу,
тамактануу эрежесин бузуу, көбүнчө негизги тамакты кечкиге калтыруу (p <0.001) байкалат, бул жүрөккан тамыр жана тамак сиңирүү органдарынын ооруларына алып келүү коркунучунун негизги факторлору
болот. Диспепсия симптому бар респонденттерде айрым тамак-аш азыктарына чыдамсыздык сыяктуу
ферменттик жетишсиздиктин белгилери, ошондой эле коштолгон оорулар жана оор тукум куучулук бар.
Кортунду. Көпчүлүк учурларда диспепсиянын белгилеринин тобокелдик факторлору өзгөрүлмө болот,
бул алдын алуу иш-чараларды түзүүгө жана студенттер арасында ден соолукту чыңдоо боюнча билим
берүүгө мүмкүнчүлүк берет.

Терең жайгашкан кан тамырлардын тромбозу (ДВТ), кан тамырлардын тромбозу (TPV, тромбофлебит) жана өпкө эмболиясына (ПЭ) кирген веналардын тромбоэмболиялык ырбашы (ВТЭК) ондогон жылдар бою ар кандай патологиясы бар бейтаптарга жана бардык адистиктеги дарыгерлерге
таандык болгон эң маанилүү клиникалык көйгөй бойдон калууда. Авторлор курч кан тамыр оорулары
менен ооругандарды ооруканага жаткыруунун курамынын өзгөрүшүн карап, артериялык эмболиянын
санынын көбөйүшүн жана курч ишемиянын оорлошунун жогорулагандыгын далилдешет

Макалада, кесарево операциясынан кийинки жатынында тырыгы бар аялдарда кош бойлуулуктун татаалдыгын аныктоо максатында жүргүзүлгөн изилдөөнүн натыйжалары келтирилген: бул акушердик операция, сөзсүз, кийинки кош бойлуулук үчүн терс кесепеттерин бербей койбойт. Аныкталган
плацентардык бузулуш анын дисфункциясынын маркери катары плацентанын өсүш факторлорун аныктоонун маанилүүлүгүн белгилейт

Максаты. Жыл ичинде терапиялык бөлүмгө түшкөн бкйтаптардагы жүрөктүн өнөкөт жетишсиздигинин (ХСН) декомпенсациясынын себептерин талдоо.
Материалдар жана усулдары. Дизайны – бир убакыттагы ретроспективдүү изилдөө. ЖОЖ декомпенсациясына байланыштуу терапия бөлүмунө түшкөн бейтаптардын оору тарыхына анализ жүргүзүлдү.
Атайын иштелип чыккан изилдөө протоколунда гендердик жана курактык параметрлер, жүрөк-кан тамыр
ооруларынын коркунуч факторлору, клиникалык маалыматтар, кабыл алуудагы диагноз, ушул ооруканага
жаткырылганга чейин жүргүзүлгон амбулатордук этаптагы терапия катталган, лабораториялык жана инструменталдык изилдөө методдорунан алынган маалыматтар белгиленген, коморбиддик индекси эсептелген.
Жыйнтыгы. ЖОЖ декомпенсациясы менен жылына ооруканага бир жолу жаткыруу 13.1% пациенттерде,
жылына 2-3 ооруканага жаткыруу - 62.0%, 4 же андан көп ооруканага жаткыруу - бейтаптардын 24.9%
белгиленген. Ошол эле учурда, амбулатордук этаптагы бейтаптардын 47,1% дары-дармектер менен дарылоо, 75,1% дары-дармексиз иш-чараларды жана өзүн-өзү козомолдоо боюнча врачтардын сунуштарын
сакташкан эмес. Ренинангиотензинальдостерон системасынын блокаторлорун 89,9%, бета-блокаторлорду
- 21,5%, минералокортикоиддик рецепторлордун антагонисттери - 27,9% бейтап алышкан. Негизги диагноз катары бейтаптардын 92,3% гипертония, 58,6% предсердиянын фибрилляциясы, 33,7% миокарддын
инфаркты, 31,6% кант диабети, 21,5% стенокардия белгиленген; өнөкөт бөйрөк оорусунун C3 стадиясы
жана андан жогору деңгээли бейтаптардын 64,6% болгон; 79.9% бейтапта беш же андан көп коморбиддик
индекси болгон. Ооруканага жаткыруу учурунда бейтаптардын 9,4% ӨЖЖ II функционалдык
классына(ФК), III ФК - 70,4%, IV ФК - 20,2% ээ.Бейтаптардын көпчүлүгүндө, 46,1% туруктуу ыргытуу
фракциясы (ЫФ), ортоңку ЫВ - 33,3%, төмөнкү ЫФ - 20,6% болгон. ӨЖЖ декомпенсациясы менен ооруканага түшкөн бейтаптардын 41,4% эркектер, 58,6% аялдар, 90,6% улгайган жана кары курагында болгон.
Эркектерге салыштырмалуу аялдардын арасында тамеки тартуу (66,6% га) жана алкоголдук ичимдиктерди ичүү (60,0% га), физикалык активдүүлүктүн жетиштүү деңгээли (25,6% га), ашыкча салмак жана
семирүү (21ге, 4%) бир кыйла аз кездешкен.
Тыянак. Жүргүзүлгөн талдоо ири адистештирилген ооруканада ӨЖЖ менен ооруган бейтаптарга медициналык жардам көрсөтүүнү оптималдаштырууга багытталган комплекстүү чараларды пландаштырууга
жана иштеп чыгууга мүмкүндүк берет.

Бөйрөк үстүндөгү бездерди операция кылуу учурунда анестезия менен камсыз кылуу дагы
деле бир топ кыйынчылыктарды жаратып жатат. Бул бөйрөк үстүндөгү кыртыштын жана медулланын
гормондору негизги турмуштук функциялардын жана системалардын абалына олуттуу таасир тийгизгендигине байланыштуу. Көбүнчө, анестезия берүүнүн татаалдыгын семиздик, стероиддик диабет, экинчи
артериялык гипертензия жана суу-электролиттеринин одоно бузулушу оорлотот да операциянын алдындагы тактиканы кылдат тандоону талап кылат.
“Кыргызстандын саламаттык сактоо”
илимий-практикалык журналы
№ 4 2020 Бештин айы
Изилдөөнүн максаты. Ретроперитоноскопиялык адреналэктомияда периоперативдик анальгезиянын ар
кандай варианттарынын периоперативдик мезгилге тийгизген таасирин изилдөө.
Материалдар жана усулдары. Ретроперитоноскопиялык адреналэктомия жазалган альдостерома менен
ооруган 57 бейтапты рандомизацияланган изилдөө жүргүзүлдү. Периоперативдик анальгезия ыкмасына
жараша бейтаптар эки топко бөлүнөт. Биринчи топто (n-30), операция десфлуранды аз агым (low flow)
менен дем алдырууга негизделген айкалыштырылган анестезия менен жүргүзүлдү; периоперативдик
анальгезия үчүн, опиоиддерди тутумдук гана берүү колдонулган. Экинчи топто (n-27), операция дезфлуранды аз агым (low flow) менен дем алдырууга негизделген омуртканы түздөгөн (ESP erector spinae plane)
фасциалдык этти 0.35% ропивакаин эритмеси менен блокада жазап, аралаш анестезия шартында операция
жасалды. Анестезиянын шайкештигинин көрсөткүчтөрү, борбордук жана перифериялык гемодинамика
изилденди, нерв-булчуң өткөрүмдүүлүгү мониторингделди, операциядан кийинки калыбына келтирүүнүн
эффективдүүлүгү жана операциядан кийинки анальгезиянын сапаты, операциядан кийинки критикалык
инциденттердин саны бааланы.
Жыйынтыгы. Десфлуранга негизделген аз агымдуу ингаляциялык анестезия шартында ропивакаин ESP
блокадасы менен айкалышкан операция жасоо, десфлюран жана тутумдук опиоиддик анальгезия менен
биргелешкен анестезияга салыштырганда наркоздон кийинки тез калыбына келтирүүгө, операциядан кийинки эффективдүү анальгезияга жана операциядан кийинки алгачкы мезгилде аз өлчөмдө татаалдашууга
алып келээри аныкталды. Бул 1-топко салыштырмалуу, 125 саат (95% CI 115-133) (p = 0.036). 2-топтогу
бейтаптар үчүн ооруканага жаткыруу убактысынын кыйла кыскаруусуна шарт түздү, 96 саатка (95% CI
86-103) .
Тыянактар. ESP блокадасы периоперативдик мезгилдеги ооруну басуунун натыйжалуу ыкмасы, наркоздон кийинки тез калыбына келтирүүгө жана опиоиддик анальгезияга салыштырмалуу альдостерома үчүн
ретроперитоноскопиялык адреналэктомиядан кийин ооруканада болуу мөөнөтүнүн кыскартылышына
өбөлгө түзөт

Плевра көңдөйүндөгү суюктук (ПКС) - оорулуунун патологиясынын татаалдашуусунун этиологиялык гетерогендик көрүнүшү 5 жаштан 80 жашка чейинки жаштагы ПКСу бар 309 бейтапка МКСТ
жасалды. Бардык бейтаптардын диагноздору морфологиялык, бактериологиялык жана клиникалык ыкмалар менен текшерилген. Сканерлердин санарип талдоосун “Радиолог+” программасы (Россия) аркылуу
жүргүзүлдү. Нозологияны тандап алууга параболалык көзкарандылыкты сүрөттөөдө суюктуктун тыгыздыгы боюнча орточо корреляция коэфицентинин жана параболалык көзкарандылыкты сүрөттөөдө суюктуктун тыгыздыгынын орточо квадраттык корреляция коэфицентинин параметрлери таасир берет. Түз
көз карандылыкты сүрөттөөдө суюктуктун тыгыздыгы боюнча орточо корреляция коэфицентинин жана
суюктуктун тыгыздыгынын орточо квадраттык четтөө корреляция коэфицентинин параметрлерин кароодон алып салууга болот.

Өнөкөт уретропростатитке (ӨУ) шектелген 480 эркек кишиге комплекстүү клиникалык жана
лабораториялык текшерүү жүргүзүлдү. ӨУ клиникалык симптомдорун баалоо, урогениталдык инфекцияларга мазок алып текшерүү, түстүү доплер картасына түшүрүү менен ультра үн изилдөө процесстин
курчтугун, оордугун, баалоого, этиологиясын аныктоого жардам берет, бул өз учурунда туура жана өз
убагында тиешелүү терапияны дайындоого мүмкүндүк берет

Эркектин урук чыктагыч безинин рагы менен ооруган 240 бейтапка ар тараптуу текшерүү
жана дарылоо жүргүзүлдү. Эркектин урук чыктагыч безине жогорку интенсивдүү фокустук (HIFU) абляциясы жүргүзүлдү, анткени бул ыкма локалдуу формаларды дарылоодо 5 жылдык оорусуз жашоонун
жогорку көрсөткүчтөрү жана кайталап колдонуу мүмкүнчүлүгү менен мүнөздөлөт. (HIFU) терапиясы
курчап турган ткандарга минималдуу зыян келтирип, эркектин урук чыгаруучу безин некрозго
жетишүүгө мүмкүндүк берет.

Эки жыныстагы ар кандай жаныбарлардын (бака, тоок, мышык, коён, чочко, кой, уй) материалдарын (150 жүрөк) жана жетилген курактагы эки жыныстагы адамдын өлүктөрүнөн (60 жүрөк) алынган
материалдарды колдонуп, предсердия кулакчаларынын эволюциялык морфофункционалдык кайра
түзүлүшү изилденди. Аныкталган структуралык өзгөрүүлөрдү жалпы прогресстин белгилери катары кароого болот.

Макалада ата-энелердин балдардын визуалдык функцияларынын мүмкүн болгон бузуулары жөнүндө маалымдуулугун изилдөө, алардын балдардагы офтальмологиялык патологиянын алдын алуу
боюнча иш-чараларга активдүү катышууга даярдыгын баалоону максат кылып койгон социологиялык
изилдөөнүн натыйжалары чагылдырылган.
Материалдар жана усулдар. Социологиялык сурамжылоо анкетасы (422 анкеталар). Ар бир баскычта
социологиялык сурамжылоо жана анын натыйжаларына медициналык-статистикалык талдоо
(өкүлчүлүктү жана ишенимдүүлүктү эсептөө) жүргүзүлөт.
Жүргүзүлгөн талдоонун жыйынтыгында ата-энелердин балдарындагы көрүү функциясынын калыптануу
маселесине жоопкерчиликтүү мамилесинин толук эместиги жана маалымдуулук деңгээлинин жетишпегендиги аныкталды. Өз кезегинде, бул көрүүнүн бузулушун өз убагында аныктоо маселелерин чечүүдө
медициналык-уюштуруучулук мамилени колдонуунун актуалдуулугу, айрыкча балдар арасында анын бузулушунун алдын алуу боюнча профилактикалык чараларды колдонуу жөнүндө корутунду чыгарууга
мүмкүндүк берет.

Мектептеги дене тарбия программасынын алкагында мектеп шартында баланын физикалык
абалын такай көзөмөлдөп туруу керек. Алтай Республикасында жашаган 7-13 жаштагы мектеп окуучуларынын физикалык өсүүсүн баалоо изилдөөнүн негизги максаты.
Физическое развитие школьников младших классов, проживающих в Республике
Алтай
Коллектив авторов, 2020
ФГБОУ ВО «Алтайский государственный медицинский университет» Министерства здравоохранения РФ, Барнаул, Российская Федерация
“Здравоохранение Кыргызстана”
научно-практический журнал
Материалдар жана усулдар. Алтай Республикасында жашаган 7-13 жаш курагында эки жыныстагы 1205
мектеп окуучусу текшерүүдөн өткөрүлдү. Окуу жылынын башында жана аягында антропометриялык
изилдөөлөр жүргүзүлдү. Математикалык статистиканын параметрикалык эмес ыкмалары, маанилүүлү
деңгээли p <0.05 колдонулду.
Жыйынтыгы: 7-8 жаштагы эркек балдардын дененисинин өлчөмү жана салмагы кыйла жогору экени
аныкталды. 9-10 жаштагы мектеп окуучуларынын салмагы менен боюнун ортосунда гендердик айырмачылык жок. 11-13 жаштагы кыздардын бою жана салмагы көбүрөөк болгон. Окуу жылында дене салмагынын орто эсеп менен 3 кгга өсүшү, ал эми боюнун 4-5 см өсүшү байкалган.
Тыянак. Бардык курактык топтордо Кетле индекси норма чегинде жана балдардын салмагын туура сыяктуу мүнөздөйт.

Жогорку кесиптик компетенттүүлүккө ээ болгон кесиптик патологоанатомду (кесиптик медицина) даярдоодо, клиникалык жана профилактикалык медицинада көптөгөн материалдарды
өздөштүрүүгө мүмкүнчүлүк берген заманбап интерактивдүү окутуу методдору олуттуу орунду ээлейт.
Окутуунун жаңы технологияларынын негизинде, кесиптик саламаттыктын эрте бузулушун диагностикалоо жана алдын-алуу боюнча билимди жана практикалык көндүмдөрдү өздөштүрүү ыкмалары келтирилген.

Макалада саламаттыкты сактоо уюмдарынын маанисин, алардын түрлөрү, классификациялары жана башка негиздери боюнча айырмачылыктарын мыйзамдуу аныктоо баяндалган. Саламаттыкты
сактоо уюмдарынын мамлекеттик мекемелер катары менчиги жана укуктук белгилери аныкталат. Алардын мүлккө болгон укуктары, ошондой эле мекемелердин кирешелери.

Азыркы учурда, психологиялык адистиктер арасында көптөгөн чакан адистиктерди айырмалоого мүмкүндүк берген психология илиминин көптөгөн багыттары сунушталат, бирок бул психологиялык экспертиза үчүн адистикти тандоодо кыйынчылыктарды жаратат. Авторлор клиникалык психологдун
билиминин ролун аныктап, жарандык процессте экспертиза жүргүзүүдө клиникалык психологиянын бир
катар артыкчылыктарын келтиришкен.