- Вы здесь:
-
Главная
- Search
Поиск
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Авторлор:
Ковалевский Е. В., Шаршенова А.А., Цхомария И.М., Отаров Е.Ж., Касымбеков Ж.О.
Беттер:
116-125
Полный текст:
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
Авторлор:
Алымкулова В.А., Зикриярова С.М., Оторбаева Д.С.
Беттер:
137-142
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Киришүү. Кыргызстандын ооруканаларында коронавирустук оорунун (COVID-19) кесепеттерин жумшартуу боюнча көрүлгөн чараларга карабастан, 2020-жылдын сентябрына карата 3173 медицина кызматкерине
COVID-19 диагнозу коюлган, бул COVID-19 инфекциясынын бардык учурларынын 17% түзөт. Биз Бишкек шаарындагы COVID-19 бейтаптары менен байланышта болгон медицина кызматкерлеринин арасында COVID-19
инфекциясынын коркунучун аныктоого аракет кылдык.
Методдор. Биз тыгыздык үлгүсүн колдонуу менен медициналык кызматкерлердин арасында COVID-19 оорусу
жогору болгон алты ооруканада медициналык кызматкерлердин арасында изилдөөнү жүргүздүк. Улуттук COVID-19 реестриндеги SARS-CoV-2 үчүн ПТРдин оң натыйжалары жана SARS-CoV-2 үчүн терс IgG 2020-жылдын
июнь айынан 2021-жылдын май айына чейин COVID-19 бейтаптары менен байланышта болгон медициналык кызматкерлер -19 <14 күн. Контролдук топ SARS-CoV-2 жана IgG үчүн терс ПТР натыйжалары менен бир эле
ооруканада бир убакта иштеген медициналык кызматкерлердин арасынан туш келди тандалып алынган. Биз социалдык демографиялык, операциялык, клиникалык жана лабораториялык маалыматтарды чогулттук жана
COVID-19 менен байланышкан факторлорду олуттуу аныктоо үчүн логистикалык регрессияны колдондук (p<0,05).
Натыйжалар. Изилдөөгө жалпысынан 511 адам кирген, анын ичинен 128 учур жана 383 көзөмөл. 511 катышуучунун ичинен: 454 (89%) аялдар жана 383 (75%) 50 жашка чейинки катышуучулар. Катышуучулардын 118
(92%) учуру жана 348 (91%) контроль кызматкерлери сменада жатаканада (үйдө эмес) жашашкан. Кошумча оорулар 44 (34%) учурда жана 56 (15%) контролдо болгон кызматкерлердин онокот оорулары бар экендиги такталган.
Анализдин жыйынтыгы боюнча респиратордун герметикалуулугун текшерүү, башка медицина кызматкерлери менен нөөмөттө иштөө үчүн жатакананы бөлүшүү жана кошумча оорулардын болушу оорунун коркунучу фактору
болуп саналган. Жыйынтыгы.Натыйжалар жеке коргонуу каражаттарын, өзгөчө респираторлорду туура орнотуу жана кийүү боюнча сапатты жогорулатуу жана окутуу, ошондой эле медицина кызматкерлеринин байланышын жакшыртуу,
персоналды, бейтаптарды жана өзүн коргоо үчүн жеке жоопкерчиликти жогорулатуу зарылдыгын сунуш кылат.
COVID-19 диагнозу коюлган, бул COVID-19 инфекциясынын бардык учурларынын 17% түзөт. Биз Бишкек шаарындагы COVID-19 бейтаптары менен байланышта болгон медицина кызматкерлеринин арасында COVID-19
инфекциясынын коркунучун аныктоого аракет кылдык.
Методдор. Биз тыгыздык үлгүсүн колдонуу менен медициналык кызматкерлердин арасында COVID-19 оорусу
жогору болгон алты ооруканада медициналык кызматкерлердин арасында изилдөөнү жүргүздүк. Улуттук COVID-19 реестриндеги SARS-CoV-2 үчүн ПТРдин оң натыйжалары жана SARS-CoV-2 үчүн терс IgG 2020-жылдын
июнь айынан 2021-жылдын май айына чейин COVID-19 бейтаптары менен байланышта болгон медициналык кызматкерлер -19 <14 күн. Контролдук топ SARS-CoV-2 жана IgG үчүн терс ПТР натыйжалары менен бир эле
ооруканада бир убакта иштеген медициналык кызматкерлердин арасынан туш келди тандалып алынган. Биз социалдык демографиялык, операциялык, клиникалык жана лабораториялык маалыматтарды чогулттук жана
COVID-19 менен байланышкан факторлорду олуттуу аныктоо үчүн логистикалык регрессияны колдондук (p<0,05).
Натыйжалар. Изилдөөгө жалпысынан 511 адам кирген, анын ичинен 128 учур жана 383 көзөмөл. 511 катышуучунун ичинен: 454 (89%) аялдар жана 383 (75%) 50 жашка чейинки катышуучулар. Катышуучулардын 118
(92%) учуру жана 348 (91%) контроль кызматкерлери сменада жатаканада (үйдө эмес) жашашкан. Кошумча оорулар 44 (34%) учурда жана 56 (15%) контролдо болгон кызматкерлердин онокот оорулары бар экендиги такталган.
Анализдин жыйынтыгы боюнча респиратордун герметикалуулугун текшерүү, башка медицина кызматкерлери менен нөөмөттө иштөө үчүн жатакананы бөлүшүү жана кошумча оорулардын болушу оорунун коркунучу фактору
болуп саналган. Жыйынтыгы.Натыйжалар жеке коргонуу каражаттарын, өзгөчө респираторлорду туура орнотуу жана кийүү боюнча сапатты жогорулатуу жана окутуу, ошондой эле медицина кызматкерлеринин байланышын жакшыртуу,
персоналды, бейтаптарды жана өзүн коргоо үчүн жеке жоопкерчиликти жогорулатуу зарылдыгын сунуш кылат.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Авторлор:
Саркина А.К. , Муканбеткеримова Г.М., Джумагулова А.Ш., Сагындыкова А.М.
Беттер:
183-190
Полный текст:
Киришүү. Макалада менингококк инфекциясынын 2019-2023-жылдар-
дагы эпидемияга чалдыгуу мезгилиндеги эпидемиологиялык жана кли-
никалык мүнөздөмөлөрү баяндалат. Менингококктун изоляцияланган
штаммдарынын серогруппалык ландшафты изилденген. Neisseria me
ningitides бардык обочолонгон штаммдары менингококк инфекциясы-
нын жалпыланган жана локализацияланган формаларын дарылоодо би-
ринчи катардагы жана резервдик дары катары колдонулуучу антибак
териалдык препараттарга туруктуулугу жок экени далилденген.
Изилдөөнүн максаты- 2019-2023-жылдар аралыгындагы менингококк
инфекциясынын көтөрүлгөн учурундагы эпидемиологиялык жана кли-
никалык өзгөчөлүктөрүн жана бейтаптардан бөлүнүп алынган N. me
ningitidis бактериясынын антибиотиктерге сезгичтигин изилдөө.
Материалдар жана ыкмалар. Кыргыз Республикасынын Оорулардын
алдын алуу жана мамлекеттик санитардык-эпидемиологиялык көзөмөл
департаментинин статистикалык маалыматтары боюнча эпидемиоло-
гиялык абалды талдоо. 2019-жылдан 2023-жылга чейин Республика-
лык жугуштуу оорулар бейтапканасына жаткырылган 65 бейтаптын
медициналык документтерине ретроспективдүү талдоо жүргүзүлдү.
Статистикалык иштетүү SPSS программасы аркылуу ишке ашырылган.
EUCAST 2021 критерийлерине ылайык натыйжаларды интерпретация-
лоо менен дисктин диффузиялык ыкмасын колдонуу менен жүргү
зүлгөн N. meningitidisтин обочолонгон культураларынын антибиотик-
терге сезгичтигин тестирлөөнүн жыйынтыктарын талдалган. Натыйжалар. бейтаптардын арасында өспүрүмдөр менен жаштардын
үлүшү көбөй дү. Бардык бейтаптар менингококкемия жана аралаш
формалар басым дуулук кылган оорунун оор агымына ээ болушкан.Бөлүнгөн менингококк штаммдарынын серогруппалык ландшафты B,
A,W135,X серогруппалары менен берилген. Менингококктун бардык
серогруппалары менингококк инфекциясынын жалпыланган формала-
рын дарылоо үчүн колдонулган антибактериалдык препараттарга сез-
гич.
Жыйынтыгы. Менингококктун обочолонгон штаммдарынын арасында
В серогруппасы басымдуулук кылат, Neisseria meningitides бардык обо-
чолонгон штаммдары менингококк инфекциясынын жалпыланган жана
локализацияланган формаларын дарылоодо биринчи катардагы жана
резервдик дарылар катары колдонулуучу антибактериалдык препараттарга туруктуулугу жок.
дагы эпидемияга чалдыгуу мезгилиндеги эпидемиологиялык жана кли-
никалык мүнөздөмөлөрү баяндалат. Менингококктун изоляцияланган
штаммдарынын серогруппалык ландшафты изилденген. Neisseria me
ningitides бардык обочолонгон штаммдары менингококк инфекциясы-
нын жалпыланган жана локализацияланган формаларын дарылоодо би-
ринчи катардагы жана резервдик дары катары колдонулуучу антибак
териалдык препараттарга туруктуулугу жок экени далилденген.
Изилдөөнүн максаты- 2019-2023-жылдар аралыгындагы менингококк
инфекциясынын көтөрүлгөн учурундагы эпидемиологиялык жана кли-
никалык өзгөчөлүктөрүн жана бейтаптардан бөлүнүп алынган N. me
ningitidis бактериясынын антибиотиктерге сезгичтигин изилдөө.
Материалдар жана ыкмалар. Кыргыз Республикасынын Оорулардын
алдын алуу жана мамлекеттик санитардык-эпидемиологиялык көзөмөл
департаментинин статистикалык маалыматтары боюнча эпидемиоло-
гиялык абалды талдоо. 2019-жылдан 2023-жылга чейин Республика-
лык жугуштуу оорулар бейтапканасына жаткырылган 65 бейтаптын
медициналык документтерине ретроспективдүү талдоо жүргүзүлдү.
Статистикалык иштетүү SPSS программасы аркылуу ишке ашырылган.
EUCAST 2021 критерийлерине ылайык натыйжаларды интерпретация-
лоо менен дисктин диффузиялык ыкмасын колдонуу менен жүргү
зүлгөн N. meningitidisтин обочолонгон культураларынын антибиотик-
терге сезгичтигин тестирлөөнүн жыйынтыктарын талдалган. Натыйжалар. бейтаптардын арасында өспүрүмдөр менен жаштардын
үлүшү көбөй дү. Бардык бейтаптар менингококкемия жана аралаш
формалар басым дуулук кылган оорунун оор агымына ээ болушкан.Бөлүнгөн менингококк штаммдарынын серогруппалык ландшафты B,
A,W135,X серогруппалары менен берилген. Менингококктун бардык
серогруппалары менингококк инфекциясынын жалпыланган формала-
рын дарылоо үчүн колдонулган антибактериалдык препараттарга сез-
гич.
Жыйынтыгы. Менингококктун обочолонгон штаммдарынын арасында
В серогруппасы басымдуулук кылат, Neisseria meningitides бардык обо-
чолонгон штаммдары менингококк инфекциясынын жалпыланган жана
локализацияланган формаларын дарылоодо биринчи катардагы жана
резервдик дарылар катары колдонулуучу антибактериалдык препараттарга туруктуулугу жок.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Авторлор:
Байызбекова Д.А., Асыранова У.С., Жумалиева Ч.К., Каныметова А.К. , Исмаилова А.Дж., Джанабилова Г.А., Абдиразаков Н.А., Аманбеков Э.Б., Камчыбекова Т. К., Осмоналиева А.П., Орозбекова А.К.,
Беттер:
35-48
Полный текст:
Киришүү. ИК абалы пандемия шартында ССМнун ишке даярдыгын баалоого мүмкүнчүлүк берет. Ушуга байланыштуу ААМ ИӨБнин инфекцияны көзөмөлдөө Республикалык илимий -практикалык борбору 2020-жылы ССМде инфекциялык көзөмөлдү мониторингдөө жана баалоо боюнча жаңы колдонмолорду иштеп чыгуу демилгесин көтөргөн (ССМ №1062 буйругу) жана COVID-19 дарылоо боюнча кызмат көр сөткөн Саламаттыкты сактоо мекемелеринде инфекциялык көзөмөлгө мониторинг жүргүзүлгөн. Көрсөтмөлөрдү жана мониторингди иштеп чыгуу ЮНЭЙДСтин техникалык колдоосу менен «Кыргызстандын медициналык мекемелеринде бейтаптардын натыйжалуу инфекциялык коопсуздугу үчүн медицина кызматкерлеринин маалымдуулугун жана билим деңгээлин жогорулатуу» долбоорунун алкагында ишке ашырылган.
Максаты: медициналык кызматкерлердин пандемияда иштөөгө даярдыгын баалоочу изилдөө.
Материалдары жана методдору: ИААИК баалоо Саламаттыкты сактоо министрлигинин 2020-жылдын 15-декабрындагы №1062 буйругу менен бекитилген текшерүү баракчасына ылайык жүргүзүлгөн. Изилдөөнү Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлигинин Коомдук саламаттык сактоо улуттук институтунун Инфекцияны көзөмөлдөө жана медициналык калдыктар менен иштөө боюнча илимий-практикалык борбор деп өзгөртүлгөн Республикалык инфекцияны көзөмөлдөө илимий-практикалык борборунун кызматкерлери жүргү зүштү.
Максаты: медициналык кызматкерлердин пандемияда иштөөгө даярдыгын баалоочу изилдөө.
Материалдары жана методдору: ИААИК баалоо Саламаттыкты сактоо министрлигинин 2020-жылдын 15-декабрындагы №1062 буйругу менен бекитилген текшерүү баракчасына ылайык жүргүзүлгөн. Изилдөөнү Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлигинин Коомдук саламаттык сактоо улуттук институтунун Инфекцияны көзөмөлдөө жана медициналык калдыктар менен иштөө боюнча илимий-практикалык борбор деп өзгөртүлгөн Республикалык инфекцияны көзөмөлдөө илимий-практикалык борборунун кызматкерлери жүргү зүштү.
АЛДЫН АЛУУ МЕДИЦИНАСЫ
Киришүү. Оор курч респиратордук инфекциялар (SARI) дүйнө жүзү
боюнча катталып, олуттуу өлүмгө жана ооруга алып келет. Кыргыз Республикасында SARIнин активдүүлүгүнө жана анын инфекциялык этиологиясынын өзгөрүшүнө мониторинг жүргүзүү үчүн күзөтчү көзөмөл
жүргүзүлөт. Изилдөөнүн максаты - 2023-2024-жылдардын акыркы эпидемиологиялык мезгилине карата Кыргыз Республикасындагы катуу курч респиратордук инфекциялардын эпидемиологиялык абалын баяндоо.
Материалдар жана ыкмалар. SARI учурлары 2023-жылдын 40-аптасынан 2024-жылдын 20-аптасына чейин сегиз күзөтчү стационардык
бөлүмдө SARI ооруканасына жаткырылгандардын системалык үлгү
лөрүн алуу аркылуу аныкталган. Мурун-тамактын тампондору мультиплекс диагностикалык системаларды колдонуу менен респиратордук вирустарга, грипп вирусуна жана COVID-19га сыналган.
Натыйжалар. Бул иштин жыйынтыгы көрсөткөндөй, катуу курч вирустук инфекциялар бардык курактагы топтордо кездешет, бирок 4 жашка чейинки балдар оорунун пайда болуу коркунучуна көбүрөөк
дуушар болушат. Алынган маалыматтар катуу курч респиратордук инфекциялардын жалпы жугуштуу оорулардын маанисин ачык көрсөтүп турат. Жыйынтыгы. Республикалык деңгээлде катуу курч респиратордук инфекцияларга күзөтчү эпидемиологиялык көзөмөл системасын улантуу жана өнүктүрүү өтө маанилүү. Бул SARIге жооп берүү үчүн саясаттарды жана программаларды жакшыртуу үчүн маанилүү.
боюнча катталып, олуттуу өлүмгө жана ооруга алып келет. Кыргыз Республикасында SARIнин активдүүлүгүнө жана анын инфекциялык этиологиясынын өзгөрүшүнө мониторинг жүргүзүү үчүн күзөтчү көзөмөл
жүргүзүлөт. Изилдөөнүн максаты - 2023-2024-жылдардын акыркы эпидемиологиялык мезгилине карата Кыргыз Республикасындагы катуу курч респиратордук инфекциялардын эпидемиологиялык абалын баяндоо.
Материалдар жана ыкмалар. SARI учурлары 2023-жылдын 40-аптасынан 2024-жылдын 20-аптасына чейин сегиз күзөтчү стационардык
бөлүмдө SARI ооруканасына жаткырылгандардын системалык үлгү
лөрүн алуу аркылуу аныкталган. Мурун-тамактын тампондору мультиплекс диагностикалык системаларды колдонуу менен респиратордук вирустарга, грипп вирусуна жана COVID-19га сыналган.
Натыйжалар. Бул иштин жыйынтыгы көрсөткөндөй, катуу курч вирустук инфекциялар бардык курактагы топтордо кездешет, бирок 4 жашка чейинки балдар оорунун пайда болуу коркунучуна көбүрөөк
дуушар болушат. Алынган маалыматтар катуу курч респиратордук инфекциялардын жалпы жугуштуу оорулардын маанисин ачык көрсөтүп турат. Жыйынтыгы. Республикалык деңгээлде катуу курч респиратордук инфекцияларга күзөтчү эпидемиологиялык көзөмөл системасын улантуу жана өнүктүрүү өтө маанилүү. Бул SARIге жооп берүү үчүн саясаттарды жана программаларды жакшыртуу үчүн маанилүү.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Киришүү. Жүрөк-кан тамыр оорулары дүйнө жүзү боюнча өлүмдүн негизги себеби болуп саналат. Алар жыл сайын болжол менен 17,9 миллион адамды өлтүрүп, дүйнө жүзү боюнча бардык өлүмдөрдүн 31%
түзөт. Бул өлүмдөрдүн 85%ы жүрөктүн ишемиялык оорусунан (ЖИО)
жана инсульттан болгон. ЖИО көптөгөн өлкөлөрдө өлүмдүн эң кеңири таралган себептеринин бири болуп саналат. Миллиондогон адамдар бул оорудан жапа чегишет жана бул оорулуулардын, алардын үй бүлөлөрүнүн жана бүтүндөй коомдун жашоосуна олуттуу таасирин тийгизет. Ушуга байланыштуу ЖИО таралышын жана өлүмүн изилдөө,
ошондой эле себептерин жана тобокелдик факторлорун аныктоо абдан актуалдуу. Изилдөөнүн максаты. Кыргызстанда жүрөктүн ишемиялык оорусунун таралышын, өлүмүн жана тобокелдик факторлорун баалоо, ден соолукту сактоо жана чыңдоо, жүрөктүн ишемиялык оорусунун алдын алуу боюнча сунуштарды иштеп чыгуу.
Материалдар жана методдор. Изилдөө үчүн материал болуп Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлигинин Электрондук ден соолук борборунун, Кыргыз Республикасынын Улуттук статистикалык комитетинин жана Дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюмунун медициналык-статистикалык көрсөткүчтөрү алынды. Расмий булактар
дан алынган маалыматтардын мазмунуна талдоо жүргүзүлдү. 2000-2019-жылдар аралыгында таралышынын, оорунун жана өлүмдүн ретроспективдүү эпидемиологиялык изилдөөсү жүргүзүлгөн. Статистикалык маалыматтарды иштеп чыгуу Microsoft Excel тиркеме пакетинин жардамы менен аткарылган. Натыйжалар. Калктын оорулуулугун талдоодо ар кандай патологиялардын басымдуу экендиги аныкталган, алардын арасында дем алуу органдарынын оорулары, тамак сиңирүү органдарынын оорулары, инфекциялык жана мите оорулары, сийдик-жыныс системасынын оорулары, ошондой эле жаракаттар жана уулануулар көбүрөөк көңүл Өлүмдүн себептеринин түзүмүндө негизги орунду кан айлануу системасынын оорулары (52,3%) ээлейт, андан кийин шишик оорулары
(10,5%), дем алуу органдарынын оорулары (6,8%), COVID-19 (6,1%), жаракаттар жана уулануулар турат. (5,6%) жана перинаталдык мезгилде пайда болгон оорулар (4,0%). Кан айлануу системасынын ооруларынын нозологиялык формаларын талдоодо биринчи орунда жүрөктүн ишемиялык оорусу (ЖИО), андан кийин инсульт, гипертония, кардиомиопатия, миокардит жана эндокардит, ошондой эле кан
айлануу системасынын башка оорулары турат.Жүрөктүн ишемиялык оорусунан өлүм инсульттан 2,5-3,0 эсе, кан айлануу системасынын башка ооруларынан 22,3 эсе жогору экени аныкталган. Өлүмгө өбөлгө түзгөн тобокелдик факторлорун талдоодо, тобокелдик факторлорунун жалпы санынын 25% түзгөн рационалдуу тамактануу эң чоң мааниге ээ экенин көрсөттү. Кыргызстанда бул көрсөткүчтү Европа аймагындагы өлкөлөрүнүн көрсөткүчөрү менен салыштырганда 6% жогору экен, Евросоюз өлкөлөрүндөгү көрсөткүчөрү менен - 10% жогору экен. Экинчи орунда кан басымы жогору адамдар, андан кийин тамеки чегүү, холестеролу жана дененин массасынын индекси жогору жана абанын булганышы турат. Бул маалыматтар оорунун алдын алуу жана калктын ден соолугун чыңдоо боюнча комплекстүү иш-чараларды иштеп чыгуу жана ишке ашыруу зарылдыгын көрсөтүп турат. Жыйынтыктар. Калктын көбөйүшү, коомдун картаюусу жана жугуштуу эмес оорулардын кеңири таралышы, тобокелдик факторлорунун
таасиринин көбөйүшү менен бирге өлүмдүн жана майыптуулуктун (анын ичинде жүрөктүн ишемиялык оорусу, инсульт, рак жана башка патологиялар) көбөйүшүнө шарт түзөт. Бул калктын саламаттыгын сактоо жана чыцдоо боюнча Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинети тарабынан кечиктирилгис жана үнөмдүү профилактикалык иш-чаралардын зарылдыгын көрсөтүп турат. Жүрөк-кан тамыр ооруларына каршы күрөшүүдө медициналык жардамдын бардык
деңгээлдеринде (профилактикалык, диагностикалык, терапиялык жана
реабилитациялык) тез арада чечүүнү талап кылган көйгөйлөр бар экендигин билдирет. Алдын алуу иш-чаралары (биринчи, экинчи жана үчүнчү деңгээлдеги профилактика) талаптагыдай деңгээлде жүргүзүлбөйт. Кыргызстандын алдын алуу демилгелерин координациялоо жана ишке ашыруу үчүн жооптуу коомдук саламаттыкты сактоо кызматы жетишсиз каржылоого туш болуп жана жугуштуу
ооруларын алдын алууга кана басым жасайт. Бул натыйжасыз операцияларга, эскирген инфраструктурага жана адам ресурстарынын жетишсиздигине алып келет. Натыйжада, азыркы саламаттыкты сактоо
системасы жаңы чакырыктарга туруштук бере албайт, өзгөчө жүрөккан тамыр оорулары, жаңы шишиктер, өпкөнүн өнөкөт обструктивдүү оорусу, кант диабети жана COVID-19 сыяктуу жаңы оорулардын эпидемиясында
түзөт. Бул өлүмдөрдүн 85%ы жүрөктүн ишемиялык оорусунан (ЖИО)
жана инсульттан болгон. ЖИО көптөгөн өлкөлөрдө өлүмдүн эң кеңири таралган себептеринин бири болуп саналат. Миллиондогон адамдар бул оорудан жапа чегишет жана бул оорулуулардын, алардын үй бүлөлөрүнүн жана бүтүндөй коомдун жашоосуна олуттуу таасирин тийгизет. Ушуга байланыштуу ЖИО таралышын жана өлүмүн изилдөө,
ошондой эле себептерин жана тобокелдик факторлорун аныктоо абдан актуалдуу. Изилдөөнүн максаты. Кыргызстанда жүрөктүн ишемиялык оорусунун таралышын, өлүмүн жана тобокелдик факторлорун баалоо, ден соолукту сактоо жана чыңдоо, жүрөктүн ишемиялык оорусунун алдын алуу боюнча сунуштарды иштеп чыгуу.
Материалдар жана методдор. Изилдөө үчүн материал болуп Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлигинин Электрондук ден соолук борборунун, Кыргыз Республикасынын Улуттук статистикалык комитетинин жана Дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюмунун медициналык-статистикалык көрсөткүчтөрү алынды. Расмий булактар
дан алынган маалыматтардын мазмунуна талдоо жүргүзүлдү. 2000-2019-жылдар аралыгында таралышынын, оорунун жана өлүмдүн ретроспективдүү эпидемиологиялык изилдөөсү жүргүзүлгөн. Статистикалык маалыматтарды иштеп чыгуу Microsoft Excel тиркеме пакетинин жардамы менен аткарылган. Натыйжалар. Калктын оорулуулугун талдоодо ар кандай патологиялардын басымдуу экендиги аныкталган, алардын арасында дем алуу органдарынын оорулары, тамак сиңирүү органдарынын оорулары, инфекциялык жана мите оорулары, сийдик-жыныс системасынын оорулары, ошондой эле жаракаттар жана уулануулар көбүрөөк көңүл Өлүмдүн себептеринин түзүмүндө негизги орунду кан айлануу системасынын оорулары (52,3%) ээлейт, андан кийин шишик оорулары
(10,5%), дем алуу органдарынын оорулары (6,8%), COVID-19 (6,1%), жаракаттар жана уулануулар турат. (5,6%) жана перинаталдык мезгилде пайда болгон оорулар (4,0%). Кан айлануу системасынын ооруларынын нозологиялык формаларын талдоодо биринчи орунда жүрөктүн ишемиялык оорусу (ЖИО), андан кийин инсульт, гипертония, кардиомиопатия, миокардит жана эндокардит, ошондой эле кан
айлануу системасынын башка оорулары турат.Жүрөктүн ишемиялык оорусунан өлүм инсульттан 2,5-3,0 эсе, кан айлануу системасынын башка ооруларынан 22,3 эсе жогору экени аныкталган. Өлүмгө өбөлгө түзгөн тобокелдик факторлорун талдоодо, тобокелдик факторлорунун жалпы санынын 25% түзгөн рационалдуу тамактануу эң чоң мааниге ээ экенин көрсөттү. Кыргызстанда бул көрсөткүчтү Европа аймагындагы өлкөлөрүнүн көрсөткүчөрү менен салыштырганда 6% жогору экен, Евросоюз өлкөлөрүндөгү көрсөткүчөрү менен - 10% жогору экен. Экинчи орунда кан басымы жогору адамдар, андан кийин тамеки чегүү, холестеролу жана дененин массасынын индекси жогору жана абанын булганышы турат. Бул маалыматтар оорунун алдын алуу жана калктын ден соолугун чыңдоо боюнча комплекстүү иш-чараларды иштеп чыгуу жана ишке ашыруу зарылдыгын көрсөтүп турат. Жыйынтыктар. Калктын көбөйүшү, коомдун картаюусу жана жугуштуу эмес оорулардын кеңири таралышы, тобокелдик факторлорунун
таасиринин көбөйүшү менен бирге өлүмдүн жана майыптуулуктун (анын ичинде жүрөктүн ишемиялык оорусу, инсульт, рак жана башка патологиялар) көбөйүшүнө шарт түзөт. Бул калктын саламаттыгын сактоо жана чыцдоо боюнча Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинети тарабынан кечиктирилгис жана үнөмдүү профилактикалык иш-чаралардын зарылдыгын көрсөтүп турат. Жүрөк-кан тамыр ооруларына каршы күрөшүүдө медициналык жардамдын бардык
деңгээлдеринде (профилактикалык, диагностикалык, терапиялык жана
реабилитациялык) тез арада чечүүнү талап кылган көйгөйлөр бар экендигин билдирет. Алдын алуу иш-чаралары (биринчи, экинчи жана үчүнчү деңгээлдеги профилактика) талаптагыдай деңгээлде жүргүзүлбөйт. Кыргызстандын алдын алуу демилгелерин координациялоо жана ишке ашыруу үчүн жооптуу коомдук саламаттыкты сактоо кызматы жетишсиз каржылоого туш болуп жана жугуштуу
ооруларын алдын алууга кана басым жасайт. Бул натыйжасыз операцияларга, эскирген инфраструктурага жана адам ресурстарынын жетишсиздигине алып келет. Натыйжада, азыркы саламаттыкты сактоо
системасы жаңы чакырыктарга туруштук бере албайт, өзгөчө жүрөккан тамыр оорулары, жаңы шишиктер, өпкөнүн өнөкөт обструктивдүү оорусу, кант диабети жана COVID-19 сыяктуу жаңы оорулардын эпидемиясында
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Авторлор:
Садырбеков К.К., Эркинбаева К.Э., Дуйшенов Д.А., Рыскулбекова А.Б.
Беттер:
97-104
Полный текст:
Киришүү. Курч респиратордук вирустук инфекциялар жана сасык тумоо башка жугуштуу патологиялардын деңгээлинен ашып түшүү деңгээли жогору болгондугуна байланыштуу калктын ден соолугуна
олуттуу глобалдык коркунуч бойдон калууда. Жыл сайын бардык өлкөлөрдө КРВИ жана сасык тумоонун сезондук эпидемиялары катталат. Инфекциялардын бул тобу мамлекеттик бюджетке олуттуу экономикалык зыян келтирет, анткени кызматкерлердин эмгекке жарамсыздык күндөрү көбөйөт, ошондой эле диагностикага, дарылоого жана
оорунун кесепеттерин (өнөкөт өпкөнүн обструктивдүү оорулары, шишик, инсульт, жүрөктүн ишемиялык оорулары түрүндө) аныктоого багытталган материалдык чыгымдар көбөйөт. Жогоруда айтылгандарды эске алуу менен, республиканын калкы жыш
жайгашкан жана эпидемиялык эң чоң коркунучтуу жараткан Бишкек шаарынын (Кыргызстан), КРВИ жана сасык тумоонун көрсөткүчтөрүн изилдөө жана талдоо абдан актуалдуу. Изилдөөнүн максаты - Бишкек шаарында КРВИ жана сасык тумоо
менен ооругандардын көрсөткүчтөрүн талдоо, бул инфекциялардын алдын алуу жана инфекцияны көзөмөлдөө боюнча сунуштарды иштеп чыгуу. Материалдар жана методдор. Изилдөөнүн жүрүшүндө 2013-жылдан
баштап 2023-жылга чейинки мезгилде официалдуу материалдар
«Оорулардын мамлекеттик статистикалык каттоо» ретроспективдүү эпидемиологиялык талдоо жүргүзүлгөн. Төмөнкү маалымат булактары пайдаланылды: 1) №1 форма «Инфекциялык жана мите оорулары
боюнча отчет»; 2) № 18 «Оорулардын алдын алуу жана мамлекеттик санитардык-эпидемиологиялык көзөмөл борборунун иши жөнүндө отчет» жылдык формасы. Статистикалык маалыматтарды иштеп чыгуу
жана талдоо үчүн Microsoft Excel пакети колдонулган. Натыйжалар. Оорулардын узак мөөнөттүү динамикасын талдоо
акыркы жылдары ОРВИ жана сасык тумоо менен ооругандардын туруктуу өсүшүн көрсөттү. Тобокелдик тобуна 1 жаштан 14 жашка чейинки балдар, аялдар жана Бишкек шаарынын Биринчи Май районунун тургундары кирди. Оорунун көбөйүшү күз-кыш мезгилинде катталып, эң жогорку чеги декабрда катталган. Патогендердин этиологиялык түзүмүндө аденовирустар, риновирустар, респиратордук синцитиалдык вирустар, парагрипп вирустары, метапневмовирустар, ошондой
эле A (H1N1)-09 (swin), А (H3N2) жана В гриппинин вирустары басым дуулук кылган. Аныкталган А жана В вирустары өтө вируленттүү жана калктын ден соолугуна олуттуу коркунуч туудурган эпидемияларды
жаратууга жөндөмдүү. Жыйынтыктар. Бишкек шаарында курч респиратордук вирустук инфекциялар жана сасык тумоо менен ооругандардын жогору болушун
жана өсүү тенденцияларын анакталды, өзгөчө Бишкек шаарынын Биринчи Май районунун жашоочулардын арасында, балдар (1-14 жаштагы) жана аялдар арасында, инфекциялардын күз-кыш мезгилдү
үлүгү, эпидемиялык коркунучту алып келген вирустардын басымдуулугу, жооптуу мамлекеттик органдарга бул оорулардын мониторингине, алдын алууна, эрте диагностикалоого жана аларга каршы
күрөшүүгө багытталган комплекстүү чараларды иштеп чыгуу жана
аларды ишке ашыруу сунушталат.
олуттуу глобалдык коркунуч бойдон калууда. Жыл сайын бардык өлкөлөрдө КРВИ жана сасык тумоонун сезондук эпидемиялары катталат. Инфекциялардын бул тобу мамлекеттик бюджетке олуттуу экономикалык зыян келтирет, анткени кызматкерлердин эмгекке жарамсыздык күндөрү көбөйөт, ошондой эле диагностикага, дарылоого жана
оорунун кесепеттерин (өнөкөт өпкөнүн обструктивдүү оорулары, шишик, инсульт, жүрөктүн ишемиялык оорулары түрүндө) аныктоого багытталган материалдык чыгымдар көбөйөт. Жогоруда айтылгандарды эске алуу менен, республиканын калкы жыш
жайгашкан жана эпидемиялык эң чоң коркунучтуу жараткан Бишкек шаарынын (Кыргызстан), КРВИ жана сасык тумоонун көрсөткүчтөрүн изилдөө жана талдоо абдан актуалдуу. Изилдөөнүн максаты - Бишкек шаарында КРВИ жана сасык тумоо
менен ооругандардын көрсөткүчтөрүн талдоо, бул инфекциялардын алдын алуу жана инфекцияны көзөмөлдөө боюнча сунуштарды иштеп чыгуу. Материалдар жана методдор. Изилдөөнүн жүрүшүндө 2013-жылдан
баштап 2023-жылга чейинки мезгилде официалдуу материалдар
«Оорулардын мамлекеттик статистикалык каттоо» ретроспективдүү эпидемиологиялык талдоо жүргүзүлгөн. Төмөнкү маалымат булактары пайдаланылды: 1) №1 форма «Инфекциялык жана мите оорулары
боюнча отчет»; 2) № 18 «Оорулардын алдын алуу жана мамлекеттик санитардык-эпидемиологиялык көзөмөл борборунун иши жөнүндө отчет» жылдык формасы. Статистикалык маалыматтарды иштеп чыгуу
жана талдоо үчүн Microsoft Excel пакети колдонулган. Натыйжалар. Оорулардын узак мөөнөттүү динамикасын талдоо
акыркы жылдары ОРВИ жана сасык тумоо менен ооругандардын туруктуу өсүшүн көрсөттү. Тобокелдик тобуна 1 жаштан 14 жашка чейинки балдар, аялдар жана Бишкек шаарынын Биринчи Май районунун тургундары кирди. Оорунун көбөйүшү күз-кыш мезгилинде катталып, эң жогорку чеги декабрда катталган. Патогендердин этиологиялык түзүмүндө аденовирустар, риновирустар, респиратордук синцитиалдык вирустар, парагрипп вирустары, метапневмовирустар, ошондой
эле A (H1N1)-09 (swin), А (H3N2) жана В гриппинин вирустары басым дуулук кылган. Аныкталган А жана В вирустары өтө вируленттүү жана калктын ден соолугуна олуттуу коркунуч туудурган эпидемияларды
жаратууга жөндөмдүү. Жыйынтыктар. Бишкек шаарында курч респиратордук вирустук инфекциялар жана сасык тумоо менен ооругандардын жогору болушун
жана өсүү тенденцияларын анакталды, өзгөчө Бишкек шаарынын Биринчи Май районунун жашоочулардын арасында, балдар (1-14 жаштагы) жана аялдар арасында, инфекциялардын күз-кыш мезгилдү
үлүгү, эпидемиялык коркунучту алып келген вирустардын басымдуулугу, жооптуу мамлекеттик органдарга бул оорулардын мониторингине, алдын алууна, эрте диагностикалоого жана аларга каршы
күрөшүүгө багытталган комплекстүү чараларды иштеп чыгуу жана
аларды ишке ашыруу сунушталат.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Осмонбекова А.Т., Таалайбекова А.Т., Ашимов Ж.М., Карыпбаева Б.А., Бусурманкулова Г.О.
Беттер:
121-128
Полный текст:
Киришүү. Ишемиялык инсультта мээнин МРТсында ишемия фокусу-
нун жоктугу сейрек эмес, буга байланыштуу ишемиялык инсульт ди-
агнозун аныктоодо невропатологдор бул диагнозду четке кагууда этият
болушу керек. Инсульт диагнозун аныктоодо МРТнын ролу "алтын
стандарт" экени белгилүү.
Изилдөөнүн максаты - Бейтаптын талдоо, клиникалык, лаборатория-
лык жана нейровизуалдык маалыматтарынын негизинде 53 жаштагы
аялда МР терс ишемиялык инсульт менен клиникалык учурду сүрөт
төө.
Материалдар жана ыкмалар. Бул макалада сүрөттөлгөн оруулунун
диагнозу анамнезден, курч пайда болгон фокалдык неврологиялык тар-
тыштыктан, лабораториялык жана инструменталдык изилдөөлөрдүн
далилдеринен жана дифференциалдык диагноздон алынган.
Натыйжалар. Биздин оруулуда, ушул макалада сүрөттөлгөн невроло-
гиялык симптоматология кан басымынын жогорулашынын фонунда
(150/90) сол жактагы ортоңку мээ артериясы (СМА) менен камсыздал
ган мээнин бөлүктөрүнүн жабыркашын көрсөткөн жарым жартылай
симптомдор менен көрсөтүлгөн. Жүргүзүлгөн толуктоочу лабароторд
ук жана инструменталдык изилдөөлөр кан тамыр коркунучунун фак-
торлорун (дислипидемия, брахиоцефалдык сөңгөктүн жана жүрөктүн
клапандарынын атеростклеротикалык бузулушу) аныктады. Нейрови-
зуализацияда, төмөнкү кабаттагы (1.5 Тесла) жана жогорку МРТда (3
Тесла) жана башка режимдерде мээ структураларында ишемия очокто
ру менен сүрөттөр алынган эмес.Мээ тамырларынын ангиографиясы
оң жактагы асанын толук эмес трифуркациясынын түрү боюнча айлана
нын Виллизив түзүлүшүнүн өнүгүү вариантын аныктады, ал бул невро
логиялык симптоматологиянын өнүгүшүнө алып келиши мүмкүн эмес,
анткени болгон симптоматология бул локализацияга туура келген эмес. Жыйынтыгы. Курч ишемиялык инсульт менен ооруган бейтаптарды
тромболиз жана эндоваскулярдык тромбэктомия менен дарылоо
мүмкүнчүлүктөрүн колдон чыгарбоо үчүн клиниктер курч ишемияны
аныктоо үчүн учурдагы диагностикалык сезгичтиктин чектөөлөрүн
түшүнүшү өтө маанилүү.
нун жоктугу сейрек эмес, буга байланыштуу ишемиялык инсульт ди-
агнозун аныктоодо невропатологдор бул диагнозду четке кагууда этият
болушу керек. Инсульт диагнозун аныктоодо МРТнын ролу "алтын
стандарт" экени белгилүү.
Изилдөөнүн максаты - Бейтаптын талдоо, клиникалык, лаборатория-
лык жана нейровизуалдык маалыматтарынын негизинде 53 жаштагы
аялда МР терс ишемиялык инсульт менен клиникалык учурду сүрөт
төө.
Материалдар жана ыкмалар. Бул макалада сүрөттөлгөн оруулунун
диагнозу анамнезден, курч пайда болгон фокалдык неврологиялык тар-
тыштыктан, лабораториялык жана инструменталдык изилдөөлөрдүн
далилдеринен жана дифференциалдык диагноздон алынган.
Натыйжалар. Биздин оруулуда, ушул макалада сүрөттөлгөн невроло-
гиялык симптоматология кан басымынын жогорулашынын фонунда
(150/90) сол жактагы ортоңку мээ артериясы (СМА) менен камсыздал
ган мээнин бөлүктөрүнүн жабыркашын көрсөткөн жарым жартылай
симптомдор менен көрсөтүлгөн. Жүргүзүлгөн толуктоочу лабароторд
ук жана инструменталдык изилдөөлөр кан тамыр коркунучунун фак-
торлорун (дислипидемия, брахиоцефалдык сөңгөктүн жана жүрөктүн
клапандарынын атеростклеротикалык бузулушу) аныктады. Нейрови-
зуализацияда, төмөнкү кабаттагы (1.5 Тесла) жана жогорку МРТда (3
Тесла) жана башка режимдерде мээ структураларында ишемия очокто
ру менен сүрөттөр алынган эмес.Мээ тамырларынын ангиографиясы
оң жактагы асанын толук эмес трифуркациясынын түрү боюнча айлана
нын Виллизив түзүлүшүнүн өнүгүү вариантын аныктады, ал бул невро
логиялык симптоматологиянын өнүгүшүнө алып келиши мүмкүн эмес,
анткени болгон симптоматология бул локализацияга туура келген эмес. Жыйынтыгы. Курч ишемиялык инсульт менен ооруган бейтаптарды
тромболиз жана эндоваскулярдык тромбэктомия менен дарылоо
мүмкүнчүлүктөрүн колдон чыгарбоо үчүн клиниктер курч ишемияны
аныктоо үчүн учурдагы диагностикалык сезгичтиктин чектөөлөрүн
түшүнүшү өтө маанилүү.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Таиров Б.М., Маанаев Т.И., Нарбеков И.М., Токтомаметова А.У.
Беттер:
25-30
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Ушул макаланын авторлору таажы сымал вирус козгогон илдеттин мээ инсультунун ( мээге кан жетпей же кан уюп калуу оорусу) клиникалык өзгөрүүлөрүнө жана бул оорунун (мээ инсультунун)пайда болушуна (патогене-
зине) тийгизген таасирлери тууралуу илимий изилдөөлөрдүн жыйынтыктарын жарыялаган бир топ эмгектерге жетиштүү түрдө сереп салышып, талдап чыгышты. Бул талданган эмгектерде Covid 19 илдетинин мээ инсуль-
тунун патогенетикалык механизмин күчөтүсү белгиленген. Инфекцияга туш болуп мээ инсультуна кабылган жаш аялдын оору мезгили атайын байкоого алынган,белгилеп кетсек, бул оорулуунун эч кандай эски дарттары болбогон. Андан башка, көптөгөн изилдөөлөрдө мээ дарттарына чалдыгып калуу коркунучу бар адамдарда кан
жетпей калуу оорусу (ишемия) азайгандыгы көрсөтүлгөн.
зине) тийгизген таасирлери тууралуу илимий изилдөөлөрдүн жыйынтыктарын жарыялаган бир топ эмгектерге жетиштүү түрдө сереп салышып, талдап чыгышты. Бул талданган эмгектерде Covid 19 илдетинин мээ инсуль-
тунун патогенетикалык механизмин күчөтүсү белгиленген. Инфекцияга туш болуп мээ инсультуна кабылган жаш аялдын оору мезгили атайын байкоого алынган,белгилеп кетсек, бул оорулуунун эч кандай эски дарттары болбогон. Андан башка, көптөгөн изилдөөлөрдө мээ дарттарына чалдыгып калуу коркунучу бар адамдарда кан
жетпей калуу оорусу (ишемия) азайгандыгы көрсөтүлгөн.
АЛДЫҢКЫ
Авторлор:
Мамытова Э.М.
Беттер:
8-15
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
COVID-19 дем алуу жолдорунун жабыркашы жана башка органдар менен тутумдардын жабыркашы менен
мүнөздөлөт. Анын бирден бир көбүрөөк клиникалык көрүнүштөрүнүн бири неврологиялык симптомдор. Бай-
коодо бүгүнкү күндө COVID-19дун эң белгилүүсү болуп, неврологиялык жабыркоолор көрсөтүлгөн. Эң көп
неврологиялык көрүнүштөрдүн ичинен миалгия, баш оору, энцефалопатия, баш айлануу, дизгевзия жана аносмия
белгиленет. Менингит, энцефалит, энцефаломиелит, геморрагиялык некроздоочу энцефалопатия жана Гийен-
Барре синдрому сыяктуу башка абалдарды беригип татаалдашкан COVID-19ге киргизсе болот. Кабылдагыч
AПФ 2 менен SARS-CoV2 байланышынын жогорку окшоштугунун негизинде болгон ортомчу нейроинвазия
COVID-19дун негизинде жатуучу патофизиологиялык аспектилер келтирилген.
мүнөздөлөт. Анын бирден бир көбүрөөк клиникалык көрүнүштөрүнүн бири неврологиялык симптомдор. Бай-
коодо бүгүнкү күндө COVID-19дун эң белгилүүсү болуп, неврологиялык жабыркоолор көрсөтүлгөн. Эң көп
неврологиялык көрүнүштөрдүн ичинен миалгия, баш оору, энцефалопатия, баш айлануу, дизгевзия жана аносмия
белгиленет. Менингит, энцефалит, энцефаломиелит, геморрагиялык некроздоочу энцефалопатия жана Гийен-
Барре синдрому сыяктуу башка абалдарды беригип татаалдашкан COVID-19ге киргизсе болот. Кабылдагыч
AПФ 2 менен SARS-CoV2 байланышынын жогорку окшоштугунун негизинде болгон ортомчу нейроинвазия
COVID-19дун негизинде жатуучу патофизиологиялык аспектилер келтирилген.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Абдиразаков Н.А., Камчыбекова Т. К., Аманбеков Э.Б., Байызбекова Д.А.
Беттер:
35-42
Полный текст:
Киришүү. Өлкөдө режимдик чектөө чаралары киргизилди. 16-март, 2020-жыл, жалпысынан 47 күнгө
созулду. Жаңы коронавирустук инфекциянын активдүү жайылуу мезгилинде калкка амбулатордук деңгээлде кызмат көрсөтүү, анын ичинде акушердик жана гинекологиялык кызматтарды көрсөтүүнүн олуттуу кыскарышы байкалган.
Изилдөөнүн максаты - аялдарга акушердик жана гинекологиялык кызматтарды көрсөтүүгө COVID-19 таасирин
изилдөө.
Материалдар жана ыкмалар. Маалыматтарды талдоонун негизинде, COVID-19 пандемиясы жана чектөө чараларын киргизүү аялдардын акушердик жана гинекологиялык кызмат көрсөтүүлөр үчүн саламаттыкты сактоо
уюмдарына барууларынын азайышына таасирин тийгизди. Улуттук статистикалык комитеттин жана Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлигинин Электрондук саламаттыкты сактоо борборунун маалыматы
боюнча, 2020-жылы энелердин өлүмүнүн көрсөткүчү экстрагениталдык себептерден (анын ичинде COVID-19)
жана энелердин өлүмүнүн көрсөткүчү олуттуу өскөн. акушердик жана гинекологиялык кызмат көрсөтүүлөр жана
кош бойлуу аялдардын өз убагында алынбагандыгы. Ситуациялык анализдин жыйынтыгы. Маалыматтарды талдоонун негизинде, COVID-19 пандемиясы жана чектөө чараларын киргизүү аялдардын акушердик жана гинекологиялык кызмат көрсөтүүлөр үчүн саламаттыкты сактоо уюмдарына барууларынын азайышына таасирин
тийгизди.
Жыйынтыктар жана аларды талкуулоо. Кош бойлуулуктун татаалдашы менен, тукумсуздукту, этек кирдин бузулушун дарылоо боюнча кызматтарды алуу. COVID-19 пандемиясы энелердин өлүмүнүн көрсөткүчүнө таасирин
тийгизди. Акыркы жылдарда, 2019-жылга чейин энелердин өлүмүнүн көрсөткүчү төмөндөгөн болсо, 2020-жылы
көрсөткүч 45, 6%га өскөн. Экстрагениталдык оорулардан каза болгон энелердин саны дээрлик эки эсеге өстү.
Акушердик жана гинекологиялык кызматтардын жетишсиздигинен, өз убагында каттоодон өтпөгөндүктөн, энелердин өлүмүнүн көрсөткүчүнүн көбөйүшү да мүмкүн. Кош бойлуулук учурунда каза болгондордун үлүшү
11,7%га жана бойдон алдыруудан 0,7%га (кылмыштуу бойдон алдыруулар 50% жана жасалма бойдон калуулар
50%), 4,5% жатындын үзүлүшүнө байланыштуу болгон. Эл аралык изилдөөлөргө ылайык, катышуучулардын
75,2% кош бойлуулукту пландаштырышкан эмес, бул, сыягы, COVID-19 менен күрөшүү боюнча чектөө чаралары
учурунда түзүлгөн экономикалык кырдаалга байланыштуу. Кыргызстанда изилдөө көрсөткөндөй, COVID-19 кош
бойлуу болбоо чечимине 26,27% таасир эткен. Ошондой эле чектөө чаралары киргизилгенден берки экономикалык абалдын начарлашы үй-бүлөнү пландаштыруу боюнча чечимдерге олуттуу таасирин тийгизген жана балалуу
болбогон респонденттердин 4,58% учурдагы COVID-19 пандемиянын коркунучунан улам баланын төрөлүшүн
кийинкиге калтыруу керек деп эсептешкен.
созулду. Жаңы коронавирустук инфекциянын активдүү жайылуу мезгилинде калкка амбулатордук деңгээлде кызмат көрсөтүү, анын ичинде акушердик жана гинекологиялык кызматтарды көрсөтүүнүн олуттуу кыскарышы байкалган.
Изилдөөнүн максаты - аялдарга акушердик жана гинекологиялык кызматтарды көрсөтүүгө COVID-19 таасирин
изилдөө.
Материалдар жана ыкмалар. Маалыматтарды талдоонун негизинде, COVID-19 пандемиясы жана чектөө чараларын киргизүү аялдардын акушердик жана гинекологиялык кызмат көрсөтүүлөр үчүн саламаттыкты сактоо
уюмдарына барууларынын азайышына таасирин тийгизди. Улуттук статистикалык комитеттин жана Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлигинин Электрондук саламаттыкты сактоо борборунун маалыматы
боюнча, 2020-жылы энелердин өлүмүнүн көрсөткүчү экстрагениталдык себептерден (анын ичинде COVID-19)
жана энелердин өлүмүнүн көрсөткүчү олуттуу өскөн. акушердик жана гинекологиялык кызмат көрсөтүүлөр жана
кош бойлуу аялдардын өз убагында алынбагандыгы. Ситуациялык анализдин жыйынтыгы. Маалыматтарды талдоонун негизинде, COVID-19 пандемиясы жана чектөө чараларын киргизүү аялдардын акушердик жана гинекологиялык кызмат көрсөтүүлөр үчүн саламаттыкты сактоо уюмдарына барууларынын азайышына таасирин
тийгизди.
Жыйынтыктар жана аларды талкуулоо. Кош бойлуулуктун татаалдашы менен, тукумсуздукту, этек кирдин бузулушун дарылоо боюнча кызматтарды алуу. COVID-19 пандемиясы энелердин өлүмүнүн көрсөткүчүнө таасирин
тийгизди. Акыркы жылдарда, 2019-жылга чейин энелердин өлүмүнүн көрсөткүчү төмөндөгөн болсо, 2020-жылы
көрсөткүч 45, 6%га өскөн. Экстрагениталдык оорулардан каза болгон энелердин саны дээрлик эки эсеге өстү.
Акушердик жана гинекологиялык кызматтардын жетишсиздигинен, өз убагында каттоодон өтпөгөндүктөн, энелердин өлүмүнүн көрсөткүчүнүн көбөйүшү да мүмкүн. Кош бойлуулук учурунда каза болгондордун үлүшү
11,7%га жана бойдон алдыруудан 0,7%га (кылмыштуу бойдон алдыруулар 50% жана жасалма бойдон калуулар
50%), 4,5% жатындын үзүлүшүнө байланыштуу болгон. Эл аралык изилдөөлөргө ылайык, катышуучулардын
75,2% кош бойлуулукту пландаштырышкан эмес, бул, сыягы, COVID-19 менен күрөшүү боюнча чектөө чаралары
учурунда түзүлгөн экономикалык кырдаалга байланыштуу. Кыргызстанда изилдөө көрсөткөндөй, COVID-19 кош
бойлуу болбоо чечимине 26,27% таасир эткен. Ошондой эле чектөө чаралары киргизилгенден берки экономикалык абалдын начарлашы үй-бүлөнү пландаштыруу боюнча чечимдерге олуттуу таасирин тийгизген жана балалуу
болбогон респонденттердин 4,58% учурдагы COVID-19 пандемиянын коркунучунан улам баланын төрөлүшүн
кийинкиге калтыруу керек деп эсептешкен.
АЛДЫН АЛУУ МЕДИЦИНАСЫ
Авторлор:
Алтымышева Н.А., Токтогонова А.А., Исмаилова А.Дж., Шейшеева Н.А.
Беттер:
44-48
Полный текст:
COVID-19 пандемиясы акыркы 10 жыл ичинде дүйнө жүзү боюнча кургак учукка каршы күрөштө жетишилген ийгиликтерди олуттуу түрдө жокко чыгарды. 2019-жылга салыштырмалуу 2020-жылы кургак учукту
дарылоо кызматтарынын чектелиши, кургак учукка каршы кызмат көрсөтүүлөрдү жана программаларды каржылоонун кыскарышынан бардык курактагы кургак учук менен ооругандарды, кѳп дарыларга туруктуу кургак учук
менен жабыркаган ооруларды аныктоолордун 40% чейин, ошондой эле тиричилик байланышта болгондорго жана
ВИЧ-инфекциясы менен жашаган адамдар арасында кургак учуктун алдын ала дарылоонун көрсөткүчүнүн кыскарышына алып келди. Мындан тышкары кургак учукка каршы күрөшүү кызматынын кызматкерлери башка
функцияларга бөлүштүрүлдү. Дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюмунун маалыматы боюнча: жыл сайын дүйнөдө
кургак учуктун 8 миллион жаңы учуру катталат, 2 миллион бейтап каза болот. Бул тенденция улана берсе,
көптөгөн эксперттер COVID-19 пандемиясы кургак учук боюнча эпидемиологиялык абалдын начарлашына алып
келиши мүмкүн деп кооптонуусун билдиришүүдө. 2020-жылы жүргүзүлгөн изилдөөлөр көрсөткөндөй, эгерде
дүйнө жүзү боюнча COVID-19 пандемиясы 6 айдын ичинде кургак учуктун күтүлгөн көрсөткүчтөрүн 25%
төмөндөтсө, кургак учуктан каза болгондордун cаны 26%га өсүшүн күтсө болот, бул бизди кургак учуктан өлүмгө
учураган 2012-жылдагы көрсөткүчкө кайтарат. 2020-жылы кургак учукту дарылоо 2019-жылга салыштырмалуу
21% кыскарган. 2020-жылы жүргүзүлгөн алгачкы божомолдоонун негизинде 2020-2025-жылдар аралыгында Кургак учуктан COVID-19 пандемиясынын түздөн-түз кесепетинин негизинде 1,4 миллионго көп адам өлөт, бул
башка инфекциялардан алда канча көп. Мунун баары беш жыл мурда жетишилген кургак учук боюнча глобалдык
кырдаалды начарлатат жана 2030-жылга чейин кургак учук менен күрөшүү боюнча дүйнөлүк лидерлер койгон
максатка жетүүго күмөн жаратат.
Изилдөөүн максаты. Пандемия учурунда кургак учук менен ооругандардын абалына сереп салуу.
Материалдар жана ыкмалар. Ооруну каттоо боюнча статистикалык маалымат кургак учукка COVID-19 таасирин
изилдөө үчүн негизги материалдар болгон. Ыкмалары – статисттик, эпидемиологиялык.
Натыйжалары. 2020-жылы Кыргызстанда, ошондой эле бүткүл дүйнөдө кургак учуктун аныкталышы олуттуу
төмөндөдү. Адистердин айтымында, жаңы оорулардын саны оорунун позициясын жоготуп жаткандыктан эмес,
бардык учурлар аныкталбагандыктан азайган. Мындан улам, жакынкы жылдарда оорунун саны көбөйүшү
мүмкүн деп айтууга толук негиз бар. Бул тууралуу жана Кыргызстанда кургак учук оорусун аныктоо кыйын болгон 2020-жылы кандай сабактар алынганы тууралуу маалымат камтылган.
Жыйынтыгы. Жаңы COVID-19 инфекциясы кургак учук боюнча кооптонууну күчөттү. КОВИД-19 фонунда кургак учук оорусунун жайылышы боюнча эпидемиялык кырдаал начарлашы мүмкүн. Бул көйгөй кургак учук инфекциясына терс таасирин тийгизиши мүмкүн.
дарылоо кызматтарынын чектелиши, кургак учукка каршы кызмат көрсөтүүлөрдү жана программаларды каржылоонун кыскарышынан бардык курактагы кургак учук менен ооругандарды, кѳп дарыларга туруктуу кургак учук
менен жабыркаган ооруларды аныктоолордун 40% чейин, ошондой эле тиричилик байланышта болгондорго жана
ВИЧ-инфекциясы менен жашаган адамдар арасында кургак учуктун алдын ала дарылоонун көрсөткүчүнүн кыскарышына алып келди. Мындан тышкары кургак учукка каршы күрөшүү кызматынын кызматкерлери башка
функцияларга бөлүштүрүлдү. Дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюмунун маалыматы боюнча: жыл сайын дүйнөдө
кургак учуктун 8 миллион жаңы учуру катталат, 2 миллион бейтап каза болот. Бул тенденция улана берсе,
көптөгөн эксперттер COVID-19 пандемиясы кургак учук боюнча эпидемиологиялык абалдын начарлашына алып
келиши мүмкүн деп кооптонуусун билдиришүүдө. 2020-жылы жүргүзүлгөн изилдөөлөр көрсөткөндөй, эгерде
дүйнө жүзү боюнча COVID-19 пандемиясы 6 айдын ичинде кургак учуктун күтүлгөн көрсөткүчтөрүн 25%
төмөндөтсө, кургак учуктан каза болгондордун cаны 26%га өсүшүн күтсө болот, бул бизди кургак учуктан өлүмгө
учураган 2012-жылдагы көрсөткүчкө кайтарат. 2020-жылы кургак учукту дарылоо 2019-жылга салыштырмалуу
21% кыскарган. 2020-жылы жүргүзүлгөн алгачкы божомолдоонун негизинде 2020-2025-жылдар аралыгында Кургак учуктан COVID-19 пандемиясынын түздөн-түз кесепетинин негизинде 1,4 миллионго көп адам өлөт, бул
башка инфекциялардан алда канча көп. Мунун баары беш жыл мурда жетишилген кургак учук боюнча глобалдык
кырдаалды начарлатат жана 2030-жылга чейин кургак учук менен күрөшүү боюнча дүйнөлүк лидерлер койгон
максатка жетүүго күмөн жаратат.
Изилдөөүн максаты. Пандемия учурунда кургак учук менен ооругандардын абалына сереп салуу.
Материалдар жана ыкмалар. Ооруну каттоо боюнча статистикалык маалымат кургак учукка COVID-19 таасирин
изилдөө үчүн негизги материалдар болгон. Ыкмалары – статисттик, эпидемиологиялык.
Натыйжалары. 2020-жылы Кыргызстанда, ошондой эле бүткүл дүйнөдө кургак учуктун аныкталышы олуттуу
төмөндөдү. Адистердин айтымында, жаңы оорулардын саны оорунун позициясын жоготуп жаткандыктан эмес,
бардык учурлар аныкталбагандыктан азайган. Мындан улам, жакынкы жылдарда оорунун саны көбөйүшү
мүмкүн деп айтууга толук негиз бар. Бул тууралуу жана Кыргызстанда кургак учук оорусун аныктоо кыйын болгон 2020-жылы кандай сабактар алынганы тууралуу маалымат камтылган.
Жыйынтыгы. Жаңы COVID-19 инфекциясы кургак учук боюнча кооптонууну күчөттү. КОВИД-19 фонунда кургак учук оорусунун жайылышы боюнча эпидемиялык кырдаал начарлашы мүмкүн. Бул көйгөй кургак учук инфекциясына терс таасирин тийгизиши мүмкүн.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
Авторлор:
Мамытова Э.М., Убарик к. Ж.
Беттер:
143-148
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
COVID-19 инфекциясы менен жабыркаган бейтаптарда инсульттун пайда болушу салыштырмалуу
сейрек кездешет, бирок маанилүү прогностикалык маркер жана абалдын оордугунун көрсөткүчү. Бул кыскача
карап чыгууда, КОВИД 19 оорусунда чоң тамырлардын бүтөлүп калуусун пайда болуп, тамырлардын нейрови-
зуализациялык тромбосезгенишин көрсөтүп, ишемиялык инсульт оорунун башталышында жана ошондой эле
кошумча оорулары жок жаш курактагы пациенттерде пайда болушу мүмкүн экени аныкталып турат. COVID-19
менен ооруган бейтаптарда инсульттун өнүгүшүнүн негизин түзгөн механизмдер COVID-19 жок пациенттерде
адаттагыдай эле инсультту пайда кылчу кооптуу факторлору менен да, бул системалуу оорунун фонунда инфек-
циядан келип чыккан коагулопатиянын өнүгүшү жана коронавирустук инфекцияга мүнөздүү сезгенүү реакциясы
менен да байланыштуу болушу мүмкүн.
сейрек кездешет, бирок маанилүү прогностикалык маркер жана абалдын оордугунун көрсөткүчү. Бул кыскача
карап чыгууда, КОВИД 19 оорусунда чоң тамырлардын бүтөлүп калуусун пайда болуп, тамырлардын нейрови-
зуализациялык тромбосезгенишин көрсөтүп, ишемиялык инсульт оорунун башталышында жана ошондой эле
кошумча оорулары жок жаш курактагы пациенттерде пайда болушу мүмкүн экени аныкталып турат. COVID-19
менен ооруган бейтаптарда инсульттун өнүгүшүнүн негизин түзгөн механизмдер COVID-19 жок пациенттерде
адаттагыдай эле инсультту пайда кылчу кооптуу факторлору менен да, бул системалуу оорунун фонунда инфек-
циядан келип чыккан коагулопатиянын өнүгүшү жана коронавирустук инфекцияга мүнөздүү сезгенүү реакциясы
менен да байланыштуу болушу мүмкүн.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
Авторлор:
Бейшембаев М.И., Азизова М.А., Балпаев У.Д., Курбанова К.А.
Беттер:
157-163
Полный текст:
Киришүү. Өпкөнүн залалдуу шишиктери дүйнө жүзү боюнча онкологиялык оорулардан өлүмгө алып келүүчү эң негизги себеп болуп эсептелет. Дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюмунун (ДСУ) статистикасына
ылайык, жыл сайын 2,21 миллион адамда өпкөнүн залалдуу шишиктери аныкталат (бул жалпы онкологиялык оорулардын 14% түзөт),
жана 1,79 миллион адам бул оорудан каза болот (жалпы өлүмдөрдүн 15,7%). SARS-CoV-2 коронавирус пандемиясынын жайылышы өпкөнүн залалдуу шишиктери менен жабыркаган бейтаптарга медициналык жардам көрсөтүүдө олуттуу кыйынчылыктарды жаратты. Өпкөнүн залалдуу шишиктери менен жабыркаган бейтаптарда ооруга байланыштуу, ошондой эле жүргүзүлгөн дарылоо ыкмаларынан улам иммунитет кескин төмөндөйт. Бул COVID-19га карата организмдин сезимталдыгын жогорулатат жана оорунун оор түрлөрүнүн чыгуу коркунучун көбөйтөт. Демек, ар кандай онкологиялык оорулары жана башка коштоочу оорулары бар адамдар оорунун оор түрүнө кабылганда тобокелдикке көбүрөөк дуушар болушат. Бул обзордо адамдын коронавирусунун, анын ичинде SARS-CoV-2нин келип чыгышы жана эволюциясы тууралуу дүйнөлүк илимий адабияттардын маалыматтары берилет. Ошондой эле оорунун жүрүшүн татаалданткан жана прогнозду начарлаткан тобокелдик факторлору, коштоочу оорулардын кесепеттери каралат. Мындан тышкары, SARS-CoV-2нин эволюция сынын COVID-19 диагностикасына тийгизген таасири талданат. Ошондуктан медициналык коомчулук келечектеги коронавирус инфекциясынын жаңы варианттарына жана чыгышына даяр болушу керек. Изилдөөнүн максаты. Адамдын коронавирусунун, айрыкча SARS-CoV-2нин жана анын варианттарынын өпкөнүн залалдуу шишиктеринин диагностикасына, клиникалык жүрүшүнө жана прогнозуна тийгизген таасирин изилдөө. Материалдар жана ыкмалар. Адамдын коронавирусунун келип чыгышы жана эволюциясы, анын ичинде SARS-CoV-2 жана анын варианттары боюнча дүйнөлүк илимий адабияттардын маалыматтары кенен изилденген. Натыйжалар жана талкуулоолор. Илимий адабияттардын жана жүргүзүлгөн изилдөөлөрдүн негизинде COVID-19 пандемиясы онкологиялык оорулар, айрыкча өпкөнүн залалдуу шишиктери менен жабыркаган бейтаптардын диагностикасына жана дарылоосуна олуттуу таасирин тийгизгени аныкталды. Негизги көйгөй коронавирус пневмониясын жана өпкөнүн залалдуу шишиктерин дифференциалдык диагностикалоонун татаалдыгы, ошондой эле иммунитети начар бейтаптарда оорунун оор жүрүшү болду. Кошумча чектөө чаралары жана медициналык тактикадагы өзгөрүүлөр, мисалы, дистанттык консультацияларга өтүү, операцияларды жана скринингдик процедураларды кийинкиге калтыруу абалды начарлатты. Жыйынтык. Чет элдик адабияттардын жана жүргүзүлгөн изилдөөлөрдүн маалыматы боюнча COVID-19 пандемиясы өпкөнүн залалдуу шишиктери менен жабыркаган бейтаптарды дарылоо жана алардын прогнозуна терс таасирин тийгизген. Медициналык коомчулук келечектеги пандемияларга өз убагында жооп кайтаруу үчүн бул тажрыйбаны эске
алышы керек. Өзгөчө көңүл онкологиялык ооруларды жаңы инфекциянын чыгышы шарттарында диагностикалоо жана дарылоо стратегияларын иштеп чыгууга бурулушу зарыл.
ылайык, жыл сайын 2,21 миллион адамда өпкөнүн залалдуу шишиктери аныкталат (бул жалпы онкологиялык оорулардын 14% түзөт),
жана 1,79 миллион адам бул оорудан каза болот (жалпы өлүмдөрдүн 15,7%). SARS-CoV-2 коронавирус пандемиясынын жайылышы өпкөнүн залалдуу шишиктери менен жабыркаган бейтаптарга медициналык жардам көрсөтүүдө олуттуу кыйынчылыктарды жаратты. Өпкөнүн залалдуу шишиктери менен жабыркаган бейтаптарда ооруга байланыштуу, ошондой эле жүргүзүлгөн дарылоо ыкмаларынан улам иммунитет кескин төмөндөйт. Бул COVID-19га карата организмдин сезимталдыгын жогорулатат жана оорунун оор түрлөрүнүн чыгуу коркунучун көбөйтөт. Демек, ар кандай онкологиялык оорулары жана башка коштоочу оорулары бар адамдар оорунун оор түрүнө кабылганда тобокелдикке көбүрөөк дуушар болушат. Бул обзордо адамдын коронавирусунун, анын ичинде SARS-CoV-2нин келип чыгышы жана эволюциясы тууралуу дүйнөлүк илимий адабияттардын маалыматтары берилет. Ошондой эле оорунун жүрүшүн татаалданткан жана прогнозду начарлаткан тобокелдик факторлору, коштоочу оорулардын кесепеттери каралат. Мындан тышкары, SARS-CoV-2нин эволюция сынын COVID-19 диагностикасына тийгизген таасири талданат. Ошондуктан медициналык коомчулук келечектеги коронавирус инфекциясынын жаңы варианттарына жана чыгышына даяр болушу керек. Изилдөөнүн максаты. Адамдын коронавирусунун, айрыкча SARS-CoV-2нин жана анын варианттарынын өпкөнүн залалдуу шишиктеринин диагностикасына, клиникалык жүрүшүнө жана прогнозуна тийгизген таасирин изилдөө. Материалдар жана ыкмалар. Адамдын коронавирусунун келип чыгышы жана эволюциясы, анын ичинде SARS-CoV-2 жана анын варианттары боюнча дүйнөлүк илимий адабияттардын маалыматтары кенен изилденген. Натыйжалар жана талкуулоолор. Илимий адабияттардын жана жүргүзүлгөн изилдөөлөрдүн негизинде COVID-19 пандемиясы онкологиялык оорулар, айрыкча өпкөнүн залалдуу шишиктери менен жабыркаган бейтаптардын диагностикасына жана дарылоосуна олуттуу таасирин тийгизгени аныкталды. Негизги көйгөй коронавирус пневмониясын жана өпкөнүн залалдуу шишиктерин дифференциалдык диагностикалоонун татаалдыгы, ошондой эле иммунитети начар бейтаптарда оорунун оор жүрүшү болду. Кошумча чектөө чаралары жана медициналык тактикадагы өзгөрүүлөр, мисалы, дистанттык консультацияларга өтүү, операцияларды жана скринингдик процедураларды кийинкиге калтыруу абалды начарлатты. Жыйынтык. Чет элдик адабияттардын жана жүргүзүлгөн изилдөөлөрдүн маалыматы боюнча COVID-19 пандемиясы өпкөнүн залалдуу шишиктери менен жабыркаган бейтаптарды дарылоо жана алардын прогнозуна терс таасирин тийгизген. Медициналык коомчулук келечектеги пандемияларга өз убагында жооп кайтаруу үчүн бул тажрыйбаны эске
алышы керек. Өзгөчө көңүл онкологиялык ооруларды жаңы инфекциянын чыгышы шарттарында диагностикалоо жана дарылоо стратегияларын иштеп чыгууга бурулушу зарыл.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Сопуев А.А., Белеков Т.Ж., Эрнисова М.Э., Атакозиев А.Т., Ормонов М.К.
Беттер:
68-73
Полный текст:
Киришүү. Пандемия учурунда дүйнө жүзү боюнча саламаттыкты сак-
тоо системалары инфекциялык көзөмөлдүн күчөшүнөн, бейтаптарды
жана медициналык персоналды коргоонун айрым чараларын сактоо за-
рылдыгынан улам кайра түзүлдү. Пневмония менен ооруган бейтаптар
үчүн көптөгөн стационарлар жайгаштырылып, медициналык кызмат-
керлер жаңы инфекция менен күрөшүүгө бөлүштүрүлдү. Коронавиру-
стук инфекция менен ооругандардын саны күн сайын көбөйүп жатты,
бирок бул бейтаптардын курч хирургиялык абалынын жыштыгына таа-
сирин тийгизген жок, Бул түзүлгөн кырдаалда медициналык жардам
көрсөтүүнүн татаалдыгын күчөттү.
Изилдөөнүн максаты. Шашылыш хирургиялык жардам көрсөтүү
боюнча пандемиялык-19 таасирин иликтөө.
Материалдар жана методдор. Изилдөө Улуттук хирургия борборунун
базасында жайгаштырылган COVID-19 жана курч хирургиялык пато-
логия менен ооругандар бөлүмүндө жүргүзүлдү. Пандемия учурунда,
2018-жылдын 18-мартынан 2020-майына чейин жана өткөн жылдын
ошол эле мезгилинде, Улуттук хирургия борборунда шашылыш опе-
рация жасалган жана консервативдүү дарыланган бейтаптардын та-
рыхы ретроспективдүү түрдө каралды. Жалпысынан 271 бейтап
изилдөөгө киргизилген. Контролдук топтогу операция жасалган оору-
луулардын саны (157) жана негизги топ (114).
Натыйжалар жана талкуулар. Пандемия учурунда серед-19 адамдар-
дын ооруп калуудан коркуусу ооруканага жаткырууну азайтты. Панде-
мия тобунда жалпысынан 114 бейтапка 2 айлык мөөнөттө шашылыш
операция жасалган. 2-жылдын ушул эле мезгилиндеги 2019 айдын
ичинде биз бул санды 157 деп аныктадык. Операциялардын кичи топ-
торун талдоодо, топтордун ортосунда ашказан-ичеги канынан, мезен-
териялык ишемиядан жана ашказан-ичеги тешилишинен операция
жасалган бейтаптардын жыштыгында эч кандай статистикалык айырма
болгон эмес. Жыйынтыгы. Бул изилдөөнүн натыйжалары ушул жана ушул сыяктуу
пандемия мезгилинде же кадимки убакта хирургиялык өзгөчө кырда-
алдарда консервативдик же амбулатордук жол менен башкарыла турган
бейтаптарды аныктоодо пайдалуу болушу мүмкүн.
тоо системалары инфекциялык көзөмөлдүн күчөшүнөн, бейтаптарды
жана медициналык персоналды коргоонун айрым чараларын сактоо за-
рылдыгынан улам кайра түзүлдү. Пневмония менен ооруган бейтаптар
үчүн көптөгөн стационарлар жайгаштырылып, медициналык кызмат-
керлер жаңы инфекция менен күрөшүүгө бөлүштүрүлдү. Коронавиру-
стук инфекция менен ооругандардын саны күн сайын көбөйүп жатты,
бирок бул бейтаптардын курч хирургиялык абалынын жыштыгына таа-
сирин тийгизген жок, Бул түзүлгөн кырдаалда медициналык жардам
көрсөтүүнүн татаалдыгын күчөттү.
Изилдөөнүн максаты. Шашылыш хирургиялык жардам көрсөтүү
боюнча пандемиялык-19 таасирин иликтөө.
Материалдар жана методдор. Изилдөө Улуттук хирургия борборунун
базасында жайгаштырылган COVID-19 жана курч хирургиялык пато-
логия менен ооругандар бөлүмүндө жүргүзүлдү. Пандемия учурунда,
2018-жылдын 18-мартынан 2020-майына чейин жана өткөн жылдын
ошол эле мезгилинде, Улуттук хирургия борборунда шашылыш опе-
рация жасалган жана консервативдүү дарыланган бейтаптардын та-
рыхы ретроспективдүү түрдө каралды. Жалпысынан 271 бейтап
изилдөөгө киргизилген. Контролдук топтогу операция жасалган оору-
луулардын саны (157) жана негизги топ (114).
Натыйжалар жана талкуулар. Пандемия учурунда серед-19 адамдар-
дын ооруп калуудан коркуусу ооруканага жаткырууну азайтты. Панде-
мия тобунда жалпысынан 114 бейтапка 2 айлык мөөнөттө шашылыш
операция жасалган. 2-жылдын ушул эле мезгилиндеги 2019 айдын
ичинде биз бул санды 157 деп аныктадык. Операциялардын кичи топ-
торун талдоодо, топтордун ортосунда ашказан-ичеги канынан, мезен-
териялык ишемиядан жана ашказан-ичеги тешилишинен операция
жасалган бейтаптардын жыштыгында эч кандай статистикалык айырма
болгон эмес. Жыйынтыгы. Бул изилдөөнүн натыйжалары ушул жана ушул сыяктуу
пандемия мезгилинде же кадимки убакта хирургиялык өзгөчө кырда-
алдарда консервативдик же амбулатордук жол менен башкарыла турган
бейтаптарды аныктоодо пайдалуу болушу мүмкүн.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Киришүү. Учурда COVID-19 пандемиясы дүйнө жүзү боюнча саламаттыкты сактоо системалары үчүн негизги көйгөйлөрдүн бири болуп саналат. Пандемия учурунда сактык чаралары катары социалдык алыстоо, үйдөн обочолонуу жана амбулатордук кайрылуулардын кыскарышы сексуалдык жана репродуктивдүү ден соолук (СРД) кызматтарынын үзгүлтүккө учурашына алып келди. Тарыхый тажрыйба көрсөткөндөй, пандемия калктын репродуктивдүү ден соолугуна, өзгөчө аялдардын репродуктивдүү ден соолугуна олуттуу таасирин тийгизиши мүмкүн.
Материалдар жана ыкмалар. COVID-19 менен күрөшүү боюнча иш-чаралардын аткарылышы аялдардын репродуктивдүү ден соолугуна кандай таасир этиши мүмкүн экендигин баалоо үчүн биз ар кандай булактардан алынган маалыматтарды чогулттук: Улуттук статистикалык комитет (Кыргыз Республикасынын Улуттук статистика комитети), Электрондук ден соолук борбору (ЭДБ) Саламаттыкты сактоо министрлигине караштуу Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлигинин оорулардын алдын алуу жана мамлекеттик санитардык-эпидемиологиялык көзөмөл департаменти (ОААжМСЭКД) жана башка ачык маалымат булактары. Ошондой эле Кыргызстанда жана дүйнө жүзү боюнча COVID-19 пандемиясынын аялдардын репродук тивдүү ден соолугуна тийгизген таасирине байланыштуу илимий изилдөөлөргө жана маалыматтарга сереп салынды.Изилдөөлөр Pub Med, Google Scholar жана Кыргызстандын Улуттук медициналык китепканасынын маалымат базалары аркылуу аныкталган.
Жыйынтыктары жана талкуулоо. Колдо болгон маалыматтарды талдоонун натыйжасында COVID-19 пандемиясы Кыргызстандагы аялдардын репродуктивдүү ден соолугуна олуттуу таасирин тийгизгени белгилүү болду. Пандемия маалында медициналык жардамдын жеткиликтүүлүгү аялдардын репродуктивдүү ден соолугуна да таасирин тийгизген. Көптөгөн аялдар контрацепция жана медициналык жардам сыяктуу керектүү медициналык жардам алууда кыйынчылыктарга туш болушкан. Улуттук статистикалык комитеттин маалыматы бою нча, энелердин өлүмүнүн деңгээлинде Кыргызстан боюнча да, анын айрым аймактарында да олуттуу өзгөрүүлө болгон.
Корутунду. Колдо болгон маалыматтардын анализи COVID-19 аялдардын репродуктивдүү ден соолугуна түз жана кыйыр таасирин тийгизенин тастыктады. Кош бойлуу аялдардын COVID-19дан өлүмү өлкөдөгү энелердин өлүмүнүн жалпы көрсөткүчүн статистикалык жактан олуттуу өзгөрттү. Пандемия ошондой эле контрацепция боюнча кеңеш берүү, каалабаган кош бойлуулукту коопсуз токтотуу, кош бойлуулуктун кыйынчылыктарын диагностикалоо жана дарылоо сыяктуу медициналык кызматтардын жеткиликтүүлүгүнүн кыскарышына да таасирин тийгизди.
Материалдар жана ыкмалар. COVID-19 менен күрөшүү боюнча иш-чаралардын аткарылышы аялдардын репродуктивдүү ден соолугуна кандай таасир этиши мүмкүн экендигин баалоо үчүн биз ар кандай булактардан алынган маалыматтарды чогулттук: Улуттук статистикалык комитет (Кыргыз Республикасынын Улуттук статистика комитети), Электрондук ден соолук борбору (ЭДБ) Саламаттыкты сактоо министрлигине караштуу Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлигинин оорулардын алдын алуу жана мамлекеттик санитардык-эпидемиологиялык көзөмөл департаменти (ОААжМСЭКД) жана башка ачык маалымат булактары. Ошондой эле Кыргызстанда жана дүйнө жүзү боюнча COVID-19 пандемиясынын аялдардын репродук тивдүү ден соолугуна тийгизген таасирине байланыштуу илимий изилдөөлөргө жана маалыматтарга сереп салынды.Изилдөөлөр Pub Med, Google Scholar жана Кыргызстандын Улуттук медициналык китепканасынын маалымат базалары аркылуу аныкталган.
Жыйынтыктары жана талкуулоо. Колдо болгон маалыматтарды талдоонун натыйжасында COVID-19 пандемиясы Кыргызстандагы аялдардын репродуктивдүү ден соолугуна олуттуу таасирин тийгизгени белгилүү болду. Пандемия маалында медициналык жардамдын жеткиликтүүлүгү аялдардын репродуктивдүү ден соолугуна да таасирин тийгизген. Көптөгөн аялдар контрацепция жана медициналык жардам сыяктуу керектүү медициналык жардам алууда кыйынчылыктарга туш болушкан. Улуттук статистикалык комитеттин маалыматы бою нча, энелердин өлүмүнүн деңгээлинде Кыргызстан боюнча да, анын айрым аймактарында да олуттуу өзгөрүүлө болгон.
Корутунду. Колдо болгон маалыматтардын анализи COVID-19 аялдардын репродуктивдүү ден соолугуна түз жана кыйыр таасирин тийгизенин тастыктады. Кош бойлуу аялдардын COVID-19дан өлүмү өлкөдөгү энелердин өлүмүнүн жалпы көрсөткүчүн статистикалык жактан олуттуу өзгөрттү. Пандемия ошондой эле контрацепция боюнча кеңеш берүү, каалабаган кош бойлуулукту коопсуз токтотуу, кош бойлуулуктун кыйынчылыктарын диагностикалоо жана дарылоо сыяктуу медициналык кызматтардын жеткиликтүүлүгүнүн кыскарышына да таасирин тийгизди.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Авторлор:
Нурматов З.Ш., Кучук Т.Э., Касымбекова К.Т., Абдиразаков Н.А., Касымбеков Ж.О.
Беттер:
148-156
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Сероэпидемиологиялык изилдөөнүн максаты коомдук саламаттык сактоо жаатындагы жооп чараларын негиздөө үчүн Кыргыз Республикасынын калкын COVID-19 коронавирус инфекциясына карата калктын иммунитетин жынысына, жашына жана географиялык таралышына жараша баалоо болгон. Методдор. Кыргызстандын бардык аймактарында 2020-жылдын 26-июнунан 25-августуна чейин кайчылаш катмарлуу серологиялык изилдөө жүргүзүлгөн. БМСЖ уюмдары туш келди тандалып алынган жана катышуучуларды туш келди тандоо үчүн ар бир БМСЖдагы адамдардын тизмеси колдонулган. Окутуудан өткөн медицина
кызматкерлери катышуучулардан алардын жашы, жынысы, COVID-19 симптомдору бар экендиги, медициналык жардам жана ооруканага жаткырылгандыгы тууралуу маек куруп, SARS-CoV-2 ге каршы антителолордун жалпы санын аныктоо үчүн кан үлгүлөрүн чогултушту. SARS-CoV-2ге антителолордун серопреваленттүүлүгүн курактык
тобу, жынысы жана аймактар боюнча сүрөттөп берилди. Жыйынтыктар. Изилдөөгө катышкан 4691 адамдын ичинен 1446-30,8% (95% CI 29,5-32,1) SARS-CoV-2ге антителолор болгон. Серопозитивдүүлүк 45-64 жашкурактагы (36,1%; 95% CI 33,5 -38,7) жана башка улуу курактагы топторго салыштырмалуу 0-9 жаш курактагы топто(16,5%; 95% CI 13,8-19,2) эң төмөн болгон, жана ошндой эле эркектер (27,2%; 95% CI 24,8-29,4) жана аялдар (32,5%; 95% CI 31,0-34,2). Түштүк аймактарда серопреваленттүүлүк 13,0 (95% CI 9,7-16,3) 16,3% (95% CI 14,0-18,6), түндүктө 46,0 (95% CI 40 ,7-51,3) 62,7% (95%CI 59,2-69,2) чейинөзгөрдү. Серопозитивдүү 1446 адамдын 925инде (64%; 95% CI 62,2–65,4)арасында COVID-19 симптомдору болгон: 0–9 жаштагы 45,0% баштап (95% CI 36,1–53,9), 65 жаштан жогорку курактагыларда 71% (95% CI 60,3-81,7) чейин. Серопозитивдүү 1446 бейтаптын ичинен 315 (21,8%) медициналык жардамга кайрылышкан, кайрылгандардын үлүшү 65 жаштан жогорку курактаргылардын 19/69 (27,5%) арасында катталган. Серопозитивдүү адамдардын арасында 80 (5,5%) ооруканага жаткырылган. Талкуу. Натыйжалар көрсөткөндөй, калктын 70% жакыны коронавирустук инфекцияга дуушар болуп калууда, улуу курактагылар арасында эмдөө зарылчылыгын жаратты. Ошондой эле балдардын көп бөлүгү SARS-C0V-2 вирусуна серопозитивдүү бойдон калууда. Клиникалык симптомдордун, медициналык жардамдын жана ооруканага жатуунун төмөн көрсөткүчтөрү оорунун жеңил түрү бар бейтаптарды амбулатордук дарылоону сунуштоо үчүн негиз болду.
кызматкерлери катышуучулардан алардын жашы, жынысы, COVID-19 симптомдору бар экендиги, медициналык жардам жана ооруканага жаткырылгандыгы тууралуу маек куруп, SARS-CoV-2 ге каршы антителолордун жалпы санын аныктоо үчүн кан үлгүлөрүн чогултушту. SARS-CoV-2ге антителолордун серопреваленттүүлүгүн курактык
тобу, жынысы жана аймактар боюнча сүрөттөп берилди. Жыйынтыктар. Изилдөөгө катышкан 4691 адамдын ичинен 1446-30,8% (95% CI 29,5-32,1) SARS-CoV-2ге антителолор болгон. Серопозитивдүүлүк 45-64 жашкурактагы (36,1%; 95% CI 33,5 -38,7) жана башка улуу курактагы топторго салыштырмалуу 0-9 жаш курактагы топто(16,5%; 95% CI 13,8-19,2) эң төмөн болгон, жана ошндой эле эркектер (27,2%; 95% CI 24,8-29,4) жана аялдар (32,5%; 95% CI 31,0-34,2). Түштүк аймактарда серопреваленттүүлүк 13,0 (95% CI 9,7-16,3) 16,3% (95% CI 14,0-18,6), түндүктө 46,0 (95% CI 40 ,7-51,3) 62,7% (95%CI 59,2-69,2) чейинөзгөрдү. Серопозитивдүү 1446 адамдын 925инде (64%; 95% CI 62,2–65,4)арасында COVID-19 симптомдору болгон: 0–9 жаштагы 45,0% баштап (95% CI 36,1–53,9), 65 жаштан жогорку курактагыларда 71% (95% CI 60,3-81,7) чейин. Серопозитивдүү 1446 бейтаптын ичинен 315 (21,8%) медициналык жардамга кайрылышкан, кайрылгандардын үлүшү 65 жаштан жогорку курактаргылардын 19/69 (27,5%) арасында катталган. Серопозитивдүү адамдардын арасында 80 (5,5%) ооруканага жаткырылган. Талкуу. Натыйжалар көрсөткөндөй, калктын 70% жакыны коронавирустук инфекцияга дуушар болуп калууда, улуу курактагылар арасында эмдөө зарылчылыгын жаратты. Ошондой эле балдардын көп бөлүгү SARS-C0V-2 вирусуна серопозитивдүү бойдон калууда. Клиникалык симптомдордун, медициналык жардамдын жана ооруканага жатуунун төмөн көрсөткүчтөрү оорунун жеңил түрү бар бейтаптарды амбулатордук дарылоону сунуштоо үчүн негиз болду.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Авторлор:
Бодыков Г.Ж., Курманова А.М., Болат К.С., Бахтиярова М.А.
Беттер:
121-127
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Макалада COVID-19 пандемиясынын шартында эл аралык тажрыйбаны эске алуу менен акушердик кызматын
уюштуруунун негизги принциптери көрсөтүлгөн. Перинатология жана Педиатрлар жүрөк хирургиясы борборунда 2020-жылдын июнь-август айларында иштеп жаткан инфекциялык-убактылуу оорукананын ишинин
схемасы келтирилген. Медициналык персоналдын коопсуздугун камсыз кылуу боюнча чаралар сүрөттөлгөн
- учурдагы дезинфекциялык режимдин сакталышы, жеке коргонуу каражаттары, пульстук оксиметрлер, температураны аралыктан өлчөө каражаттары жана алыскы консультацияларды уюштуруу. Ооруга жана COVID19га шектелген бейтаптар үчүн чыпка уюштурулуп, көчөдөн өзүнчө кире бериш бөлмөсү, бейтаптарды
жайгаштыруучу бөлүм жана хирургиялык кийлигишүүгө чейин ар кандай клиникалык учурлар үчүн шаймандар жана чыгымдалуучу материалдар топтому бар. Инфекциялык-убактылуу бөлүмдүн ишмердүүлүгүнүн
жүрүшүндө КОВИД-19 менен ооруган 118 бейтап дарыланып, 48 төрөт кабыл алынган, анын ичинен 20 кесарево жолу менен төрөтүлгөн (41%).
уюштуруунун негизги принциптери көрсөтүлгөн. Перинатология жана Педиатрлар жүрөк хирургиясы борборунда 2020-жылдын июнь-август айларында иштеп жаткан инфекциялык-убактылуу оорукананын ишинин
схемасы келтирилген. Медициналык персоналдын коопсуздугун камсыз кылуу боюнча чаралар сүрөттөлгөн
- учурдагы дезинфекциялык режимдин сакталышы, жеке коргонуу каражаттары, пульстук оксиметрлер, температураны аралыктан өлчөө каражаттары жана алыскы консультацияларды уюштуруу. Ооруга жана COVID19га шектелген бейтаптар үчүн чыпка уюштурулуп, көчөдөн өзүнчө кире бериш бөлмөсү, бейтаптарды
жайгаштыруучу бөлүм жана хирургиялык кийлигишүүгө чейин ар кандай клиникалык учурлар үчүн шаймандар жана чыгымдалуучу материалдар топтому бар. Инфекциялык-убактылуу бөлүмдүн ишмердүүлүгүнүн
жүрүшүндө КОВИД-19 менен ооруган 118 бейтап дарыланып, 48 төрөт кабыл алынган, анын ичинен 20 кесарево жолу менен төрөтүлгөн (41%).
АЛДЫН АЛУУ МЕДИЦИНАСЫ
Авторлор:
Байызбекова Д.А., Калиев М.Т., Асаналиева Л.У.
Беттер:
111-120
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Коронавирустук инфекциянын алдын алуу, диагностикалоо, дарылоо жана реабилитациялоонун ак-
туалдуу маселелери боюнча тренингдерде алынган билимдерди жана тажырыйбаларды ишке ашыруунун
эффективдүүлүгүн баалоо максатында COVID-19, Нарын, Талас жана Баткендин саламаттык сактоо уюмдарында
мониторинг жана баалоо жүргүзүлдү. COVID-19 боюнча тренингдер региондордо, Кыргыз Республикасынын
Саламаттык сактоо министрлигинин No893, No137 жана No 370 буйруктарына ылайык откорулду. Бул үчүн баа-
лоо баракчасы иштелип чыккан жана бекитилген. (Саламаттыкты сактоо министрлигинин No538 буйругу). Мо-
ниторингдин жана баалоонун 3 этапы бирдиктүү баалоо баракчасы аркылуу жүргүзүлгөн. Баалоо 6 критерий
боюнча откорулгон.
Ооруканаларда жалпы балл ҮМБга караганда жогору болду. ҮМБнын деңгээлинде баалоо 18,3-65,2%га чейин
болгон. Оорукананын деңгээлинде, алдын ала М & Ж боюнча минималдуу балл 58,9%ды, максимум 97%ды
түздү. Орто мөөнөттүк баалоонун жыйынтыгы боюнча бардык саламаттык сактоо мекемелеринде олуттуу өсүш
байкалган. ҮМБ үчүн 5,8% дан 24,7% га чейин, ооруканалар үчүн 15,4% дан 21,9% га чейин. Жалпысынан, алдын
ала баалоодон баштап акыркы баалоого чейинки динамикада, ооруканаларда жана ҮМБларда COVID-19 боюнча
билимдердин ассимиляциясын жана колдонулушун баалоо критерийлеринин аткарылышы жогорулаган. Нарын
жана Баткендеги ҮМБларды кошпогондо, ооругандардын жоктугунан ҮМБ кызматкерлеринин калк арасында
COVID-19ду аныктоо боюнча сергектиги төмөндөп кеткендигине байланыштуу, инфекциялык контролдоо
боюнча адистеринин жана сапатты көзөмөлдөө комитеттеринин жетекчилеринин козомолдоо жумуштары томон-
доп кеткен .
туалдуу маселелери боюнча тренингдерде алынган билимдерди жана тажырыйбаларды ишке ашыруунун
эффективдүүлүгүн баалоо максатында COVID-19, Нарын, Талас жана Баткендин саламаттык сактоо уюмдарында
мониторинг жана баалоо жүргүзүлдү. COVID-19 боюнча тренингдер региондордо, Кыргыз Республикасынын
Саламаттык сактоо министрлигинин No893, No137 жана No 370 буйруктарына ылайык откорулду. Бул үчүн баа-
лоо баракчасы иштелип чыккан жана бекитилген. (Саламаттыкты сактоо министрлигинин No538 буйругу). Мо-
ниторингдин жана баалоонун 3 этапы бирдиктүү баалоо баракчасы аркылуу жүргүзүлгөн. Баалоо 6 критерий
боюнча откорулгон.
Ооруканаларда жалпы балл ҮМБга караганда жогору болду. ҮМБнын деңгээлинде баалоо 18,3-65,2%га чейин
болгон. Оорукананын деңгээлинде, алдын ала М & Ж боюнча минималдуу балл 58,9%ды, максимум 97%ды
түздү. Орто мөөнөттүк баалоонун жыйынтыгы боюнча бардык саламаттык сактоо мекемелеринде олуттуу өсүш
байкалган. ҮМБ үчүн 5,8% дан 24,7% га чейин, ооруканалар үчүн 15,4% дан 21,9% га чейин. Жалпысынан, алдын
ала баалоодон баштап акыркы баалоого чейинки динамикада, ооруканаларда жана ҮМБларда COVID-19 боюнча
билимдердин ассимиляциясын жана колдонулушун баалоо критерийлеринин аткарылышы жогорулаган. Нарын
жана Баткендеги ҮМБларды кошпогондо, ооругандардын жоктугунан ҮМБ кызматкерлеринин калк арасында
COVID-19ду аныктоо боюнча сергектиги төмөндөп кеткендигине байланыштуу, инфекциялык контролдоо
боюнча адистеринин жана сапатты көзөмөлдөө комитеттеринин жетекчилеринин козомолдоо жумуштары томон-
доп кеткен .
АЛДЫН АЛУУ МЕДИЦИНАСЫ
Авторлор:
Абдрахманова Э.Д.
Беттер:
108-113
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Макалада COVID-19 пандемиясынын кургак учукка каршы иш-чараларды ишке ашырууга, атап айт-
канда Кыргыз Республикасы боюнча кургак учук учурларын аныктоого тийгизген таасири боюнча маалыматтар
баяндалган. Коюлган максатты чечүү үчүн Улуттук фтизиатрия борборунун информатика жана эпидемиология
бөлүмүнүн 2019-2021-жылдардагы отчеттук маалыматтары алынды. Анализге кургак учуктун катталган учур-
ларынын саны боюнча маалыматтар киргизилген, 2019-2021-жылдарда кургак учукка чалдыгуунун жана өлүүнүн
көрсөткүчтөрү 2020-жылы кургак учукка чалдыгуу жана өлүмдүүлүк катары эпидемиологиялык көрсөткүчтөр
2019-жылга салыштырмалуу кыйла төмөндөгөн: кургак учукка чалдыгуу көрсөткүчү 3,3 эсеге (78,9 дан 53,5 ке
чейин, ОШ=3,3, 95% ДИ 1,8-6,2, ре2 жана өлүм 3,9% деңгээлинде калып өзгөргөн жок). Кургак учук боюнча
оорулардын деңгээлинин кыйла төмөндөшү (32,2% га), треп-19 пандемиясына байланыштуу аныктоонун
төмөндөшү менен байланыштуу.Кургак учукка каршы кызмат пандемия учурунда кадрлар менен камсыз кылуу
кыйынчылыктарын көтөрүп, кургак учук менен ооруган бейтаптарды тейлөөнүн начарлашына алып келди. 2021-
жылы кургак учук менен ооругандыгы кургак учукту диагностикалоо процессинин жакшыргандыгын жана кат-
талган учурлардын санын көбөйтүүнү көрсөтөт (58,9 учур 100 миң калкка). Акыркы 4 жылда республикада кургак
учукка чалдыгуунун эң жогорку көрсөткүчү Чүй облусунда (124,2-88,2), андан кийин калкынын саны көп аймак-
тарда – Бишкек шаарында (88,8-59,7), Жалал-Абад облусунда (73,3-55,6) жана Ош облусунда (75,0-55,9), ал эми
эң төмөнкү көрсөткүч Ысык – Көл облусунда (48,9-37,5) байкалган.
канда Кыргыз Республикасы боюнча кургак учук учурларын аныктоого тийгизген таасири боюнча маалыматтар
баяндалган. Коюлган максатты чечүү үчүн Улуттук фтизиатрия борборунун информатика жана эпидемиология
бөлүмүнүн 2019-2021-жылдардагы отчеттук маалыматтары алынды. Анализге кургак учуктун катталган учур-
ларынын саны боюнча маалыматтар киргизилген, 2019-2021-жылдарда кургак учукка чалдыгуунун жана өлүүнүн
көрсөткүчтөрү 2020-жылы кургак учукка чалдыгуу жана өлүмдүүлүк катары эпидемиологиялык көрсөткүчтөр
2019-жылга салыштырмалуу кыйла төмөндөгөн: кургак учукка чалдыгуу көрсөткүчү 3,3 эсеге (78,9 дан 53,5 ке
чейин, ОШ=3,3, 95% ДИ 1,8-6,2, ре2 жана өлүм 3,9% деңгээлинде калып өзгөргөн жок). Кургак учук боюнча
оорулардын деңгээлинин кыйла төмөндөшү (32,2% га), треп-19 пандемиясына байланыштуу аныктоонун
төмөндөшү менен байланыштуу.Кургак учукка каршы кызмат пандемия учурунда кадрлар менен камсыз кылуу
кыйынчылыктарын көтөрүп, кургак учук менен ооруган бейтаптарды тейлөөнүн начарлашына алып келди. 2021-
жылы кургак учук менен ооругандыгы кургак учукту диагностикалоо процессинин жакшыргандыгын жана кат-
талган учурлардын санын көбөйтүүнү көрсөтөт (58,9 учур 100 миң калкка). Акыркы 4 жылда республикада кургак
учукка чалдыгуунун эң жогорку көрсөткүчү Чүй облусунда (124,2-88,2), андан кийин калкынын саны көп аймак-
тарда – Бишкек шаарында (88,8-59,7), Жалал-Абад облусунда (73,3-55,6) жана Ош облусунда (75,0-55,9), ал эми
эң төмөнкү көрсөткүч Ысык – Көл облусунда (48,9-37,5) байкалган.
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Шевчук А.А., Сердюк В.Г., Горлов А.Ю., Киселева Е.К., Голубовская О.А., Демчишина И.В., Черненк Л.Н.,, Кузин И.В., , Спивак Н.Я., Фаворов М.О.
Беттер:
3-15
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
COVID-19 менен ооруган бейтаптарды тестирлөөдө фермент иммуноанализинин пайдалуулугун иш
жүзүндө көрсөтүү бул изилдөөнүн негизги максаты болот. Серологиялык тесттер патогендик микроорга-
низмдерди скринингдөөдө эң так жана эң натыйжалуу ыкмалардын бири болуп саналат. Иммунофермент
анализи (ELISA) COVID-19 инфекциясынын алгачкы этабында, бул оорунун биринчи 1-10 күнүндө адам-
дарда спецификалык антителолорду табуу үчүн колдонулат. Биз иштеп чыккан DIA®-SARS-CoV-2-Ag-R
тест системасынын артыкчылыгы, атаандаш ыкмаларга салыштырмалуу симптому жок жана оорулуу менен
байланышта болгон адамдарды так аныктоодо.
Биз бул тест системанын касиети проспктивдүү ыкма менен иликтенди, ошондой эле рыноктогу DIA®-
SARS-CoV-2-Ag-R атаандаш тест системалары менен сапаттык катышын салыштырдык. Тестирлөөнүн
коопсуздугу вирустук касиетке ээ VLM-DIA транспорттук каражатын колдонуу менен камсыз болду жана
анализ үчүн протеин структураларын сактоого мүмкүндүк берет. Тестирлөөнүн коопсуздугу вирусту
эритүүчү касиети бар жана анализ үчүн белоктуу структурасын сактоого мүмкүнчүлүгү бар VLM-DIA та-
шыгыч каражатты колдонуу менен камсыздалды. Атаандаш тестирлөө ыкмаларына салыштырмалуу DIA®-
SARS-CoV-2-Ag-R жеткиликтүүлүгү SARS-CoV-2 вирусун жуктурган көп адамдардан табууга мүмкүндүк
берет. DIA®-SARS-CoV-2-Ag-R тест системасы менен алынган оң жыйынтык, полимераздык чынжыр ре-
акциясы (ПТР) сыяктуу башка ыкмалар менен ырастоону талап кылбайт.
Анализди иммуноферменттик анализ үчүн (ELISA) стандарттуу жабдуулардын жардамы менен да, авто-
матташтырылган иммуноферменттик анализаторлордун ачык түрүн анализди коюуда валиддүү протоколун
колдонуу менен жүргүзсө болот.
Үлгүлөрдү жөнөкөй технология менен иштетүүнүн жеткиликтүүлүгү менен "ачык" тестирлөө тутумунун
болушу бардык деңгээлдеги саламаттык сактоо уюмдарында анализди жүргүзүүнү жеткиликтүү кылат.
Ошентип, биздин изилдөөбүздө DIA®-SARS-CoV-2-Ag-R сезгичтигин атаандаш тест системаларына са-
лыштырмалуу баалап, алынган маалыматтарды анализдеп, COVID-19 менен ооруган бейтаптарды
тестирлөөдө ушул ыкманы колдонуунун олуттуу артыкчылыктарын аныктадык.
жүзүндө көрсөтүү бул изилдөөнүн негизги максаты болот. Серологиялык тесттер патогендик микроорга-
низмдерди скринингдөөдө эң так жана эң натыйжалуу ыкмалардын бири болуп саналат. Иммунофермент
анализи (ELISA) COVID-19 инфекциясынын алгачкы этабында, бул оорунун биринчи 1-10 күнүндө адам-
дарда спецификалык антителолорду табуу үчүн колдонулат. Биз иштеп чыккан DIA®-SARS-CoV-2-Ag-R
тест системасынын артыкчылыгы, атаандаш ыкмаларга салыштырмалуу симптому жок жана оорулуу менен
байланышта болгон адамдарды так аныктоодо.
Биз бул тест системанын касиети проспктивдүү ыкма менен иликтенди, ошондой эле рыноктогу DIA®-
SARS-CoV-2-Ag-R атаандаш тест системалары менен сапаттык катышын салыштырдык. Тестирлөөнүн
коопсуздугу вирустук касиетке ээ VLM-DIA транспорттук каражатын колдонуу менен камсыз болду жана
анализ үчүн протеин структураларын сактоого мүмкүндүк берет. Тестирлөөнүн коопсуздугу вирусту
эритүүчү касиети бар жана анализ үчүн белоктуу структурасын сактоого мүмкүнчүлүгү бар VLM-DIA та-
шыгыч каражатты колдонуу менен камсыздалды. Атаандаш тестирлөө ыкмаларына салыштырмалуу DIA®-
SARS-CoV-2-Ag-R жеткиликтүүлүгү SARS-CoV-2 вирусун жуктурган көп адамдардан табууга мүмкүндүк
берет. DIA®-SARS-CoV-2-Ag-R тест системасы менен алынган оң жыйынтык, полимераздык чынжыр ре-
акциясы (ПТР) сыяктуу башка ыкмалар менен ырастоону талап кылбайт.
Анализди иммуноферменттик анализ үчүн (ELISA) стандарттуу жабдуулардын жардамы менен да, авто-
матташтырылган иммуноферменттик анализаторлордун ачык түрүн анализди коюуда валиддүү протоколун
колдонуу менен жүргүзсө болот.
Үлгүлөрдү жөнөкөй технология менен иштетүүнүн жеткиликтүүлүгү менен "ачык" тестирлөө тутумунун
болушу бардык деңгээлдеги саламаттык сактоо уюмдарында анализди жүргүзүүнү жеткиликтүү кылат.
Ошентип, биздин изилдөөбүздө DIA®-SARS-CoV-2-Ag-R сезгичтигин атаандаш тест системаларына са-
лыштырмалуу баалап, алынган маалыматтарды анализдеп, COVID-19 менен ооруган бейтаптарды
тестирлөөдө ушул ыкманы колдонуунун олуттуу артыкчылыктарын аныктадык.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Неймарк А.И., Тачалов М.А., Неймарк Б.А. , Левин В.П., Ноздрачев Н.А.
Беттер:
64-69
Полный текст:
Эркектин урук чыктагыч безинин рагы менен ооруган 240 бейтапка ар тараптуу текшерүү
жана дарылоо жүргүзүлдү. Эркектин урук чыктагыч безине жогорку интенсивдүү фокустук (HIFU) абляциясы жүргүзүлдү, анткени бул ыкма локалдуу формаларды дарылоодо 5 жылдык оорусуз жашоонун
жогорку көрсөткүчтөрү жана кайталап колдонуу мүмкүнчүлүгү менен мүнөздөлөт. (HIFU) терапиясы
курчап турган ткандарга минималдуу зыян келтирип, эркектин урук чыгаруучу безин некрозго
жетишүүгө мүмкүндүк берет.
жана дарылоо жүргүзүлдү. Эркектин урук чыктагыч безине жогорку интенсивдүү фокустук (HIFU) абляциясы жүргүзүлдү, анткени бул ыкма локалдуу формаларды дарылоодо 5 жылдык оорусуз жашоонун
жогорку көрсөткүчтөрү жана кайталап колдонуу мүмкүнчүлүгү менен мүнөздөлөт. (HIFU) терапиясы
курчап турган ткандарга минималдуу зыян келтирип, эркектин урук чыгаруучу безин некрозго
жетишүүгө мүмкүндүк берет.
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Айыпова Д.А., Бейшебаева Н.А., Салбаева А.Э., Калиев Р.Р.
Беттер:
13-18
Полный текст:
Киришүү. Кыргыз Республикасында интравитальдык нефробиопсияны колдонуу ар кандай нефро-
патияларда морфологиялык сүрөттүн өзгөчөлүктөрүн түшүнүүнү байытты. IgA нефропатия (IgAN) дүйнө жүзү
боюнча негизги гломерулонефриттин таралган түрү болуп саналат. Изилдөөнүн максаты: IgA нефропатиясында
бөйрөктөгү морфологиялык өзгөрүүлөргө жүрөктүн көлөмүнүн реструктуризациясынын көз карандылыгын баа-
лоо.
Изилдөөнүн материалдары жана ыкмалары - ИГАН менен ооруган 71 бейтап изилденген. Алардын ичинен 36
эркек (51%) жана 35 (49%) аял, орточо жашы 33±1,4 (18-50). ИГАН диагнозу Оксфорддун гистопатологиялык
классификациясына ылайык тастыкталган.
Натыйжалар. көбүнчө ИГАН менен ооруган пациенттерде - 70,4%, (бир мезангиалдык мейкиндикте үчтөн ашык
клетка ядросунун) мезангиалдык гиперклеткалуулугу аныкталган. Бейтаптардын 57,7% эндокапиллярдык гипер-
клеткалуулугу аныкталган. Ошол эле маалда, сегментардык гломерулосклероз 54,9% учурларда, ал эми ИГАН
менен ооругандардын 60,5% дан тубулярдык атрофиясы табылган. Мезангиалдык пролиферация жүрөктүн
көңдөйлөрүнүн өзгөрүшүнө, сол карынчанын көлөмүнүн чоңоюусуна шарт түзгөн (R=0,4)
Жыйынтыгы. Биздин изилдөөнүн натыйжалары боюнча, жүрөктүн көлөмүнүн өзгөрүшү менен ИГАН морфологиясынын ортосунда оң корреляция табылган.
патияларда морфологиялык сүрөттүн өзгөчөлүктөрүн түшүнүүнү байытты. IgA нефропатия (IgAN) дүйнө жүзү
боюнча негизги гломерулонефриттин таралган түрү болуп саналат. Изилдөөнүн максаты: IgA нефропатиясында
бөйрөктөгү морфологиялык өзгөрүүлөргө жүрөктүн көлөмүнүн реструктуризациясынын көз карандылыгын баа-
лоо.
Изилдөөнүн материалдары жана ыкмалары - ИГАН менен ооруган 71 бейтап изилденген. Алардын ичинен 36
эркек (51%) жана 35 (49%) аял, орточо жашы 33±1,4 (18-50). ИГАН диагнозу Оксфорддун гистопатологиялык
классификациясына ылайык тастыкталган.
Натыйжалар. көбүнчө ИГАН менен ооруган пациенттерде - 70,4%, (бир мезангиалдык мейкиндикте үчтөн ашык
клетка ядросунун) мезангиалдык гиперклеткалуулугу аныкталган. Бейтаптардын 57,7% эндокапиллярдык гипер-
клеткалуулугу аныкталган. Ошол эле маалда, сегментардык гломерулосклероз 54,9% учурларда, ал эми ИГАН
менен ооругандардын 60,5% дан тубулярдык атрофиясы табылган. Мезангиалдык пролиферация жүрөктүн
көңдөйлөрүнүн өзгөрүшүнө, сол карынчанын көлөмүнүн чоңоюусуна шарт түзгөн (R=0,4)
Жыйынтыгы. Биздин изилдөөнүн натыйжалары боюнча, жүрөктүн көлөмүнүн өзгөрүшү менен ИГАН морфологиясынын ортосунда оң корреляция табылган.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
Авторлор:
Нурбекова У.А., Муканбетова Г.Д.
Беттер:
96-103
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
POEMS синдрому сейрек кездешүүчүү, көп тутумдуу, канда айланган иммуноглобулиндерден пайда болгон оору.
POEMS syndrome - бул төмөнкү белгилерди бириктирген жамааттык аббревиатурасы.
Кыймылдын бузулушунун басымдуулук кылган прогресивдүү полиневропатиясы – бул синдромдун негизги кли-
никалык белгиси. Бейтаптын жашоо сапаты прогресивдүү нейропатиядан, массалык перифериялык шишиктен,
плевра эффузиясынан жана асциттен улам начарлап, оору көп учурда өлүмгө алып келет. Полиоргандуу жетиш-
сиздиги, өпкө рестриктивдүү оорулары жана өпкө гипертониясы сыяктуу олуттуу кыйынчылыктар начар жы-
йынтыкка алып келет.
POEMS syndrome - бул төмөнкү белгилерди бириктирген жамааттык аббревиатурасы.
Кыймылдын бузулушунун басымдуулук кылган прогресивдүү полиневропатиясы – бул синдромдун негизги кли-
никалык белгиси. Бейтаптын жашоо сапаты прогресивдүү нейропатиядан, массалык перифериялык шишиктен,
плевра эффузиясынан жана асциттен улам начарлап, оору көп учурда өлүмгө алып келет. Полиоргандуу жетиш-
сиздиги, өпкө рестриктивдүү оорулары жана өпкө гипертониясы сыяктуу олуттуу кыйынчылыктар начар жы-
йынтыкка алып келет.
INFORMATION AND CHRONICLE
АЛДЫҢКЫ
Авторлор:
Махмудова Ж.А., Дюшеева Б.М., Баатырова Н.Ж., Ниязалиева Ж.К., Таалайбекова М.Т.
Беттер:
115-124
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Бул макалада, манасчынын узак убакытка Манас айтуусуна чейинки жана айтып бүткѳндѳн кийинки учурда
алынган канынын биохимиялык өзгөрүүлөрүн изилдөөсүнүн жыйынтыктары чагылдырылган (12-ноябрда 2020-
жылы манасчы Дөөлөт Сыдыков 14 саат 27 мүнөт тыныгуусуз Манас эпосун айтып, Гиннес рекорддор китебине
кирди.). Бул процесс курч психо-эмоционалдык жана физикалык стресс катары каралды. Изилдөөнүн
жүрүшүндө, биз негизинен стресске сезгич болгон кандын негизги кѳрсѳткүчтѳрүн карадык, атап айтканда: кандын жалпы анализинин көрсөткүчтөрү жана төмөнкү биохимиялык көрсөткүчтөр: тропонин I, кортизол, глюкоза,
холестерин, тѳмѳнкү тыгыздыктагы липопротеиддер (ТТЛП), ѳтѳ тѳмѳнкү тыгыздыктагы липопротеиддер
(ЖТЛП), жалпы белок, лактат. Изилдөөнүн жыйынтыктары тѳмѳнкүлѳрдү көрсөттү: бул процесстин жүрүшүндө
кортизол жогорулаган, бирок ошол эле убакта иммундук системанын бардык көрсөткүчтөру жогорулаган, бул
учурда алар кортизол менен бирге иммундук системанын күчүн жогорулатууда синергист болгонун далилдейт;
кандын ак денечелеринин саны жогорулады, бул иммундук системанын кубаттуу күч менен иштегендигин белгилейт; анаэробдук гликолиз күчѳп, лактаттын ѳтѳ чоң, критикалык санда топтолушуна алып келген, бирок, буга
карабастан, организмдин буфердик системалары жана коргоочу күчтөрү терс кесепеттерден сактады; гемоглобин
жана гематокрит нормалдуу маанилеринин алкагынан четтеген жок, бул стресске карабастан, сапаттуу эритропоэз процесси жүргѳндүгүн далилдейт; күчтүү стресске карабастан, белоктун жалпы саны нормалык ченеминен
четтеген жок; тромбоциттердин саны референстик маанисинен ашкан жок; кан басымы нормадан алыстаган
жок. Бардык жогоруда көрсөтүлгөн көрсөткүчтөр, манасчынын организми жѳнѳкѳй организм адатта чыдай алгыс
курч стресс факторлоруна туруштук бере алганын, ал стрессорлорго оң жооп бергенин жана ийгиликтүү ылайыкташканын далилдейт, анткени манасчы Манас айтууда эң жогорку эмоционалык эргүүгѳ кирген, Манас айтууга жан дүйнѳсү менен берилип, жогорку руханий абалда болгондугун далилдейт. Бул касиет, анын
организмин стрессорлордун терс таасиринен жана терс кесепеттеринен сактап калды.
алынган канынын биохимиялык өзгөрүүлөрүн изилдөөсүнүн жыйынтыктары чагылдырылган (12-ноябрда 2020-
жылы манасчы Дөөлөт Сыдыков 14 саат 27 мүнөт тыныгуусуз Манас эпосун айтып, Гиннес рекорддор китебине
кирди.). Бул процесс курч психо-эмоционалдык жана физикалык стресс катары каралды. Изилдөөнүн
жүрүшүндө, биз негизинен стресске сезгич болгон кандын негизги кѳрсѳткүчтѳрүн карадык, атап айтканда: кандын жалпы анализинин көрсөткүчтөрү жана төмөнкү биохимиялык көрсөткүчтөр: тропонин I, кортизол, глюкоза,
холестерин, тѳмѳнкү тыгыздыктагы липопротеиддер (ТТЛП), ѳтѳ тѳмѳнкү тыгыздыктагы липопротеиддер
(ЖТЛП), жалпы белок, лактат. Изилдөөнүн жыйынтыктары тѳмѳнкүлѳрдү көрсөттү: бул процесстин жүрүшүндө
кортизол жогорулаган, бирок ошол эле убакта иммундук системанын бардык көрсөткүчтөру жогорулаган, бул
учурда алар кортизол менен бирге иммундук системанын күчүн жогорулатууда синергист болгонун далилдейт;
кандын ак денечелеринин саны жогорулады, бул иммундук системанын кубаттуу күч менен иштегендигин белгилейт; анаэробдук гликолиз күчѳп, лактаттын ѳтѳ чоң, критикалык санда топтолушуна алып келген, бирок, буга
карабастан, организмдин буфердик системалары жана коргоочу күчтөрү терс кесепеттерден сактады; гемоглобин
жана гематокрит нормалдуу маанилеринин алкагынан четтеген жок, бул стресске карабастан, сапаттуу эритропоэз процесси жүргѳндүгүн далилдейт; күчтүү стресске карабастан, белоктун жалпы саны нормалык ченеминен
четтеген жок; тромбоциттердин саны референстик маанисинен ашкан жок; кан басымы нормадан алыстаган
жок. Бардык жогоруда көрсөтүлгөн көрсөткүчтөр, манасчынын организми жѳнѳкѳй организм адатта чыдай алгыс
курч стресс факторлоруна туруштук бере алганын, ал стрессорлорго оң жооп бергенин жана ийгиликтүү ылайыкташканын далилдейт, анткени манасчы Манас айтууда эң жогорку эмоционалык эргүүгѳ кирген, Манас айтууга жан дүйнѳсү менен берилип, жогорку руханий абалда болгондугун далилдейт. Бул касиет, анын
организмин стрессорлордун терс таасиринен жана терс кесепеттеринен сактап калды.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Авторлор:
Байызбекова Д.А., Ерембаева А.А., Исмаилова А.Дж.
Беттер:
106-112
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Онкологиялык оорулар калктын майыптыгынын жана өлүмүнүн негизги себептеринин бири. Жыл сайын 18
миллиондон ашуун жаңы учурлар жана 9 миллион өлүм катталат [1]. Изилдөө объектиси: онкологиялык оорулардын илдет жана өлүм көрсөткүчтөрү. Максаты: Авторегрессивдүү жана кыймылдуу орточо интегралдык
моделди колдонуу менен онкология ооруларынын жана өлүмүнүн көп жылдык динамикасын баалоо (АРПСС).
Колдонулган методдор жана ыкмалар. Авторегрессивдүү жана кыймылдуу орточо интегралдык модел колдонулду.. Изилдөөнүн материалдары 2005-2014-жылдар аралыгындагы онкологиялык патологиянын илдети
жана өлүмү жөнүндө статистикасы боюнча Казакстан Республикасынын Агенттигинин маалыматтары болгон
(120 ай). Статистикалык талдоо SPSS программасынын 20.0версиясында жүргүзүлдү. Негизги жыйынтыктар. 2012-2016-жылдарга Казакстан Республикасында онкологиялык жардамды өнүктүрүү программасынын
алкагында [2], 2011-2016-жылдар аралыгында Казакстанда онкологиялык патологияны эрте аныктоо боюнча
скринингдик программаларды киргизүү иш чарасы болгон. Программанын онкологиялык патологиядагы
ооруга жана өлүмгө дуушар болушуна таасирин баалоо төмөнкүлөрдү аныктады. AРПСС моделине ылайык,
Программа киргизилгенден кийин, айына 0,57 учурга барабар болгон ай сайын илдеттин көрсөткүчүнүн өсүшү
байкалууда. Албетте, бул онкология илдетин аныктоонун жакшыргандыгына байланыштуу. Өлүм
көрсөткүчтөрүнүн, айына 0,25 учурга барабар болгон төмөндөөсү байкалууда. Өлүмдүн төмөндөшү, оорунун
алгачкы этабында аныкталгандыгынын натыйжасында илдеттин көрсөткүчүнүн өскөндүгүн далилдейт, бул
өз убагында медициналык кароодон өтүп, бейтаптарды дарылоого алып келген
миллиондон ашуун жаңы учурлар жана 9 миллион өлүм катталат [1]. Изилдөө объектиси: онкологиялык оорулардын илдет жана өлүм көрсөткүчтөрү. Максаты: Авторегрессивдүү жана кыймылдуу орточо интегралдык
моделди колдонуу менен онкология ооруларынын жана өлүмүнүн көп жылдык динамикасын баалоо (АРПСС).
Колдонулган методдор жана ыкмалар. Авторегрессивдүү жана кыймылдуу орточо интегралдык модел колдонулду.. Изилдөөнүн материалдары 2005-2014-жылдар аралыгындагы онкологиялык патологиянын илдети
жана өлүмү жөнүндө статистикасы боюнча Казакстан Республикасынын Агенттигинин маалыматтары болгон
(120 ай). Статистикалык талдоо SPSS программасынын 20.0версиясында жүргүзүлдү. Негизги жыйынтыктар. 2012-2016-жылдарга Казакстан Республикасында онкологиялык жардамды өнүктүрүү программасынын
алкагында [2], 2011-2016-жылдар аралыгында Казакстанда онкологиялык патологияны эрте аныктоо боюнча
скринингдик программаларды киргизүү иш чарасы болгон. Программанын онкологиялык патологиядагы
ооруга жана өлүмгө дуушар болушуна таасирин баалоо төмөнкүлөрдү аныктады. AРПСС моделине ылайык,
Программа киргизилгенден кийин, айына 0,57 учурга барабар болгон ай сайын илдеттин көрсөткүчүнүн өсүшү
байкалууда. Албетте, бул онкология илдетин аныктоонун жакшыргандыгына байланыштуу. Өлүм
көрсөткүчтөрүнүн, айына 0,25 учурга барабар болгон төмөндөөсү байкалууда. Өлүмдүн төмөндөшү, оорунун
алгачкы этабында аныкталгандыгынын натыйжасында илдеттин көрсөткүчүнүн өскөндүгүн далилдейт, бул
өз убагында медициналык кароодон өтүп, бейтаптарды дарылоого алып келген
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Киришүү. Ашказан челиндеги лимфоиддик топтомолор темасы боюнча
актуалдуу илимий маалыматтар, ар кандай авторлордун ашказан челиндеги лимфоиддик топтомолор Хеликобактер пилори инфекция менен байланышы жөнүндө божомолдору. Бул темалар боюнча илимий эмгектерге шилтемелер. Ашказандагы лимфоиддик массаларды изилдөөдөгү боштуктар. Изилдөөнүн максаты – Адамдын ашказан дубалдарында лимфоиддик массалардын нормада бар же жок экендигин аныктоо. Эгер бар болсо, алардын рельефин сүрөттөө, өлчөмдөрү жана саны.
Учурдагы лимфоиддик массалар органдын Хеликобактер пилори бактериясынын инфекциясы менен байланышы бар-жогун жөнүндө маалымат.
Материалдар жана методдор. Ашказандын дубалдарындагы иммундук структураларды аныктоо үчүн жаңы ыкмасы колдонулду, органдын ар кайсы бөлүктөрүндөгү лимфоиддик массаларды көрүүгө болот. МБС-9 микроскобу (40 эсе чоңойтуу), фото камера жыйынтыктарды визуалдаштыруу үчүн колдонулган. Өз изилдөөлөрүнүн натыйжалары жана талкуу. Гематоксилин Гаррис менен боелгон адамдын ашказанынын препараттары колдонулган. Сүрөттөр жарыктын астында тартылган. Лимфоиддик массалардын
саны жана өлчөмү таблицалары келтирилген. Адамдын ашказан челиндеги нормада лимфоиддик массалардын далилдери келтирилген, мурда алар жок деп эсептелген.
Жыйынтыгы. Адамдын ашказанын жакшыраак диагноздоо жана дарылоо үчүн, лимфоиддик массаларды аныктоонун жаңы ыкмасы сунушталды. Ошондой эле медицина боюнча окуу китептерине жана окуу куралдарына жаңы маалыматтарды киргизүү сунушталды.
актуалдуу илимий маалыматтар, ар кандай авторлордун ашказан челиндеги лимфоиддик топтомолор Хеликобактер пилори инфекция менен байланышы жөнүндө божомолдору. Бул темалар боюнча илимий эмгектерге шилтемелер. Ашказандагы лимфоиддик массаларды изилдөөдөгү боштуктар. Изилдөөнүн максаты – Адамдын ашказан дубалдарында лимфоиддик массалардын нормада бар же жок экендигин аныктоо. Эгер бар болсо, алардын рельефин сүрөттөө, өлчөмдөрү жана саны.
Учурдагы лимфоиддик массалар органдын Хеликобактер пилори бактериясынын инфекциясы менен байланышы бар-жогун жөнүндө маалымат.
Материалдар жана методдор. Ашказандын дубалдарындагы иммундук структураларды аныктоо үчүн жаңы ыкмасы колдонулду, органдын ар кайсы бөлүктөрүндөгү лимфоиддик массаларды көрүүгө болот. МБС-9 микроскобу (40 эсе чоңойтуу), фото камера жыйынтыктарды визуалдаштыруу үчүн колдонулган. Өз изилдөөлөрүнүн натыйжалары жана талкуу. Гематоксилин Гаррис менен боелгон адамдын ашказанынын препараттары колдонулган. Сүрөттөр жарыктын астында тартылган. Лимфоиддик массалардын
саны жана өлчөмү таблицалары келтирилген. Адамдын ашказан челиндеги нормада лимфоиддик массалардын далилдери келтирилген, мурда алар жок деп эсептелген.
Жыйынтыгы. Адамдын ашказанын жакшыраак диагноздоо жана дарылоо үчүн, лимфоиддик массаларды аныктоонун жаңы ыкмасы сунушталды. Ошондой эле медицина боюнча окуу китептерине жана окуу куралдарына жаңы маалыматтарды киргизүү сунушталды.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Максаты. Жыл ичинде терапиялык бөлүмгө түшкөн бкйтаптардагы жүрөктүн өнөкөт жетишсиздигинин (ХСН) декомпенсациясынын себептерин талдоо.
Материалдар жана усулдары. Дизайны – бир убакыттагы ретроспективдүү изилдөө. ЖОЖ декомпенсациясына байланыштуу терапия бөлүмунө түшкөн бейтаптардын оору тарыхына анализ жүргүзүлдү.
Атайын иштелип чыккан изилдөө протоколунда гендердик жана курактык параметрлер, жүрөк-кан тамыр
ооруларынын коркунуч факторлору, клиникалык маалыматтар, кабыл алуудагы диагноз, ушул ооруканага
жаткырылганга чейин жүргүзүлгон амбулатордук этаптагы терапия катталган, лабораториялык жана инструменталдык изилдөө методдорунан алынган маалыматтар белгиленген, коморбиддик индекси эсептелген.
Жыйнтыгы. ЖОЖ декомпенсациясы менен жылына ооруканага бир жолу жаткыруу 13.1% пациенттерде,
жылына 2-3 ооруканага жаткыруу - 62.0%, 4 же андан көп ооруканага жаткыруу - бейтаптардын 24.9%
белгиленген. Ошол эле учурда, амбулатордук этаптагы бейтаптардын 47,1% дары-дармектер менен дарылоо, 75,1% дары-дармексиз иш-чараларды жана өзүн-өзү козомолдоо боюнча врачтардын сунуштарын
сакташкан эмес. Ренинангиотензинальдостерон системасынын блокаторлорун 89,9%, бета-блокаторлорду
- 21,5%, минералокортикоиддик рецепторлордун антагонисттери - 27,9% бейтап алышкан. Негизги диагноз катары бейтаптардын 92,3% гипертония, 58,6% предсердиянын фибрилляциясы, 33,7% миокарддын
инфаркты, 31,6% кант диабети, 21,5% стенокардия белгиленген; өнөкөт бөйрөк оорусунун C3 стадиясы
жана андан жогору деңгээли бейтаптардын 64,6% болгон; 79.9% бейтапта беш же андан көп коморбиддик
индекси болгон. Ооруканага жаткыруу учурунда бейтаптардын 9,4% ӨЖЖ II функционалдык
классына(ФК), III ФК - 70,4%, IV ФК - 20,2% ээ.Бейтаптардын көпчүлүгүндө, 46,1% туруктуу ыргытуу
фракциясы (ЫФ), ортоңку ЫВ - 33,3%, төмөнкү ЫФ - 20,6% болгон. ӨЖЖ декомпенсациясы менен ооруканага түшкөн бейтаптардын 41,4% эркектер, 58,6% аялдар, 90,6% улгайган жана кары курагында болгон.
Эркектерге салыштырмалуу аялдардын арасында тамеки тартуу (66,6% га) жана алкоголдук ичимдиктерди ичүү (60,0% га), физикалык активдүүлүктүн жетиштүү деңгээли (25,6% га), ашыкча салмак жана
семирүү (21ге, 4%) бир кыйла аз кездешкен.
Тыянак. Жүргүзүлгөн талдоо ири адистештирилген ооруканада ӨЖЖ менен ооруган бейтаптарга медициналык жардам көрсөтүүнү оптималдаштырууга багытталган комплекстүү чараларды пландаштырууга
жана иштеп чыгууга мүмкүндүк берет.
Материалдар жана усулдары. Дизайны – бир убакыттагы ретроспективдүү изилдөө. ЖОЖ декомпенсациясына байланыштуу терапия бөлүмунө түшкөн бейтаптардын оору тарыхына анализ жүргүзүлдү.
Атайын иштелип чыккан изилдөө протоколунда гендердик жана курактык параметрлер, жүрөк-кан тамыр
ооруларынын коркунуч факторлору, клиникалык маалыматтар, кабыл алуудагы диагноз, ушул ооруканага
жаткырылганга чейин жүргүзүлгон амбулатордук этаптагы терапия катталган, лабораториялык жана инструменталдык изилдөө методдорунан алынган маалыматтар белгиленген, коморбиддик индекси эсептелген.
Жыйнтыгы. ЖОЖ декомпенсациясы менен жылына ооруканага бир жолу жаткыруу 13.1% пациенттерде,
жылына 2-3 ооруканага жаткыруу - 62.0%, 4 же андан көп ооруканага жаткыруу - бейтаптардын 24.9%
белгиленген. Ошол эле учурда, амбулатордук этаптагы бейтаптардын 47,1% дары-дармектер менен дарылоо, 75,1% дары-дармексиз иш-чараларды жана өзүн-өзү козомолдоо боюнча врачтардын сунуштарын
сакташкан эмес. Ренинангиотензинальдостерон системасынын блокаторлорун 89,9%, бета-блокаторлорду
- 21,5%, минералокортикоиддик рецепторлордун антагонисттери - 27,9% бейтап алышкан. Негизги диагноз катары бейтаптардын 92,3% гипертония, 58,6% предсердиянын фибрилляциясы, 33,7% миокарддын
инфаркты, 31,6% кант диабети, 21,5% стенокардия белгиленген; өнөкөт бөйрөк оорусунун C3 стадиясы
жана андан жогору деңгээли бейтаптардын 64,6% болгон; 79.9% бейтапта беш же андан көп коморбиддик
индекси болгон. Ооруканага жаткыруу учурунда бейтаптардын 9,4% ӨЖЖ II функционалдык
классына(ФК), III ФК - 70,4%, IV ФК - 20,2% ээ.Бейтаптардын көпчүлүгүндө, 46,1% туруктуу ыргытуу
фракциясы (ЫФ), ортоңку ЫВ - 33,3%, төмөнкү ЫФ - 20,6% болгон. ӨЖЖ декомпенсациясы менен ооруканага түшкөн бейтаптардын 41,4% эркектер, 58,6% аялдар, 90,6% улгайган жана кары курагында болгон.
Эркектерге салыштырмалуу аялдардын арасында тамеки тартуу (66,6% га) жана алкоголдук ичимдиктерди ичүү (60,0% га), физикалык активдүүлүктүн жетиштүү деңгээли (25,6% га), ашыкча салмак жана
семирүү (21ге, 4%) бир кыйла аз кездешкен.
Тыянак. Жүргүзүлгөн талдоо ири адистештирилген ооруканада ӨЖЖ менен ооруган бейтаптарга медициналык жардам көрсөтүүнү оптималдаштырууга багытталган комплекстүү чараларды пландаштырууга
жана иштеп чыгууга мүмкүндүк берет.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
Авторлор:
Исупова А.А., Якубов А.С., Исупов Р.В., Ланг М.Ю.
Беттер:
149-157
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Тери рагына чалдыгуу дүйнө жүзү боюнча тынымсыз өсүп жатат, тери рагына чалдыккандардын
90% дан ашыгы меланома менен байланышкан. Меланомада аман калуу шишиктин калыңдыгынан көз каранды.
Ошондуктан, эрте аныктоо прогнозду жакшыртуу үчүн абдан маанилүү кадам болуп саналат. Акралдык меланома
- алакандын, тамандардын жана тырмак төшөктөрүнүн терисинде пайда болгон меланоманын белгилүү бир түрү.
Акралдык меланома - азиялыктарда меланоманын эң кеңири таралган түрү. Акралдык-лентигиноздук меланома
менен ооруган бейтаптар, адатта, метастаздын жогорку ыктымалдуулугу менен оорунун өнүккөн стадиясында
диагноз коюшат. Меланоманын башка түрүнө салыштырмалуу акралдык меланомада өлүмдүн көбөйгөнүн да-
лилдер бар. Бул оорунун негизги өзгөчөлүктөрүн түшүнүүдөгү прогресске карабастан, акралдык меланоманы
алгачкы этапта аныктоо кыйынчылык бойдон калууда. Азия тектүү адамдарда оорунун алгачкы стадияларында
акралдык лентигиноздук меланоманы ийгиликтүү жана өз убагында диагностикалоо, ALM менен ооругандарды
эрте аныктоо жана өз убагында дарылоо үчүн клиникалык, дерматоскопиялык, гистологиялык жана молекулярдык
маалыматтарды интеграциялоо зарыл болуп калат, бул оң таасирин тийгизет. жашоо көрсөткүчү.
90% дан ашыгы меланома менен байланышкан. Меланомада аман калуу шишиктин калыңдыгынан көз каранды.
Ошондуктан, эрте аныктоо прогнозду жакшыртуу үчүн абдан маанилүү кадам болуп саналат. Акралдык меланома
- алакандын, тамандардын жана тырмак төшөктөрүнүн терисинде пайда болгон меланоманын белгилүү бир түрү.
Акралдык меланома - азиялыктарда меланоманын эң кеңири таралган түрү. Акралдык-лентигиноздук меланома
менен ооруган бейтаптар, адатта, метастаздын жогорку ыктымалдуулугу менен оорунун өнүккөн стадиясында
диагноз коюшат. Меланоманын башка түрүнө салыштырмалуу акралдык меланомада өлүмдүн көбөйгөнүн да-
лилдер бар. Бул оорунун негизги өзгөчөлүктөрүн түшүнүүдөгү прогресске карабастан, акралдык меланоманы
алгачкы этапта аныктоо кыйынчылык бойдон калууда. Азия тектүү адамдарда оорунун алгачкы стадияларында
акралдык лентигиноздук меланоманы ийгиликтүү жана өз убагында диагностикалоо, ALM менен ооругандарды
эрте аныктоо жана өз убагында дарылоо үчүн клиникалык, дерматоскопиялык, гистологиялык жана молекулярдык
маалыматтарды интеграциялоо зарыл болуп калат, бул оң таасирин тийгизет. жашоо көрсөткүчү.
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Салиева С.Т.
Беттер:
96-103
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Макалада Кыргыз Республикасында жана Ош облусунда тамак-аш ботулизми менен катталган 230 оорулунун
кыскача эпидемиологиялык муноздомосу каралды. Эпидемиологиялык изилдоодоонун натыйжасында тамак
аш ботулуизми негизинен уй шартында даярдалган консерва продукталары, аларды даярдоодо кетирилген
кемчилдиктерден улам, жашылча салаттары, варенье , бадыран помидорду консервалоо негизги булак болгону
аныкталды.
Жалпы катаалган 230 ооруулулардын арасынан: эркек жынысындагы 87 (37,8%) жана 143 (62,2%) аялдар, курактык топтогу градация болгон: 14 жашка чейин – 20 (8,7%), 15-19 жаш – 25 (10,9%), 20-29 жаш – 67 (29,1%),
30-39 жаш – 42 (18,3%), 40-49 жаш – 35 (15,2%) жана 50 – 59 – 24 (10,4%), 7,4% жана андан улуу (7,4%) адам
болгон. Азык-түлүк ботулизминин орточо леталдуулугу 5,30,9% болуп, 0% дан13,8% га чейин өзгөрүшү
байкалган.Леталдуулук корсоткучу эн жогорку корсоткучко чейин жетпгендиги коэфициент корреляциясы
0,63 менен тастыкталды
кыскача эпидемиологиялык муноздомосу каралды. Эпидемиологиялык изилдоодоонун натыйжасында тамак
аш ботулуизми негизинен уй шартында даярдалган консерва продукталары, аларды даярдоодо кетирилген
кемчилдиктерден улам, жашылча салаттары, варенье , бадыран помидорду консервалоо негизги булак болгону
аныкталды.
Жалпы катаалган 230 ооруулулардын арасынан: эркек жынысындагы 87 (37,8%) жана 143 (62,2%) аялдар, курактык топтогу градация болгон: 14 жашка чейин – 20 (8,7%), 15-19 жаш – 25 (10,9%), 20-29 жаш – 67 (29,1%),
30-39 жаш – 42 (18,3%), 40-49 жаш – 35 (15,2%) жана 50 – 59 – 24 (10,4%), 7,4% жана андан улуу (7,4%) адам
болгон. Азык-түлүк ботулизминин орточо леталдуулугу 5,30,9% болуп, 0% дан13,8% га чейин өзгөрүшү
байкалган.Леталдуулук корсоткучу эн жогорку корсоткучко чейин жетпгендиги коэфициент корреляциясы
0,63 менен тастыкталды
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Авторлор:
Жусупова А.Б., Бахрамжанова Н.М.
Беттер:
128-133
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Киришүү. XXI кылымда саламаттыкты сактоо, медициналык илим жана өндүрүш медициналык кызматкерлерди жаңы медициналык технологиялар, дары-дармектер, медициналык багыттагы буюмдар, приборлор
жана шаймандар менен камсыз кылуу, бул калктын ден-соолугунун акыркы көрсөткүчтөрүнө: өлүмгө, ооруга
жана майыптыкка олуттуу таасир этиши керек. Көптөгөн өлкөлөр саламаттыкты сактоо тармагына чыгымдарды жылдан-жылга көбөйтүп жатышат, бирок бул инвестициялардан тиешелүү кайтарым жок. Коомдук
ден-соолукка жетишүү көйгөйлөрү мамлекеттин негизги милдеттеринин бири. Калктын көбөйүшүнүн заманбап режимине демографиялык өтүүнүн алкагында патология реструктуризацияланууда: ресурстарды көп
талап кылган нозологиялык формалар (биринчи кезекте өнөкөт оорулар) өсүүдө, патологиянын үлүшү азайып
жатат, аларды дарылоо жана алдын алуу бир кыйла төмөн чыгымдарды талап кылат.
Изилдөөнүн максаты - саламаттыкты сактоодогу модернизациянын өзгөчөлүктөрүн талдоо.
Материалдар жана ыкмалар. Изилдөөнү жазууда статистикалык, математикалык, байкоо, талдоо, салыштыруу сыяктуу методдор колдонулган.
Иштин практикалык мааниси анын саламаттыкты сактоону модернизациялоонун негизги багыттарын иштеп
чыккандыгында, бул медициналык мекемелерге калкка сапаттуу медициналык кызмат көрсөтүүгө жана ошону
менен калктын ден соолугунун узактыгын жогорулатууга мүмкүндүк берет , ошондой эле жарандардын жашоо
сапатынын деңгээли.
Натыйжалар. Ошентип, саламаттыкты сактоо - мамлекеттин ишинин бир тармагы, анын максаты - калкка
жеткиликтүү медициналык жардам көрсөтүү, анын ден-соолугун сактоо жана жакшыртуу.
Жыйынтыгы. Негизги мыйзам актылары адамдын ден-соолукту коргоо жана чыңдоо укугун бекемдейт. Саламаттыкты сактоо тутумун оптимизациялоо - мамлекеттин социалдык-экономикалык саясатынын эң
маанилүү бөлүгү. Саламаттыкты сактоо мамлекеттик тутум катары максаттардын бирдиктүүлүгү, кызматтардын өз ара аракеттенүүсү жана үзгүлтүксүздүгү (терапиялык-профилактикалык), квалификациялуу медициналык жардамдын жалпыга жеткиликтүүлүгү жана чыныгы гуманисттик багыты менен каралат
жана шаймандар менен камсыз кылуу, бул калктын ден-соолугунун акыркы көрсөткүчтөрүнө: өлүмгө, ооруга
жана майыптыкка олуттуу таасир этиши керек. Көптөгөн өлкөлөр саламаттыкты сактоо тармагына чыгымдарды жылдан-жылга көбөйтүп жатышат, бирок бул инвестициялардан тиешелүү кайтарым жок. Коомдук
ден-соолукка жетишүү көйгөйлөрү мамлекеттин негизги милдеттеринин бири. Калктын көбөйүшүнүн заманбап режимине демографиялык өтүүнүн алкагында патология реструктуризацияланууда: ресурстарды көп
талап кылган нозологиялык формалар (биринчи кезекте өнөкөт оорулар) өсүүдө, патологиянын үлүшү азайып
жатат, аларды дарылоо жана алдын алуу бир кыйла төмөн чыгымдарды талап кылат.
Изилдөөнүн максаты - саламаттыкты сактоодогу модернизациянын өзгөчөлүктөрүн талдоо.
Материалдар жана ыкмалар. Изилдөөнү жазууда статистикалык, математикалык, байкоо, талдоо, салыштыруу сыяктуу методдор колдонулган.
Иштин практикалык мааниси анын саламаттыкты сактоону модернизациялоонун негизги багыттарын иштеп
чыккандыгында, бул медициналык мекемелерге калкка сапаттуу медициналык кызмат көрсөтүүгө жана ошону
менен калктын ден соолугунун узактыгын жогорулатууга мүмкүндүк берет , ошондой эле жарандардын жашоо
сапатынын деңгээли.
Натыйжалар. Ошентип, саламаттыкты сактоо - мамлекеттин ишинин бир тармагы, анын максаты - калкка
жеткиликтүү медициналык жардам көрсөтүү, анын ден-соолугун сактоо жана жакшыртуу.
Жыйынтыгы. Негизги мыйзам актылары адамдын ден-соолукту коргоо жана чыңдоо укугун бекемдейт. Саламаттыкты сактоо тутумун оптимизациялоо - мамлекеттин социалдык-экономикалык саясатынын эң
маанилүү бөлүгү. Саламаттыкты сактоо мамлекеттик тутум катары максаттардын бирдиктүүлүгү, кызматтардын өз ара аракеттенүүсү жана үзгүлтүксүздүгү (терапиялык-профилактикалык), квалификациялуу медициналык жардамдын жалпыга жеткиликтүүлүгү жана чыныгы гуманисттик багыты менен каралат
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Киришүү. акромиоклавикулярдык муунунун (АКМ) жаракаттарын дарылоо ыкмаларын тандоо за-
манбап травматологиянын актуалдуу маселеси болуп саналат. АКМ жаракаттарды дарылоонун колдонулуп жа-
ткан ыкмаларынын кемчиликтери бул локализациянын бузулушун оңдоонун оптималдуу ыкмаларын табуу үчүн
терең изилдөө жүргүзүү зарылдыгын көрсөтүп турат.
Изилдөөнүн максаты - акромиоклавикулярдык муундарды калыбына келтирүү үчүн иштелип чыккан жаңы ай-
калыштырылган ыкманы көрсөтүү.
Материалдар жана ыкмалар. Травматология жана ортопедия клиникасында авторлор тарабынан иштелип чыккан
акромиоклавикулярдык муунду калыбына келтирүүнүн жаңы айкалыштырылган ыкмасы сүрөттөлгөн, ал үчүн
Казакстан Республикасынын 2022-жылдын 22-июлундагы №27950 автордук күбөлүк алынган.
Натыйжалар. Акромиоклавикулярдык муундун жаңы акромиоклавикулярдык байламтасын түзүү жана акро-
миоклавикулярдык муунду илмек түрүндөгү пластинка менен бекитүү аркылуу калыбына келтирүүнүн жаңы
комбинирленген ыкмасы көмөч сөөктүн өйдө да, алдыңкы-арткы багытта да жылып кетүү мүмкүнчүлүгүн жокко
чыгарат жана акромиоклавикулярдык муундун жетиштүү туруктуулугун камсыз кылат. муун, ошондой эле илгич
түрүндөгү пластинканы алгачкы этаптарда (3-4 ай) алып салууга мүмкүндүк берет, муну менен акромиоклави-
кулярдык зонада илмек түрүндөгү пластинканын (1 жыл же андан көп) узак мөөнөттүү болушу менен байланыш-
кан кыйынчылыктардын алдын алат. биргелешкен, тактап айтканда, subacromial остеолиз acromial жараянын
scapula, subacromial impingement, сынык акромиалдык процесс жана илгич пластинка.
Жыйынтыгы. Акромиоклавикулярдык муунду калыбына келтирүүнүн жаңы айкалыштырылган ыкмасы (2022-
жылдын 22-июлундагы автордук күбөлүк № 27950) акромиоклавикулярдык муундун стабилдүү фиксациясын,
эрте реабилитациялык дарылоону жана алгачкы стадияларда (3-4 ай) унцинаттуу пластинканы алып салууну
камсыз кылат, ошону менен скапулада унцинат пластинкасынын узак убакытка (1 жыл же андан көп) болушу
менен байланышкан кыйынчылыктардын алдын алууга көмөктөшүүчү.
манбап травматологиянын актуалдуу маселеси болуп саналат. АКМ жаракаттарды дарылоонун колдонулуп жа-
ткан ыкмаларынын кемчиликтери бул локализациянын бузулушун оңдоонун оптималдуу ыкмаларын табуу үчүн
терең изилдөө жүргүзүү зарылдыгын көрсөтүп турат.
Изилдөөнүн максаты - акромиоклавикулярдык муундарды калыбына келтирүү үчүн иштелип чыккан жаңы ай-
калыштырылган ыкманы көрсөтүү.
Материалдар жана ыкмалар. Травматология жана ортопедия клиникасында авторлор тарабынан иштелип чыккан
акромиоклавикулярдык муунду калыбына келтирүүнүн жаңы айкалыштырылган ыкмасы сүрөттөлгөн, ал үчүн
Казакстан Республикасынын 2022-жылдын 22-июлундагы №27950 автордук күбөлүк алынган.
Натыйжалар. Акромиоклавикулярдык муундун жаңы акромиоклавикулярдык байламтасын түзүү жана акро-
миоклавикулярдык муунду илмек түрүндөгү пластинка менен бекитүү аркылуу калыбына келтирүүнүн жаңы
комбинирленген ыкмасы көмөч сөөктүн өйдө да, алдыңкы-арткы багытта да жылып кетүү мүмкүнчүлүгүн жокко
чыгарат жана акромиоклавикулярдык муундун жетиштүү туруктуулугун камсыз кылат. муун, ошондой эле илгич
түрүндөгү пластинканы алгачкы этаптарда (3-4 ай) алып салууга мүмкүндүк берет, муну менен акромиоклави-
кулярдык зонада илмек түрүндөгү пластинканын (1 жыл же андан көп) узак мөөнөттүү болушу менен байланыш-
кан кыйынчылыктардын алдын алат. биргелешкен, тактап айтканда, subacromial остеолиз acromial жараянын
scapula, subacromial impingement, сынык акромиалдык процесс жана илгич пластинка.
Жыйынтыгы. Акромиоклавикулярдык муунду калыбына келтирүүнүн жаңы айкалыштырылган ыкмасы (2022-
жылдын 22-июлундагы автордук күбөлүк № 27950) акромиоклавикулярдык муундун стабилдүү фиксациясын,
эрте реабилитациялык дарылоону жана алгачкы стадияларда (3-4 ай) унцинаттуу пластинканы алып салууну
камсыз кылат, ошону менен скапулада унцинат пластинкасынын узак убакытка (1 жыл же андан көп) болушу
менен байланышкан кыйынчылыктардын алдын алууга көмөктөшүүчү.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
Авторлор:
Кырбашев К.Д., Тажеков А.М., Токтоналиев А.Б.
Беттер:
157-163
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Акыркы жылдары баштапкы гиперпаратиреоз ар кандай адистиктеги дарыгерлердин көбүрөөк көңүлүн буруп жатат. Нефролитиаз оорунун классикалык көрүнүштөрүнүн бири болуп саналат жана паратироид
бездеринин пайда болушун алып салуу үчүн абсолюттук көрсөткүчтөрдүн тизмесине кирет. PHPTте нефролитиаздын жана нефрокальциноздун өнүгүү механизми толук түшүнүлгөн эмес, көптөгөн изилдөөлөр алардын өнүгүүсүнүн мүмкүн болуучу предикторлорун изилдөөгө арналган. Бул патологиялык оору биздин өлкөдө 30
жылдан ашуун убакыт мурун изилденген, текшерүүнүн эскирген ыкмалары колдонулганын эске алуу керек, бирок
дарылоо ыкмасы ушул убакка чейин паратироид аденомасын алып салуу үчүн дагы, операциялык гана бойдон
калууда. заара чыгаруу системасынан таштарды алып салуу. Изилдөөнүн максаты негизги гиперпаратиреоз
көйгөйү боюнча илимий маалыматтарды талдоо болгон. Макаланын авторлору 150 ата мекендик жана 100 чет элдик авторлордун булактарын изилдешкен. Учурда заара ташынын диагностикасы жана дарылоо протоколдору иштелип чыгып, бекитилген. Кыргыз Республикасында саламаттыкты сактоонун бюджетинин жетишсиздигин
эске алуу менен бардык зарыл болгон диагностикалык жана дарылоо иш-чараларын ишке ашыруу мүмкүн эмес. Негизги чаралар диагностикалык иш-чараларга багытталууга тийиш, анткени мочеролит – полиэтиологиялык оору. Ар бир оорулууга тиешелүү дарылоодон кийин таштын пайда болушунун кайталанышын алдын алуу жана
метафилактикалык чараларды тууралоо үчүн андан ары мониторинг жүргүзүү зарыл. Бул оорунун ар бир учурунун жеке себебин билүү менен, аны алдын алуу боюнча алдын ала зарыл чараларды көрүүгө болот, бул экономикалык чыгымдардын көлөмүн жана калк арасындагы майыптуулуктун санын бир топ кыскартат, ошондой эле оорунун сапатын жакшыртат. медициналык кызматтар.
бездеринин пайда болушун алып салуу үчүн абсолюттук көрсөткүчтөрдүн тизмесине кирет. PHPTте нефролитиаздын жана нефрокальциноздун өнүгүү механизми толук түшүнүлгөн эмес, көптөгөн изилдөөлөр алардын өнүгүүсүнүн мүмкүн болуучу предикторлорун изилдөөгө арналган. Бул патологиялык оору биздин өлкөдө 30
жылдан ашуун убакыт мурун изилденген, текшерүүнүн эскирген ыкмалары колдонулганын эске алуу керек, бирок
дарылоо ыкмасы ушул убакка чейин паратироид аденомасын алып салуу үчүн дагы, операциялык гана бойдон
калууда. заара чыгаруу системасынан таштарды алып салуу. Изилдөөнүн максаты негизги гиперпаратиреоз
көйгөйү боюнча илимий маалыматтарды талдоо болгон. Макаланын авторлору 150 ата мекендик жана 100 чет элдик авторлордун булактарын изилдешкен. Учурда заара ташынын диагностикасы жана дарылоо протоколдору иштелип чыгып, бекитилген. Кыргыз Республикасында саламаттыкты сактоонун бюджетинин жетишсиздигин
эске алуу менен бардык зарыл болгон диагностикалык жана дарылоо иш-чараларын ишке ашыруу мүмкүн эмес. Негизги чаралар диагностикалык иш-чараларга багытталууга тийиш, анткени мочеролит – полиэтиологиялык оору. Ар бир оорулууга тиешелүү дарылоодон кийин таштын пайда болушунун кайталанышын алдын алуу жана
метафилактикалык чараларды тууралоо үчүн андан ары мониторинг жүргүзүү зарыл. Бул оорунун ар бир учурунун жеке себебин билүү менен, аны алдын алуу боюнча алдын ала зарыл чараларды көрүүгө болот, бул экономикалык чыгымдардын көлөмүн жана калк арасындагы майыптуулуктун санын бир топ кыскартат, ошондой эле оорунун сапатын жакшыртат. медициналык кызматтар.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Джакыпбаев О.А., Эралиева М.О., Садыйев Р.К., Нарбеков Т.О.
Беттер:
35-41
Полный текст:
Киришүү. Аллергиялык пурпура (АП,) гиперсенситивдик системдик васкулиттерге караштуу эң көп кездешүүчү геморрагиялык диатездерге кирет. Изилдөөнүн максаты – АП сезгенткич цитокиндерди: интерлейкин-
6, α-некроз шишигинин факторунун жана гомоцистеиндин метаболизминин генетикалык аномалияларын текшерүү. Материал жана методдор. Изилденүүлөр КР ССМ караштуу Улуттук онкология жана гематология борборунун (УОжГБ) гематология
бөлүмүндө дарыланган 119 АП бейтаптарын камтыды. Жалпы базистик изилдөөлөрдөн тышкары, төмөндөгүдөй атайын изилдөөлөр
жүргүзүлдү: цитокиндер, гомоцистеин, фолий циклынын гендери -MTHFR, MTRR.
Натыйжалар жана аны талкуулоо. Бейтаптардын асептикалык
сезгенүүлөрүнүн бийик көрсөткүчтөрүндө интерлейкин-6 (ИЛ-6), α-некроз шишигинин факторунун (αНШФ) жогорулашы аныкталынды. АП бейтаптарынын гипергомоцистеинемиясы метилентетрагидрофолатредуктаза (MTHFR) С677Т (41,5%) жана метионин-синтаза-редук-
таза (MTRR) А66G (58,4%) генетикалык аномалиялары менен айкалышаары далилделинди. Ал эми АП бейтаптарынын 40% MTHFRC677T жана MTRR A66G генетикалык аномалиялары параллелдүү
түрдө катталды. Жыйынтыгы. АП бейтаптарында ИЛ-6, αНШФ, гомоцистеинди жана MTHFR С677Т жана MTRR А66G мутацияларын текшерүү эң маанилүү. Гипергомоцистеинемиянын MTHFR С677Т жана MTRR А66G генетикалык полиморфизми аныкталынганда фолий кычкылын дарылоого кошуу зарыл.
6, α-некроз шишигинин факторунун жана гомоцистеиндин метаболизминин генетикалык аномалияларын текшерүү. Материал жана методдор. Изилденүүлөр КР ССМ караштуу Улуттук онкология жана гематология борборунун (УОжГБ) гематология
бөлүмүндө дарыланган 119 АП бейтаптарын камтыды. Жалпы базистик изилдөөлөрдөн тышкары, төмөндөгүдөй атайын изилдөөлөр
жүргүзүлдү: цитокиндер, гомоцистеин, фолий циклынын гендери -MTHFR, MTRR.
Натыйжалар жана аны талкуулоо. Бейтаптардын асептикалык
сезгенүүлөрүнүн бийик көрсөткүчтөрүндө интерлейкин-6 (ИЛ-6), α-некроз шишигинин факторунун (αНШФ) жогорулашы аныкталынды. АП бейтаптарынын гипергомоцистеинемиясы метилентетрагидрофолатредуктаза (MTHFR) С677Т (41,5%) жана метионин-синтаза-редук-
таза (MTRR) А66G (58,4%) генетикалык аномалиялары менен айкалышаары далилделинди. Ал эми АП бейтаптарынын 40% MTHFRC677T жана MTRR A66G генетикалык аномалиялары параллелдүү
түрдө катталды. Жыйынтыгы. АП бейтаптарында ИЛ-6, αНШФ, гомоцистеинди жана MTHFR С677Т жана MTRR А66G мутацияларын текшерүү эң маанилүү. Гипергомоцистеинемиянын MTHFR С677Т жана MTRR А66G генетикалык полиморфизми аныкталынганда фолий кычкылын дарылоого кошуу зарыл.
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Каргабаев Е.Ж.
Беттер:
13-21
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Калкка адистештирилген консультативдик-диагностикалык жардамды уюштуруу жана көрсөтүү
көйгөйлөрү саламаттыкты сактоодогу эң татаал маселелердин бири бойдон калууда. Өлкөнүн дээрлик бардык региондорунда калктын ден-соолугунун абалындагы жагымсыз тенденцияларды, зыяндуу шишиктердин жогорку деңгээлин эске алуу менен, ооруканага чейинки баскычта квалификациялуу медициналык
жардамдын болушун камсыз кылуу өтө маанилүү. Анткени 80% га жакын оорулуулар бейтапкана мекемелеринде дарыланууну башташат жана бүтүрүшөт. Өлкөнүн көпчүлүк аймактарында оорунун өсүшү байкалган. Баштапкы учурлардын санынын көбөйүшү көптөгөн аймактарда зыяндуу шишиктердин
көбөйүшүнө таасир эткен
Изилдөөнүн максаты. Скрининг программаларын ишке ашыруунун талдоосунун негизинде онкологиялык
бейтаптарга адистештирилген медициналык жардамды уюштурууну өркүндөтүү.
Алматы областынын түштүк аймагындагы калктын зыяндуу шишик ооруларынын деңгээлин, түзүмүн жана
өзгөчөлүктөрүн, ошондой эле жашаган жерине жараша калкка скринингдик программаларды аткарууда
адистештирилген консультативдик-диагностикалык жардамдын көлөмүн жана мүнөзүн талдоонун натыйжалары колдонулган. Жатын моюнчасынын, эмчек рагынын, ичеги-карын рагынын скрининги боюнча
айылдык саламаттыкты сактоонун онкологиялык кызматынын учурдагы абалы, ошондой эле айыл калкына
адистештирилген консультативдик-диагностикалык жардамдын иштелип чыккан моделин ишке киргизүү
менен адистештирилген медициналык жардамды өркүндөтүүгө багытталган азыркы онкологиялык кызматтын абалы талданды.
көйгөйлөрү саламаттыкты сактоодогу эң татаал маселелердин бири бойдон калууда. Өлкөнүн дээрлик бардык региондорунда калктын ден-соолугунун абалындагы жагымсыз тенденцияларды, зыяндуу шишиктердин жогорку деңгээлин эске алуу менен, ооруканага чейинки баскычта квалификациялуу медициналык
жардамдын болушун камсыз кылуу өтө маанилүү. Анткени 80% га жакын оорулуулар бейтапкана мекемелеринде дарыланууну башташат жана бүтүрүшөт. Өлкөнүн көпчүлүк аймактарында оорунун өсүшү байкалган. Баштапкы учурлардын санынын көбөйүшү көптөгөн аймактарда зыяндуу шишиктердин
көбөйүшүнө таасир эткен
Изилдөөнүн максаты. Скрининг программаларын ишке ашыруунун талдоосунун негизинде онкологиялык
бейтаптарга адистештирилген медициналык жардамды уюштурууну өркүндөтүү.
Алматы областынын түштүк аймагындагы калктын зыяндуу шишик ооруларынын деңгээлин, түзүмүн жана
өзгөчөлүктөрүн, ошондой эле жашаган жерине жараша калкка скринингдик программаларды аткарууда
адистештирилген консультативдик-диагностикалык жардамдын көлөмүн жана мүнөзүн талдоонун натыйжалары колдонулган. Жатын моюнчасынын, эмчек рагынын, ичеги-карын рагынын скрининги боюнча
айылдык саламаттыкты сактоонун онкологиялык кызматынын учурдагы абалы, ошондой эле айыл калкына
адистештирилген консультативдик-диагностикалык жардамдын иштелип чыккан моделин ишке киргизүү
менен адистештирилген медициналык жардамды өркүндөтүүгө багытталган азыркы онкологиялык кызматтын абалы талданды.
АЛДЫН АЛУУ МЕДИЦИНАСЫ
Мектептеги дене тарбия программасынын алкагында мектеп шартында баланын физикалык
абалын такай көзөмөлдөп туруу керек. Алтай Республикасында жашаган 7-13 жаштагы мектеп окуучуларынын физикалык өсүүсүн баалоо изилдөөнүн негизги максаты.
Физическое развитие школьников младших классов, проживающих в Республике
Алтай
Коллектив авторов, 2020
ФГБОУ ВО «Алтайский государственный медицинский университет» Министерства здравоохранения РФ, Барнаул, Российская Федерация
“Здравоохранение Кыргызстана”
научно-практический журнал
Материалдар жана усулдар. Алтай Республикасында жашаган 7-13 жаш курагында эки жыныстагы 1205
мектеп окуучусу текшерүүдөн өткөрүлдү. Окуу жылынын башында жана аягында антропометриялык
изилдөөлөр жүргүзүлдү. Математикалык статистиканын параметрикалык эмес ыкмалары, маанилүүлү
деңгээли p <0.05 колдонулду.
Жыйынтыгы: 7-8 жаштагы эркек балдардын дененисинин өлчөмү жана салмагы кыйла жогору экени
аныкталды. 9-10 жаштагы мектеп окуучуларынын салмагы менен боюнун ортосунда гендердик айырмачылык жок. 11-13 жаштагы кыздардын бою жана салмагы көбүрөөк болгон. Окуу жылында дене салмагынын орто эсеп менен 3 кгга өсүшү, ал эми боюнун 4-5 см өсүшү байкалган.
Тыянак. Бардык курактык топтордо Кетле индекси норма чегинде жана балдардын салмагын туура сыяктуу мүнөздөйт.
абалын такай көзөмөлдөп туруу керек. Алтай Республикасында жашаган 7-13 жаштагы мектеп окуучуларынын физикалык өсүүсүн баалоо изилдөөнүн негизги максаты.
Физическое развитие школьников младших классов, проживающих в Республике
Алтай
Коллектив авторов, 2020
ФГБОУ ВО «Алтайский государственный медицинский университет» Министерства здравоохранения РФ, Барнаул, Российская Федерация
“Здравоохранение Кыргызстана”
научно-практический журнал
Материалдар жана усулдар. Алтай Республикасында жашаган 7-13 жаш курагында эки жыныстагы 1205
мектеп окуучусу текшерүүдөн өткөрүлдү. Окуу жылынын башында жана аягында антропометриялык
изилдөөлөр жүргүзүлдү. Математикалык статистиканын параметрикалык эмес ыкмалары, маанилүүлү
деңгээли p <0.05 колдонулду.
Жыйынтыгы: 7-8 жаштагы эркек балдардын дененисинин өлчөмү жана салмагы кыйла жогору экени
аныкталды. 9-10 жаштагы мектеп окуучуларынын салмагы менен боюнун ортосунда гендердик айырмачылык жок. 11-13 жаштагы кыздардын бою жана салмагы көбүрөөк болгон. Окуу жылында дене салмагынын орто эсеп менен 3 кгга өсүшү, ал эми боюнун 4-5 см өсүшү байкалган.
Тыянак. Бардык курактык топтордо Кетле индекси норма чегинде жана балдардын салмагын туура сыяктуу мүнөздөйт.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Бөйрөк үстүндөгү бездерди операция кылуу учурунда анестезия менен камсыз кылуу дагы
деле бир топ кыйынчылыктарды жаратып жатат. Бул бөйрөк үстүндөгү кыртыштын жана медулланын
гормондору негизги турмуштук функциялардын жана системалардын абалына олуттуу таасир тийгизгендигине байланыштуу. Көбүнчө, анестезия берүүнүн татаалдыгын семиздик, стероиддик диабет, экинчи
артериялык гипертензия жана суу-электролиттеринин одоно бузулушу оорлотот да операциянын алдындагы тактиканы кылдат тандоону талап кылат.
“Кыргызстандын саламаттык сактоо”
илимий-практикалык журналы
№ 4 2020 Бештин айы
Изилдөөнүн максаты. Ретроперитоноскопиялык адреналэктомияда периоперативдик анальгезиянын ар
кандай варианттарынын периоперативдик мезгилге тийгизген таасирин изилдөө.
Материалдар жана усулдары. Ретроперитоноскопиялык адреналэктомия жазалган альдостерома менен
ооруган 57 бейтапты рандомизацияланган изилдөө жүргүзүлдү. Периоперативдик анальгезия ыкмасына
жараша бейтаптар эки топко бөлүнөт. Биринчи топто (n-30), операция десфлуранды аз агым (low flow)
менен дем алдырууга негизделген айкалыштырылган анестезия менен жүргүзүлдү; периоперативдик
анальгезия үчүн, опиоиддерди тутумдук гана берүү колдонулган. Экинчи топто (n-27), операция дезфлуранды аз агым (low flow) менен дем алдырууга негизделген омуртканы түздөгөн (ESP erector spinae plane)
фасциалдык этти 0.35% ропивакаин эритмеси менен блокада жазап, аралаш анестезия шартында операция
жасалды. Анестезиянын шайкештигинин көрсөткүчтөрү, борбордук жана перифериялык гемодинамика
изилденди, нерв-булчуң өткөрүмдүүлүгү мониторингделди, операциядан кийинки калыбына келтирүүнүн
эффективдүүлүгү жана операциядан кийинки анальгезиянын сапаты, операциядан кийинки критикалык
инциденттердин саны бааланы.
Жыйынтыгы. Десфлуранга негизделген аз агымдуу ингаляциялык анестезия шартында ропивакаин ESP
блокадасы менен айкалышкан операция жасоо, десфлюран жана тутумдук опиоиддик анальгезия менен
биргелешкен анестезияга салыштырганда наркоздон кийинки тез калыбына келтирүүгө, операциядан кийинки эффективдүү анальгезияга жана операциядан кийинки алгачкы мезгилде аз өлчөмдө татаалдашууга
алып келээри аныкталды. Бул 1-топко салыштырмалуу, 125 саат (95% CI 115-133) (p = 0.036). 2-топтогу
бейтаптар үчүн ооруканага жаткыруу убактысынын кыйла кыскаруусуна шарт түздү, 96 саатка (95% CI
86-103) .
Тыянактар. ESP блокадасы периоперативдик мезгилдеги ооруну басуунун натыйжалуу ыкмасы, наркоздон кийинки тез калыбына келтирүүгө жана опиоиддик анальгезияга салыштырмалуу альдостерома үчүн
ретроперитоноскопиялык адреналэктомиядан кийин ооруканада болуу мөөнөтүнүн кыскартылышына
өбөлгө түзөт
деле бир топ кыйынчылыктарды жаратып жатат. Бул бөйрөк үстүндөгү кыртыштын жана медулланын
гормондору негизги турмуштук функциялардын жана системалардын абалына олуттуу таасир тийгизгендигине байланыштуу. Көбүнчө, анестезия берүүнүн татаалдыгын семиздик, стероиддик диабет, экинчи
артериялык гипертензия жана суу-электролиттеринин одоно бузулушу оорлотот да операциянын алдындагы тактиканы кылдат тандоону талап кылат.
“Кыргызстандын саламаттык сактоо”
илимий-практикалык журналы
№ 4 2020 Бештин айы
Изилдөөнүн максаты. Ретроперитоноскопиялык адреналэктомияда периоперативдик анальгезиянын ар
кандай варианттарынын периоперативдик мезгилге тийгизген таасирин изилдөө.
Материалдар жана усулдары. Ретроперитоноскопиялык адреналэктомия жазалган альдостерома менен
ооруган 57 бейтапты рандомизацияланган изилдөө жүргүзүлдү. Периоперативдик анальгезия ыкмасына
жараша бейтаптар эки топко бөлүнөт. Биринчи топто (n-30), операция десфлуранды аз агым (low flow)
менен дем алдырууга негизделген айкалыштырылган анестезия менен жүргүзүлдү; периоперативдик
анальгезия үчүн, опиоиддерди тутумдук гана берүү колдонулган. Экинчи топто (n-27), операция дезфлуранды аз агым (low flow) менен дем алдырууга негизделген омуртканы түздөгөн (ESP erector spinae plane)
фасциалдык этти 0.35% ропивакаин эритмеси менен блокада жазап, аралаш анестезия шартында операция
жасалды. Анестезиянын шайкештигинин көрсөткүчтөрү, борбордук жана перифериялык гемодинамика
изилденди, нерв-булчуң өткөрүмдүүлүгү мониторингделди, операциядан кийинки калыбына келтирүүнүн
эффективдүүлүгү жана операциядан кийинки анальгезиянын сапаты, операциядан кийинки критикалык
инциденттердин саны бааланы.
Жыйынтыгы. Десфлуранга негизделген аз агымдуу ингаляциялык анестезия шартында ропивакаин ESP
блокадасы менен айкалышкан операция жасоо, десфлюран жана тутумдук опиоиддик анальгезия менен
биргелешкен анестезияга салыштырганда наркоздон кийинки тез калыбына келтирүүгө, операциядан кийинки эффективдүү анальгезияга жана операциядан кийинки алгачкы мезгилде аз өлчөмдө татаалдашууга
алып келээри аныкталды. Бул 1-топко салыштырмалуу, 125 саат (95% CI 115-133) (p = 0.036). 2-топтогу
бейтаптар үчүн ооруканага жаткыруу убактысынын кыйла кыскаруусуна шарт түздү, 96 саатка (95% CI
86-103) .
Тыянактар. ESP блокадасы периоперативдик мезгилдеги ооруну басуунун натыйжалуу ыкмасы, наркоздон кийинки тез калыбына келтирүүгө жана опиоиддик анальгезияга салыштырмалуу альдостерома үчүн
ретроперитоноскопиялык адреналэктомиядан кийин ооруканада болуу мөөнөтүнүн кыскартылышына
өбөлгө түзөт
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Джапаралиева Н.Т., Нурбекова У.А., Каримов Ж.М., Шарабидинова А.Ш.
Беттер:
108-114
Полный текст:
Киришүү. Амиатрофиялык каптал склероз (АЛС) – клиникалык жана
патогендик гетерогендүүлүгү менен айырмаланган оор сейрек кезде
шүүчү нейродегенеративдик оору. Клиникалык гетерогендүүлүк пато-
логиялык процесстин баштапкы локализациясында, жогорку жана тө
мөнкү мотор нейрондорунун айкалышкан жабыркашынын симптом-
дорунун өзгөрмөлүүлүгүндө, башталыш курагында, прогресстин тем-
пинде, тукум куучулук шыктуулукта жана мотор эмес симптоматоло
гиянын катышуусунда. Туура диагноз коюунун негизги ыкмасы оору-
нун үй-бүлөлүк формалары менен байланышкан гендерди аныктоо
болуп саналат.
Изилдөөнүн максаты - дарыгерлердин бул оору жөнүндө түшүнүгүн
жана маалымдуулугун жогорулатуу максатында амиотрофиялык кап-
тал склерозунун үй-бүлөлүк формасын сүрөттөө
Материалдар жана ыкмалар. Оорунун үй-бүлөлүк формасы менен
байланышкан гендердеги мутацияларды аныктоо үчүн генетикалык
анализ жүргүзүлгөн үй-бүлөлүк тарыхы бар амиотрофиялык каптал
склероз менен ооруган бейтап.
Натыйжалар. 54 жаштагы орто жаштагы Аялда , клиникалык картина
сы прогрессивдүү симптомдор менен көрсөтүлөт, негизинен жүлүндүн
перифериялык мотор нейрондору. Диагноз профилин -1 протеинин код-
догон ПОСТОИСТО 1 гениндеги мутацияны аныктоо менен тастык-
талды.
Жыйынтыгы. Келтирилген иш генетикалык жана клиникалык өзгөчө
лүктөн жана генетикалык изилдөө жүргүзүүдөгү чектөөлөрдөн улам
келип чыккан диагноздун татаалдыгын баса белгилейт.
Айкын клиникалык жана патогенетикалык гетерогендүүлүк менен сей-
рек кездешүүчү нейродегенеративдик оору болгон үй-бүлөлүк амиот-
рофиялык каптал склерозунун анализи жөнүндө макала. Макалада
үй-бүлөлүк амиотрофиялык каптал склерозунун ар кандай аспектилери, анын ичинде анын клиникалык мүнөздөмөлөрү, генетикалык фак-
торлор, изилдөөлөр жана оорунун өнүгүшү менен байланышкан мута-
циялар талкууланат. Көпчүлүк учурларда, үй-бүлөлүк формалар SOD1
(супероксид дисмутаза), C9orf72 (хромосома 9 ачык окуу кадры 72),
TARDBP (транактивдүү жооп белок) жана FUS (транскрипция фак-
тору) сыяктуу гендердин өзгөрүшү менен шартталган. Авторлор оору-
нун молекулярдык механизмдерин диагностикалоодо жана түшүнүүдө
генетикалык анализдин маанилүүлүгүн белгилешет. Акыр-аягы, биз
үй-бүлөлүк амиотрофиялык каптал оорунун диагностикасынын сейрек
жана татаалдыгын баса белгилеп, өзүбүздүн клиникалык байкообузду
сунуштайбыз. склероз.
патогендик гетерогендүүлүгү менен айырмаланган оор сейрек кезде
шүүчү нейродегенеративдик оору. Клиникалык гетерогендүүлүк пато-
логиялык процесстин баштапкы локализациясында, жогорку жана тө
мөнкү мотор нейрондорунун айкалышкан жабыркашынын симптом-
дорунун өзгөрмөлүүлүгүндө, башталыш курагында, прогресстин тем-
пинде, тукум куучулук шыктуулукта жана мотор эмес симптоматоло
гиянын катышуусунда. Туура диагноз коюунун негизги ыкмасы оору-
нун үй-бүлөлүк формалары менен байланышкан гендерди аныктоо
болуп саналат.
Изилдөөнүн максаты - дарыгерлердин бул оору жөнүндө түшүнүгүн
жана маалымдуулугун жогорулатуу максатында амиотрофиялык кап-
тал склерозунун үй-бүлөлүк формасын сүрөттөө
Материалдар жана ыкмалар. Оорунун үй-бүлөлүк формасы менен
байланышкан гендердеги мутацияларды аныктоо үчүн генетикалык
анализ жүргүзүлгөн үй-бүлөлүк тарыхы бар амиотрофиялык каптал
склероз менен ооруган бейтап.
Натыйжалар. 54 жаштагы орто жаштагы Аялда , клиникалык картина
сы прогрессивдүү симптомдор менен көрсөтүлөт, негизинен жүлүндүн
перифериялык мотор нейрондору. Диагноз профилин -1 протеинин код-
догон ПОСТОИСТО 1 гениндеги мутацияны аныктоо менен тастык-
талды.
Жыйынтыгы. Келтирилген иш генетикалык жана клиникалык өзгөчө
лүктөн жана генетикалык изилдөө жүргүзүүдөгү чектөөлөрдөн улам
келип чыккан диагноздун татаалдыгын баса белгилейт.
Айкын клиникалык жана патогенетикалык гетерогендүүлүк менен сей-
рек кездешүүчү нейродегенеративдик оору болгон үй-бүлөлүк амиот-
рофиялык каптал склерозунун анализи жөнүндө макала. Макалада
үй-бүлөлүк амиотрофиялык каптал склерозунун ар кандай аспектилери, анын ичинде анын клиникалык мүнөздөмөлөрү, генетикалык фак-
торлор, изилдөөлөр жана оорунун өнүгүшү менен байланышкан мута-
циялар талкууланат. Көпчүлүк учурларда, үй-бүлөлүк формалар SOD1
(супероксид дисмутаза), C9orf72 (хромосома 9 ачык окуу кадры 72),
TARDBP (транактивдүү жооп белок) жана FUS (транскрипция фак-
тору) сыяктуу гендердин өзгөрүшү менен шартталган. Авторлор оору-
нун молекулярдык механизмдерин диагностикалоодо жана түшүнүүдө
генетикалык анализдин маанилүүлүгүн белгилешет. Акыр-аягы, биз
үй-бүлөлүк амиотрофиялык каптал оорунун диагностикасынын сейрек
жана татаалдыгын баса белгилеп, өзүбүздүн клиникалык байкообузду
сунуштайбыз. склероз.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
Артериалдык гипертензия (АГ) жүрөк-кан тамыр (ЖКТ) татаалдашууларынын өнүгүшү үчүн негизги өзгөрүлүүчү тобокелдик фактору болуп саналат. Гипертониянын дүйнөдө кеңири таралганына карабастан (болжол менен 1,4 миллиард адам), анын калк арасында аныкталышы төмөн бойдон калууда. Жүрөк-кан тамыр жана мээнин олуттуу татаалдашууларына карабастан, гипертония "унчукпаган өлтүргүч" деп аталат, анткени ал узак убакыт бою симптомсуз. Симптомдор жок болсо, адамдар жогорку кан басымын (КБ) текшерүүгө жана гипертонияга каршы дарыланууга түрткү беришпейт. Гипертониянын таанылышы жана көп сандагы эффективдүү антигипертензиялык дары-дармектердин болушу менен да, көзөмөлсүз гипертония менен ооругандардын саны, өзгөчө кирешеси төмөн жана орточо өлкөлөрдө өсүүдө. Алардын 14% гана дарылоо учурунда кан басымы көзөмөлдөнөт. Кан басымынын жетишсиз контролу пациенттин дарылоону начар кармануусу менен байланыштуу жана мээнин жана жүрөк-кан тамыр системасынын татаалдашына алып келет. Дарыланууну жакшыртуу жана ошого жараша кан басымды көзөмөлдөө үчүн алдынкы кесиптик бирикмелер дароо дарылоону бир таблеткада ар кандай класстагы эки антигипертензиялык дары менен баштоону сунушташты. Ар кандай класстагы антигипертензиялык препараттар менен айкалыштырылган терапия монотерапия менен дозаны эки эсеге көбөйтүүгө караганда көбүрөөк гипотензиялык таасирге ээ, ал эми терс таасирлердин саны азаят. Алгачкы кош антигипертензиялык терапия катары ангиотензинди айландыруучу фермент ингибиторлорунун (ИАПФ) же сартандардын + кальций антагонисттеринин (АК) же ИАПФ же сартандын + диуретиктердин айкалышы сунушталат, анын ичинде ИАПФ же сартан + АКнын айкалышы жакшыраак деп эсептелет. Ал эми АПФ ингибиторлору көбүрөөк терс таасирлерди жаратаарын эске алганда, дароо АК + сартан (амлодипин + валсартан) айкалышы менен дарылоону баштоого болот.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Киришүү. Жугуштуу оорулар тамактануу абалына терс таасирин тийгизээри аныкталган. Бул фактыны
тастыктоо жана деталдуу изилдөө үчүн Астрахань шаарынын, курч респиратордук вирустук инфекциялардын
оорусун эске алуу менен техникалык (АГСУ) жана архитектуралык-курулуш университеттеринин студенттеринин
(кыздардын) тамактануу түзүмүн жана ткандардын өнүгүүсүнүн жана курамынын негизги морфологиялык жана
физиологиялык көрсөткүчтөрүнө гигиеналык анализ жүргүзүштү ( АГАТУ). Изилдөөлөр балдарга салыштырмалуу сымбаттуу фигураны сактап калуу үчүн ар кандай диетаны жакшы көргөн кыздардын катышуусу менен өткөрүлдү жана бул когортто анорексия көбүрөөк кездешет. Максаты: Курч респиратордук вирустук инфекциялардын оорусун эске алуу менен Астрахань шаарындагы студент жаштардын тамактануу түзүмүнө жана негизги
морфологиялык жана физиологиялык өзгөчөлүктөрүнө гигиеналык баа берүү. Материалдар жана ыкмалар.
Изилдөөгө АГТУ жана ГАСУ студенттери катышты, жалпысынан 299 окуучу кыз байкоого алынган. 2 топ айырмаланды: - контролдо турган кыздар – 100 адам (физикалык өнүгүүнүн индекстери (ФМИ) эталондук параметрлерге туура келген 268 сурамжылоодон алынган үлгү); - белок жетишсиздиги менен кыздар - 25 адам (32
адам, алардын IGF протеин жетишсиздигинин синдрому (PRS) бар экенин көрсөткөн кокусунан алынган үлгү). Ошондой эле, РЛСтин висцералдык формасы менен курч респиратордук вирустук инфекция менен көп ооруган студент кыздардын тобу алынган. курч респиратордук вирустук инфекция боюнча эпидемиологиялык абалды
талдоодо АГАСУ жана АГТУ ден соолук борборунун маалыматтары колдонулган. Ошондой эле, РЛСтин висцералдык формасы менен ооруган, КРВИ менен көп ооруган студенттердин тобу алынган. Талдоодо. КРВИ боюнча эпидемиологиялык абалды, АГАСУ ден соолукту чыңдоо борборунун маалыматтары колдонулган жана АГТУ.
Физикалык өнүгүүнү жана тамактанууну баалоо үчүн жалпы кабыл алынган соматометриялык методдор, биохимиялык жана жалпы кан анализдери колдонулган. Статистикалык маалыматтарды талдоодо Statistica 10, StatgraphicsPlus
аркылуу ишке ашырылган. 2.1 жана MS Excel 2003 программалык пакеттер колдонулган. Натыйжалар. Трофикалык статусу бузулган студент кыздардын дене салмагынын төмөндөшү (контролдогуларга салыштырмалуу 88,2%), булчуңдардын (88,5%), майдын (87,7%) жана арык массасынын (88,7%) азайышы менен айырмаланган. Ошол эле учурда курч респиратордук вирустук инфекциялар менен ооруган кыздардын физикалык өнүгүүсү нормалдуу чекте болгон, арык дене массасы (ТМБ) орточо көрсөткүчтөн төмөн болгондорду кошпогондо, алардын дене салмагынын индекси (BMI) белоктун жетишсиздигинин синдрому менен шартталган тамактануунун жеңил даражасы (СБН) болгон. Изилденген ткандардын курамынын төмөнкү мазмуну менен кыздардын кыртышынын өнүгүү көрсөткүчтөрү контролго жана бул көрсөткүчтөрдүн жогору маанилери бар топторго салыштырмалуу бир топ кыскарган. Жыйынтыктар. Кыздарда оорунун көбөйүшү денедеги булчуң тканынын көрсөткүчү менен байланыштуу. Булчуң тканынын көлөмүнүн белгилүү бир мааниден төмөн азайышы менен курч респиратордук вирустук инфекциялардын оорусу күчөйт, ал эми физикалык өнүгүү СБН пайда болгонго чейин төмөндөйт.
тастыктоо жана деталдуу изилдөө үчүн Астрахань шаарынын, курч респиратордук вирустук инфекциялардын
оорусун эске алуу менен техникалык (АГСУ) жана архитектуралык-курулуш университеттеринин студенттеринин
(кыздардын) тамактануу түзүмүн жана ткандардын өнүгүүсүнүн жана курамынын негизги морфологиялык жана
физиологиялык көрсөткүчтөрүнө гигиеналык анализ жүргүзүштү ( АГАТУ). Изилдөөлөр балдарга салыштырмалуу сымбаттуу фигураны сактап калуу үчүн ар кандай диетаны жакшы көргөн кыздардын катышуусу менен өткөрүлдү жана бул когортто анорексия көбүрөөк кездешет. Максаты: Курч респиратордук вирустук инфекциялардын оорусун эске алуу менен Астрахань шаарындагы студент жаштардын тамактануу түзүмүнө жана негизги
морфологиялык жана физиологиялык өзгөчөлүктөрүнө гигиеналык баа берүү. Материалдар жана ыкмалар.
Изилдөөгө АГТУ жана ГАСУ студенттери катышты, жалпысынан 299 окуучу кыз байкоого алынган. 2 топ айырмаланды: - контролдо турган кыздар – 100 адам (физикалык өнүгүүнүн индекстери (ФМИ) эталондук параметрлерге туура келген 268 сурамжылоодон алынган үлгү); - белок жетишсиздиги менен кыздар - 25 адам (32
адам, алардын IGF протеин жетишсиздигинин синдрому (PRS) бар экенин көрсөткөн кокусунан алынган үлгү). Ошондой эле, РЛСтин висцералдык формасы менен курч респиратордук вирустук инфекция менен көп ооруган студент кыздардын тобу алынган. курч респиратордук вирустук инфекция боюнча эпидемиологиялык абалды
талдоодо АГАСУ жана АГТУ ден соолук борборунун маалыматтары колдонулган. Ошондой эле, РЛСтин висцералдык формасы менен ооруган, КРВИ менен көп ооруган студенттердин тобу алынган. Талдоодо. КРВИ боюнча эпидемиологиялык абалды, АГАСУ ден соолукту чыңдоо борборунун маалыматтары колдонулган жана АГТУ.
Физикалык өнүгүүнү жана тамактанууну баалоо үчүн жалпы кабыл алынган соматометриялык методдор, биохимиялык жана жалпы кан анализдери колдонулган. Статистикалык маалыматтарды талдоодо Statistica 10, StatgraphicsPlus
аркылуу ишке ашырылган. 2.1 жана MS Excel 2003 программалык пакеттер колдонулган. Натыйжалар. Трофикалык статусу бузулган студент кыздардын дене салмагынын төмөндөшү (контролдогуларга салыштырмалуу 88,2%), булчуңдардын (88,5%), майдын (87,7%) жана арык массасынын (88,7%) азайышы менен айырмаланган. Ошол эле учурда курч респиратордук вирустук инфекциялар менен ооруган кыздардын физикалык өнүгүүсү нормалдуу чекте болгон, арык дене массасы (ТМБ) орточо көрсөткүчтөн төмөн болгондорду кошпогондо, алардын дене салмагынын индекси (BMI) белоктун жетишсиздигинин синдрому менен шартталган тамактануунун жеңил даражасы (СБН) болгон. Изилденген ткандардын курамынын төмөнкү мазмуну менен кыздардын кыртышынын өнүгүү көрсөткүчтөрү контролго жана бул көрсөткүчтөрдүн жогору маанилери бар топторго салыштырмалуу бир топ кыскарган. Жыйынтыктар. Кыздарда оорунун көбөйүшү денедеги булчуң тканынын көрсөткүчү менен байланыштуу. Булчуң тканынын көлөмүнүн белгилүү бир мааниден төмөн азайышы менен курч респиратордук вирустук инфекциялардын оорусу күчөйт, ал эми физикалык өнүгүү СБН пайда болгонго чейин төмөндөйт.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Киришүү. Диафрагмалык грыжа - дем алуу органдарынын, жүрөк-кан тамыр системасынын жана
тамак сиңирүү системасынын органдарын тең жабыркатуучу айкалышкан кемтик.
Изилдөөнүн максаты - 2012-2022-жылдары Мамлекеттик балдар клиникалык ооруканасында дарыланган диафрагма патологиясы бар балдардын оору тарыхын изилдөө.
Материалдар жана ыкмалар. Диафрагма кемтиги бар балдардын 73 учуруна анализ жүргүзүлдү, анын ичинен
2012-2022-жылдар аралыгында 69 (94,5%) неонатология жана көкүрөк хирургия бөлүмдөрүндө хирургиялык дарылоодон өтүшкөн.
Натыйжалар. Диафрагмадагы дефекттин локализациясы боюнча – куполдун өзүндө грыжа – 58 (79,5%), анын
ичинен 12 (20,7%) оң куполдун релаксациясы болгон. 46 (79,3%) балада сол куполдун грыжалары болгон, анын
ичинен 36 (78,3%) жалган, 10 (21,7%) чындык. Гиатус грыжа - 13 (17,8%), ал эми 2 (2,7%) адамда - алдыңкы
грыжа. 8 (10,9%) адамда грыжа мурунку жүрөккө жасалган операциялардын натыйжасында пайда болгон (Тубаса
кемтик VSD-6, PDA-1, Тетралогия Фалло-1), анын ичинен 4 (50%) гана жүрөккө операция жасалган. өнүгүү дем
алуу жетишсиздиги, ал эми калгандары эс алуу диагнозу коюлган
Жыйынтыгы. 1. Кеңири таралган диафрагмалык грыжа бул куполдун өзүнүн грыжалары – текшерилгендердин
жалпы санынын 79,5%. 2. 5,5% учурларда, балдар хирургиялык дарылоо көрсөтүлгөн эмес, анткени. мурунку
жүрөк операциясынын татаалдыгы болгон. 3. Диафрагмалык грыжа башка соматикалык жана неврологиялык
ооруларга жамынып жүргөн балдардын 17,8%ы аныкталган, ошондуктан кусуу синдрому үчүн көкүрөк
көңдөйүнүн органдарын 2 проекцияда пландуу рентгенография, кандын пландуу анализи сунушталган. 4. 2 айга
чейинки балдардын өлүмү операциялардын жалпы санынын 11,6%ын түздү.
тамак сиңирүү системасынын органдарын тең жабыркатуучу айкалышкан кемтик.
Изилдөөнүн максаты - 2012-2022-жылдары Мамлекеттик балдар клиникалык ооруканасында дарыланган диафрагма патологиясы бар балдардын оору тарыхын изилдөө.
Материалдар жана ыкмалар. Диафрагма кемтиги бар балдардын 73 учуруна анализ жүргүзүлдү, анын ичинен
2012-2022-жылдар аралыгында 69 (94,5%) неонатология жана көкүрөк хирургия бөлүмдөрүндө хирургиялык дарылоодон өтүшкөн.
Натыйжалар. Диафрагмадагы дефекттин локализациясы боюнча – куполдун өзүндө грыжа – 58 (79,5%), анын
ичинен 12 (20,7%) оң куполдун релаксациясы болгон. 46 (79,3%) балада сол куполдун грыжалары болгон, анын
ичинен 36 (78,3%) жалган, 10 (21,7%) чындык. Гиатус грыжа - 13 (17,8%), ал эми 2 (2,7%) адамда - алдыңкы
грыжа. 8 (10,9%) адамда грыжа мурунку жүрөккө жасалган операциялардын натыйжасында пайда болгон (Тубаса
кемтик VSD-6, PDA-1, Тетралогия Фалло-1), анын ичинен 4 (50%) гана жүрөккө операция жасалган. өнүгүү дем
алуу жетишсиздиги, ал эми калгандары эс алуу диагнозу коюлган
Жыйынтыгы. 1. Кеңири таралган диафрагмалык грыжа бул куполдун өзүнүн грыжалары – текшерилгендердин
жалпы санынын 79,5%. 2. 5,5% учурларда, балдар хирургиялык дарылоо көрсөтүлгөн эмес, анткени. мурунку
жүрөк операциясынын татаалдыгы болгон. 3. Диафрагмалык грыжа башка соматикалык жана неврологиялык
ооруларга жамынып жүргөн балдардын 17,8%ы аныкталган, ошондуктан кусуу синдрому үчүн көкүрөк
көңдөйүнүн органдарын 2 проекцияда пландуу рентгенография, кандын пландуу анализи сунушталган. 4. 2 айга
чейинки балдардын өлүмү операциялардын жалпы санынын 11,6%ын түздү.
ЖАРДАМ ПРАКТИКАЛЫК ВРАЧКА
Курч аппендицит балдарда эң кеңири таралган хирургиялык оору. Балдардагы аппендициттин татаал формалары педиатриялык хирургиянын актуалдуу көйгөйү болуп саналат. Баланын организмине мүнөздүү болгон ич көңдөйүнүн ириңдүү процесстерди жайылтуу жана кеңейтүүнү чектөөгө жөндөмсүз сыяктуу өзгөчөлүктөрү бар.
Оор формаларында негизги терапия менен бирге экссудатты эвакуациялоо максатында ич көңдөйүнө операция учурунда ар кандай дренаждар орнотулат. Бул макалада балдардын перитонитинде ич көңдөйүн дренаждоо ыкмасы жазылган. Мындай дренаждык ыкманы колдонуу операциядан кийинки мезгилдин жүрүшүн жакшыртат жана ич көңдөйүндөгү ириңдүү татаалдануусун азайтат.
Оор формаларында негизги терапия менен бирге экссудатты эвакуациялоо максатында ич көңдөйүнө операция учурунда ар кандай дренаждар орнотулат. Бул макалада балдардын перитонитинде ич көңдөйүн дренаждоо ыкмасы жазылган. Мындай дренаждык ыкманы колдонуу операциядан кийинки мезгилдин жүрүшүн жакшыртат жана ич көңдөйүндөгү ириңдүү татаалдануусун азайтат.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Курманова Н.К., Калманбетова Г.И., Матаева Г.К., Азыкова А.Б.
Беттер:
58-64
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Балдардын кургак учук оорусу өпкөдөн тышкаркы жайгашуусу, бактериялардын сейрек жана аз
бөлүнүп чыгышы менен мүнөздөлөт. Бүткүл дүйнөлүк саламаттык сактоо уюму (ВОЗ) кургак учукту аныктоо
натыйжалуулугун жогорулатуу үчүн болгон жеткиликтүү диагностикалык материалдарды лабораториялык ык-
малардын бардык түрүн колдонуу менен текшерүүнү сунуштайт. Бул изилдөөнүн максаты балдардагы кургак
учук микобактериясын аныктоодо диагностикалык материалдардын ар түрдүү үлгүлөрүнүн маалыматтык маз-
мунун изилдөө болгон. Материалдар жана ыкмалар. 2017-2021-жылдар аралыгында 15 жашка чейинки 1676
баланы кургак учук микобактериясына Улуттук фтизиатрия борборунун Республикалык референттик лабора то-
риясы тарабынан жүргүзүлгөн микробиологиялык изилдөөлөрдүн ретроспективдик талдоолорунун жыйынтыгы
болгон. Натыйжалар. Маалыматтулугу боюнча эщ жогору болгон үлгүлөр биопсиялар/кесиндилер, жара те-
шикчеден чыккан ириң, бронхиалдык жуулмалар жана жүлүн суюктугу болгон. Салыштырмалуу Кургак учукту
културалдык(MGIT, LJ) жана микроскопиялык жолдор менен аныктоого караганда тез аныктоо молекулярдык
диагностикалык ыкмаларынын (Xpert MTB/RIF, GenoTypeMDRTB plus) сезгичтиги жогору болгон. Жыйынтык
тар. Балдар кургак учугун лабораториялык түрдө аныктоодо диагностикалык материалдардын түрдүү
үлгүлөрүнүн жалпы маалыматтык мазмуну 11,4% түздү. Алдынкы диагностикалык тест катары кургак учук ди-
агнозун тактоо жана туура дарылоону баштоо үчүн тез молекулярдык методдор сунушталат.
бөлүнүп чыгышы менен мүнөздөлөт. Бүткүл дүйнөлүк саламаттык сактоо уюму (ВОЗ) кургак учукту аныктоо
натыйжалуулугун жогорулатуу үчүн болгон жеткиликтүү диагностикалык материалдарды лабораториялык ык-
малардын бардык түрүн колдонуу менен текшерүүнү сунуштайт. Бул изилдөөнүн максаты балдардагы кургак
учук микобактериясын аныктоодо диагностикалык материалдардын ар түрдүү үлгүлөрүнүн маалыматтык маз-
мунун изилдөө болгон. Материалдар жана ыкмалар. 2017-2021-жылдар аралыгында 15 жашка чейинки 1676
баланы кургак учук микобактериясына Улуттук фтизиатрия борборунун Республикалык референттик лабора то-
риясы тарабынан жүргүзүлгөн микробиологиялык изилдөөлөрдүн ретроспективдик талдоолорунун жыйынтыгы
болгон. Натыйжалар. Маалыматтулугу боюнча эщ жогору болгон үлгүлөр биопсиялар/кесиндилер, жара те-
шикчеден чыккан ириң, бронхиалдык жуулмалар жана жүлүн суюктугу болгон. Салыштырмалуу Кургак учукту
културалдык(MGIT, LJ) жана микроскопиялык жолдор менен аныктоого караганда тез аныктоо молекулярдык
диагностикалык ыкмаларынын (Xpert MTB/RIF, GenoTypeMDRTB plus) сезгичтиги жогору болгон. Жыйынтык
тар. Балдар кургак учугун лабораториялык түрдө аныктоодо диагностикалык материалдардын түрдүү
үлгүлөрүнүн жалпы маалыматтык мазмуну 11,4% түздү. Алдынкы диагностикалык тест катары кургак учук ди-
агнозун тактоо жана туура дарылоону баштоо үчүн тез молекулярдык методдор сунушталат.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Нурбекова У.А., Кан Д.М., Мамытова Э.М., Режапов И.А.
Беттер:
95-100
Полный текст:
Киришүү. Тубероздук склероз (ТС), ошондой эле эпилоия деп аталат,
аутосомдук-доминантты тукум куучулуктун сейрек кездешүүчү гене-
тикалык оорусу, таралышы 6000ден 12000ге чейин.
Изилдөөнүн максаты - Кургак учук склерозу боюнча учурдагы илимий
адабияттарды талдоо жана биздин клиникалык практикадан иштин отчетун берүү.
Материалдар жана ыкмалар. Бул макалада медициналык тарыхы баяндалган бейтапка кургак учук склерозунун диагностикалык критерий-
леринин негизинде диагноз коюлган.
Натыйжалар. Биз URFA медициналык борборуна жөнөтүлгөн, бетинин бир нече ангиофибромасы, эпилепсиялык синдрому жана тери пигментациясынын тактары бар он үч жаштагы баланын магниттик-
резонанстык томографиясынын (МРТ) корутундусун сунуштайбыз,
андан кийин клиникалык секвенирлөө жолу менен ДНК тести.
Жыйынтыгы. Оору сейрек кездешкендиктен, Кыргызстандын дары-
герлери клиника жана диагностиканын нюанстары менен толук тааныш эмес. Бирок, кургак учук склерозунун диагностикалык критерийлерин өз убагында аныктоо бул оорунун татаалданышын алдын алууга
жана бул диагноз менен ооругандардын жашоо сапатын жакшыртууга
жардам берет.
аутосомдук-доминантты тукум куучулуктун сейрек кездешүүчү гене-
тикалык оорусу, таралышы 6000ден 12000ге чейин.
Изилдөөнүн максаты - Кургак учук склерозу боюнча учурдагы илимий
адабияттарды талдоо жана биздин клиникалык практикадан иштин отчетун берүү.
Материалдар жана ыкмалар. Бул макалада медициналык тарыхы баяндалган бейтапка кургак учук склерозунун диагностикалык критерий-
леринин негизинде диагноз коюлган.
Натыйжалар. Биз URFA медициналык борборуна жөнөтүлгөн, бетинин бир нече ангиофибромасы, эпилепсиялык синдрому жана тери пигментациясынын тактары бар он үч жаштагы баланын магниттик-
резонанстык томографиясынын (МРТ) корутундусун сунуштайбыз,
андан кийин клиникалык секвенирлөө жолу менен ДНК тести.
Жыйынтыгы. Оору сейрек кездешкендиктен, Кыргызстандын дары-
герлери клиника жана диагностиканын нюанстары менен толук тааныш эмес. Бирок, кургак учук склерозунун диагностикалык критерийлерин өз убагында аныктоо бул оорунун татаалданышын алдын алууга
жана бул диагноз менен ооругандардын жашоо сапатын жакшыртууга
жардам берет.
АЛДЫН АЛУУ МЕДИЦИНАСЫ
Авторлор:
Алишерова А.Ш., Анарбаева А.А., Садыбакасова Г.К., Суранбаева Г.С.
Беттер:
105-110
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Изилдөөнүн максаты балдардын курч гепатит А (ГА) оорусунун асцит менен оорлошкон түрүнө кли-
никалык, биохимиялык жана эпидемиологиялык мүнөздөмө берүү. Бул илимий изилдөө эпидемиологиялык, кли-
никалык, лабораториялык, серологиялык, инструменттик жолдор менен изилденген. ГА менен ооруган 29 бала
көзөмөлдө болгон. Оорунун башталышы бардык балдарда курч мүнөздө жүргөн жана оорунун бардык өрчүү мез-
гили байкалган. Балдар ооруканага денеде сарык пайда болгондо кайрылышкан. Аларды ультраүндүү аппараттан
изилдөө мезгилинде асцит аныкталган. Оорунун белгилери эрте жаштагы балдарда жана мектеп окуучуларында
кездешкен. ГА оорусу орто жана оор абалда жүргөн. Ооруканага түшкөндө оорулуулардын абалы оор түрүндө
болгон. Бир учурда гана жалпы билирубиндин деӊгээли бийик болгон (жалпы билирубин 204 ммоль/л) жана те-
ринин кычышуусун пайда кылган. Калган учурда сарыктын белгиси орточо болгон. Сарык мезгилинин көп учурда
кездешкен оорунун белгилери булар болгон: көӊүлдүн айнуусу, ысытма, уйкунун бузулушу, кусуу, тамакка болгон
табиттин жоголушу. Оор мүнөздөгү ГА нын түрүндө боордун көлөмү 3,0-3,5-3,5 см чейин чоӊойгон жана аны
кол менен сыйпалап көргөндө ооруп турган, жумшак абалда болгон. Көк боордун чоӊоюшу 4 оорулууда аныкта-
лган. ГА нын бардык мезгилинде АЛТ көрсөткүчү 1,25 ± 0,1 мкатты түзгөн. Сарык мезгилинин орточо жүрүүсү
14,4 ± 3,1 күн болгон. Оорунун оор абалда жүрүүсүндөгү жагымсыз белгилери болуп төмөнкүлөр аныкталган:
уйкунун бузулушу, тамакка болгон табиттин жоголушу, мурун көӊдөйүнөн кандын агуусу.
ГА оорусунун оор абалда жүрүүсү бардык оорулуулардын ооруканага сөзсүз түрдө жатуусун аныктайт, ошондой
эле, ооруну аныктоодо, дарылоодо, байкоодо дарыгерлер тарабынан кылдат мамиле талап кылынат.
никалык, биохимиялык жана эпидемиологиялык мүнөздөмө берүү. Бул илимий изилдөө эпидемиологиялык, кли-
никалык, лабораториялык, серологиялык, инструменттик жолдор менен изилденген. ГА менен ооруган 29 бала
көзөмөлдө болгон. Оорунун башталышы бардык балдарда курч мүнөздө жүргөн жана оорунун бардык өрчүү мез-
гили байкалган. Балдар ооруканага денеде сарык пайда болгондо кайрылышкан. Аларды ультраүндүү аппараттан
изилдөө мезгилинде асцит аныкталган. Оорунун белгилери эрте жаштагы балдарда жана мектеп окуучуларында
кездешкен. ГА оорусу орто жана оор абалда жүргөн. Ооруканага түшкөндө оорулуулардын абалы оор түрүндө
болгон. Бир учурда гана жалпы билирубиндин деӊгээли бийик болгон (жалпы билирубин 204 ммоль/л) жана те-
ринин кычышуусун пайда кылган. Калган учурда сарыктын белгиси орточо болгон. Сарык мезгилинин көп учурда
кездешкен оорунун белгилери булар болгон: көӊүлдүн айнуусу, ысытма, уйкунун бузулушу, кусуу, тамакка болгон
табиттин жоголушу. Оор мүнөздөгү ГА нын түрүндө боордун көлөмү 3,0-3,5-3,5 см чейин чоӊойгон жана аны
кол менен сыйпалап көргөндө ооруп турган, жумшак абалда болгон. Көк боордун чоӊоюшу 4 оорулууда аныкта-
лган. ГА нын бардык мезгилинде АЛТ көрсөткүчү 1,25 ± 0,1 мкатты түзгөн. Сарык мезгилинин орточо жүрүүсү
14,4 ± 3,1 күн болгон. Оорунун оор абалда жүрүүсүндөгү жагымсыз белгилери болуп төмөнкүлөр аныкталган:
уйкунун бузулушу, тамакка болгон табиттин жоголушу, мурун көӊдөйүнөн кандын агуусу.
ГА оорусунун оор абалда жүрүүсү бардык оорулуулардын ооруканага сөзсүз түрдө жатуусун аныктайт, ошондой
эле, ооруну аныктоодо, дарылоодо, байкоодо дарыгерлер тарабынан кылдат мамиле талап кылынат.
АЛДЫН АЛУУ МЕДИЦИНАСЫ
Авторлор:
Медведовская Н.В. , Денисюк Л.И. , Шекера О.Г. , Малышевская Е.М.
Беттер:
75-81
Полный текст:
Макалада ата-энелердин балдардын визуалдык функцияларынын мүмкүн болгон бузуулары жөнүндө маалымдуулугун изилдөө, алардын балдардагы офтальмологиялык патологиянын алдын алуу
боюнча иш-чараларга активдүү катышууга даярдыгын баалоону максат кылып койгон социологиялык
изилдөөнүн натыйжалары чагылдырылган.
Материалдар жана усулдар. Социологиялык сурамжылоо анкетасы (422 анкеталар). Ар бир баскычта
социологиялык сурамжылоо жана анын натыйжаларына медициналык-статистикалык талдоо
(өкүлчүлүктү жана ишенимдүүлүктү эсептөө) жүргүзүлөт.
Жүргүзүлгөн талдоонун жыйынтыгында ата-энелердин балдарындагы көрүү функциясынын калыптануу
маселесине жоопкерчиликтүү мамилесинин толук эместиги жана маалымдуулук деңгээлинин жетишпегендиги аныкталды. Өз кезегинде, бул көрүүнүн бузулушун өз убагында аныктоо маселелерин чечүүдө
медициналык-уюштуруучулук мамилени колдонуунун актуалдуулугу, айрыкча балдар арасында анын бузулушунун алдын алуу боюнча профилактикалык чараларды колдонуу жөнүндө корутунду чыгарууга
мүмкүндүк берет.
боюнча иш-чараларга активдүү катышууга даярдыгын баалоону максат кылып койгон социологиялык
изилдөөнүн натыйжалары чагылдырылган.
Материалдар жана усулдар. Социологиялык сурамжылоо анкетасы (422 анкеталар). Ар бир баскычта
социологиялык сурамжылоо жана анын натыйжаларына медициналык-статистикалык талдоо
(өкүлчүлүктү жана ишенимдүүлүктү эсептөө) жүргүзүлөт.
Жүргүзүлгөн талдоонун жыйынтыгында ата-энелердин балдарындагы көрүү функциясынын калыптануу
маселесине жоопкерчиликтүү мамилесинин толук эместиги жана маалымдуулук деңгээлинин жетишпегендиги аныкталды. Өз кезегинде, бул көрүүнүн бузулушун өз убагында аныктоо маселелерин чечүүдө
медициналык-уюштуруучулук мамилени колдонуунун актуалдуулугу, айрыкча балдар арасында анын бузулушунун алдын алуу боюнча профилактикалык чараларды колдонуу жөнүндө корутунду чыгарууга
мүмкүндүк берет.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Мамытова Э.М., Токтогазиев Б.Т., Кубатбеков Р.К.
Беттер:
124-129
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Киришүү.Бариатрия хирургиянын бардык белгилүү артыкчылыктарына карабастан, бир жагынан ре-
зекциянын орунда стеноз, анастомоз агып кетүү, кан агуу, же инфекция, экинчи жагынан тамак-аштын жетиш-
сиздиги менен байланышкан татаалдаштыруунун потенциалдуу коркунучу бар.
Изилдөөнүн максаты. Жарым-жартылай мальабсорбция синдрому менен ооруган бейтаптардын Вернике энце-
фалопатиясын эрте аныктоо жана өз убагында дарылоо.
Материалдар жана изилдөөнүн ыкмалары. Ашказандын лапароскопиялык узунунан резекциясынан (СЛИВ ре-
зекциясынан) кийин Вернике энцефалопатиясы менен ооруган бейтаптын клиникалык учур берилген. Диагноз
кандын сывороткасындагы тиаминдин төмөн деңгээли, жана магниттик-резонанстык томографиядагы мүнөздүү
сүрөт менен тастыкталды.
Натыйжалары. В1 витамининин жетишсиздигин толуктоо башталган күнүнүн эртеси (В12 витамини, фолий
кислотасы жана церебропротектор цитиколин менен бирге) баш мээнин курч бузулушунун симптомдорунун олут-
туу регресси болуп бейтаптын абалы тез эле оңолду.
Жыйынтыгы. Бариатрикалык хирургиясында Вернике-Корсаков синдрому азыраак учураган себеби болуп са-
налат, бирок мальабсорбция синдрому менен шартталган. Бариатрия хирургиясынын операцияга дуушар болгон
бейтаптарда энцефалопатия Вернике клиникасынын ыктымалдыгы жөнүндө сергек болушу керек, жана бул та-
таалдаштыруунун аныктоо жана дарылоо керек.
зекциянын орунда стеноз, анастомоз агып кетүү, кан агуу, же инфекция, экинчи жагынан тамак-аштын жетиш-
сиздиги менен байланышкан татаалдаштыруунун потенциалдуу коркунучу бар.
Изилдөөнүн максаты. Жарым-жартылай мальабсорбция синдрому менен ооруган бейтаптардын Вернике энце-
фалопатиясын эрте аныктоо жана өз убагында дарылоо.
Материалдар жана изилдөөнүн ыкмалары. Ашказандын лапароскопиялык узунунан резекциясынан (СЛИВ ре-
зекциясынан) кийин Вернике энцефалопатиясы менен ооруган бейтаптын клиникалык учур берилген. Диагноз
кандын сывороткасындагы тиаминдин төмөн деңгээли, жана магниттик-резонанстык томографиядагы мүнөздүү
сүрөт менен тастыкталды.
Натыйжалары. В1 витамининин жетишсиздигин толуктоо башталган күнүнүн эртеси (В12 витамини, фолий
кислотасы жана церебропротектор цитиколин менен бирге) баш мээнин курч бузулушунун симптомдорунун олут-
туу регресси болуп бейтаптын абалы тез эле оңолду.
Жыйынтыгы. Бариатрикалык хирургиясында Вернике-Корсаков синдрому азыраак учураган себеби болуп са-
налат, бирок мальабсорбция синдрому менен шартталган. Бариатрия хирургиясынын операцияга дуушар болгон
бейтаптарда энцефалопатия Вернике клиникасынын ыктымалдыгы жөнүндө сергек болушу керек, жана бул та-
таалдаштыруунун аныктоо жана дарылоо керек.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Киришүү. Кыргыз Республикасынын Баткен облусунун аймагында
сурьма жана сымапты казып алуу жана кайра иштетүү боюнча ири ком-
бинат жайгашкан.
Изилдөөнүн максаты- Бул социологиялык изилдөөнүн максаты Баткен
шаарында жана анын айланасында жашаган аялдардын ден соолугунун
абалына айлана-чөйрөнүн жагымсыз факторлорунун таасирин аныктоо
болуп саналат.
Материалдар жана ыкмалар. Изилдөө жүргүзүүдө ДССУнун 7 бөлүм
дөн жана 43 суроодон турган стандартташтырылган анкетасы (2016-
ж) колдонулган. Изилдөөгө жалпысынан 18 жаштан жогору, репродук-
тивдик куракка кирген 63 аял катышты.
Натыйжалар. Анкетада аз тамактануу рационуначар экени анык-
талды, анткени алардын күнүмдүк рационуна эт/эт азыктары,
жергиликтүү өстүрүлгөн күрүч, ошондой эле өз короосунда өстүрүлгөн
жашылчалар гана кирет. Сурамжылоого катышкандарда деңиз жана ка-
наттуулардын азыктары менен тамактануу мүнөздүү эмес.
Бардык респонденттер өнөр жай секторунда иштебегендигин жана зы-
яндуу өндүрүштүк факторлор менен анын ичинде үй-бүлө мүчөлөрү
да байланышпагандыгын айтышкан, бирок 5 аял пестициддер менен
байланышта болгонун белгилешкен.
Жыйынтыгы. Баткен шаарындагы аялдардын арасында жүргүзүлгөн
социологиялык изилдөөнүн жыйынтыктары көрсөткөндөй, алардын
ден соолугуна негизинен социалдык факторлор (кирешенин төмөн
дүгү, сапаты жана жашоо чөйрөсүнүн абалы), ошондой эле тең салмак-
сыз жана жетишсиз тамактануу терс таасирин тийгизген.
сурьма жана сымапты казып алуу жана кайра иштетүү боюнча ири ком-
бинат жайгашкан.
Изилдөөнүн максаты- Бул социологиялык изилдөөнүн максаты Баткен
шаарында жана анын айланасында жашаган аялдардын ден соолугунун
абалына айлана-чөйрөнүн жагымсыз факторлорунун таасирин аныктоо
болуп саналат.
Материалдар жана ыкмалар. Изилдөө жүргүзүүдө ДССУнун 7 бөлүм
дөн жана 43 суроодон турган стандартташтырылган анкетасы (2016-
ж) колдонулган. Изилдөөгө жалпысынан 18 жаштан жогору, репродук-
тивдик куракка кирген 63 аял катышты.
Натыйжалар. Анкетада аз тамактануу рационуначар экени анык-
талды, анткени алардын күнүмдүк рационуна эт/эт азыктары,
жергиликтүү өстүрүлгөн күрүч, ошондой эле өз короосунда өстүрүлгөн
жашылчалар гана кирет. Сурамжылоого катышкандарда деңиз жана ка-
наттуулардын азыктары менен тамактануу мүнөздүү эмес.
Бардык респонденттер өнөр жай секторунда иштебегендигин жана зы-
яндуу өндүрүштүк факторлор менен анын ичинде үй-бүлө мүчөлөрү
да байланышпагандыгын айтышкан, бирок 5 аял пестициддер менен
байланышта болгонун белгилешкен.
Жыйынтыгы. Баткен шаарындагы аялдардын арасында жүргүзүлгөн
социологиялык изилдөөнүн жыйынтыктары көрсөткөндөй, алардын
ден соолугуна негизинен социалдык факторлор (кирешенин төмөн
дүгү, сапаты жана жашоо чөйрөсүнүн абалы), ошондой эле тең салмак-
сыз жана жетишсиз тамактануу терс таасирин тийгизген.
АЛДЫН АЛУУ МЕДИЦИНАСЫ
Авторлор:
Ормокоева К.С., Абдылатов М.А., Великородов С.С., Абдирашитов Т.А.
Беттер:
65-71
Полный текст:
Киришүү. Макалада Баткен шаарындагы клиникалык диагностикалык
лабораторияларда сапат менеджмент системасынын аткарылышынын
жана сакталышынын сапатына көзөмөл жүргүзүүнүн жыйынтыгы берилген. Адамдын биоматериалдары менен лабораториялык изилдөөлөрдү жүргүзүү процессинде жол берилгис каталарды аныктоо жана
алдын алуу үчүн клиникалык лабораториялык изилдөөлөрдүн сапатын
контролдоону ишке ашыруу боюнча кырдаалга талдоо жүргүзүлгөн.
Изилдөөнүн максаты . Баткен шаарындагы клиникалык диагностикалык лабораториялардын сапатын контролдоону талдоо. Материалдар жана методдор. Баткендеги үч клиникалык диагностикалык лабораториянын маалыматтарына талдоо жүргүзүлдү. 2022-жылдан тартып тандалган мезгилге жана 2024-жылдын 6 айына карата
жүргүзүлүүчү ички сапатты көзөмөлдөө жана тышкы баалоо көлөмүнө, ошондой эле клиникалык диагностикалык кызматкерлери туш болгон көйгөйлөргө өзгөчө көңүл бурулат.
Натыйжалар жана талкулоо. 2022-жылдан 2024-жылдын 6 айына чейинки мезгилде биздин тандалган лабораторияларыбызда 172 828 анализ жүргүзүлдү, анын ичинен 28,96% ички сапатты көзөмөлдөө процедурасы аркылуу жүргүзүлгөн. Баткендеги клиникалык диагностикалык лабораторияларда күнүмдүк сапатты көзөмөлдөөгө мүмкүн болбой калган көйгөйлөр да аныкталган. Алардын эң негизгилери: контролдоочу материалдарды жана реагенттерди жеткирүүнүн кечиктирилиши, жогорку квалификациялуу кызматкерлердин иштен кетүүсү
жана иштен чыккан анализаторлорду оңдоодогу кыйынчылыктар. Жыйынтыгы. Баткен облусунун лабораториялык кызматын жакшыртуу үчүн эмгек шарттарын жакшыртуу жана изилдөөлөрдүн сапатына
таасир этүүчү факторлорду четтетүү, аналитикага чейинки этапты фикациялоо, лаборатория кызматкерлеринин билим деңгээлин жогорулатуу боюнча окууларды үзгүлтүксүз жүргүзүү зарыл.
лабораторияларда сапат менеджмент системасынын аткарылышынын
жана сакталышынын сапатына көзөмөл жүргүзүүнүн жыйынтыгы берилген. Адамдын биоматериалдары менен лабораториялык изилдөөлөрдү жүргүзүү процессинде жол берилгис каталарды аныктоо жана
алдын алуу үчүн клиникалык лабораториялык изилдөөлөрдүн сапатын
контролдоону ишке ашыруу боюнча кырдаалга талдоо жүргүзүлгөн.
Изилдөөнүн максаты . Баткен шаарындагы клиникалык диагностикалык лабораториялардын сапатын контролдоону талдоо. Материалдар жана методдор. Баткендеги үч клиникалык диагностикалык лабораториянын маалыматтарына талдоо жүргүзүлдү. 2022-жылдан тартып тандалган мезгилге жана 2024-жылдын 6 айына карата
жүргүзүлүүчү ички сапатты көзөмөлдөө жана тышкы баалоо көлөмүнө, ошондой эле клиникалык диагностикалык кызматкерлери туш болгон көйгөйлөргө өзгөчө көңүл бурулат.
Натыйжалар жана талкулоо. 2022-жылдан 2024-жылдын 6 айына чейинки мезгилде биздин тандалган лабораторияларыбызда 172 828 анализ жүргүзүлдү, анын ичинен 28,96% ички сапатты көзөмөлдөө процедурасы аркылуу жүргүзүлгөн. Баткендеги клиникалык диагностикалык лабораторияларда күнүмдүк сапатты көзөмөлдөөгө мүмкүн болбой калган көйгөйлөр да аныкталган. Алардын эң негизгилери: контролдоочу материалдарды жана реагенттерди жеткирүүнүн кечиктирилиши, жогорку квалификациялуу кызматкерлердин иштен кетүүсү
жана иштен чыккан анализаторлорду оңдоодогу кыйынчылыктар. Жыйынтыгы. Баткен облусунун лабораториялык кызматын жакшыртуу үчүн эмгек шарттарын жакшыртуу жана изилдөөлөрдүн сапатына
таасир этүүчү факторлорду четтетүү, аналитикага чейинки этапты фикациялоо, лаборатория кызматкерлеринин билим деңгээлин жогорулатуу боюнча окууларды үзгүлтүксүз жүргүзүү зарыл.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Киришүү. Кыска мөөнөттө болуу бөлүмү (мындан ары - ОКП) узак мөөнөттө болууну талап кылбаган
саламаттык сактоо уюмдарында балдарга бир суткага чейин (24 сааттын ичинде) стационардык медициналык
жардам көрсөтүүгө арналган түзүмдүк бөлүм болуп саналат.
Изилдөөнүн максаты: Баткен, Жалал-Абад, Ош облустарынын жана Ош шаарынын саламаттык сактоо уюмда-
рынын деңгээлинде кыска мөөнөттүү стационардык бөлүмдөрдөгү балдарга медициналык кызмат көрсөтүүнүн
сапаттык көрсөткүчтөрүнө талдоо жүргүзүү.
Материалдар жана ыкмалар. Талдоо Баткен, Жалал-Абад, Ош облустарындагы жана 23 саламаттыкты сактоо
уюмдарынын деңгээлинде ЖБКнын ишмердүүлүгү жөнүндө КР Саламаттык сактоо министрлигине караштуу
КР ЖК жана ММК фондунан алынган расмий статистикалык маалыматтардын негизинде жүргүзүлдү. 2018-2020-
жылдар аралыгында Ош шаары.
Натыйжалар. ОКПда ооруканага жаткырылган балдардын жаш курактык курамын талдоо 5 жашка чейинки бал-
дардын басымдуу экендигин көрсөттү, алар 70%дан ашыгын түздү, анын 50%дан ашыгы 1 жашка чейинки балдар.
Ата-энелер ОКПга негизинен өз алдынча жолдомо (70%дан ашыгы), салыштырылган жылдары МСАКты айланып
өтүү менен кайрылышкан. РКУда дарылангандар боюнча балдардын дем алуу органдарынын оорулары биринчи
орунда(34-40%), экинчи орунда тамак сиңирүү органдарынын оорулары (16-24%), жаракаттар жана уулануулар
үчүнчү орунда экени аныкталган (12 - 24%) . Ооруканаларда балдардын өлүмүн жана өлүмүнүн көрсөткүчтөрүнүн
динамикада салыштырганда, алардын төмөндөшү көрсөтүлгөн : 2018-жылдагы балдардын өлүмү 2020-жылы
1,51%дан 0,54%га чейин азайган.
Жыйынтыктар.Балдардын ден соолугун сактоо кызматын оптималдаштыруу катары ооруканаларда ОКП
түзүлүшү, албетте, балдарды ооруканаларда негизсиз узак мөөнөткө жаткыруу учурларынын азайышына, курч
респиратордук инфекциялар, тамак сиңирүү органдарынын курч оорулары боюнча өз убагында медициналык
кызматтарды көрсөтүүгө алып келди. Тамак сиңирүү системасы, травматизм жана уулануу, ошону менен стацио-
нардык деңгээлде балдарга көрсөтүлүүчү медициналык жардамдын сапатын жогорулатууну камсыз кылуу.
саламаттык сактоо уюмдарында балдарга бир суткага чейин (24 сааттын ичинде) стационардык медициналык
жардам көрсөтүүгө арналган түзүмдүк бөлүм болуп саналат.
Изилдөөнүн максаты: Баткен, Жалал-Абад, Ош облустарынын жана Ош шаарынын саламаттык сактоо уюмда-
рынын деңгээлинде кыска мөөнөттүү стационардык бөлүмдөрдөгү балдарга медициналык кызмат көрсөтүүнүн
сапаттык көрсөткүчтөрүнө талдоо жүргүзүү.
Материалдар жана ыкмалар. Талдоо Баткен, Жалал-Абад, Ош облустарындагы жана 23 саламаттыкты сактоо
уюмдарынын деңгээлинде ЖБКнын ишмердүүлүгү жөнүндө КР Саламаттык сактоо министрлигине караштуу
КР ЖК жана ММК фондунан алынган расмий статистикалык маалыматтардын негизинде жүргүзүлдү. 2018-2020-
жылдар аралыгында Ош шаары.
Натыйжалар. ОКПда ооруканага жаткырылган балдардын жаш курактык курамын талдоо 5 жашка чейинки бал-
дардын басымдуу экендигин көрсөттү, алар 70%дан ашыгын түздү, анын 50%дан ашыгы 1 жашка чейинки балдар.
Ата-энелер ОКПга негизинен өз алдынча жолдомо (70%дан ашыгы), салыштырылган жылдары МСАКты айланып
өтүү менен кайрылышкан. РКУда дарылангандар боюнча балдардын дем алуу органдарынын оорулары биринчи
орунда(34-40%), экинчи орунда тамак сиңирүү органдарынын оорулары (16-24%), жаракаттар жана уулануулар
үчүнчү орунда экени аныкталган (12 - 24%) . Ооруканаларда балдардын өлүмүн жана өлүмүнүн көрсөткүчтөрүнүн
динамикада салыштырганда, алардын төмөндөшү көрсөтүлгөн : 2018-жылдагы балдардын өлүмү 2020-жылы
1,51%дан 0,54%га чейин азайган.
Жыйынтыктар.Балдардын ден соолугун сактоо кызматын оптималдаштыруу катары ооруканаларда ОКП
түзүлүшү, албетте, балдарды ооруканаларда негизсиз узак мөөнөткө жаткыруу учурларынын азайышына, курч
респиратордук инфекциялар, тамак сиңирүү органдарынын курч оорулары боюнча өз убагында медициналык
кызматтарды көрсөтүүгө алып келди. Тамак сиңирүү системасы, травматизм жана уулануу, ошону менен стацио-
нардык деңгээлде балдарга көрсөтүлүүчү медициналык жардамдын сапатын жогорулатууну камсыз кылуу.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Киришүү. Баш-сөөк мээ жаракатынын маселелерин изилдөөнүн теоретикалык бүткөндүгүнө карабастан, дагы деле талаш жараткан жана толук чагылдырылбаган бир катар суроолор калып кедет. Реактивдүү асептикалык менингит менен бактериалдык ириңдүү менингиттердин эрте стадиясында так айырмалоо мүмкүнчүлүгү жок.
Изилдөө максаты. Операциядан кийинки учурда баш сөөк мээ жаракатынын инфекциялык-сезгенүү кабылдоолорун дарылоонун жана алдын алуунун тактикасын жана патогенетикалык негизделген багытты иштеп чыгуу менен натыйжаларды жакшыртуу. Изилдөө материалы жана ыкмалары. Баш сөөк мээ жаракаты жана инфекциялык-сезгенүү кабылдоолору бар 127 бейтапты (109 эркек, 18 аял) дарылоонун натыйжадарана жасалган сереп келтирилген. Изилдөөнүн натыйжалары. Алгачкы жолу баш сөөк мээ жаракатынын операциядан кийинки инфекциялык-сезгенүү кабылдоолору өз алдынча изилдөө обьекти катары бөлүнүп каралган. Баш сөөк мээ жаракатынын нейрохирургиялык кийлигишүүлөрдөн кийинки инфекция лык-сезгенүү кабылдоолоруна комплекстүү баа жана мүнөздөмө берилген. Комплекстүү негизде операциядан кийинки инфекциялык-сезгенүү кабылдоолордун негизги өөрчүү мыйзам ченемдүүлүктөрү изилденген. Инфекциялык-сезгенүү кабылдоолордун өөрчүүсүнүн түзүмдүк өбөлгөлөрү жана алардын өөрчүүсүндө оперативдик кий лигишүүнүн ролу көрсөтүлгөн. Заманбап технологияларды пайдалануу менен инфекциялык-сезгенүү кабылдоолорун изилдөөнүн ыкмалары сунушталган. Жыйынтыгы. Хирургиялык кийлигишүү талаасындагы эң көп кездешүүчү инфекция болуп сөөк остеомиелити болду. Эң көп инфекция козгоочусу болуп коагулаза-терс стафилококтор (34,8%), андан соң Propionebacterium (26,1%) жана Staphylococcus aureus (21,7%) түрлөрү аныкталды.
Изилдөө максаты. Операциядан кийинки учурда баш сөөк мээ жаракатынын инфекциялык-сезгенүү кабылдоолорун дарылоонун жана алдын алуунун тактикасын жана патогенетикалык негизделген багытты иштеп чыгуу менен натыйжаларды жакшыртуу. Изилдөө материалы жана ыкмалары. Баш сөөк мээ жаракаты жана инфекциялык-сезгенүү кабылдоолору бар 127 бейтапты (109 эркек, 18 аял) дарылоонун натыйжадарана жасалган сереп келтирилген. Изилдөөнүн натыйжалары. Алгачкы жолу баш сөөк мээ жаракатынын операциядан кийинки инфекциялык-сезгенүү кабылдоолору өз алдынча изилдөө обьекти катары бөлүнүп каралган. Баш сөөк мээ жаракатынын нейрохирургиялык кийлигишүүлөрдөн кийинки инфекция лык-сезгенүү кабылдоолоруна комплекстүү баа жана мүнөздөмө берилген. Комплекстүү негизде операциядан кийинки инфекциялык-сезгенүү кабылдоолордун негизги өөрчүү мыйзам ченемдүүлүктөрү изилденген. Инфекциялык-сезгенүү кабылдоолордун өөрчүүсүнүн түзүмдүк өбөлгөлөрү жана алардын өөрчүүсүндө оперативдик кий лигишүүнүн ролу көрсөтүлгөн. Заманбап технологияларды пайдалануу менен инфекциялык-сезгенүү кабылдоолорун изилдөөнүн ыкмалары сунушталган. Жыйынтыгы. Хирургиялык кийлигишүү талаасындагы эң көп кездешүүчү инфекция болуп сөөк остеомиелити болду. Эң көп инфекция козгоочусу болуп коагулаза-терс стафилококтор (34,8%), андан соң Propionebacterium (26,1%) жана Staphylococcus aureus (21,7%) түрлөрү аныкталды.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
Авторлор:
Камчыбекова Т. К., Аманбеков Э.Б., Темирбеков С. Т., Мухтаров М.М.
Беттер:
152-157
Полный текст:
Киришүү. Кургак учук инфекциясын көзөмөлдөө бүгүнкү күндө саламаттыкты сактоо системасындагы актуалдуу көйгөй болуп саналат. Инфекциялык контролдун негизи кургак учук менен ооругандарды эрте жана тез диагностикалоо жана туура дарылоо болуп саналат. Кургак учуктун инфекциясын көзөмөлдөө – бул бейтаптардын жана кызматкерлердин арасында кургак учуктун оорукана ичинде жайылышын алдын алууга багытталган уюштуруучулук, эпидемияга каршы жана профилактикалык иш-чаралардын тутуму.[2] Бул өзгөчө баштапкы медициналык-санитардык жардамды (БМСЖ) уюштурууга тиешелүү. ДССУнун маалыматы боюнча, жыл сайын жаңы оорулардын 90% кургак учуктун жүгү жогору болгон 30 өлкөдө болот.[1] Инфекциянын жайылышын алдын алуу инфекциялык контролдун да, жалпысынан эпидемиологиянын да негизги милдеттеринин бири болуп саналат. Кургак учуктун активдүү түрү менен ооруган бейтаптар менен байланышта болгон дени сак
адамдардын жуктуруп алуу ыктымалдыгы өтө жогору. Ошондуктан, бардык медицина кызматкерлери инфекциянын болжолдонгон булактарын туура сорттоо жана диагностика үчүн зарыл болгон изилдөөлөрдү тез жүргүзүү, өпкө кургак учугу менен ооруган бейтапты өз убагында аныктап, аны кургак учукка каршы диспансерге (ПТД)
дарылоого жөнөтүүлөрү маанилүү. Бул кароонун максаты - баштапкы медициналык-санитардык жардамдын (БМСЖ) саламаттык сактоо уюмдарында кургак учукка каршы инфекциялык контролду уюштурууну далилдүү негизде негиздөө.
Методдор жана материалдар. Биз Кыргыз Республикасынын аймагында колдонулуп жаткан кургак учук боюнча ченемдик-укуктук документтерин, ошондой эле PubMed, Google Academia жана eLIBRARY издөө системаларынын ресурстарын колдонуп илимий эмгектерди карап чыктык. Жыйынтыктар жана талкуулар. Жалпысынан белгилей кетүүчү нерсе, Кыргыз Республикасынын саламаттык сактоо уюмдарында киргизилген кургак учукка каршы инфекциялык көзөмөлдө системасы кургак учукка каршы адистештирилген ооруканаларда өзүн жаман эмес көрсөттү, ошол эле учурда жалпы ооруканаларда жана баштапкы медициналык-санитардык жардам мекемелеринде ИК чараларын ишке ашырууда олуттуу кемчиликтер
бар. Ошондой эле, кургак учуктун активдүү түрү менен ооруган бейтаптар менен байланышта болгон дени сак адамдардын жуктуруп алуу ыктымалдыгы өтө жогору экендигин белгилей кетүү керек. Ошондуктан, бардык медицина кызматкерлери инфекциянын болжолдонгон булактарын туура сорттоп, диагностика үчүн зарыл болгон изилдөөлөрдү ыкчам жүргүзө алышы, өпкө кургак учугу менен ооруган бейтапты өз убагында аныктап, аны кургак учукка каршы диспансерге дарылоого жөнөтүүлөрү маанилүү. Бул үчүн БМСЖ деңгээлинде кызмат көрсөтүү
процесстерин уюштуруу керек. Жыйынтыгы.Кургак учукка шектелген активдүү бейтаптарды триажды туура жайгаштыруу жана уюштуруу, диагностикалоо жана дарылоо жугузуу коркунучун бир топ азайтат.
адамдардын жуктуруп алуу ыктымалдыгы өтө жогору. Ошондуктан, бардык медицина кызматкерлери инфекциянын болжолдонгон булактарын туура сорттоо жана диагностика үчүн зарыл болгон изилдөөлөрдү тез жүргүзүү, өпкө кургак учугу менен ооруган бейтапты өз убагында аныктап, аны кургак учукка каршы диспансерге (ПТД)
дарылоого жөнөтүүлөрү маанилүү. Бул кароонун максаты - баштапкы медициналык-санитардык жардамдын (БМСЖ) саламаттык сактоо уюмдарында кургак учукка каршы инфекциялык контролду уюштурууну далилдүү негизде негиздөө.
Методдор жана материалдар. Биз Кыргыз Республикасынын аймагында колдонулуп жаткан кургак учук боюнча ченемдик-укуктук документтерин, ошондой эле PubMed, Google Academia жана eLIBRARY издөө системаларынын ресурстарын колдонуп илимий эмгектерди карап чыктык. Жыйынтыктар жана талкуулар. Жалпысынан белгилей кетүүчү нерсе, Кыргыз Республикасынын саламаттык сактоо уюмдарында киргизилген кургак учукка каршы инфекциялык көзөмөлдө системасы кургак учукка каршы адистештирилген ооруканаларда өзүн жаман эмес көрсөттү, ошол эле учурда жалпы ооруканаларда жана баштапкы медициналык-санитардык жардам мекемелеринде ИК чараларын ишке ашырууда олуттуу кемчиликтер
бар. Ошондой эле, кургак учуктун активдүү түрү менен ооруган бейтаптар менен байланышта болгон дени сак адамдардын жуктуруп алуу ыктымалдыгы өтө жогору экендигин белгилей кетүү керек. Ошондуктан, бардык медицина кызматкерлери инфекциянын болжолдонгон булактарын туура сорттоп, диагностика үчүн зарыл болгон изилдөөлөрдү ыкчам жүргүзө алышы, өпкө кургак учугу менен ооруган бейтапты өз убагында аныктап, аны кургак учукка каршы диспансерге дарылоого жөнөтүүлөрү маанилүү. Бул үчүн БМСЖ деңгээлинде кызмат көрсөтүү
процесстерин уюштуруу керек. Жыйынтыгы.Кургак учукка шектелген активдүү бейтаптарды триажды туура жайгаштыруу жана уюштуруу, диагностикалоо жана дарылоо жугузуу коркунучун бир топ азайтат.
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Ырысов К.Б., Келиева Л.Х., Каныев А.А., Каримов У.А.
Беттер:
39-46
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Киришүү. Акыркы мезгилде остеохондроздо жүрүүчү патогенездин, агымынын, жүлүндүн жана анын
байлоо аппаратындагы биохимиялык өзгөрүүлөргө болгон изилдөөчүлөр менен практикалык дарыгерлердин көз карашында маанилүү динамика байкалууда. Бул диагностика арсеналында компьютердик томография (КТ) жана магниттик-резонанстык томографиянын (МРТ) пайда болуусу менен келген жаңы
мүмкүнчүлүктөргө байланыштуу. КТ жана МРТ практикага киргизилгенден бери маалыматтардын
ишенимдүүлүгү 82 - 93% чейин жогорулады.
Эмгектин максаты - клиникалык сүрөттөмө жана колдонулган изилдөө, дарылоо ыкмаларынын натыйжасын жакшыртуу жолу менен бел омуртка диск чуркусунан жапа чеккен бейтаптардын хирургиялык жол
менен дарылоосун жана диагностиканын өркүндөтүү.
Материал жана ыкмалар. Эмгек нейрохирургия бөлүмдөрүндө оперативдик (116 - 83,5%) жана консервативдик (23 - 16,5%) стационардык дарылоо алган бел омуртка чуркусунун кабылдоолорунан жапа чеккен
139 бейтаптын клиникалык, диагностикалык изилдөөнүн, хирургиялык дарылоо комплексинин маалыматтарын талдоону камтыйт. Бейтаптардын курагы 19 дан 72 жашка чейинки чекте термелген.
Натыйжалар. Жогорку маалыматтуу МРТ ыкмасын колдонуу аркылуу ооруу синдрому жана сезүү бузулуулары дисктин деңгээл санынан, омуртка каналында жайгашуусунан жана өлчөмүнөн көз каранды экендиги анкыталды. ооруу синдромунун жана сезүү бузулууларынын деңгээли пролапс болгон дисктердин
санына байланышта болгон. Баса белгилей турганы, омуртка аралык дисктер канчалык көп дегенеративдик-дистрофиялык процесске кабылса, ооруу синдрому ошончолук күчтүү болуу мүмкүнчүлүгү бар.
Жыйынтыгы. . Бел омуртка дисктеринин дегенеративдик-дистрофиялык процесстерин ну аркылуу диагностикалоодо эң маалыматтуу болуп магниттик-резонанстык томография эсептелет, ал ыкма диск чуркулардын санын, жайгашуусун, өлчөмүн тактоого жардам берет. Бел омурткасындагы диск чуркулары бар
бейтаптарды изилдөөдөгү оптималдык алгоритм нейрохирургиялык кийлигишүү жасоодон мурун чечим
кабыл алууда бел омурткасынын рентгенографиясынан, жүлүндүн жана омуртка устунунун МРТсынан,
жана көрсөтмө болсо магниттик-резонанстык миелографиядан турат.
байлоо аппаратындагы биохимиялык өзгөрүүлөргө болгон изилдөөчүлөр менен практикалык дарыгерлердин көз карашында маанилүү динамика байкалууда. Бул диагностика арсеналында компьютердик томография (КТ) жана магниттик-резонанстык томографиянын (МРТ) пайда болуусу менен келген жаңы
мүмкүнчүлүктөргө байланыштуу. КТ жана МРТ практикага киргизилгенден бери маалыматтардын
ишенимдүүлүгү 82 - 93% чейин жогорулады.
Эмгектин максаты - клиникалык сүрөттөмө жана колдонулган изилдөө, дарылоо ыкмаларынын натыйжасын жакшыртуу жолу менен бел омуртка диск чуркусунан жапа чеккен бейтаптардын хирургиялык жол
менен дарылоосун жана диагностиканын өркүндөтүү.
Материал жана ыкмалар. Эмгек нейрохирургия бөлүмдөрүндө оперативдик (116 - 83,5%) жана консервативдик (23 - 16,5%) стационардык дарылоо алган бел омуртка чуркусунун кабылдоолорунан жапа чеккен
139 бейтаптын клиникалык, диагностикалык изилдөөнүн, хирургиялык дарылоо комплексинин маалыматтарын талдоону камтыйт. Бейтаптардын курагы 19 дан 72 жашка чейинки чекте термелген.
Натыйжалар. Жогорку маалыматтуу МРТ ыкмасын колдонуу аркылуу ооруу синдрому жана сезүү бузулуулары дисктин деңгээл санынан, омуртка каналында жайгашуусунан жана өлчөмүнөн көз каранды экендиги анкыталды. ооруу синдромунун жана сезүү бузулууларынын деңгээли пролапс болгон дисктердин
санына байланышта болгон. Баса белгилей турганы, омуртка аралык дисктер канчалык көп дегенеративдик-дистрофиялык процесске кабылса, ооруу синдрому ошончолук күчтүү болуу мүмкүнчүлүгү бар.
Жыйынтыгы. . Бел омуртка дисктеринин дегенеративдик-дистрофиялык процесстерин ну аркылуу диагностикалоодо эң маалыматтуу болуп магниттик-резонанстык томография эсептелет, ал ыкма диск чуркулардын санын, жайгашуусун, өлчөмүн тактоого жардам берет. Бел омурткасындагы диск чуркулары бар
бейтаптарды изилдөөдөгү оптималдык алгоритм нейрохирургиялык кийлигишүү жасоодон мурун чечим
кабыл алууда бел омурткасынын рентгенографиясынан, жүлүндүн жана омуртка устунунун МРТсынан,
жана көрсөтмө болсо магниттик-резонанстык миелографиядан турат.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Киришүү. Асбестти өнөр жайда колдонуу жумушчулардын ден соолугуна болгон тобокелдиги менен байланыштырылат. Асбестоцемент өндүрүүчү ишканалардагы жумуш орундарында коопсуз эмгек шарттарын камсыз кылуу үчүн тобокелдиктерди башкаруу системасын иштеп чыгуу зарыл. Максаты: Беларусь Республикасында асбест-цемент продуктуларын өндүрүүдө жумушчулардын ден соолугуна болгон кесиптик тобокелдикти башкаруу боюнча гигиеналык иш-чараларды илимий жактан негиздөө жана иштеп чыгуу.
Материалдар жана ыкмалары. Изилдөөлөр республиканын асбест-цемент продуктыларын чыгаруу боюнча алдыңкы орундагы ишкананын базасында жургузулду. Эмгек шарттарын изилдөө үчүн өндүрүштүк
лабораториялык контролдун маалыматтары жана жеке изилдөөлөрдүн
жыйынтыктары колдонулган. Ден соолуктун абалы убактылуу эмгекке жарамсыздык менен ооругандардын маалыматтарынын анализинин, мезгил-мезгили менен жүргүзүлгөн медициналык текшерүүлөрдүн, ошондой эле зыяндуу мезотелиома оорусу боюнча республикалык маалыматтардын негизинде изилденген. Натыйжалар жана талдоо. Минералдык булалардын негизиндеги курулуш продукциясын өндүрүүдө негизги жагымсыз өндүрүштүк факторлор аныкталды, аларга фактордук жана комплекстүү гигиеналык баа берилди, жумушчулардын дем алуу органдарына чаңдан болгон оордуктар белгилүү болду. Жумушчулардын ден соолугуна болгон кесиптик тобокелдик деңгээли аныкталды. Жыйынтыктар. Жумушчулардын ден соолугуна болгон кесиптик тобокелдиктин алгылыктуу деңгээлин камсыз кылууга багытталган, чаң факторуна гигиеналык баа берүүдө жумушчулардын ден соолугуна
канцерогендик тобокелдикти да жана ошондой эле минералдык булалардын аэрозолдорунун фиброгендик коркунучун да толук эсепке
алууга мүмкүндүк берүүчү нормативдик-укуктук жана инструктивдүү методикалык документтердин комплекси иштелип чыккан.
Материалдар жана ыкмалары. Изилдөөлөр республиканын асбест-цемент продуктыларын чыгаруу боюнча алдыңкы орундагы ишкананын базасында жургузулду. Эмгек шарттарын изилдөө үчүн өндүрүштүк
лабораториялык контролдун маалыматтары жана жеке изилдөөлөрдүн
жыйынтыктары колдонулган. Ден соолуктун абалы убактылуу эмгекке жарамсыздык менен ооругандардын маалыматтарынын анализинин, мезгил-мезгили менен жүргүзүлгөн медициналык текшерүүлөрдүн, ошондой эле зыяндуу мезотелиома оорусу боюнча республикалык маалыматтардын негизинде изилденген. Натыйжалар жана талдоо. Минералдык булалардын негизиндеги курулуш продукциясын өндүрүүдө негизги жагымсыз өндүрүштүк факторлор аныкталды, аларга фактордук жана комплекстүү гигиеналык баа берилди, жумушчулардын дем алуу органдарына чаңдан болгон оордуктар белгилүү болду. Жумушчулардын ден соолугуна болгон кесиптик тобокелдик деңгээли аныкталды. Жыйынтыктар. Жумушчулардын ден соолугуна болгон кесиптик тобокелдиктин алгылыктуу деңгээлин камсыз кылууга багытталган, чаң факторуна гигиеналык баа берүүдө жумушчулардын ден соолугуна
канцерогендик тобокелдикти да жана ошондой эле минералдык булалардын аэрозолдорунун фиброгендик коркунучун да толук эсепке
алууга мүмкүндүк берүүчү нормативдик-укуктук жана инструктивдүү методикалык документтердин комплекси иштелип чыккан.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
Киришүү. Бет нейропатиясынын арасында эн көп кезешкен формалар-
дын бири – Беллдин шал оорусу (бет идиопатиялык нейопатия). Пато-
логиялык процесс курч башталат, көбүнчө жабыркоо симптомдору
48-72 саатын ичинде прогресс тенденциясы менен бир тарапта өнүгөт.
Тобокелдик факторлору, Беллдин шал оорусунун патогендик меха-
низми, даары-дармек терапиясы жана хирургиялык дарылоо ыкмалары
жөнүндө маалыматтар келтирилген. Негизги кыска курс терапиясы,
симптомдорун башталгандан кийин үч күндүн ичинде валацикловир
же ацикловир жана преднизолондун оптималдуу дозасын ирети менен
азайтуусу, толук айыгып кетүү мүмкүнчүлүгүн жогорулатат.
Изилдөөнүн максаты - Беллдин шал оорусу жөнундө толук маалымат
берүүдө, өзгөчө анатомияга, этиологияга, клиникалык өзгөчүлүктөргө,
диагонзго, клиникалык кесепеттерге жана терапиялык артыкчылыктуу
ыкмаларына көнүл буруу.
Материалдар жана ыкмалар. Иштеги материалдар жана ыкмалар маа-
лымат Web of Science Core Collection (Science Citation Index Explanded
и Social Sciences Citation Index), базасынан колдонулат анткени алар
объективдүү маалымат алуу үчүн эң маанилүү булактарды жетиштүү
санда камтыйт. 2002-2021 жылдар менен чектелген жана сын – пикир-
лерди камтыган маалымат базаларын комплекстүү издөө жүргүлүздү.
Жыйынтыгы. Жырма жылдык мезгил ичинде адабий маалыматтарды
тандого менен жыйынтык чыгаргалгада көпчүлүк авторлор сезгенүү
шишигинин натыйжасында каналында бет нервинин кысылышына
байланыштүү Беллдын шал оорусунун өүнүгүү патагинезин карманы-
шат. Идиопатиялык бет диагнозу четтетүү ыкмасы болуп калат жана
кылдат медициналык тарыхты жана клиникалык текшерүүнү талап
кылат. Эгерде анализинде же тобокелдик болсо анда пациенты
текшерүү керек лайм оорусуна, кант диабетти жана башка ооруларга.
Бирок көпчүлүк бейтап өзүөн – өзү айыгып кетишет деп эсептелет. Ва-
лацикловирдин жана ацикловирдин кыска курсу жана преднизолондун
оптималдуу дозасын акырындык менен азайтуу менен дарылоо симп-
томдордун пайда болгондон кийин уч күнүк ичинде башталган толук айычуу мүмкүнчүлүн жогорулатат.
дын бири – Беллдин шал оорусу (бет идиопатиялык нейопатия). Пато-
логиялык процесс курч башталат, көбүнчө жабыркоо симптомдору
48-72 саатын ичинде прогресс тенденциясы менен бир тарапта өнүгөт.
Тобокелдик факторлору, Беллдин шал оорусунун патогендик меха-
низми, даары-дармек терапиясы жана хирургиялык дарылоо ыкмалары
жөнүндө маалыматтар келтирилген. Негизги кыска курс терапиясы,
симптомдорун башталгандан кийин үч күндүн ичинде валацикловир
же ацикловир жана преднизолондун оптималдуу дозасын ирети менен
азайтуусу, толук айыгып кетүү мүмкүнчүлүгүн жогорулатат.
Изилдөөнүн максаты - Беллдин шал оорусу жөнундө толук маалымат
берүүдө, өзгөчө анатомияга, этиологияга, клиникалык өзгөчүлүктөргө,
диагонзго, клиникалык кесепеттерге жана терапиялык артыкчылыктуу
ыкмаларына көнүл буруу.
Материалдар жана ыкмалар. Иштеги материалдар жана ыкмалар маа-
лымат Web of Science Core Collection (Science Citation Index Explanded
и Social Sciences Citation Index), базасынан колдонулат анткени алар
объективдүү маалымат алуу үчүн эң маанилүү булактарды жетиштүү
санда камтыйт. 2002-2021 жылдар менен чектелген жана сын – пикир-
лерди камтыган маалымат базаларын комплекстүү издөө жүргүлүздү.
Жыйынтыгы. Жырма жылдык мезгил ичинде адабий маалыматтарды
тандого менен жыйынтык чыгаргалгада көпчүлүк авторлор сезгенүү
шишигинин натыйжасында каналында бет нервинин кысылышына
байланыштүү Беллдын шал оорусунун өүнүгүү патагинезин карманы-
шат. Идиопатиялык бет диагнозу четтетүү ыкмасы болуп калат жана
кылдат медициналык тарыхты жана клиникалык текшерүүнү талап
кылат. Эгерде анализинде же тобокелдик болсо анда пациенты
текшерүү керек лайм оорусуна, кант диабетти жана башка ооруларга.
Бирок көпчүлүк бейтап өзүөн – өзү айыгып кетишет деп эсептелет. Ва-
лацикловирдин жана ацикловирдин кыска курсу жана преднизолондун
оптималдуу дозасын акырындык менен азайтуу менен дарылоо симп-
томдордун пайда болгондон кийин уч күнүк ичинде башталган толук айычуу мүмкүнчүлүн жогорулатат.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Бектурганова А. О. , Махмудова Ж.А., Таалайбекова М.Т., Баатырова Н.Ж.
Беттер:
21-26
Полный текст:
Киришүү. Бул эмгекте эксперименталдык жаныбарлардын бийик тоолуу шарттарга кыска мөөнөттүү адаптация учурундагы лейкоциттердин гемостаз системанын абалына тийгизген таасирин көрсөткөн изилдөөлөрдүн натыйжалары берилген. Изилдөөнүн максаты - адаптациянын 3-күнүндө лейкоциттердин жаныбарлардын канынын коагуляция активдүүлүгүнө таасирин аныктоо. Материалдар жана ыкмалар. Гемостаз системасынын абалын изилдөө гемостазиограмманын стандарттык көрсөткүчтөрүн изилдөө жолу менен жүргүзүлдү. Гемостаз көрсөткүчтөрүн сандык аныктоо АК-37 (Астра лабораториясы, Россия) автоматтык коагулометринде аппараттык ыкманын жардамы менен жүргүзүлдү. Натыйжалар.Биздин натыйжалар гемостаз системасында бийик тоолуу шартка кыска мөөнөттүү адаптация учурунда кадимки плазманы изилдөөдө гиперкоагулемиянын бардык белгилери пайда болоорун көрсөтүп турат, алар адабияттар менен тастыкталган. Эксперименттик келемиштерде лейкоциттери азайган келемиштердин канында лейкоциттери азайбаган келемиштерге салыштырмалуу кандын коагуляциясынын жогорулашы байкалган. Жыйынтыгы.Биздин маалыматтар башка изилдөөлөрдүн натыйжалары менен шайкеш келет, алардын натыйжалары бийик тоолуу шарттарда лейкоциттер гемокоагуляцияга стимулдаштыруучу таасирин тийгизет, тромбоциттердин агрегациясын жогорулатат жана бул таасир алардын тромбопластикалык таасири менен байланыштуу.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Бердибаева А.И.
Беттер:
61-70
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Изилдөөнүн максаты- Бинокулярдык көрүүнүн бузулушу менен шериктеш чалыр көздүүдө дисбинокулярдык амблиопияны комплекстүү дарылоонун натыйжалуулугуна талдоо жүргүзүү.
Материал жана дарылоо ыкмалары.100 бейтап дарыланган (158 көз) — шериктеш эки ача чалыр көздүү
- 54 бейтап (86 көз), жана бириккен чалыр көздүү - 46 бейтап (72 көз). Контролдук тайпа —эмметропия
менен 10 адам (20 көз). 3 жашка чейинки орточо курак ‒2,4±0,45жаш, 3 төн 7 жашка чейин — 4,8±0,07
жана 7 жаштан жогору —8,3±0,4. 10°—40ка чейин бурчтуу чалыр көздүү бейтаптар (80 көз); 11° дан
15° ке чейин —25 бейтап (40 көз), 15° тан жогору ‒35 (38 көз). Гиперметропиялык астигматизм менен —
69 бейтап (111 көз), жогорку даражадагы гиперметропия менен —31 бейтап (47 көз). Жеӊил даражадагы
амблиопия ‒28 бейтап (40 көз), орточо даражадагы ‒48 бейтап (84 көз) жана оор даражадагы —24 бейтап
(26 көз). Комплекстүү терапиянын негизинде үч баскычтуу ыкма колдонулду: биринчи баскыч- ВВЗЦ ны
аныктоо менен каректин-аккомодативдик тутумуна жана каректин реакциясынын (V) ылдамдыгына таасир
этүү (түскө импульстук терапия, “Фокус”, “Relax” аппараттары, вакуумдук Сидоренко көз айнеги, үйдөн
көнүгүү жасоо). Экинчи баскычта — көздүн торчосунун колбочкаларына таасир этүү — “Гүл”, “Крестиктер”, “Жөргөмүш” программалары, кванттык нурлар, окклюзиялар жана пенализация. Үчүнчү баскыч —
бификсация рефлексин калыбына келтирүү: “Айкалыштыруу”, “Биригүү”, “Тренажер” компьютердик
программалары, 0,1% р-р Семакс схемасы боюнча мурунга тамчылатуу.
Натыйжалар. ВВЗЦны 1400±0,74 м/с дан 900±2,08 м/с (P<0.01) га чейин кемитүү, V каректик реакцияны
1,5±0,17мм/с дан 2,8±0,05мм/с (P<0.01) га чейин көбөйтүү алынды; ОAA жана ЗААны 14,4±0,23D b
5,2±0,27D, КГда—14,65±0,8. (P<0.05) жогорулатуу, алысты көрүүнүн курчтугун 0,83±0,12га чейин жогорулатуу, 72,2% учурда (68 бейтап) — бинокулярдык көрүү өөрчүгөн.
Жыйынтыгы. Дисбинокулярдык амблиопияны дарылоонун комплекстүү ыкмасынын натыйжалуулугу
көрүү тутумунун бардык звенолоруна таасир этүүсү менен шартталган.
Материал жана дарылоо ыкмалары.100 бейтап дарыланган (158 көз) — шериктеш эки ача чалыр көздүү
- 54 бейтап (86 көз), жана бириккен чалыр көздүү - 46 бейтап (72 көз). Контролдук тайпа —эмметропия
менен 10 адам (20 көз). 3 жашка чейинки орточо курак ‒2,4±0,45жаш, 3 төн 7 жашка чейин — 4,8±0,07
жана 7 жаштан жогору —8,3±0,4. 10°—40ка чейин бурчтуу чалыр көздүү бейтаптар (80 көз); 11° дан
15° ке чейин —25 бейтап (40 көз), 15° тан жогору ‒35 (38 көз). Гиперметропиялык астигматизм менен —
69 бейтап (111 көз), жогорку даражадагы гиперметропия менен —31 бейтап (47 көз). Жеӊил даражадагы
амблиопия ‒28 бейтап (40 көз), орточо даражадагы ‒48 бейтап (84 көз) жана оор даражадагы —24 бейтап
(26 көз). Комплекстүү терапиянын негизинде үч баскычтуу ыкма колдонулду: биринчи баскыч- ВВЗЦ ны
аныктоо менен каректин-аккомодативдик тутумуна жана каректин реакциясынын (V) ылдамдыгына таасир
этүү (түскө импульстук терапия, “Фокус”, “Relax” аппараттары, вакуумдук Сидоренко көз айнеги, үйдөн
көнүгүү жасоо). Экинчи баскычта — көздүн торчосунун колбочкаларына таасир этүү — “Гүл”, “Крестиктер”, “Жөргөмүш” программалары, кванттык нурлар, окклюзиялар жана пенализация. Үчүнчү баскыч —
бификсация рефлексин калыбына келтирүү: “Айкалыштыруу”, “Биригүү”, “Тренажер” компьютердик
программалары, 0,1% р-р Семакс схемасы боюнча мурунга тамчылатуу.
Натыйжалар. ВВЗЦны 1400±0,74 м/с дан 900±2,08 м/с (P<0.01) га чейин кемитүү, V каректик реакцияны
1,5±0,17мм/с дан 2,8±0,05мм/с (P<0.01) га чейин көбөйтүү алынды; ОAA жана ЗААны 14,4±0,23D b
5,2±0,27D, КГда—14,65±0,8. (P<0.05) жогорулатуу, алысты көрүүнүн курчтугун 0,83±0,12га чейин жогорулатуу, 72,2% учурда (68 бейтап) — бинокулярдык көрүү өөрчүгөн.
Жыйынтыгы. Дисбинокулярдык амблиопияны дарылоонун комплекстүү ыкмасынын натыйжалуулугу
көрүү тутумунун бардык звенолоруна таасир этүүсү менен шартталган.
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Акынбекова Н.Б., Махмудова Ж.А., Таалайбекова М.Т., Мамышов А.Ж.
Беттер:
33-38
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Атеросклероз азыр биздин кылымдын негизги көйгөйлөрүнүн бири болуп саналат. 2025-жылга чейин
жүрөк-кан тамыр ооруларынын таралышы дүйнө калкынын 30% жетет деп болжолдонууда [1]. Жүрөк-кан тамыр
оорулары өлүмдүн негизги себептеринин бири болуп саналат. Жыл сайын жүрөк-кан тамыр патологиясынан 17,5
миллиондон ашык адам каза болсо, Кыргызстанда бул көрсөткүч 18 миңден ашык адамга жетет. Кеңири таралы-
шына, татаалдашуулардын жана өлүмдүн жогорку деңгээлине байланыштуу, жүрөк-кан тамыр ооруларын алдын
алуу медицинанын барган сайын артыкчылыктуу багытына айланууда. Акыркы мезгилде медицинада зат алма-
шуу багыты интенсивдүү түрдө иштелип чыкты, анын максаты – жүрөк-кан тамыр патологияларында клеткалык
зат алмашуунун бузулушун анализдөө. Атеросклероздо пайда болгон эң алгачкы кубулуштардын бири катары
плазманын компоненттеринин, айрыкча тыгыздыгы төмөн липопротеиндердин өтүмдүүлүгүнүн жогорулашына
жана алардын субэндотелий мейкиндигинде чөктүрүлүшүнө алып келиши мүмкүн болгон функциянын бузулушу
деп айтууга болот [2,3]. Азот оксидинин субстраты L-аргининдин кан тамырлардын тонусун жана гемодинами-
касын жөнгө салууга оң таасирин тийгизет, липиддердин жана белоктун деңгээлин жөнгө салууда медиатор болуп
саналат. Бир катар патологиялык шарттардын (мисалы, эндотелий дисфункциясынын) өнүгүшүндө азот оксиди-
нин субстраты L-аргининди колдонуунун натыйжалуулугу далилденген. Жакынкы жана алыскы чет өлкөлөрүнүн
илимий авторлордун адабият маалыматтарында изилдөө көрсөткөндөй, бүгүнкү күнгө чейин Кыргыз Респуб-
ликасында L-аргининдин бийик тоолуу шарттардагы таасирин, өзгөчөлүктөрүн изилдөө боюнча экспериментал-
дык изилдөөлөр жүргүзүлө элек, мында өзгөчө көңүл бурулууга тийиш жаракат, күйүк, ачкачылык, стресс сыяктуу
клиникалык өтө оор шарттарда бул аминокислотанын натыйжалуулугу.
жүрөк-кан тамыр ооруларынын таралышы дүйнө калкынын 30% жетет деп болжолдонууда [1]. Жүрөк-кан тамыр
оорулары өлүмдүн негизги себептеринин бири болуп саналат. Жыл сайын жүрөк-кан тамыр патологиясынан 17,5
миллиондон ашык адам каза болсо, Кыргызстанда бул көрсөткүч 18 миңден ашык адамга жетет. Кеңири таралы-
шына, татаалдашуулардын жана өлүмдүн жогорку деңгээлине байланыштуу, жүрөк-кан тамыр ооруларын алдын
алуу медицинанын барган сайын артыкчылыктуу багытына айланууда. Акыркы мезгилде медицинада зат алма-
шуу багыты интенсивдүү түрдө иштелип чыкты, анын максаты – жүрөк-кан тамыр патологияларында клеткалык
зат алмашуунун бузулушун анализдөө. Атеросклероздо пайда болгон эң алгачкы кубулуштардын бири катары
плазманын компоненттеринин, айрыкча тыгыздыгы төмөн липопротеиндердин өтүмдүүлүгүнүн жогорулашына
жана алардын субэндотелий мейкиндигинде чөктүрүлүшүнө алып келиши мүмкүн болгон функциянын бузулушу
деп айтууга болот [2,3]. Азот оксидинин субстраты L-аргининдин кан тамырлардын тонусун жана гемодинами-
касын жөнгө салууга оң таасирин тийгизет, липиддердин жана белоктун деңгээлин жөнгө салууда медиатор болуп
саналат. Бир катар патологиялык шарттардын (мисалы, эндотелий дисфункциясынын) өнүгүшүндө азот оксиди-
нин субстраты L-аргининди колдонуунун натыйжалуулугу далилденген. Жакынкы жана алыскы чет өлкөлөрүнүн
илимий авторлордун адабият маалыматтарында изилдөө көрсөткөндөй, бүгүнкү күнгө чейин Кыргыз Респуб-
ликасында L-аргининдин бийик тоолуу шарттардагы таасирин, өзгөчөлүктөрүн изилдөө боюнча экспериментал-
дык изилдөөлөр жүргүзүлө элек, мында өзгөчө көңүл бурулууга тийиш жаракат, күйүк, ачкачылык, стресс сыяктуу
клиникалык өтө оор шарттарда бул аминокислотанын натыйжалуулугу.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Хакимов Ш.К.
Беттер:
98-102
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Балдардын бир жашка чейинки жашоосундагы гипотрофиянын өнүгүүсүнүн кош бойлуулук мезгилиндеги
патологияларга жана энелердин төрөтүндөгү татаалдыктарга көз карандылыгына байланыштуу тобокелдик
факторлорунун себептеринин аймактык өзгөчөлүктөрүн табуу.
Бул изилдөөнүн негизги максаты дени сак жана гипотрофиясы бар оорулуу балдардын клиникалык жана
анамнестикалык маалыматтарын эске алуу менен, себептик факторлорду салыштырмалуу изилдөө болгон.
Биздин көзөмөлүбуздө гипотрофиясы бар 135 бир жашка чейинки балдар болгон. Көзөмөлдөө тобунда
ошол эле жаштагы 126 дени сак балдар болгон жана алардын антропометриялык мүнөздөмөлөрү патологиянын деңгээлине жараша баяндалган.
Кош бойлуу кезиндеги жана төрөт учурундагы катаалдыктары бар аялдардан төрөлгөн бир жашка чейинки
балдардагы гипотрофиныны өнүгүүсүнө энелердин ден-соолугунун абалы себеп болот.
патологияларга жана энелердин төрөтүндөгү татаалдыктарга көз карандылыгына байланыштуу тобокелдик
факторлорунун себептеринин аймактык өзгөчөлүктөрүн табуу.
Бул изилдөөнүн негизги максаты дени сак жана гипотрофиясы бар оорулуу балдардын клиникалык жана
анамнестикалык маалыматтарын эске алуу менен, себептик факторлорду салыштырмалуу изилдөө болгон.
Биздин көзөмөлүбуздө гипотрофиясы бар 135 бир жашка чейинки балдар болгон. Көзөмөлдөө тобунда
ошол эле жаштагы 126 дени сак балдар болгон жана алардын антропометриялык мүнөздөмөлөрү патологиянын деңгээлине жараша баяндалган.
Кош бойлуу кезиндеги жана төрөт учурундагы катаалдыктары бар аялдардан төрөлгөн бир жашка чейинки
балдардагы гипотрофиныны өнүгүүсүнө энелердин ден-соолугунун абалы себеп болот.
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Дуденко Е.В., Сыдыкова С., Жаныбеков И.Ж.
Беттер:
28-32
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Дары-дармек аллергиясы (ДА) - көп дарыга туруктуу кургак учук (КДТ КУ) дагы терс көрүнүштөрдүн
негизги түрлөрүнүн бири. Аллергиялык реакция цитокиндердин (ЦТ) таасиринен пайда болот. Изилдөөнүн мак-
саты: ДА менен КДТ КУ менен ооруган пациенттерде IL-4, IL-6 интерлейкиндеринин жана цитокин балансынын
(ЦБ) өндүрүшүн изилдөө болгон. Материалдар жана ыкмалар: изилдөөнүн объектиси болуп клиникалык бел-
гилери боюнча кургак учукка каршы препараттарды алууда ДА менен КДТ КУ менен ооруган 80 бейтап алынды.
Бул бейтаптар кургак учукка каршы химиотерапияны төмөнкү схемалар боюнча алышкан: стандарттуу дарылоо
режими (СР) - 50/62,5%, кыска мөөнөттүү режим (КР) - 10/12,5% жана жеке режим (ЖР) - 20/25,0% оорулуулар-
дын. Бейтаптардын орточо жашы 34,0±3,8 жашты түздү. Изилдөөчү материал кан сывороткасы болуп саналат.
Изилдөө методу – ферменттик иммуносорбенттик анализ («Сэндвич методу»), «Awareness Technology» аппара-
турасы жана «Vector-Best» реагент комплекттери. Сезгенүүгө каршы IL-4 жана сезгенүүгө каршы IL-6 спонтандык
өндүрүшү изилденген. Перспективдүү жана ретроспективдүү изилдөө жүргүзүлдү. Статистикалык иштетүү
SPSS16.0 программалык пакетин колдонуу менен ишке ашырылган. Натыйжалар. Изилдөөнүн төмөнкүдөй на-
тыйжалары алынды: IL-6 концентрациясы 38/47,5% нормадан ашты, IL-4 2/2,5% КДТ КУ менен ооруган 80 оору-
лууда (р<0,05). СР жана ЖР менен ооруган бейтаптарда IL-4 жана IL-6 (p<0.05) ортосунда статистикалык айырма
бар. ЦБ болгон: СР (18,1±3,0/1,3±0,1=13,9), ЖР (31,4±5,8/2,7±0,2=11,8) жана КР (15,3±4,5/3,2±0,3=4,8). Демек,
СР менен дарылоо учурунда эң активдүү аллергиялык сезгенүү реакциясы (ЦБ=13,9) байкалган, бул дарылоонун
терс натыйжаларына алып келиши мүмкүн. Бул ДА менен ооруган бейтаптарда кургак учукка каршы дары-дар-
мектер менен дарыланган КДТ КУ менен ооруган бейтаптарда орточо ЦБ жогору экени аныкталган (11,1).Жы-
йынтыгы. IL-4, IL-6 жана ЦБ (IL-6/IL-4) өндүрүшүн изилдөө КДТ КУ менен ооруган ДАсы бар аллергиялык
сезгенүү реакциясынын активдүүлүгүн баалоого өбөлгө түзөт.
негизги түрлөрүнүн бири. Аллергиялык реакция цитокиндердин (ЦТ) таасиринен пайда болот. Изилдөөнүн мак-
саты: ДА менен КДТ КУ менен ооруган пациенттерде IL-4, IL-6 интерлейкиндеринин жана цитокин балансынын
(ЦБ) өндүрүшүн изилдөө болгон. Материалдар жана ыкмалар: изилдөөнүн объектиси болуп клиникалык бел-
гилери боюнча кургак учукка каршы препараттарды алууда ДА менен КДТ КУ менен ооруган 80 бейтап алынды.
Бул бейтаптар кургак учукка каршы химиотерапияны төмөнкү схемалар боюнча алышкан: стандарттуу дарылоо
режими (СР) - 50/62,5%, кыска мөөнөттүү режим (КР) - 10/12,5% жана жеке режим (ЖР) - 20/25,0% оорулуулар-
дын. Бейтаптардын орточо жашы 34,0±3,8 жашты түздү. Изилдөөчү материал кан сывороткасы болуп саналат.
Изилдөө методу – ферменттик иммуносорбенттик анализ («Сэндвич методу»), «Awareness Technology» аппара-
турасы жана «Vector-Best» реагент комплекттери. Сезгенүүгө каршы IL-4 жана сезгенүүгө каршы IL-6 спонтандык
өндүрүшү изилденген. Перспективдүү жана ретроспективдүү изилдөө жүргүзүлдү. Статистикалык иштетүү
SPSS16.0 программалык пакетин колдонуу менен ишке ашырылган. Натыйжалар. Изилдөөнүн төмөнкүдөй на-
тыйжалары алынды: IL-6 концентрациясы 38/47,5% нормадан ашты, IL-4 2/2,5% КДТ КУ менен ооруган 80 оору-
лууда (р<0,05). СР жана ЖР менен ооруган бейтаптарда IL-4 жана IL-6 (p<0.05) ортосунда статистикалык айырма
бар. ЦБ болгон: СР (18,1±3,0/1,3±0,1=13,9), ЖР (31,4±5,8/2,7±0,2=11,8) жана КР (15,3±4,5/3,2±0,3=4,8). Демек,
СР менен дарылоо учурунда эң активдүү аллергиялык сезгенүү реакциясы (ЦБ=13,9) байкалган, бул дарылоонун
терс натыйжаларына алып келиши мүмкүн. Бул ДА менен ооруган бейтаптарда кургак учукка каршы дары-дар-
мектер менен дарыланган КДТ КУ менен ооруган бейтаптарда орточо ЦБ жогору экени аныкталган (11,1).Жы-
йынтыгы. IL-4, IL-6 жана ЦБ (IL-6/IL-4) өндүрүшүн изилдөө КДТ КУ менен ооруган ДАсы бар аллергиялык
сезгенүү реакциясынын активдүүлүгүн баалоого өбөлгө түзөт.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Киришүү. Бул макалада кош бойлуулуктун узакка созулган кусуунун
татаалдашы катары жаш аялда Вернике энцефалопатиясынын сейрек
кездешүүчү клиникалык учуру сүрөттөлөт. Вернике энцефалопатиясы
— В1 витамининин (тиамин) курч же өнөкөт жетишсиздигинен келип
чыккан жана мээнин калыбына келгиз бузулушуна алып келиши
мүмкүн болгон өмүргө коркунуч туудурган оору.
Изилдөөнүн максаты. Бул макалада Вернике энцефалопатиясынын
клиникалык көрүнүшү менен ооруган 27 жаштагы бейтаптын бул па-
тологиясы боюнча ар кандай адистиктеги дарыгерлердин маалымдуу-
лугун жогорулатуу максатында сүрөттөлөт, анткени терапияны өз
убагында башталбаса прогнозду начарлатат жана майып болуу корку-
нучун жогорулатат, жана өлүмгө да алып келиши мүмкүн.
Материалдар жана ыкмалар. Оорунун диагностикасы чогултулган
анамнезге (кош бойлуу аялдардын дене салмагынын төмөндөшү, та-
мактануунун балансынын бузулушу менен узакка созулган кусуусу)
жана электролиттик бузулуулар менен бирге оорунун мүнөздүү клини-
калык көрүнүштөрүнө негизделген. Тиамин менен негизги терапия
жана электролиттик бузулууларды коррекциялоо жүргүзүлдү.
Натыйжалар. Өз убагында диагноз коюунун маанилүүлүгү жана тиа-
миндин жогорку дозалары менен дарылоону эрте баштоонун
негиздүүлүгү көрсөтүлгөн.
Жыйынтыктар.Сүрөттөлгөн клиникалык окуя ар кандай адистиктеги
дарыгерлерди: акушер-гинекологдорду, невропатологдорду, психиатр-
ларды, анестезиолог-реаниматологдорду кызыктырат, анткени оору аз,
оорунун башталышында клиникалык көрүнүшү жана спецификалык
текшерүү ыкмалары жок.Бул өз убагында диагнозду кыйындатат жана
натыйжада терапиянын натыйжалуулугуна таасир этиши мүмкүн.
татаалдашы катары жаш аялда Вернике энцефалопатиясынын сейрек
кездешүүчү клиникалык учуру сүрөттөлөт. Вернике энцефалопатиясы
— В1 витамининин (тиамин) курч же өнөкөт жетишсиздигинен келип
чыккан жана мээнин калыбына келгиз бузулушуна алып келиши
мүмкүн болгон өмүргө коркунуч туудурган оору.
Изилдөөнүн максаты. Бул макалада Вернике энцефалопатиясынын
клиникалык көрүнүшү менен ооруган 27 жаштагы бейтаптын бул па-
тологиясы боюнча ар кандай адистиктеги дарыгерлердин маалымдуу-
лугун жогорулатуу максатында сүрөттөлөт, анткени терапияны өз
убагында башталбаса прогнозду начарлатат жана майып болуу корку-
нучун жогорулатат, жана өлүмгө да алып келиши мүмкүн.
Материалдар жана ыкмалар. Оорунун диагностикасы чогултулган
анамнезге (кош бойлуу аялдардын дене салмагынын төмөндөшү, та-
мактануунун балансынын бузулушу менен узакка созулган кусуусу)
жана электролиттик бузулуулар менен бирге оорунун мүнөздүү клини-
калык көрүнүштөрүнө негизделген. Тиамин менен негизги терапия
жана электролиттик бузулууларды коррекциялоо жүргүзүлдү.
Натыйжалар. Өз убагында диагноз коюунун маанилүүлүгү жана тиа-
миндин жогорку дозалары менен дарылоону эрте баштоонун
негиздүүлүгү көрсөтүлгөн.
Жыйынтыктар.Сүрөттөлгөн клиникалык окуя ар кандай адистиктеги
дарыгерлерди: акушер-гинекологдорду, невропатологдорду, психиатр-
ларды, анестезиолог-реаниматологдорду кызыктырат, анткени оору аз,
оорунун башталышында клиникалык көрүнүшү жана спецификалык
текшерүү ыкмалары жок.Бул өз убагында диагнозду кыйындатат жана
натыйжада терапиянын натыйжалуулугуна таасир этиши мүмкүн.
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Бессонов П.П., Бессонова Н.Г.
Беттер:
14-20
Полный текст:
Full text:
PDF (RUS)
Толук текст:
PDF (RUS)
Киришүү. Учурда, тамак сиңирүү тутумунун ооруларынын көйгөйү клиникалык терапияда негизги маселелердин бири болуп саналат. Жаш курактагыларда тамак сиңирүү тутумунун ооруларынын саны туруктуу көбөйүүсү байкалууда.
Изилдөөнүн максаты - тамак сиңирүү тутумунун ооруларынын коркунуч факторлорун изилдөө үчүн
Медициналык институттун 1-курсунун студенттеринин арасында сурамжылоо жүргүздү.
Материалдар жана усулдар. 51 студент анкетаны толугу менен толтурушту, алардын ичинен 30 кыз
(59%), 21 эркек бала (41%), жаш курагы 17-18 жашты түздү. Бул анкетада 27 пункт камтылган, тамактануу
маселелери, тамак сиңирүү тутуму жана тобокелдик факторлору боюнча даттануулардын болушу же жоктугу.
Жыйынтыгы. Анкетаны толугу менен толтурган адамдардын 33,6% диспепсиянын белгилери аныкталды. Биздин маалыматтар боюнча, балким окууда жумуштун көптүгүнөн улам, биринчи курстун студенттеринин тамактануусу тең салмактуу эмес, алар көп учурда фаст-фуд (гамбургер, хот-дог, пицца),
жарым фабрикаттарды (Пирсон χ2-13.73, p <0.002) жешет, "кургак тамак" менен шашылыш тамактануу,
тамактануу эрежесин бузуу, көбүнчө негизги тамакты кечкиге калтыруу (p <0.001) байкалат, бул жүрөккан тамыр жана тамак сиңирүү органдарынын ооруларына алып келүү коркунучунун негизги факторлору
болот. Диспепсия симптому бар респонденттерде айрым тамак-аш азыктарына чыдамсыздык сыяктуу
ферменттик жетишсиздиктин белгилери, ошондой эле коштолгон оорулар жана оор тукум куучулук бар.
Кортунду. Көпчүлүк учурларда диспепсиянын белгилеринин тобокелдик факторлору өзгөрүлмө болот,
бул алдын алуу иш-чараларды түзүүгө жана студенттер арасында ден соолукту чыңдоо боюнча билим
берүүгө мүмкүнчүлүк берет.
Изилдөөнүн максаты - тамак сиңирүү тутумунун ооруларынын коркунуч факторлорун изилдөө үчүн
Медициналык институттун 1-курсунун студенттеринин арасында сурамжылоо жүргүздү.
Материалдар жана усулдар. 51 студент анкетаны толугу менен толтурушту, алардын ичинен 30 кыз
(59%), 21 эркек бала (41%), жаш курагы 17-18 жашты түздү. Бул анкетада 27 пункт камтылган, тамактануу
маселелери, тамак сиңирүү тутуму жана тобокелдик факторлору боюнча даттануулардын болушу же жоктугу.
Жыйынтыгы. Анкетаны толугу менен толтурган адамдардын 33,6% диспепсиянын белгилери аныкталды. Биздин маалыматтар боюнча, балким окууда жумуштун көптүгүнөн улам, биринчи курстун студенттеринин тамактануусу тең салмактуу эмес, алар көп учурда фаст-фуд (гамбургер, хот-дог, пицца),
жарым фабрикаттарды (Пирсон χ2-13.73, p <0.002) жешет, "кургак тамак" менен шашылыш тамактануу,
тамактануу эрежесин бузуу, көбүнчө негизги тамакты кечкиге калтыруу (p <0.001) байкалат, бул жүрөккан тамыр жана тамак сиңирүү органдарынын ооруларына алып келүү коркунучунун негизги факторлору
болот. Диспепсия симптому бар респонденттерде айрым тамак-аш азыктарына чыдамсыздык сыяктуу
ферменттик жетишсиздиктин белгилери, ошондой эле коштолгон оорулар жана оор тукум куучулук бар.
Кортунду. Көпчүлүк учурларда диспепсиянын белгилеринин тобокелдик факторлору өзгөрүлмө болот,
бул алдын алуу иш-чараларды түзүүгө жана студенттер арасында ден соолукту чыңдоо боюнча билим
берүүгө мүмкүнчүлүк берет.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Авторлор:
Керимбаева И.Б., Эсенаманова М. К., Шатманов А. А.
Беттер:
135-141
Полный текст:
Киришүү. Физикалык өнүгүү-бул балдардын жана өспүрүмдөрдүн жаш курагына жана ден-соолугуна байланыштуу өзгөрүүлөрдүн темпин аныктоонун негизги критерийлеринин бири. Изилдөө максаты - Бишкек хореографиялык окуу жайынын окуучуларынын физикалык өнүгүүсүн изилдөө жана баалоо. Ч. Базарбаева. Материалдар жана методдор. Бишкек хореографиялык окуу жайында 160 жаштан 10 жашка чейинки курактагы
17 окуучуга текшерүү жүргүзүлдү. Антропометриялык көрсөткүчтөр регионалдык баалоо таблицаларын, ал эми. Кетле индекси (ИМТ) ДСУ (2007) сунуш кылган ченемдерди колдонуу менен бааланган.
Натыйжалар жана аларды талкуулоо. 14, 15, 16 жана 17 жашка чейинки курактагы балдар жана кыздар изилденген топтордун өсүш арымынын айырмачылык ири баллга жеткен. Балдардын узундугу жана дене салмагынын эң чоң өсүшү 13 жашта, кыздарда 12 жашта. Дисгармониялык физикалык өнүгүү 21,8% эркек балдарда 11-14 жаш курагында, ал эми өспүрүмдөрдө 14,3% аныкталган. Дисгармониялык физикалык өнүгүүсү бар 10 жаштан 17 жашка чейинки кыздардын салыштырма салмагы орто эсеп менен 19,4% ды түздү, негизинен дене салмагынын тартыштыгынан. Ими боюнча дене салмагынын жетишсиздиги 13,0% 11-14 жаштагы балдарда жана 31,0% өспүрүмдөрдө аныкталган. Чоңойгон сайын ашыкча дене салмагы 33,3% дан (10 жаш) 3,4% га чейин (15-17 жаш) эркек балдардын үлүшү төмөндөйт. Кыздардын арасында дене салмагынын тартыштыгы 11-14 жаш курактык топто (41,7%), ал эми калган 36,3% (10 жаш) жана 30,3% (15-17 жаш) аныкталган, бул алардын келечектеги кесибинин өзгөчөлүгүнө байланыштуу. Жыйынтыгы. Хореографиялык мектептин окуучуларынын антропологиялык көрсөткүчтөрүн баалоонун жыйынтыгы боюнча жынысына, жашына жараша физикалык өнүгүүнүн айрым өзгөчөлүктөрү аныкталган.
17 окуучуга текшерүү жүргүзүлдү. Антропометриялык көрсөткүчтөр регионалдык баалоо таблицаларын, ал эми. Кетле индекси (ИМТ) ДСУ (2007) сунуш кылган ченемдерди колдонуу менен бааланган.
Натыйжалар жана аларды талкуулоо. 14, 15, 16 жана 17 жашка чейинки курактагы балдар жана кыздар изилденген топтордун өсүш арымынын айырмачылык ири баллга жеткен. Балдардын узундугу жана дене салмагынын эң чоң өсүшү 13 жашта, кыздарда 12 жашта. Дисгармониялык физикалык өнүгүү 21,8% эркек балдарда 11-14 жаш курагында, ал эми өспүрүмдөрдө 14,3% аныкталган. Дисгармониялык физикалык өнүгүүсү бар 10 жаштан 17 жашка чейинки кыздардын салыштырма салмагы орто эсеп менен 19,4% ды түздү, негизинен дене салмагынын тартыштыгынан. Ими боюнча дене салмагынын жетишсиздиги 13,0% 11-14 жаштагы балдарда жана 31,0% өспүрүмдөрдө аныкталган. Чоңойгон сайын ашыкча дене салмагы 33,3% дан (10 жаш) 3,4% га чейин (15-17 жаш) эркек балдардын үлүшү төмөндөйт. Кыздардын арасында дене салмагынын тартыштыгы 11-14 жаш курактык топто (41,7%), ал эми калган 36,3% (10 жаш) жана 30,3% (15-17 жаш) аныкталган, бул алардын келечектеги кесибинин өзгөчөлүгүнө байланыштуу. Жыйынтыгы. Хореографиялык мектептин окуучуларынын антропологиялык көрсөткүчтөрүн баалоонун жыйынтыгы боюнча жынысына, жашына жараша физикалык өнүгүүнүн айрым өзгөчөлүктөрү аныкталган.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Киришүү. Кыргыз Республикасынын Мамлекеттик кепилдиктер программасы 10 жашка чейинки балдарга, каттоодо турган кош бойлуу аялдарга жана 70 жаштан жогорку курактагы пенсионерлерге стоматологиялык кызмат көрсөтүүнү камтыйт. Калктын бул категорияларында стоматологиялык жардамга муктаждык жогору. Бул кызматтардын актуалдуулугу калктын башка категорияларына салыштырмалуу мамлекеттик колдоо
жагынан эң маанилүү болуп саналат.
Изилдөөнүн максаты - 10 жашка чейинки балдар, кош бойлуу аялдар жана 70 жаштан ашкан пенсионерлер үчүн кызмат көрсөтүүлөрдүн жеткиликтүүлүгүн жакшыртуу үчүн Бишкек шаарынын стоматологиялык клиникаларына мамлекеттик кепилдиктер программасына ылайык стоматологиялык кызмат көрсөтүүгө талдоо жүргүзүү.
Материалдар жана ыкмалар. Изилдөөдө 01.01.2021-31.12.2022 Бишкек шаары боюнча Мамлекеттик кепилдиктер программасына ылайык Милдеттүү медициналык камсыздандыруу фондунун жана стоматологиялык поликлиникалардын расмий отчетторуна статистикалык талдоо ыкмасы колдонулган.
Натыйжалар жана талкуулар. 2021-жылы Бишкек шаарында стоматологиялык клиникалардын бюджетин түзүүгө бул категориялардын жалпы саны 276 689 адамды түзсө, 2022-жылы 306 789 адамды түздү. №3 стоматологиялык поликлиникада кош бойлуу аялдардын кызматтарды көп керектөөлөрү байкалган. 10 жашка чейинки
балдар үчүн ушундай эле тенденцияны белгилей кетүү керек, №3 стоматологиялык клиникада кызмат көрсөтүүлөрдүн максималдуу саны жана минималдуу стоматологиялык клиникада 4. Ошол эле учурда айырма 32 эседен ашат. Ушундай эле жагдай 70 жана андан жогорку жаштагы пенсионерлердин категориясында да бар.
Жыйынтыгы. Кырдаалды талдоо стоматологиялык тейлөөгө акы төлөө саясатын андан ары модернизациялоо зарылдыгын, ошондой эле Кыргыз Республикасындагы стоматологиялык клиникалардын бюджетин түзүү боюнча кызмат көрсөтүүлөрдү эсепке алуунун жаңы механизмдерин иштеп чыгуунун актуалдуулугун көрсөттү.
жагынан эң маанилүү болуп саналат.
Изилдөөнүн максаты - 10 жашка чейинки балдар, кош бойлуу аялдар жана 70 жаштан ашкан пенсионерлер үчүн кызмат көрсөтүүлөрдүн жеткиликтүүлүгүн жакшыртуу үчүн Бишкек шаарынын стоматологиялык клиникаларына мамлекеттик кепилдиктер программасына ылайык стоматологиялык кызмат көрсөтүүгө талдоо жүргүзүү.
Материалдар жана ыкмалар. Изилдөөдө 01.01.2021-31.12.2022 Бишкек шаары боюнча Мамлекеттик кепилдиктер программасына ылайык Милдеттүү медициналык камсыздандыруу фондунун жана стоматологиялык поликлиникалардын расмий отчетторуна статистикалык талдоо ыкмасы колдонулган.
Натыйжалар жана талкуулар. 2021-жылы Бишкек шаарында стоматологиялык клиникалардын бюджетин түзүүгө бул категориялардын жалпы саны 276 689 адамды түзсө, 2022-жылы 306 789 адамды түздү. №3 стоматологиялык поликлиникада кош бойлуу аялдардын кызматтарды көп керектөөлөрү байкалган. 10 жашка чейинки
балдар үчүн ушундай эле тенденцияны белгилей кетүү керек, №3 стоматологиялык клиникада кызмат көрсөтүүлөрдүн максималдуу саны жана минималдуу стоматологиялык клиникада 4. Ошол эле учурда айырма 32 эседен ашат. Ушундай эле жагдай 70 жана андан жогорку жаштагы пенсионерлердин категориясында да бар.
Жыйынтыгы. Кырдаалды талдоо стоматологиялык тейлөөгө акы төлөө саясатын андан ары модернизациялоо зарылдыгын, ошондой эле Кыргыз Республикасындагы стоматологиялык клиникалардын бюджетин түзүү боюнча кызмат көрсөтүүлөрдү эсепке алуунун жаңы механизмдерин иштеп чыгуунун актуалдуулугун көрсөттү.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Авторлор:
Сулейманова Г.Т., Курманова А.Р., Касиев Н.К., Касымова Р.О.
Беттер:
114-122
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Калктын карышыы азыркы дүйнөдөгү эң маанилүү демографиялык процесстердин бири, ал татаал, көп факторлуу, медициналык-социалдык проблема болуп саналат. Калктын тез картаюу тенденциялары негизинен
глобалдуу болуп саналат, айрыкча аз жана орто кирешелүү өлкөлөрдө 60 жаштан ашкан адамдардын үлүшү үч эсеге көбөйүшү күтүлөт - 46 миллионго (2015), 147 миллионго (2050). Мындай көрүнүштөр Кыргыз Республикасы үчүн да болжолдонууда, анда 1999-жылдан бери 50 жаштан ашкан адамдар (12,0%) 2019-жылга карата 16%га чейин өскөн жана улгайган адамдардын эң жогорку үлүшү борбор калаанын тургундарына 14,7%дан 17,9% га чейин туура келет.
Анын үстүнө, бул процесстердин бардыгы кыргызстандыктардын өмүрүнүн орточо узактыгынын олуттуу өсүшү менен коштолуп, республика боюнча орточо эсеп менен 67,0 жаштан 71,5 жашка чейин түзөт, ал эми Бишкек шаарында 68,4 жаштан 74,6 жашка чейин. Ушунун фонунда Кыргыз мамлекетинин саламаттыкты сактоосунун
жана социалдык камсыздоосунун заманбап системасында калкка геронтологиялык жардам көрсөтүүчү кадрдык ресурстар жана уюмдар иш жүзүндө жок. Ошондуктан, калктын каруу процессине натыйжалуу көңүл буруу үчүн, коомдук саламаттыкты сактоо системасынын улгайган курактагы адамдардын функцияларынын төмөндөшүн алдын алууга, башка бирөөлөрдүн жардамына муктаждыгын болтурбай коюга мамилеси керек. Өлкөнүн мамлекеттик мекемелери үчүн демографиялык кырдаалга жана анын жакынкы үч он жылдыкка бол-
жолдоо үчүн мониторинг жүргүзүү механизмин өркүндөтүү менен улгайган адамдар үчүн жагымдуу шарттарды түзүү үчүн мындай мамилени тез арада ишке ашыруу зарыл.
глобалдуу болуп саналат, айрыкча аз жана орто кирешелүү өлкөлөрдө 60 жаштан ашкан адамдардын үлүшү үч эсеге көбөйүшү күтүлөт - 46 миллионго (2015), 147 миллионго (2050). Мындай көрүнүштөр Кыргыз Республикасы үчүн да болжолдонууда, анда 1999-жылдан бери 50 жаштан ашкан адамдар (12,0%) 2019-жылга карата 16%га чейин өскөн жана улгайган адамдардын эң жогорку үлүшү борбор калаанын тургундарына 14,7%дан 17,9% га чейин туура келет.
Анын үстүнө, бул процесстердин бардыгы кыргызстандыктардын өмүрүнүн орточо узактыгынын олуттуу өсүшү менен коштолуп, республика боюнча орточо эсеп менен 67,0 жаштан 71,5 жашка чейин түзөт, ал эми Бишкек шаарында 68,4 жаштан 74,6 жашка чейин. Ушунун фонунда Кыргыз мамлекетинин саламаттыкты сактоосунун
жана социалдык камсыздоосунун заманбап системасында калкка геронтологиялык жардам көрсөтүүчү кадрдык ресурстар жана уюмдар иш жүзүндө жок. Ошондуктан, калктын каруу процессине натыйжалуу көңүл буруу үчүн, коомдук саламаттыкты сактоо системасынын улгайган курактагы адамдардын функцияларынын төмөндөшүн алдын алууга, башка бирөөлөрдүн жардамына муктаждыгын болтурбай коюга мамилеси керек. Өлкөнүн мамлекеттик мекемелери үчүн демографиялык кырдаалга жана анын жакынкы үч он жылдыкка бол-
жолдоо үчүн мониторинг жүргүзүү механизмин өркүндөтүү менен улгайган адамдар үчүн жагымдуу шарттарды түзүү үчүн мындай мамилени тез арада ишке ашыруу зарыл.
АЛДЫН АЛУУ МЕДИЦИНАСЫ
Авторлор:
Дуйшекеева А.Б., Ахматов М.Б., Мырзалиев Б.Б., Кулжабаева А. А., Кадыров А.С., Турдумамбетова Г.К., Ахметова З.Х., Усубалиева Э.У.
Беттер:
25-34
Полный текст:
Киришүү. Кургак учуктун аныкталбаган учурларынын көйгөйү жыл сайын БДСУнун глобалдык отчетторунда көтөрүлөт. Ушундай эле көйгөй Кыргыз Республикасында да пайда болууда. Ошентип, БДСУнун 2022-жылга карата расмий отчетторуна [1] ылайык, аныкталган учурлар менен иш жүзүндө аныкталгандардын болжолдуу санынын айырмасы 46,9% түздү.
Материалдар жана методдор: Изилдөөнүн максаты: QuantiFERON – кургак учук (КУ) тести менен аныкталган кургак учук инфекциясын деңгээлин изилдөө GOLD Plus ELISA Бишкек шаарынын жана Чүй облусунун саламаттык сактоо уюмдарында аныкталган өпкөнүн ак тивдүү кургак учугу менен ооруган бейтап менен тиричилик жана жакын байланышта болгон адамдардын арасында, ЮРФА жеке менчик лабораториясында жүргүзүлгөн. Изилдөө ретроспективдүү болуп саналат, экинчи даражадагы маалыматтар 2021-жылдан баштап “Кургак учукту токтотобуз” өнөктөштүгүнүн “Кургак учукка каршы бирге” долбоорунан чогултулган. Изилдөө этикалык комитеттин макулдугун алды.
Изилдөөнүн натыйжалары: QuantiFERON - КУ тестин колдонуу менен бардыгы болуп 100 изилдөө жүргүзүлгөн GOLD Plus ELISA . Тери анализи (Манту сынамасы жана Диаскин сынамасы) 92 баланын 87сине (5 баш тарткан), Манту сынамасы 84 балага жана Диаскин сынамасы 3 балага жасалып, 83 балада оң жыйынтык чыккан. Тери тестинен оң болгондордун ичинен 18 (20,68%) балада гана КвантиФЕ РОН тесты (КФТ) оң натыйжасы жана 69 (79%) балада терс КФТ натыйжасы болгон. 1 бойго жеткен эркекте КФТ оң болду. Кургак учук менен ооруган бейтап менен байланышта болгон 13 балада кургак учуктун активдүү түрү тастыкталган (7 бала сезгич кургак учук менен, 6 бала дарыга туруктуу кургак учук менен ооруган). Дарылоого алынган 13 балада тери тести да, КФТ да оң болгон. Кургак учуктун дары-дармекке туруктуу формасы менен ооруган бейтап менен байланышта болгон КФТ оң болгон калган 5 бала каттоого алынган жана кургак учуктун активдүү процессинин белгилери табылбагандыктан, балдарга кургак учук инфекциясы аныкталган.
Корутунду. ЮРФАнын жеке лабораториясынын мисалында башка жеке менчик саламаттык сактоо уюмдары биздин өлкөдө кургак учук менен күрөшүүгө чоң салым кошо алат. Ал үчүн бул маселеде мамлекеттик-жеке өнөктөштүктү жөнгө салуучу механизмдерди иштеп чыгуу зарыл.
Материалдар жана методдор: Изилдөөнүн максаты: QuantiFERON – кургак учук (КУ) тести менен аныкталган кургак учук инфекциясын деңгээлин изилдөө GOLD Plus ELISA Бишкек шаарынын жана Чүй облусунун саламаттык сактоо уюмдарында аныкталган өпкөнүн ак тивдүү кургак учугу менен ооруган бейтап менен тиричилик жана жакын байланышта болгон адамдардын арасында, ЮРФА жеке менчик лабораториясында жүргүзүлгөн. Изилдөө ретроспективдүү болуп саналат, экинчи даражадагы маалыматтар 2021-жылдан баштап “Кургак учукту токтотобуз” өнөктөштүгүнүн “Кургак учукка каршы бирге” долбоорунан чогултулган. Изилдөө этикалык комитеттин макулдугун алды.
Изилдөөнүн натыйжалары: QuantiFERON - КУ тестин колдонуу менен бардыгы болуп 100 изилдөө жүргүзүлгөн GOLD Plus ELISA . Тери анализи (Манту сынамасы жана Диаскин сынамасы) 92 баланын 87сине (5 баш тарткан), Манту сынамасы 84 балага жана Диаскин сынамасы 3 балага жасалып, 83 балада оң жыйынтык чыккан. Тери тестинен оң болгондордун ичинен 18 (20,68%) балада гана КвантиФЕ РОН тесты (КФТ) оң натыйжасы жана 69 (79%) балада терс КФТ натыйжасы болгон. 1 бойго жеткен эркекте КФТ оң болду. Кургак учук менен ооруган бейтап менен байланышта болгон 13 балада кургак учуктун активдүү түрү тастыкталган (7 бала сезгич кургак учук менен, 6 бала дарыга туруктуу кургак учук менен ооруган). Дарылоого алынган 13 балада тери тести да, КФТ да оң болгон. Кургак учуктун дары-дармекке туруктуу формасы менен ооруган бейтап менен байланышта болгон КФТ оң болгон калган 5 бала каттоого алынган жана кургак учуктун активдүү процессинин белгилери табылбагандыктан, балдарга кургак учук инфекциясы аныкталган.
Корутунду. ЮРФАнын жеке лабораториясынын мисалында башка жеке менчик саламаттык сактоо уюмдары биздин өлкөдө кургак учук менен күрөшүүгө чоң салым кошо алат. Ал үчүн бул маселеде мамлекеттик-жеке өнөктөштүктү жөнгө салуучу механизмдерди иштеп чыгуу зарыл.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Киришүү. Донордук кандын жана анын компоненттеринин инфекциялык коопсуздугу кан куюунун негизги принциптеринин бири болуп саналат, ал бүткүл дүйнө боюнча кан кызматтары үчүн негиз болуп саналат жана бүгүнкү күнгө чейин актуалдуу көйгөй бойдон калууда. Коопсуз жана эффективдүү трансфузияны камсыз кылуу үчүн коопсуз донордук кан менен камсыз кылуунун стратегияларынын бири инфекциялар үчүн аз тобокелдик топторундагы ыктыярдуу акы төлөнбөгөн донорлордон кан алуу болуп саналат. Бул макалада студент - донорлорунун арасында кан аркылуу жугуучу инфекциялардын таралышы тууралуу маалымат берилет. Бул макаланын максаты акы төлөнбөгөн ыктыярдуу студент-донорлор менен башка потенциалдуу донорлордо кан аркылуу жугуучу инфекциялардын аныкталышын салыштыруу
болуп саналат. Материалдар - 2021-2023-жылдардагы статистикалык маалыматтар. Изилдөө ыкмалары: Отчеттук маалыматтарды ретроспективдүү талдоо. Изилдөөнүн натыйжалары жана аларды талкулоо. Кан даярдоо потенциалдуу донорлор иштеген, окуган же кызмат кылган уюшкан коллективдерде: жогорку жана кесиптик окуу жайларында, ишкана-
ларда, аскер бөлүктөрүндө жана башка ар кандай уюмдарда жүргүзүлдү. Канга жана анын компоненттерине болгон муктаждык өскөн сайын, негизинен студент-донорлорунун эсебинен акысыз донорлордун саны көбөйүүдө. Донорлордун жалпы санынын 65%ын студент-донорлор түзөт. Студент-донорлордо аныкталган инфекциянын маркерлери 5,5%дан (2021) 0,7%га (2023) чейин азайган. Эң көп аныкталган инфекция – бул бруцеллез, бирок акыркы жылдары (2023-ж.) анын бир аз төмөндөшү байкалууда, бул донордук кан үлгүлөрүн текшерүүнүн ыкмаларынын жакшырышы менен түшүндүрүлөт. Ушуга байланыштуу жалпы жараксыз болгон кан азыктарнын саны жыл сайын кыскаруу тенденциясына ээ: 6,3%дан (2021) 1,6% га чейин (2023). Жыйынтыгы. - Жаш донорлордун арасында аныкталган инфекциялык маркерлердин катарынын төмөндөө тенденциясы байкалууда; - Донорлордун арасында кан аркылуу жугуучу оорулардын таралышы-
нын төмөнкү деңгээли даярдалган кандын жараксыз болуп калуу мүмкунчүлүгун да төмөндөтөт, ошону менен ресурстардын натыйжалуу жана сарамжалдуу пайдаланылышын шарттайт;Ыктыярдуу акы төлөнбөгөн кан донорлорун тобокелдиги төмөн болгон топтордун арасынан тандап алуу максатка ылайыктуу. - Студенттер калктын социалдык жактан активдүү жана дени сак катмары болгондуктан, бекер кан тапшыруунун негизги максаттуу аудиториясы катары каралышы керек.
болуп саналат. Материалдар - 2021-2023-жылдардагы статистикалык маалыматтар. Изилдөө ыкмалары: Отчеттук маалыматтарды ретроспективдүү талдоо. Изилдөөнүн натыйжалары жана аларды талкулоо. Кан даярдоо потенциалдуу донорлор иштеген, окуган же кызмат кылган уюшкан коллективдерде: жогорку жана кесиптик окуу жайларында, ишкана-
ларда, аскер бөлүктөрүндө жана башка ар кандай уюмдарда жүргүзүлдү. Канга жана анын компоненттерине болгон муктаждык өскөн сайын, негизинен студент-донорлорунун эсебинен акысыз донорлордун саны көбөйүүдө. Донорлордун жалпы санынын 65%ын студент-донорлор түзөт. Студент-донорлордо аныкталган инфекциянын маркерлери 5,5%дан (2021) 0,7%га (2023) чейин азайган. Эң көп аныкталган инфекция – бул бруцеллез, бирок акыркы жылдары (2023-ж.) анын бир аз төмөндөшү байкалууда, бул донордук кан үлгүлөрүн текшерүүнүн ыкмаларынын жакшырышы менен түшүндүрүлөт. Ушуга байланыштуу жалпы жараксыз болгон кан азыктарнын саны жыл сайын кыскаруу тенденциясына ээ: 6,3%дан (2021) 1,6% га чейин (2023). Жыйынтыгы. - Жаш донорлордун арасында аныкталган инфекциялык маркерлердин катарынын төмөндөө тенденциясы байкалууда; - Донорлордун арасында кан аркылуу жугуучу оорулардын таралышы-
нын төмөнкү деңгээли даярдалган кандын жараксыз болуп калуу мүмкунчүлүгун да төмөндөтөт, ошону менен ресурстардын натыйжалуу жана сарамжалдуу пайдаланылышын шарттайт;Ыктыярдуу акы төлөнбөгөн кан донорлорун тобокелдиги төмөн болгон топтордун арасынан тандап алуу максатка ылайыктуу. - Студенттер калктын социалдык жактан активдүү жана дени сак катмары болгондуктан, бекер кан тапшыруунун негизги максаттуу аудиториясы катары каралышы керек.
АЛДЫН АЛУУ МЕДИЦИНАСЫ
Авторлор:
Тургумбаев Д.Д., Самудинова Т.Т., Абирова А.Б., Кулов Б.Б.
Беттер:
90-95
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
2017-2018-жылы реестр ыкмасын колдонуу менен атайын программага ылайык Кыргызстанда (Бишкек ш.) мээ
инсультуна эпидемиологиялык изилдөө өткөрүлдү. Дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюмунун (ДССУ) эксперт-
тердин баалоосу боюнча, инсульт дүйнөдө өлүмдүн себептери арасында экинчи орунда, бейтаптардын узак
мөөнөттүү жана оор майыптыгы боюнча экинчи орунда турат.
Кыргыз Республикасында инсульттун таралышы боюнча ишенимдүү эпидемиологиялык маалыматтар жетишсиз.
Бул жагынан алганда, инсульттун реестри инсульттун жуктурулушун, өлүмүн, өлүмүн жана экономикалык ке-
сепеттерин аныктоонун мыкты ыкмасы болуп саналат. 2 жылдын ичинде эле инсульттун 2589 жаңы учуру кат-
талды (1630 жана 1570 учур). Инсульт оорусу 1000 калкка 2,6-2,67 түздү (орто эсеп менен 2,61). Популяцияда
инсульт оорусу ар бир курактык топто 2-3 эсеге жогорулайт: 25 жаштан 40 жашка чейин - 0,18, 40 жаштан 49
жашка чейин - 1,2, 50 жаштан 59 жашка чейин - 3,8, 60 жаштан 69 жашка чейин эски - 10,6 жана 70 жаштан жо-
гору - жылына тиешелүү курактагы 1000 жашоочуга 25,4.
Инсультка кабылганбейтаптаррдын эмгекке жарамдуу курактагы адамдардын (25-59 жаштагылардын) үлүшү
26,3% ды түзөт. Шаардык аймактарда биринчи жолу майып деп табылган адамдардын саны 301 адамды түздү.
Бул узак мөөнөттүү реестр оорунун динамикасы боюнча маалыматтарды алуу үчүн зарыл болгон жана бейтаптар
үчүн медициналык жана коомдук саламаттык сактоо программаларынын системаны натыйжалуулугуна баа
берүү деп түзүлөт.
инсультуна эпидемиологиялык изилдөө өткөрүлдү. Дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюмунун (ДССУ) эксперт-
тердин баалоосу боюнча, инсульт дүйнөдө өлүмдүн себептери арасында экинчи орунда, бейтаптардын узак
мөөнөттүү жана оор майыптыгы боюнча экинчи орунда турат.
Кыргыз Республикасында инсульттун таралышы боюнча ишенимдүү эпидемиологиялык маалыматтар жетишсиз.
Бул жагынан алганда, инсульттун реестри инсульттун жуктурулушун, өлүмүн, өлүмүн жана экономикалык ке-
сепеттерин аныктоонун мыкты ыкмасы болуп саналат. 2 жылдын ичинде эле инсульттун 2589 жаңы учуру кат-
талды (1630 жана 1570 учур). Инсульт оорусу 1000 калкка 2,6-2,67 түздү (орто эсеп менен 2,61). Популяцияда
инсульт оорусу ар бир курактык топто 2-3 эсеге жогорулайт: 25 жаштан 40 жашка чейин - 0,18, 40 жаштан 49
жашка чейин - 1,2, 50 жаштан 59 жашка чейин - 3,8, 60 жаштан 69 жашка чейин эски - 10,6 жана 70 жаштан жо-
гору - жылына тиешелүү курактагы 1000 жашоочуга 25,4.
Инсультка кабылганбейтаптаррдын эмгекке жарамдуу курактагы адамдардын (25-59 жаштагылардын) үлүшү
26,3% ды түзөт. Шаардык аймактарда биринчи жолу майып деп табылган адамдардын саны 301 адамды түздү.
Бул узак мөөнөттүү реестр оорунун динамикасы боюнча маалыматтарды алуу үчүн зарыл болгон жана бейтаптар
үчүн медициналык жана коомдук саламаттык сактоо программаларынын системаны натыйжалуулугуна баа
берүү деп түзүлөт.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Садырбеков У.Н., Рыскулбеков Н.Р., Суранов Д.А., Усупбаев А.Ч.
Беттер:
67-71
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Макалада урук бези туруучу калтанын сезгенүү ооруларынын сезгенүү оорулары менен жабыркаган бейтаптардын дээрлик көпчүлүгү (62,1%) жаш репродуктивдүү куракта эендиги далилденген. Мында дарыгер- лерге алгачкы 24 саат ичинде бейтаптардын 39,5%, кийинки 48-72 саатта 22,9%, 3 күндөн кийин 37,5% кайрылышкандыгы маалым болгон. Эң кеңири таралган курч орхиепидидимит 65,4%ды түздү, анын ичинен 28 бейтап
(9,4%) травмадан кийинки орхиепидидимит менен жабыркаганы аныкталган. Өнөкөт дартка өткөн эпидидимит менен ооругандар 6,8%, эпидидималдык кисталар 11,8%, 14,5% гидроцеле жана урук безинин кисталары 20,2% түзөт. Курч орхиепидидимит менен ооруган 194 бейтаптын ичинен 143 (73,7%) бейтап хирургиялык кийлигишүү аркылуу дарылоодон өткөн жана 51 бейтап (26,2%) гана консервативдүү дарылоодон өткөндүгү аныкталган. Операция жасалган бейтаптарда орточо керебет күнү 7,2±0,2, дарылануунун консервативдик түрү менен дарыланган бейтаптарга 12,3±0,2 керебет күн талап кылынган. Курч орхиепидидимитти дарылоодо активдүү хирургиялык тактика негиздүү болуп эсептелет, анткени ал бейтаптын ооруканада болуу мөөнөтүн кыскартууга шарт түзөт жана бул ооруну дарылоодо оң таасирин тийгизет.
(9,4%) травмадан кийинки орхиепидидимит менен жабыркаганы аныкталган. Өнөкөт дартка өткөн эпидидимит менен ооругандар 6,8%, эпидидималдык кисталар 11,8%, 14,5% гидроцеле жана урук безинин кисталары 20,2% түзөт. Курч орхиепидидимит менен ооруган 194 бейтаптын ичинен 143 (73,7%) бейтап хирургиялык кийлигишүү аркылуу дарылоодон өткөн жана 51 бейтап (26,2%) гана консервативдүү дарылоодон өткөндүгү аныкталган. Операция жасалган бейтаптарда орточо керебет күнү 7,2±0,2, дарылануунун консервативдик түрү менен дарыланган бейтаптарга 12,3±0,2 керебет күн талап кылынган. Курч орхиепидидимитти дарылоодо активдүү хирургиялык тактика негиздүү болуп эсептелет, анткени ал бейтаптын ооруканада болуу мөөнөтүн кыскартууга шарт түзөт жана бул ооруну дарылоодо оң таасирин тийгизет.
АЛДЫН АЛУУ МЕДИЦИНАСЫ
Киришүү. Инфекциянын алдын алуу жана көзөмөлдөө – саламаттыкты сактоо уюмдарында инфекциялардын алдын алуу боюнча системалык мамиле. Бул практика саясатты иштеп чыгуудан баштап медициналык персоналга чейин саламаттыкты сактоонун бардык деңгээлдерди камтыйт. Бейтаптын коопсуздугун жана медициналык тейлөөнүн сапатын камсыз кылуу үчүн бул универсалдуу мааниге ээ. Ооругандардын санынын көбөйүшү жана антибиотиктерге туруктуулугу менен актуалдуулугу жогорулайт. ДССУ бул чакырыктарга жооп иретинде глобалдык стратегияны сунуштады. Саламаттык сактоо мекемелеринде инфекциянын алдын алуу боюнча натыйжасыз чаралар микробдорго каршы туруктуулукту жана саламаттыкты сактоо менен байланышкан инфекцияларды жогорулатуунун негизги фактору болуп саналат. Бирок, мындай инфекциялардын олуттуу бөлүгүн алдын алуу үчүн потенциал бар, бул алардын жайылышын азайтуу стратегиялары боюнча ДСУнун глобалдык стратегиясын иштеп чыгуу менен колдоого алынат. Бул изилдөөнүн максаты талдоо, инфекциянын алдын алуу жана көзөмөлдөө мониторингинин жана баалоонун негизги аспектилерин аныктоо жана натыйжаларды жана алардын заманбап медициналык практикадагы маанисин талкуулоо болуп саналат. Материалдар жана методдор. инфекцияны алдын алуу жана көзөмөлдөөнү баалоо Бишкек шаарында жана Чүй облусунда 10.10.2023-жылдан 11.06.2023-жылга чейин түз байкоо жүргүзүү ыкмасы менен жүргүзүлгөн. Баалоо ооруканалар жана БМСЖ үчүн иштелип чыккан баалоо текшерүү тизмесин колдонуу менен жүргүзүлгөн. Статистикалык маалыматтарды иштетүү MS Office Excel 365 программасында аткарылган, анын ичинде статистикалык байкоо, корреляция жана регрессиялык талдоо ыкмалары. Жыйынтыктар жана талкулоо. Бишкек шаарында жана Чүй облусунда инфекцияны алдын алуу жана көзөмөлдөөнү баалоонун жыйынтыгы бир катар компоненттер боюнча жогорку эффективдү үлүктү көрсөттү. Натыйжалуулуктун эң жогорку критерийлерине төмөнкү компоненттер боюнча жетишилген: “Медициналык процедуралардын коопсуздугу” (84,9%), “Медициналык калдыктарды башкаруу” (82,4%), “Борбордук стерилизация бөлүмү” (77,5%), “Оорукананын гигиенасы” (76,2%). Администрациялык камсыздоодо (66,5%), изоляциялоо тутумунда (60,2%), медициналык персоналды даярдоодо (26%) жана эпидемиологиялык көзөмөлдө (33,5%) базалык деңгээл (25-50%) иш-ча ралардын орточо натыйжалуулугу жакшыртуу чараларын талап кылат. Бул жыйынтыктар саламаттыкты сактоо провайдерлерин окутууну жана саламаттык сактоо менен байланышкан инфекцияларды көзөмөл дөө аракеттерин жакшыртуу зарылдыгын көрсөтүп турат. Жыйынтык. Административдик колдоодо (66,5%) жана изоляциялык системаларда (60,2%) натыйжалуулуктун орточо деңгээли, ошондой эле медициналык персоналды окутууда (26%) жана эпидемиологиялык көзөмөлдө (33,5%) натыйжалуулуктун төмөн экени аныкталган. Бул инфекцияны көзөмөлдөөнүн пландарында өнүктүрүү боюнча көбүрөөк иш-чараларды киргизүү зарылдыгын көрсөтүп турат. Сунуштар жакшыртылган административдик колдоону, изоляция системаларын, саламаттыкты сактоо кызматкерлеринин квалификациясын жогорула тууну жана саламаттык сактоо менен байланышкан инфекцияларынын көзөмөлүн камтыйт.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Абылова Н.К.
Беттер:
79-83
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Макалада Бишкек шаарынын ҮМБда каттоодо турган кант диабеттүи бар адамдардын арасында ар-
териялык гипертензиянын таралышы боюнча маалыматтар келтирилген. Артериялык гипертензия (АГ) жана
кант диабети (КД) бүткүл дүйнө боюнча жугуштуу эмес кеңири тараган оорулардын бири болуп саналат. Кар-
диология жана эндокринология тармагындагы иш-чаралардын көлөмүнө карабастан, АГ жана КД эпидемио-
логиялык көрүнүшү жыл сайын начарлоодо. Гипертония менен ооруган адамдардын саны акыркы 30 жылда
дээрлик эки эсеге көбөйдү – 650 миллиондон, 1,28 миллиардтан ашуун, ал эми 15 жылда КД бар адамдардын
саны 171 миллиондон 537 миллионго өскөн .Кыргыз Республикасында калктын саламаттыгын жакшыртуу
боюнча максаттарга жетүү үчүн саламаттык сактоо секторун реформалоо үй-бүлөлүк дарыгерлер жана жалпы
практикадагы врачтар көрсөтүүчү саламаттык сактоонун баштапкы звеносуна багытталган. Үй — бүлөлүк ме-
дицина-бул адамды бир бүтүн катары караган жана курагына жана жынысына карабастан ар кандай оорулуу
адамга "көп профилдүү" жардам көрсөтө алган жападан-жалгыз клиникалык адистик. Көп кырдуу жалпы прак-
тикадагы дарыгердин мамилеси КД менен ооруган адамдарда АГ өз убагында диагностикалоого мүмкүндүк
берет, анткени көпчүлүк учурларда АГ симптомсуз көбөйүп жана бейтаптын объективдүү изилдөөсүнүн
жүрүшүндө гана табылат. АГ эрте диагностикасы комплекстүү дарылоо-профилактикалык кийлигишүүлөрдү
жүргүзүүгө мүмкүндүк берет, бул чаралар АГ жана КД артынан чыккан потенциалдуу жагымсыз кабылдо-
олорду азайтат. Маалымат карталарын талдоодон кийин кант диабети менен ооруган адамдардын арасында
51,3% артериялык басымдын жогорку көрсөткүчтөрү аныкталган. АГ көп учурда аялдар жана 40 жаштан улуу
адамдарда жолуканы аныкталган. АГ менен КД айкалышы пациенттердин ооруларын болжолдоону начарлатат,
алар өтүшүп кетүү коркунучу жогору болгон топко кирет жана медикаментоздук антигипертензивдик терапияны
дароо баштаганга муктаж.
териялык гипертензиянын таралышы боюнча маалыматтар келтирилген. Артериялык гипертензия (АГ) жана
кант диабети (КД) бүткүл дүйнө боюнча жугуштуу эмес кеңири тараган оорулардын бири болуп саналат. Кар-
диология жана эндокринология тармагындагы иш-чаралардын көлөмүнө карабастан, АГ жана КД эпидемио-
логиялык көрүнүшү жыл сайын начарлоодо. Гипертония менен ооруган адамдардын саны акыркы 30 жылда
дээрлик эки эсеге көбөйдү – 650 миллиондон, 1,28 миллиардтан ашуун, ал эми 15 жылда КД бар адамдардын
саны 171 миллиондон 537 миллионго өскөн .Кыргыз Республикасында калктын саламаттыгын жакшыртуу
боюнча максаттарга жетүү үчүн саламаттык сактоо секторун реформалоо үй-бүлөлүк дарыгерлер жана жалпы
практикадагы врачтар көрсөтүүчү саламаттык сактоонун баштапкы звеносуна багытталган. Үй — бүлөлүк ме-
дицина-бул адамды бир бүтүн катары караган жана курагына жана жынысына карабастан ар кандай оорулуу
адамга "көп профилдүү" жардам көрсөтө алган жападан-жалгыз клиникалык адистик. Көп кырдуу жалпы прак-
тикадагы дарыгердин мамилеси КД менен ооруган адамдарда АГ өз убагында диагностикалоого мүмкүндүк
берет, анткени көпчүлүк учурларда АГ симптомсуз көбөйүп жана бейтаптын объективдүү изилдөөсүнүн
жүрүшүндө гана табылат. АГ эрте диагностикасы комплекстүү дарылоо-профилактикалык кийлигишүүлөрдү
жүргүзүүгө мүмкүндүк берет, бул чаралар АГ жана КД артынан чыккан потенциалдуу жагымсыз кабылдо-
олорду азайтат. Маалымат карталарын талдоодон кийин кант диабети менен ооруган адамдардын арасында
51,3% артериялык басымдын жогорку көрсөткүчтөрү аныкталган. АГ көп учурда аялдар жана 40 жаштан улуу
адамдарда жолуканы аныкталган. АГ менен КД айкалышы пациенттердин ооруларын болжолдоону начарлатат,
алар өтүшүп кетүү коркунучу жогору болгон топко кирет жана медикаментоздук антигипертензивдик терапияны
дароо баштаганга муктаж.
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Султаналиева Р.Б., Абылова Н.К.
Беттер:
10-15
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Бул макалада Бишкек шаарынын үй-бүлөлүк медицина борборлорунда (ҮМБ) каттоодо турган КД
бар адамдардын ичинде кандын жалпы холестерини изилдөөнүн маалыматтары келтирилген. КД бар адамдар-
дын арасында ,журок кан тамырлары жабыркашынын негизги себеби атеросклероз болуп саналат. 2 типтеги КД
патогенезинде маанилүү ролду инсулиндин резистентиги жана ага айкалышкан гиперинсулинемия ойнойт,
бул эки факторлор кан тамыр дубалына түздөн-түз атерогендик таасирин тийгизет . Ошондуктан, КД менен
ооруган бейтаптарда журок жана кан тамыр ооруларын алдын алуу стратегиясы гликемиянын максаттуу маани-
лерине жетишүү менен бирге (алар микро кан тамырлардын оорулардын алдын алуу үчүн негизги мааниге ээ )
макро – кан тамыр ооруларынын, биринчи кезекте дислипидемия коркунучунун далилденген факторлорун кор-
рекциялоого багытталууга тийиш. Бардык эл аралык сунуштамаларга ылайык кандагы липиддердин дэнгелин
контролдоо, гликемия жана кан басымын башкаруудай эле кем эмес маанилүү.
Жыл ичинде жалпы холестеринди 2182 (49,1%) кишиде текшерилген, анын орточо көрсөткүчтөрү максаттуу
маанилердин чегинде болгон. Бирок бул индикатор ҮМБда бирдей эмес ишке ашырылган. КД менен ооруган
бейтаптардын 50,9% липиддик алмашуу контролсуз калган. Кыргызстандын УМБ бардык лаботораторлорунда
бул текшерүү акысыз болсо дагы баштапкыдагы звенонун дарыгерлери бейтаптардын канында холестерининди
текшерууго жиберген эмес.
ҮМБда КД бар 33% тобокел топко кирген бейтаптар, жыл ичинде холестеринди аныктоо жыштыгы 5-10 эсеге
чейин жеткен, бул экономикалык жактан ылайыксыз жана ысырапкор болуп саналат.
бар адамдардын ичинде кандын жалпы холестерини изилдөөнүн маалыматтары келтирилген. КД бар адамдар-
дын арасында ,журок кан тамырлары жабыркашынын негизги себеби атеросклероз болуп саналат. 2 типтеги КД
патогенезинде маанилүү ролду инсулиндин резистентиги жана ага айкалышкан гиперинсулинемия ойнойт,
бул эки факторлор кан тамыр дубалына түздөн-түз атерогендик таасирин тийгизет . Ошондуктан, КД менен
ооруган бейтаптарда журок жана кан тамыр ооруларын алдын алуу стратегиясы гликемиянын максаттуу маани-
лерине жетишүү менен бирге (алар микро кан тамырлардын оорулардын алдын алуу үчүн негизги мааниге ээ )
макро – кан тамыр ооруларынын, биринчи кезекте дислипидемия коркунучунун далилденген факторлорун кор-
рекциялоого багытталууга тийиш. Бардык эл аралык сунуштамаларга ылайык кандагы липиддердин дэнгелин
контролдоо, гликемия жана кан басымын башкаруудай эле кем эмес маанилүү.
Жыл ичинде жалпы холестеринди 2182 (49,1%) кишиде текшерилген, анын орточо көрсөткүчтөрү максаттуу
маанилердин чегинде болгон. Бирок бул индикатор ҮМБда бирдей эмес ишке ашырылган. КД менен ооруган
бейтаптардын 50,9% липиддик алмашуу контролсуз калган. Кыргызстандын УМБ бардык лаботораторлорунда
бул текшерүү акысыз болсо дагы баштапкыдагы звенонун дарыгерлери бейтаптардын канында холестерининди
текшерууго жиберген эмес.
ҮМБда КД бар 33% тобокел топко кирген бейтаптар, жыл ичинде холестеринди аныктоо жыштыгы 5-10 эсеге
чейин жеткен, бул экономикалык жактан ылайыксыз жана ысырапкор болуп саналат.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
COVID-19 пандемиясы дүйнөнүн бардык өлкөлөрүндө, анын ичинде Кыргызстанда да кеңири жайылды. Саламаттыкты сактоо уюмдарында коргоо жана инфекцияны көзөмөлдөө боюнча чаралардын жетишсиздиги медицина кызматкерлеринин арасында оорунун өсүшүнө алып келди. 2020-жылы саламаттыкты сактоо уюмдарында инфекциялык көзөмөлдөө практикасына байкоо жүргүзүүнүн жана COVID-19, COVID-19га шектелген, пневмония учурларын башкаруу боюнча 80 койкалуу же андан көп ооруканалардын, 100 койкалуу жана андан жогору амбулаториялык ооруканаларда медициналык персоналынын сурамжылоосунун негизинде кросс-секциялык изилдөө жүргүзүлгөн. Изилдөөнүн максаты инфекциялык контролдоо чараларына баа берүү, кемчиликтерди аныктоо жана сунуштарды берүү болду. Баалоо 16 саламаттыкты сактоо уюмунда (22 бөлүмдө) жүргүзүлдү, анын ичинен 2 мекеме социалдык объектилерден өзгөртүлүп, Бишкек, Ош шаарларында жана Чүй облусунда күндүзгү амбулатория катары иштеген. Маалыматтарды талдоо административдик чаралардын жетишсиздигин, инженердик-техникалык иш-чаралардын жоктугун жана жеке коргонуу каражаттарын эффективдүү пайдаланбаганын аныктады.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Токтогазиев Б.Т., Оморов К.Р., Хамиджонов Ё.Х., Миклухин Д.С.
Беттер:
72-76
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Эхинококкоз көйгөйү актуалдуу болуп саналат, анткени оору кеңири таралган, бирок диагностикалык
каталардын, татаалдашуулардын жана көптөгөн эхинококкоздо өлүмдүн жыштыгы жогору. Иштин негизин бо-
ордун жана чоң майдын эхинококкозунун клиникалык-эпидемиологиялык өзгөчөлүктөрүнө баа берүү, оорунун
диагностикасы, заманбап шарттарда дарылоонун натыйжалары түзүлдү. Клиникалык окуя көрсөтүлдү, 1976-ж.т.
пациент Р. боор эхинококкоз жана башка ооруга текшерүү учурунда кокустан табылган боордун чоңуюгу диагнозу
менен келип түшкөн. Каралганга чейин ооруканага жаткырылганда. Боор жана жогорку майлыка лапароскопия-
лык эхинококкокэтомия жасалды. Диагноз операция учурунда тастыкталды. Бейтап 5-күнү үйүнө чыгарылды.
каталардын, татаалдашуулардын жана көптөгөн эхинококкоздо өлүмдүн жыштыгы жогору. Иштин негизин бо-
ордун жана чоң майдын эхинококкозунун клиникалык-эпидемиологиялык өзгөчөлүктөрүнө баа берүү, оорунун
диагностикасы, заманбап шарттарда дарылоонун натыйжалары түзүлдү. Клиникалык окуя көрсөтүлдү, 1976-ж.т.
пациент Р. боор эхинококкоз жана башка ооруга текшерүү учурунда кокустан табылган боордун чоңуюгу диагнозу
менен келип түшкөн. Каралганга чейин ооруканага жаткырылганда. Боор жана жогорку майлыка лапароскопия-
лык эхинококкокэтомия жасалды. Диагноз операция учурунда тастыкталды. Бейтап 5-күнү үйүнө чыгарылды.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Киришүү. Синхрондуу метастаздык колоректалдык рагы (СМКРР) менен ооруган бейтаптарды баш-
каруу дисциплиналар аралык команда үчүн кыйынчылык бойдон калууда. Бир убактагы хирургиялык стратегия-
нын натыйжалары, негизги залалдуу жаңы шишиктерди жана боордун метастаздарын резекциялоо менен
айкалышта, теориялык жактан оорунун жайылуу коркунучун азайтат жана адъюванттык терапияны өз убагында
бүтүрүүгө мүмкүндүк берет. Ошондуктан, бул хирургиялык стратегиянын жалпы калкка канчалык деңгээлде
колдонулуп жатканы жана салыштырмалуу натыйжаларга жетишилгендиги белгисиз. Негизги колоректалдык
рагы (КРР) жана синхрондуу боор метастаздарын (ЖИК) бир эле учурда алып салуу кызыгууну арттырууда.
Изилдөөнүн максаты - СМКРР менен ооруган бейтаптарды синхрондук жана этаптуу хирургиялык дарылоонун
тез натыйжаларына салыштырма анализ жүргүзүү. Материал жана методдор. Улуттук онкология жана гемато-
логия борборунда ичегинин шишик оорулар болумундо 2010-жылдан 2020-жылга чейинки мезгилде 41 бейтап
СМКРР (А тобу, n=21) синхрондуу жана этаптуу резекциясын (Б тобу, n=20) даарыланган. Натыйжалар. Хи-
рургиялык этаптар аяктагандан кийин А жана В топторунда операциядан кийинки татаалдашуулардын жалпы
деңгээли статистикалык жактан айырмаланган эмес. Операциянын узактыгы А тобунда — 316,3±10,3 мүнөт, ал
эми В тобунда 484,1±18,3 мүнөт (р<0,001) катталган. Стационардык резекциялардан кийин бейтаптар стационарда
узакка жатышты - 21,1±0,7 керебет-күн, ал эми синхрондук резекциялардан кийин - 10,32±0,6 керебет-күн
(р<0,001). Жыйынтыгы.Биздин изилдөөлөрүбүздүн анализи СМКРР хирургиялык дарылоодо дифференцияланган мамилени иштеп чыгуу зарылдыгын көрсөтүп турат.
каруу дисциплиналар аралык команда үчүн кыйынчылык бойдон калууда. Бир убактагы хирургиялык стратегия-
нын натыйжалары, негизги залалдуу жаңы шишиктерди жана боордун метастаздарын резекциялоо менен
айкалышта, теориялык жактан оорунун жайылуу коркунучун азайтат жана адъюванттык терапияны өз убагында
бүтүрүүгө мүмкүндүк берет. Ошондуктан, бул хирургиялык стратегиянын жалпы калкка канчалык деңгээлде
колдонулуп жатканы жана салыштырмалуу натыйжаларга жетишилгендиги белгисиз. Негизги колоректалдык
рагы (КРР) жана синхрондуу боор метастаздарын (ЖИК) бир эле учурда алып салуу кызыгууну арттырууда.
Изилдөөнүн максаты - СМКРР менен ооруган бейтаптарды синхрондук жана этаптуу хирургиялык дарылоонун
тез натыйжаларына салыштырма анализ жүргүзүү. Материал жана методдор. Улуттук онкология жана гемато-
логия борборунда ичегинин шишик оорулар болумундо 2010-жылдан 2020-жылга чейинки мезгилде 41 бейтап
СМКРР (А тобу, n=21) синхрондуу жана этаптуу резекциясын (Б тобу, n=20) даарыланган. Натыйжалар. Хи-
рургиялык этаптар аяктагандан кийин А жана В топторунда операциядан кийинки татаалдашуулардын жалпы
деңгээли статистикалык жактан айырмаланган эмес. Операциянын узактыгы А тобунда — 316,3±10,3 мүнөт, ал
эми В тобунда 484,1±18,3 мүнөт (р<0,001) катталган. Стационардык резекциялардан кийин бейтаптар стационарда
узакка жатышты - 21,1±0,7 керебет-күн, ал эми синхрондук резекциялардан кийин - 10,32±0,6 керебет-күн
(р<0,001). Жыйынтыгы.Биздин изилдөөлөрүбүздүн анализи СМКРР хирургиялык дарылоодо дифференцияланган мамилени иштеп чыгуу зарылдыгын көрсөтүп турат.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Киришүү. Инсульт биринчи кезекте анын таралышы жана ал алып келген кесепеттери менен меди-
циналык жана социалдык көйгөй болуп саналат. Инсульт дүйнө жүзү боюнча майыптуулуктун биринчи себеби
болуп саналат. Ишемиялык инсульт 80% түзөт, ал эми вертебробазилярдык бассейнде инсульт -20% түзөт, анын
клиникасы адистештирилген бөлүмдөрдө да таанылбай калышы мүмкүн.
Изилдөөнүн максаты вертебробазилярдык бассейнде ишемиялык инсульттун этиопатогенезинин жана клиника-
лык көрүнүшүнүн өзгөчөлүктөрүн изилдөө болгон..
Материалдар жана методдор. 2018-жылдан 2022-жылга чейинки мезгилде ССМ КРнын Улуттук госпиталында
стационардык дарыланышкан вертебробазилярдык бассейнде ишемиялык инсульт менен ооруган 106 бейтапты
текшердик. Оорулуу түшкөндө, оорунун башталган убактысы, бар экендиги инсульттун тобокелдик факторло-
рунун, кома шкаласы боюнча аң-сезимдин деңгээли эске алынган Глазго, NIHSS шкаласы боюнча неврологиялык
статус (Улуттук ден соолук инсульт шкаласы), TOAST боюнча ишемиялык инсульттун патогенетикалык субтипи,
клиникалык өзгөчөлүктөрү сүрөт, брахиоцефалиялык тамырлардын УЗИ маалыматтары, нейровизуализа
ция.Чыгып жатканда NIHSS, Ранкин шкаласы боюнча баа берилди..
Натыйжалар.
1. Оорунун башталышын, тобокелдик факторлорунун болушун, инсульттун клиникалык сүрөтүн, брахиоцефа-
лиялык тамырлардын УЗИ маалыматтарын, мээнин нейровизуализациясынын маалыматтарын, ТОАСТ боюнча
вертебробазилярдык бассейнде ишемиялык инсульттун патогенетикалык субтиптерин эске алуу менен аныкта-
лган.
2. Глазго кома шкаласы, NIHSS жана Ранкинди колдонуу менен бааланганда, ооруканадан чыкканда жагымдуу
функционалдык натыйжа менен жеңил жана орточо инсульт басымдуулук кылган.
3. Вертебробазилярдык бассейниндеги ишемиялык инсульттун клиникалык көрүнүшү нейровизуализация учу-
рунда инфарктын фокусу менен дайыма эле дал келген эмес, бул инсульттун диагностикасында акыркысынын
маанилүүлүгүн тастыктайт.
Жыйынтыгы.
1. Ошентип, вертеробазилярдык бассейниндеги ишемиялык инсульт Рэнкин шкаласы боюнча этиопатогенети-
калык субтиптери, клиникалык жүрүшү жана натыйжалары боюнча гетерогендүү.
2. Вертебробазилярдык бассейниндеги инсульттун клиникалык сүрөтү мээ инфарктынын локализациясы менен
дал келбеши мүмкүн, ошондуктан нейровизуализация инсульттун диагностикасынын стандарты бойдон калууда.
циналык жана социалдык көйгөй болуп саналат. Инсульт дүйнө жүзү боюнча майыптуулуктун биринчи себеби
болуп саналат. Ишемиялык инсульт 80% түзөт, ал эми вертебробазилярдык бассейнде инсульт -20% түзөт, анын
клиникасы адистештирилген бөлүмдөрдө да таанылбай калышы мүмкүн.
Изилдөөнүн максаты вертебробазилярдык бассейнде ишемиялык инсульттун этиопатогенезинин жана клиника-
лык көрүнүшүнүн өзгөчөлүктөрүн изилдөө болгон..
Материалдар жана методдор. 2018-жылдан 2022-жылга чейинки мезгилде ССМ КРнын Улуттук госпиталында
стационардык дарыланышкан вертебробазилярдык бассейнде ишемиялык инсульт менен ооруган 106 бейтапты
текшердик. Оорулуу түшкөндө, оорунун башталган убактысы, бар экендиги инсульттун тобокелдик факторло-
рунун, кома шкаласы боюнча аң-сезимдин деңгээли эске алынган Глазго, NIHSS шкаласы боюнча неврологиялык
статус (Улуттук ден соолук инсульт шкаласы), TOAST боюнча ишемиялык инсульттун патогенетикалык субтипи,
клиникалык өзгөчөлүктөрү сүрөт, брахиоцефалиялык тамырлардын УЗИ маалыматтары, нейровизуализа
ция.Чыгып жатканда NIHSS, Ранкин шкаласы боюнча баа берилди..
Натыйжалар.
1. Оорунун башталышын, тобокелдик факторлорунун болушун, инсульттун клиникалык сүрөтүн, брахиоцефа-
лиялык тамырлардын УЗИ маалыматтарын, мээнин нейровизуализациясынын маалыматтарын, ТОАСТ боюнча
вертебробазилярдык бассейнде ишемиялык инсульттун патогенетикалык субтиптерин эске алуу менен аныкта-
лган.
2. Глазго кома шкаласы, NIHSS жана Ранкинди колдонуу менен бааланганда, ооруканадан чыкканда жагымдуу
функционалдык натыйжа менен жеңил жана орточо инсульт басымдуулук кылган.
3. Вертебробазилярдык бассейниндеги ишемиялык инсульттун клиникалык көрүнүшү нейровизуализация учу-
рунда инфарктын фокусу менен дайыма эле дал келген эмес, бул инсульттун диагностикасында акыркысынын
маанилүүлүгүн тастыктайт.
Жыйынтыгы.
1. Ошентип, вертеробазилярдык бассейниндеги ишемиялык инсульт Рэнкин шкаласы боюнча этиопатогенети-
калык субтиптери, клиникалык жүрүшү жана натыйжалары боюнча гетерогендүү.
2. Вертебробазилярдык бассейниндеги инсульттун клиникалык сүрөтү мээ инфарктынын локализациясы менен
дал келбеши мүмкүн, ошондуктан нейровизуализация инсульттун диагностикасынын стандарты бойдон калууда.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Авторлор:
Бекболотов А.А., Мамырбаева А.К., Абдрахманова Э.Д.
Беттер:
131-137
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Бул макала Кыргыз Республикасында 2014-жылдан 2018-жылга чейинки мезгилде калктын жалпы
катмарынын жана ВИЧ-инфекциясы менен ооругандардын арасында кургак учуктан оорунун жана өлүмдүн ди-
намикасына арналган. Кургак учук менен ооруган ВИЧ-инфекциясы менен ооругандардын саны, ВИЧ-инфек-
циясы менен ооругандардын жана жалпы калктын арасында кургак учук менен ооругандардын үлүшү, кургак
учуктун химиопрофилактикасын алган ВИЧ-инфекциясы менен ооругандардын пайыздык көрсөткүчү оорулар-
дын улуттук реестрлерин, мамлекеттик реестрлерди, ведомстволук статистикалык отчеттордун маалыматтарын,
кургак учук жана мамлекеттик статистикалык кызматтардын маалыматтарын, ошондой эле өлкөлөрдүн ДСУга
жана ЮНЭЙДСке үзгүлтүксүз отчеттуулугунун материалдарын колдонуу менен аныкталган. Макаланын автор-
лору ачык булактардан алынган маалыматтарды да пайдаланышкан: басылмалар жана эл аралык уюмдардын маа-
лымат базалары, тиешелүү мекемелердин программалык жана ички документтери. Авторлор ВИЧ-инфекциясы
менен ооруган бейтаптарда кургак учуктун өнүгүшү үчүн тобокелдик факторлорунун таасирин, ошондой эле
ВИЧ-инфекциясы жана ВИЧ/Кургак учук менен ооруган бейтаптар арасында АРТнын кургак учуктун дартына
тийгизген таасирин белгилешет.
катмарынын жана ВИЧ-инфекциясы менен ооругандардын арасында кургак учуктан оорунун жана өлүмдүн ди-
намикасына арналган. Кургак учук менен ооруган ВИЧ-инфекциясы менен ооругандардын саны, ВИЧ-инфек-
циясы менен ооругандардын жана жалпы калктын арасында кургак учук менен ооругандардын үлүшү, кургак
учуктун химиопрофилактикасын алган ВИЧ-инфекциясы менен ооругандардын пайыздык көрсөткүчү оорулар-
дын улуттук реестрлерин, мамлекеттик реестрлерди, ведомстволук статистикалык отчеттордун маалыматтарын,
кургак учук жана мамлекеттик статистикалык кызматтардын маалыматтарын, ошондой эле өлкөлөрдүн ДСУга
жана ЮНЭЙДСке үзгүлтүксүз отчеттуулугунун материалдарын колдонуу менен аныкталган. Макаланын автор-
лору ачык булактардан алынган маалыматтарды да пайдаланышкан: басылмалар жана эл аралык уюмдардын маа-
лымат базалары, тиешелүү мекемелердин программалык жана ички документтери. Авторлор ВИЧ-инфекциясы
менен ооруган бейтаптарда кургак учуктун өнүгүшү үчүн тобокелдик факторлорунун таасирин, ошондой эле
ВИЧ-инфекциясы жана ВИЧ/Кургак учук менен ооруган бейтаптар арасында АРТнын кургак учуктун дартына
тийгизген таасирин белгилешет.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Усубалиев М. Б., Дхросо Х., Джусупбеков С. Д., Юсупова Д. М.
Беттер:
33-38
Полный текст:
Киришүү. Макалада алты жаштагы балада курч Габерман-Мух парапсориазынын сейрек кездешүүчү
клиникалык учуру сүрөттөлөт. Бул сейрек кездешүүчү дерматоз тактардын жана/же папулалардын болушу менен
мүнөздөлөт. Бул иштин клиникалык байкоосу бул оорунун балдарда сейрек кездешүүсүнө, дифференциалдык
диагностикалык издөөнүн татаалдыгына байланыштуу дерматолог дарыгерлерин кызыктырат.
Изилдөөнүн максаты. 6 жаштагы балада курч Габерман-Мух парапсориазынын клиникалык учурунун
сүрөттөлүшү.
Материалдар жана ыкмалар. PubMed, Medline, SCOPUS, РИНЦ издөө системаларын колдонуу менен парапсориаздын жүрүшүнүн учурдагы өзгөчөлүктөрүн сүрөттөгөн ата мекендик жана чет элдик адабият булактарына
сереп салуу. Клиникалык окуяны сүрөттөлүшү.
Натыйжалар. Натрий хлоридинин изотоникалык эритмеси (0,9%) жана глюкокортикостероид жана бактерияга
каршы майлар, анилин боектору менен жергиликтүү дарылоо жүргүзүүдөн жакшы натыйжа алынды.
Жыйынтыгы. Иш медициналык коомчулуктун көңүлүн курч парапсориаз көйгөйүнө буруу максатында сунушталууда
клиникалык учуру сүрөттөлөт. Бул сейрек кездешүүчү дерматоз тактардын жана/же папулалардын болушу менен
мүнөздөлөт. Бул иштин клиникалык байкоосу бул оорунун балдарда сейрек кездешүүсүнө, дифференциалдык
диагностикалык издөөнүн татаалдыгына байланыштуу дерматолог дарыгерлерин кызыктырат.
Изилдөөнүн максаты. 6 жаштагы балада курч Габерман-Мух парапсориазынын клиникалык учурунун
сүрөттөлүшү.
Материалдар жана ыкмалар. PubMed, Medline, SCOPUS, РИНЦ издөө системаларын колдонуу менен парапсориаздын жүрүшүнүн учурдагы өзгөчөлүктөрүн сүрөттөгөн ата мекендик жана чет элдик адабият булактарына
сереп салуу. Клиникалык окуяны сүрөттөлүшү.
Натыйжалар. Натрий хлоридинин изотоникалык эритмеси (0,9%) жана глюкокортикостероид жана бактерияга
каршы майлар, анилин боектору менен жергиликтүү дарылоо жүргүзүүдөн жакшы натыйжа алынды.
Жыйынтыгы. Иш медициналык коомчулуктун көңүлүн курч парапсориаз көйгөйүнө буруу максатында сунушталууда
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
Авторлор:
Талайбекова А.Т. , Кукешова М.Н., Адылбаева В.А., Ниязов Б.С.
Беттер:
134-140
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Макалада гинекологияда симультандуу операцияны, жаракат-туулукту жана клинико-экономикалык натыйжалуулугун баалоого, симультандуу патологияны жоюу да комплекстүү ыкмалардагы, гинекологиялык
ооруларга жана башка хирургиялык патологиялар комбинациясына айкалышкан операцияларды жазоодогу
маселелерге караштуу чет олконун жана Ата-мекендик адабияттардын маалыматтары келтирилген. Биздин
маалыматка караганда , симультандуу лапароскопиялык опрецияны колдонуу кыйынчылыктарды туудурбайт, салыштырмалуу жалгыз жасалган операцияларга , техникалык жактан да кыйынчылыктар томон ,
бир гана узактыгына туртку болот. Симультандуу лапароскопиялык операциянын артыкчылыктары : бир
убакытта эки уч гинекологиялык жана хирургиялык операциянын болушу,кайрадан орууканага жатуудан
, операция болуудан , бейтаптын жатуучу убактысын азайтат жана экономика тарабынан да ынгайлуу
ооруларга жана башка хирургиялык патологиялар комбинациясына айкалышкан операцияларды жазоодогу
маселелерге караштуу чет олконун жана Ата-мекендик адабияттардын маалыматтары келтирилген. Биздин
маалыматка караганда , симультандуу лапароскопиялык опрецияны колдонуу кыйынчылыктарды туудурбайт, салыштырмалуу жалгыз жасалган операцияларга , техникалык жактан да кыйынчылыктар томон ,
бир гана узактыгына туртку болот. Симультандуу лапароскопиялык операциянын артыкчылыктары : бир
убакытта эки уч гинекологиялык жана хирургиялык операциянын болушу,кайрадан орууканага жатуудан
, операция болуудан , бейтаптын жатуучу убактысын азайтат жана экономика тарабынан да ынгайлуу
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Боржиев У.А., Мамытов М.М., Ырысов К.Б., Картанбаев Ж.Ж.
Беттер:
21-28
Полный текст:
Киришүү. Хирургиялык дарылоо үчүн гипертензиялык инсультка кан куюлган бейтаптарды тандоонун критерийлерин сунуш кылдык, бейтаптарды төмөнкү критерийлерге ылайык тандап алуу керек: аң-сезим
деңгээли, гематоманын локализациясы жана көлөмү боюнча, мээнин ортоңку түзүмдөрүнүн дислокациясы боюнча. Иштин максаты гипертониялык геморрагиялык инсульт менен ооруган бейтаптарды хирургиялык дарылоонун оптималдуу тактикасын иштеп чыгуу жана кан агуунун жайгашкан жерине, көлөмүнө, дислокациясынын даражасына,
аң-сезиминин деңгээлине жана кан агуунун убактысына жараша практикага киргизүү болуп саналат. Изилдөөнүн материалдары жана методдору - Улуттук госпиталдын
нейрохирургия бөлүмүнүн оору тарыхына ретроспективдүү талдоо жүргүзүү. Изилдөөнүн натыйжаларына статистикалык талдоо Statistica for Windows программалык тутумунун (6.0 версиясы) жардамы менен
жүргүзүлгөн. Сапаттык көрсөткүчтөрдүн жыштык мүнөздөмөлөрүн салыштыруу параметрлик эмес χ2 методдорун колдонуу менен жүргүзүлдү. Натыйжалар жана талкуулар. Гематомалардын көлөмүнө, бейтаптардын жашына жана инсульттун мүнөзүнө жагымдуу натыйжалардын
белгилүү бир көз карандылыгы байкалды. Хирургиялык дарылоонун
натыйжалары операциянын убактысына, абалдын оордугуна, аң-сезиминин деңгээлине, бейтаптын жашына, гематоманын жайгашкан жерине жана көлөмүнө, каптал дислокациянын болушуна, карынчага кан
агуунун болушуна жана окклюзивдүү гидроцефалия белгилеринин болушуна олуттуу көз карандылыгын көрсөттү.
Жыйынтыгы. 1. Хирургиялык дарылоо үчүн прогностикалык жагымдуу көрсөткүчтөр көлөмү 60 см3 кем болгон жана бейтаптын аң-сезиминин ШКГ боюнча 10 баллдан ашык депрессиясы менен мээнин орто линиялык структураларынын 2 ммге чейин дислокациясы менен инсульт гематомалары болуп саналат. Комага жеткен абалда бейтаптарды
хирургиялык дарылоодогу өлүмү 83% түздү. Комадагы абалда хирургиялык кийлигишүү орунсуз жана натыйжасыз. Стволду кысып калганда же курч окклюзиялык гидроцефалия менен шартталган комадагы бейтаптарды хирургиялык дарылоо өзгөчө болуп саналат.
2. Көлөмү 60 см3ден аз болгон жана аң-сезиминин төмөндөшү менен
(ШКГ боюнча 10 баллдан ашык) жана биринчи 72 саатта мээнин орто линиялык структуралары 2мм ге чейин жайгашкан субкортикалдык мээ ичиндеги гематомаларды хирургиялык дарылоо үчүн оптималдуу мезгил. Көлөмү 80 см3 кем болгон ортодо (базалдык ганглий) жайгашкан
мээнин ичиндеги гематомасы бар жана эс-учун жоготкондон төмөн (ГКС боюнча 10 баллдан аз) орто түзүмдөрдүн жылышы 3 ммден ашса хирургиялык дарылоо үчүн прогностикалык жагымдуу мезгил, кан куййлгандан кийинки 6-7- күн болуп эсептелет.
деңгээли, гематоманын локализациясы жана көлөмү боюнча, мээнин ортоңку түзүмдөрүнүн дислокациясы боюнча. Иштин максаты гипертониялык геморрагиялык инсульт менен ооруган бейтаптарды хирургиялык дарылоонун оптималдуу тактикасын иштеп чыгуу жана кан агуунун жайгашкан жерине, көлөмүнө, дислокациясынын даражасына,
аң-сезиминин деңгээлине жана кан агуунун убактысына жараша практикага киргизүү болуп саналат. Изилдөөнүн материалдары жана методдору - Улуттук госпиталдын
нейрохирургия бөлүмүнүн оору тарыхына ретроспективдүү талдоо жүргүзүү. Изилдөөнүн натыйжаларына статистикалык талдоо Statistica for Windows программалык тутумунун (6.0 версиясы) жардамы менен
жүргүзүлгөн. Сапаттык көрсөткүчтөрдүн жыштык мүнөздөмөлөрүн салыштыруу параметрлик эмес χ2 методдорун колдонуу менен жүргүзүлдү. Натыйжалар жана талкуулар. Гематомалардын көлөмүнө, бейтаптардын жашына жана инсульттун мүнөзүнө жагымдуу натыйжалардын
белгилүү бир көз карандылыгы байкалды. Хирургиялык дарылоонун
натыйжалары операциянын убактысына, абалдын оордугуна, аң-сезиминин деңгээлине, бейтаптын жашына, гематоманын жайгашкан жерине жана көлөмүнө, каптал дислокациянын болушуна, карынчага кан
агуунун болушуна жана окклюзивдүү гидроцефалия белгилеринин болушуна олуттуу көз карандылыгын көрсөттү.
Жыйынтыгы. 1. Хирургиялык дарылоо үчүн прогностикалык жагымдуу көрсөткүчтөр көлөмү 60 см3 кем болгон жана бейтаптын аң-сезиминин ШКГ боюнча 10 баллдан ашык депрессиясы менен мээнин орто линиялык структураларынын 2 ммге чейин дислокациясы менен инсульт гематомалары болуп саналат. Комага жеткен абалда бейтаптарды
хирургиялык дарылоодогу өлүмү 83% түздү. Комадагы абалда хирургиялык кийлигишүү орунсуз жана натыйжасыз. Стволду кысып калганда же курч окклюзиялык гидроцефалия менен шартталган комадагы бейтаптарды хирургиялык дарылоо өзгөчө болуп саналат.
2. Көлөмү 60 см3ден аз болгон жана аң-сезиминин төмөндөшү менен
(ШКГ боюнча 10 баллдан ашык) жана биринчи 72 саатта мээнин орто линиялык структуралары 2мм ге чейин жайгашкан субкортикалдык мээ ичиндеги гематомаларды хирургиялык дарылоо үчүн оптималдуу мезгил. Көлөмү 80 см3 кем болгон ортодо (базалдык ганглий) жайгашкан
мээнин ичиндеги гематомасы бар жана эс-учун жоготкондон төмөн (ГКС боюнча 10 баллдан аз) орто түзүмдөрдүн жылышы 3 ммден ашса хирургиялык дарылоо үчүн прогностикалык жагымдуу мезгил, кан куййлгандан кийинки 6-7- күн болуп эсептелет.
АННОТАЦИЯЛАР
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Киришүү. Алдыңкы көрүү жолу гипофизге тыгыз жакын жайгашкандыктан, нейроофтальмологиялык симптоматика гипофиз аденомасын аныктоодо өзгөчө мааниге ээ. Изилдөөнүн максаты - Транскраниалдык жана эндоскопиялык транссфеноидалдык хирургиялык ыкмалар менен аткарылган операцияга чейинки жана операциядан кийинки нейроофтальмологиялык симпто матиканы аныктоо аркылуу гипофиз аденомасына жабыркаган бейтаптарды дарылоонун натыйжаларын жакшыртуу. Изилдөө материалы жана ыкмалары. Гипофиздин аденомасынан жабыркаган 170 бейтап. Изилденгендердин ичинде эркектер – 72 (42,4%), аялдар – 98 (57,6%). Жабыркагандардын жаш курагы 14 ден 74 жашка чейин. Гипофиздин аденомасынан жабыркаган бейтаптарды дарылоодогу колдонулган транскраниалдык жана эндоскопиялык транссфеноидалдык хирургия ыкмаларынын техникалык жактары, ѳзгѳчѳлүктѳрү, дарылоонун акыбети жана динамикасы изилденген. Натыйжалары. Алгачкы жолу маанилүү клиникалык материалда гипофиз аденомасы бар бейтаптарда нейроофтальмологиялык симптоматиканын шишиктин жайгашуусунан, өсүү өзгөчөлүгүнөн, көлөмдүү түзүмдүн өлчөмүнөн көз карандылыгы статистикалык ишенимдүү экендиги айкындалды. Алгачкы жолу эндосупраселлярдык гипофиз аденомасын ар кандай хирургиялык ыкмалар менен алуудан кийнки нейроофтальмологиялык симптоматиканын динамикасы окшош тайпалардагы бейтаптарда салыштыруу аркылуу изилденген. Хирургиялык дарылоодон кийинки көрүү функцияларынын динамикасынын шишиктин мүнөзүнөн жана көрүү бузулууларынын операцияга чейинки айкындыгынан, ошондой эле көрүү бузулууларынын стадиясынан көз карандылыгына талдоо жасалган. Көрүү функцияларынын эрте жана алыскы операциядан кийинки мезгилде начарлоого алып келүүчү факторлор аныкталган.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Киришүү. Мээнин травматикалык жаракаты мээ бөлүмдөрүнүн микроциркулятордук керебетинин көрүнүктүү ремоделизациясына алып келет. Учурда глибенкламид препаратынын мээнин микроциркуляция
системасына оң нейропротектордук таасири далилденди. Бирок, глибенкламиддин мээ жаракатындагы Мээче абалына тийгизген таасири начар изилденген тема бойдон калууда. Изилдөөнүн максаты-Глибенкламиддин мээ травмасынын фонунда мээдеги өзгөрүүлөргө тийгизген таасиринин өзгөчөлүктөрүн билүү.
Материалдар жана методдор. Иш 106 эркек ак келемиштерде жасалган, салмагы 200-250 г. жаныбарлар 2 серияга бөлүнгөн: 1-глибенкла-
мидди колдонбостон, 2-глибенкламидди колдонуу менен. Салыштыруу
катары дени сак келемиштерде алынган маалыматтар колдонулган.
ТБИ металл салмагы жаныбардын парието-желке аймагына эркин
түшүү жолу менен көбөйгөн. ТБИ көбөйгөндөн 1 саат жана 24 саат
өткөндөн кийин жаныбарларга микронизацияланган глибенкламид 0,1
мг/кг мя дозасында берилген. 3 күндөн кийин жаныбарлар хлорофор
мду ашыкча дозалоо жолу менен эксперименттен чыгарылды. Кара
өлүктүн суспензиясы менен суправиталдык кан сайылган. Мээ Мээче
менен баш сөөгүнөн алынган жана гематоксилин-эозин жана Ван-Гизон боюнча боелгон гистологиялык препараттарды даярдоо менен
материал алынган. Препараттар протокол жана микрофотография менен бирге 40 (Япония) микроскоп астында изилденген.
Натыйжалар. Глибенкламид менен дарылоонун фонунда баш мээ
травмасында мээнин кан тамыр нугу анын звенолорунун люменинин
кеңейиши менен мүнөздөлөт, бул препараттын кан тамыр дубалынын
эндотелий жана жылмакай булчуң клеткаларынын мембраналарынын
каналдарына тийгизген таасири менен байланыштуу. Микроциркулятордук керебеттин капиллярдык звеносунун деңгээлинде тамыр дубалынын көзөнөктүүлүгү жана өткөрүмдүүлүгүнүн жогорулашы жок, цитотоксикалык жана иондук шишик начар. Молекулярдык катмарда себет сымал жана жылдыз сымал клеткалардын концентрациясы азаят,
гранулдуу (граниформдуу, жылдыз сымал, шпиндель сымал) – көбөйөт,
ганглионардык (пириформдуу) – баштапкы маалыматтарга карата
өзгөрбөйт. Жыйынтыгы. Глибенкламид толугу менен эскертпейт, бирок мээ травмасынан кийин Нейрондук ремоделизациянын жана мээ кабыгынын
нейроглиясынын деңгээлин кыйла төмөндөтөт.
системасына оң нейропротектордук таасири далилденди. Бирок, глибенкламиддин мээ жаракатындагы Мээче абалына тийгизген таасири начар изилденген тема бойдон калууда. Изилдөөнүн максаты-Глибенкламиддин мээ травмасынын фонунда мээдеги өзгөрүүлөргө тийгизген таасиринин өзгөчөлүктөрүн билүү.
Материалдар жана методдор. Иш 106 эркек ак келемиштерде жасалган, салмагы 200-250 г. жаныбарлар 2 серияга бөлүнгөн: 1-глибенкла-
мидди колдонбостон, 2-глибенкламидди колдонуу менен. Салыштыруу
катары дени сак келемиштерде алынган маалыматтар колдонулган.
ТБИ металл салмагы жаныбардын парието-желке аймагына эркин
түшүү жолу менен көбөйгөн. ТБИ көбөйгөндөн 1 саат жана 24 саат
өткөндөн кийин жаныбарларга микронизацияланган глибенкламид 0,1
мг/кг мя дозасында берилген. 3 күндөн кийин жаныбарлар хлорофор
мду ашыкча дозалоо жолу менен эксперименттен чыгарылды. Кара
өлүктүн суспензиясы менен суправиталдык кан сайылган. Мээ Мээче
менен баш сөөгүнөн алынган жана гематоксилин-эозин жана Ван-Гизон боюнча боелгон гистологиялык препараттарды даярдоо менен
материал алынган. Препараттар протокол жана микрофотография менен бирге 40 (Япония) микроскоп астында изилденген.
Натыйжалар. Глибенкламид менен дарылоонун фонунда баш мээ
травмасында мээнин кан тамыр нугу анын звенолорунун люменинин
кеңейиши менен мүнөздөлөт, бул препараттын кан тамыр дубалынын
эндотелий жана жылмакай булчуң клеткаларынын мембраналарынын
каналдарына тийгизген таасири менен байланыштуу. Микроциркулятордук керебеттин капиллярдык звеносунун деңгээлинде тамыр дубалынын көзөнөктүүлүгү жана өткөрүмдүүлүгүнүн жогорулашы жок, цитотоксикалык жана иондук шишик начар. Молекулярдык катмарда себет сымал жана жылдыз сымал клеткалардын концентрациясы азаят,
гранулдуу (граниформдуу, жылдыз сымал, шпиндель сымал) – көбөйөт,
ганглионардык (пириформдуу) – баштапкы маалыматтарга карата
өзгөрбөйт. Жыйынтыгы. Глибенкламид толугу менен эскертпейт, бирок мээ травмасынан кийин Нейрондук ремоделизациянын жана мээ кабыгынын
нейроглиясынын деңгээлин кыйла төмөндөтөт.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Юсупов Ф.А. , Нурматов Ш.Ж., Аманбаева Г.Т., Абдыкалыкова Н.С., Юлдашев А.А., Абдыкадыров М.Ш.
Беттер:
80-89
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Заманбап невролгиянын эң негизги талаптарынан болуп нерв тутумун жабыркашындагы жогорку спецификалык
жана сезимтаал биомаркерлерди иштеп чыгуу жана колдонуу болуп эсептелет. Томонкү илдеттердеги специ-
фикалык биомаркерлер талкууланууда: мээнин кан айлануусун курч бузулушу, мээнин өнөкөт ишемиясы, нерв
тутумун дегенеративдүү оорулары (Альцгеймер, Паркинсон жана Гентингтон оорулары), борбордук нерв туту-
мун демиелиндештирүүчү оорулары ( Девика оптикомиелити, миелиттер, рассеянный склероз), баш мээ жара-
каттары.
жана сезимтаал биомаркерлерди иштеп чыгуу жана колдонуу болуп эсептелет. Томонкү илдеттердеги специ-
фикалык биомаркерлер талкууланууда: мээнин кан айлануусун курч бузулушу, мээнин өнөкөт ишемиясы, нерв
тутумун дегенеративдүү оорулары (Альцгеймер, Паркинсон жана Гентингтон оорулары), борбордук нерв туту-
мун демиелиндештирүүчү оорулары ( Девика оптикомиелити, миелиттер, рассеянный склероз), баш мээ жара-
каттары.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Хакимов Ш.К., Нуритдинова Г.Т.
Беттер:
103-109
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Бул иштин негизги максаты дени сак эмизген энелердин эне сүтун нутриенттүү жана энергия менен камсыз
болушун изилдөө болгон.
Биз эмизип жаткан энелердин ден-соолугунун абалын кылдаттык менен изилдеп чыктык. АндГосМИ балдар клиникасында 259 текшерилген эмизген энелердин ичинен ден-соолугу чың (аялдар жана экстрагениталдык ооруларсыз) аялдардын контингентин (30 эне) кокустук ыкмасы менен тандалып алынган (Мерков
Э.М., Поляков А.С., 1973). Жетилген эне сүтүнүн сандык (суткалык жана бир жолку лактация көлөмү) жана
сапаттык курамы (макро- жана микроскопия) аларды стерилдүү идишке чогулткандан кийин изилденди.
ГМ курамындагы тамак-аш компоненттеринин курамы жана чыгышы бирдей эмес, пайдалуу заттардын
бөлүнүшү аялдардын жашына, лактация мезгилине жана төрөт паритетине жараша болот
Дени сак аялдарда ГМ бир жашка чейинки балдардын нормалдуу өсүшү үчүн зарыл болгон азык-түлүк
компоненттеринин жетиштүү көлөмүн камтыйт. Ошого карабастан, эмчек эмизген ден-соолугу жакшы энелердин контингентинин арасында белок, май жана энергиянын эсебинен негизги азык ингредиенттеринин
жетишсиздиги бар аялдардын категориясы бар (30 жаштан жогору, анамнезде 3 же андан көп төрөт паритети бар).
Бул маалыматтар, аялдардын ушундай топторунда төрөлгөн балдардын дистрофиясын алдын алуу максатында педиатрлардын көңүлүн буруусун талап кылат.
болушун изилдөө болгон.
Биз эмизип жаткан энелердин ден-соолугунун абалын кылдаттык менен изилдеп чыктык. АндГосМИ балдар клиникасында 259 текшерилген эмизген энелердин ичинен ден-соолугу чың (аялдар жана экстрагениталдык ооруларсыз) аялдардын контингентин (30 эне) кокустук ыкмасы менен тандалып алынган (Мерков
Э.М., Поляков А.С., 1973). Жетилген эне сүтүнүн сандык (суткалык жана бир жолку лактация көлөмү) жана
сапаттык курамы (макро- жана микроскопия) аларды стерилдүү идишке чогулткандан кийин изилденди.
ГМ курамындагы тамак-аш компоненттеринин курамы жана чыгышы бирдей эмес, пайдалуу заттардын
бөлүнүшү аялдардын жашына, лактация мезгилине жана төрөт паритетине жараша болот
Дени сак аялдарда ГМ бир жашка чейинки балдардын нормалдуу өсүшү үчүн зарыл болгон азык-түлүк
компоненттеринин жетиштүү көлөмүн камтыйт. Ошого карабастан, эмчек эмизген ден-соолугу жакшы энелердин контингентинин арасында белок, май жана энергиянын эсебинен негизги азык ингредиенттеринин
жетишсиздиги бар аялдардын категориясы бар (30 жаштан жогору, анамнезде 3 же андан көп төрөт паритети бар).
Бул маалыматтар, аялдардын ушундай топторунда төрөлгөн балдардын дистрофиясын алдын алуу максатында педиатрлардын көңүлүн буруусун талап кылат.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Кулбаев У.А., Култаев У.Т. , Мусаев А.И., Даниярова И.А.
Беттер:
144-150
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Эндокринология бөлүмүндө стационардык дарыланууда турган, кант диабети менен ооруган 222 адамда диа-
беттик таман синдромунун жыштыгы изилденди. Изилдөөдө клиникалык, лабораториялык жана инструментал-
дык методдор колдонулду. 222 оорулуунун ичинен диабеттик таман синдрому 38 адамда аныкталган, анын
ичинде 14 адамда оордошуулар аныкталган: 5 адамда кичине өлчөмдөгү (диаметри 2 см көп эмес) трофиялык
жара, 4 адамда инфекцияланган жара, 4 адамда инфекцияланган жараңкалар жана жооруу жана бир адамда та-
мандын манжасын экзартикуляциялоодон кийинки жара аныкталган. Диабеттик таман синдромунун өрчүп ке-
тишинин алдын алуу үчүн эки вариантта алдын алуу жана дарылоо чаралары колдонулду (оордошууларсыз
диабеттик таман синдром тобу жана оордошуулар менен диабеттик таман синдром тобу). Оорулууларды кант
диабетинин оордошуулары жана эндокринолог жана хирург сунуштаган дарылоо методу менен тааныштырууга
көңүл бурулду. Ооруканадан чыккандан кийн оорулуулар хирург дарыгердин контролу алдында профилактика-
лык дарылоо курсун алышты. Бейтаптарга 2 жыл аралыгында байкоо жүргүзүлгөн. Оорунун өрчүгөнү аныкта-
лган эмес. Ириң-некротикалык оордошуулардын алдын алууга карата иштелип чыккан ыкма аны клиникалык
практикада колдонууну максатка ылайыктуулугун ырастады. Эндокринолог, хирург жана оорулуунун биргелеш-
кен иши гана оордошуулардын жыштыгын азайтууга шарт түзөт.
беттик таман синдромунун жыштыгы изилденди. Изилдөөдө клиникалык, лабораториялык жана инструментал-
дык методдор колдонулду. 222 оорулуунун ичинен диабеттик таман синдрому 38 адамда аныкталган, анын
ичинде 14 адамда оордошуулар аныкталган: 5 адамда кичине өлчөмдөгү (диаметри 2 см көп эмес) трофиялык
жара, 4 адамда инфекцияланган жара, 4 адамда инфекцияланган жараңкалар жана жооруу жана бир адамда та-
мандын манжасын экзартикуляциялоодон кийинки жара аныкталган. Диабеттик таман синдромунун өрчүп ке-
тишинин алдын алуу үчүн эки вариантта алдын алуу жана дарылоо чаралары колдонулду (оордошууларсыз
диабеттик таман синдром тобу жана оордошуулар менен диабеттик таман синдром тобу). Оорулууларды кант
диабетинин оордошуулары жана эндокринолог жана хирург сунуштаган дарылоо методу менен тааныштырууга
көңүл бурулду. Ооруканадан чыккандан кийн оорулуулар хирург дарыгердин контролу алдында профилактика-
лык дарылоо курсун алышты. Бейтаптарга 2 жыл аралыгында байкоо жүргүзүлгөн. Оорунун өрчүгөнү аныкта-
лган эмес. Ириң-некротикалык оордошуулардын алдын алууга карата иштелип чыккан ыкма аны клиникалык
практикада колдонууну максатка ылайыктуулугун ырастады. Эндокринолог, хирург жана оорулуунун биргелеш-
кен иши гана оордошуулардын жыштыгын азайтууга шарт түзөт.
АЛДЫҢКЫ
Check-up форматында иштеген профилактикалык медицина бөлүмү түрүндөгү мультидисциплинардык оорукананын диагностикалык кызматынын практикалык ишине киргизилген инновациялык технологиялардын жогорку маалыматтык жана эффективдүү активдүүлүгү,жекелештирилген геномдук диагностика боюнча лабораториялар, ядролук медицина борборлору, КТ жана MRI изилдөөлөрү көрсөтүлгөн. Иновациялык жогорку тактыктагы диагностикалык технологияларды колдонуунун анализинин маалыматтары келтирилген, оорулардын алгачкы формаларын жана тукум куума жана онкологиялык оорулардын препатологиялык белгилерин аныктоодо алардын маалыматтык натыйжалуулугуна баа берилип, алар дарылоо жана рекреациялык чараларды өз убагында көрүүгө өбөлгө түзөт.
Максаты. Көп тармактуу оорукананын практикасына инновациялык диагностикалык технологияларды киргизүүнүн жана пайдалануунун абалына талдоо жүргүзүү жана натыйжалуулугун баалоо.
Методдору. Check-up форматындагы профилактикалык медицина бөлүмүнүн ишмердүүлүгү, маалыматты баалоо менен геномдук диагностика лабораториясынын, ядролук медицина борборлорунун, компьютердик томография (КТ) жана магниттик томография (МРТ) изилдөөлөрүнүн ишинин сандык жана структуралык көрсөткүчтөрү ар кандай тукум куума онкологиялык оорулардын алгачкы же препатологиялык формаларын диагностикалоодо ар бир ыкманын малыматтуулугу.
Натыйжасы. Check-up түрүндөгү инновациялык технологияны колдонуу кыска мөөнөттүн ичинде (болгону 1-2 күн) тиркелген контингенттин ичинен адамдарды толук профилактикалык кароодон өткөрүүгө, оорунун алгачкы формаларын же ар кандай оорулардын белгилерин аныктоо жана аныкталган патологиялык процесстер болгон учурда терапиялык иш-чараларды же алардын коркунуч факторлорун теңдөө жана бейтаптарды жакшыртуу боюнча иш-чараларды өз убагында уюштурууга мүмкүндүк берди. Диагностиканын инновациялык эмес миниинвазивдүү жана инвазивдик эмес ыкмаларын колдонуу так эрте диагноз коюуга (же оорулардын патологияга чейинки диагностикасын) жана бекитилген клиникалык протоколдорго ылайык бейтаптарды дарылоонун жана реабилитациялоонун андан аркы адекваттуу тактикасын аныктоого мүмкүндүк берди.
Жыйынтыгы. Көп тармактуу оорукананын диагностикалык кызматынын практикасына киргизилген инновациялык технологиялар жогорку тактыктагы методдордун спектрин кеңейтүүнүн негизинде жогорку маалыматтык эффективдүүлүктү көрсөттү, анын ичинде Check-up форматындагы профилактикалык медицина бөлүмүнүн кызматтары, жекелештирилген геномдук диагностика боюнча лабораториялар, ядролук медицина борборлору, КТ жана MRI изилдөөлөрү.
Максаты. Көп тармактуу оорукананын практикасына инновациялык диагностикалык технологияларды киргизүүнүн жана пайдалануунун абалына талдоо жүргүзүү жана натыйжалуулугун баалоо.
Методдору. Check-up форматындагы профилактикалык медицина бөлүмүнүн ишмердүүлүгү, маалыматты баалоо менен геномдук диагностика лабораториясынын, ядролук медицина борборлорунун, компьютердик томография (КТ) жана магниттик томография (МРТ) изилдөөлөрүнүн ишинин сандык жана структуралык көрсөткүчтөрү ар кандай тукум куума онкологиялык оорулардын алгачкы же препатологиялык формаларын диагностикалоодо ар бир ыкманын малыматтуулугу.
Натыйжасы. Check-up түрүндөгү инновациялык технологияны колдонуу кыска мөөнөттүн ичинде (болгону 1-2 күн) тиркелген контингенттин ичинен адамдарды толук профилактикалык кароодон өткөрүүгө, оорунун алгачкы формаларын же ар кандай оорулардын белгилерин аныктоо жана аныкталган патологиялык процесстер болгон учурда терапиялык иш-чараларды же алардын коркунуч факторлорун теңдөө жана бейтаптарды жакшыртуу боюнча иш-чараларды өз убагында уюштурууга мүмкүндүк берди. Диагностиканын инновациялык эмес миниинвазивдүү жана инвазивдик эмес ыкмаларын колдонуу так эрте диагноз коюуга (же оорулардын патологияга чейинки диагностикасын) жана бекитилген клиникалык протоколдорго ылайык бейтаптарды дарылоонун жана реабилитациялоонун андан аркы адекваттуу тактикасын аныктоого мүмкүндүк берди.
Жыйынтыгы. Көп тармактуу оорукананын диагностикалык кызматынын практикасына киргизилген инновациялык технологиялар жогорку тактыктагы методдордун спектрин кеңейтүүнүн негизинде жогорку маалыматтык эффективдүүлүктү көрсөттү, анын ичинде Check-up форматындагы профилактикалык медицина бөлүмүнүн кызматтары, жекелештирилген геномдук диагностика боюнча лабораториялар, ядролук медицина борборлору, КТ жана MRI изилдөөлөрү.
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Изилдөө экстремалдык кесиптеги адамдардын канындагы липиддердин алмашуусуна «Селекор» БА-
Дынын таасирин көрсөтөт. Селен камтыган таблеткаларды 20 мкг дозада 2 таблеткадан 21-30 күн колдонуу кан-
дагы холестериндин жана анын прекурсорлорунун деңгээлинин олуттуу төмөндөшүнө алып келери аныкталды,
бул «Селекордун» антиатерогендик таасирин көрсөтүп турат жана мүмкүндүк берет. атеросклероз менен ооруган
бейтаптарды алдын алуу жана дарылоо үчүн кошумча каражат катары сунуш кылабыз.
Дынын таасирин көрсөтөт. Селен камтыган таблеткаларды 20 мкг дозада 2 таблеткадан 21-30 күн колдонуу кан-
дагы холестериндин жана анын прекурсорлорунун деңгээлинин олуттуу төмөндөшүнө алып келери аныкталды,
бул «Селекордун» антиатерогендик таасирин көрсөтүп турат жана мүмкүндүк берет. атеросклероз менен ооруган
бейтаптарды алдын алуу жана дарылоо үчүн кошумча каражат катары сунуш кылабыз.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Султаналиева Р.Б., Рысбекова Г.С., Абылова Н.К., Мурзакаримова Л.К.
Беттер:
19-25
Полный текст:
Кант диабетинин таралышы азыр инфекциялык эмес эпидемия мүнөзүнө ээ болуп, катастрофалык деңгээлге жетти. Оорулууларга сапаттуу медициналык жардам көрсөтүү, анын жеткиликтүүлүгүн жогорулатуу,
дары-дармек менен камсыз кылуу, илимий максаттар кант диабетинин пидемиологиясын билүүнү талап кылат. Изилдөөнүн максаты - Кыргызстанда кант диабетинин эпидемиологиялык мүнөздөмөсүнө анализ жүргүзүү (таралуусу, татаалдашы)
Материалдар жана ыкмалар. Изилдөөнүн объектиси: кант диабети реестринин маалымат базасы Натыйжалар жана талкуулар. Кыргызстанда кант диабетини менен ооруган жана диспансердик каттоодо тургандардын жалпы саны реестр боюнча 2021-жылдын 1-мартына карата 74,801 миң адамды (Кыргыз Республикасынын калкынын 1,12%) түздү, анын ичинен: кант диабетинин 1тиби - (2975). ), : кант диабетинин 2тиби -71 83 миң. Кант диабетинин таралышынын динамикасы 938,0 → 1117,8/100 миңди түздү. Кант диабетинин 1 жана 2тибинин өрчүп кетишинин жыштыгы: нейропатия 59,5% жана 50,8%, нефропатия 21,5% жана 7,4% ,ретинопатия 38% жана 24% тииштуу. Жыйынтыгы. Жүргүзүлгөн талдоо диабеттик жардамдын сапатын жана анын өнүгүү келечегин баалоо үчүн реестр аркылуу кант диабети менен ооруган бейтаптар боюнча эпидемиологиялык мүнөздөмөлөрдү жана клиникалык маалыматтарга мониторинг жүргүзүүнүн маанилүүлүгүн көрсөтөт.
дары-дармек менен камсыз кылуу, илимий максаттар кант диабетинин пидемиологиясын билүүнү талап кылат. Изилдөөнүн максаты - Кыргызстанда кант диабетинин эпидемиологиялык мүнөздөмөсүнө анализ жүргүзүү (таралуусу, татаалдашы)
Материалдар жана ыкмалар. Изилдөөнүн объектиси: кант диабети реестринин маалымат базасы Натыйжалар жана талкуулар. Кыргызстанда кант диабетини менен ооруган жана диспансердик каттоодо тургандардын жалпы саны реестр боюнча 2021-жылдын 1-мартына карата 74,801 миң адамды (Кыргыз Республикасынын калкынын 1,12%) түздү, анын ичинен: кант диабетинин 1тиби - (2975). ), : кант диабетинин 2тиби -71 83 миң. Кант диабетинин таралышынын динамикасы 938,0 → 1117,8/100 миңди түздү. Кант диабетинин 1 жана 2тибинин өрчүп кетишинин жыштыгы: нейропатия 59,5% жана 50,8%, нефропатия 21,5% жана 7,4% ,ретинопатия 38% жана 24% тииштуу. Жыйынтыгы. Жүргүзүлгөн талдоо диабеттик жардамдын сапатын жана анын өнүгүү келечегин баалоо үчүн реестр аркылуу кант диабети менен ооруган бейтаптар боюнча эпидемиологиялык мүнөздөмөлөрдү жана клиникалык маалыматтарга мониторинг жүргүзүүнүн маанилүүлүгүн көрсөтөт.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
Авторлор:
Алаторцева Г.И., Нестеренко Л.Н., Притворова Л.Н., Сидоров А.В., Доценко В.В., Аммур Ю.И., Воробьев Д.С., Милованова А.В., Зимарин Л.С., Зверев В.В., Свитич О.А., Михайлов М.И., Кюрегян К.К., Жаворонок С.В., Давыдов В.В., Задора И.С., Симирский В.В., Анисько Л.А., Марчук С.И., Красочко П.А., Борисовец Д.С., Бабенко А.С., Касымов О.Т., Абдрахманова З.О., Нурматов З.Ш.
Беттер:
71-81
Полный текст:
КМШга мүчө-мамлекеттердин 2020-жылга чейинки мезгилге Инновациялык кызматташтыктын мамлекеттер аралык программасынын Е гепатитин серодиагностикалоо үчүн тесттик системаларды түзүү боюнча инновациялык пилоттук долбоорду ишке ашыруунун жыйынтыктары сунушталды. Долбоор И.И. Мечников атындагы Федералдык мамлекеттик бюджеттик мекемеси жана Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо Министрлигинин коомдук саламаттыкты сактоо улуттук институту, Беларусь Республикасынын медициналык жана ветеринария илим-изилдөө профилиндеги илимий-изилдөө мекемелери менен ишке ашырылып жатат.
Изилдөөнүн жыйынтыгында КМШ өлкөлөрүндө басымдуулук кылган 1 жана 3 ВГЕ генотиптеринин, ВГЕге IgG антителолорун санын, ВГЕге IgG антителолорунун активдүүлүгүн, ВГЕге суммардык антителосун, ВГЕге IgM антителолорун, ВГЕнин антигенине детекциясын аныкташ үчүн рекомбинанттуу антигендери иштелип чыккан жана ошондой эле сызыктуу иммундук анализди колдонуу менен ВГЕге антителолорду аныктоо үчүн ырастоочу тест системасы, ВГЕге антителолорду аныктоо үчүн иммунохроматографиялык экспресс-тест жана ПТРдин жардамы менен кан сары суусунда жана кан плазмасында ВГЕге РНКсын аныктоо үчүн жогорку тактыктагы тест системасы иштелип чыкты.
Россия, Кыргызстан жана Беларусия өлкөлөрүндө жүргүзүлгөн серо-эпидемиологиялык жана молекулярдык эпидемиологиялык изилдөөлөрдүн натыйжалары үч өлкөдө тең курч гепатит менен ооругандардын структурасында тастыктоодон жана каттоодон качкан гепатиттин үлүшүнүн ырааттуу көбөйгөнүн көрсөттү.
Изилдөөнүн жыйынтыгында КМШ өлкөлөрүндө басымдуулук кылган 1 жана 3 ВГЕ генотиптеринин, ВГЕге IgG антителолорун санын, ВГЕге IgG антителолорунун активдүүлүгүн, ВГЕге суммардык антителосун, ВГЕге IgM антителолорун, ВГЕнин антигенине детекциясын аныкташ үчүн рекомбинанттуу антигендери иштелип чыккан жана ошондой эле сызыктуу иммундук анализди колдонуу менен ВГЕге антителолорду аныктоо үчүн ырастоочу тест системасы, ВГЕге антителолорду аныктоо үчүн иммунохроматографиялык экспресс-тест жана ПТРдин жардамы менен кан сары суусунда жана кан плазмасында ВГЕге РНКсын аныктоо үчүн жогорку тактыктагы тест системасы иштелип чыкты.
Россия, Кыргызстан жана Беларусия өлкөлөрүндө жүргүзүлгөн серо-эпидемиологиялык жана молекулярдык эпидемиологиялык изилдөөлөрдүн натыйжалары үч өлкөдө тең курч гепатит менен ооругандардын структурасында тастыктоодон жана каттоодон качкан гепатиттин үлүшүнүн ырааттуу көбөйгөнүн көрсөттү.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
Авторлор:
Жукова Н.П., Карымбаева С.Т., Бокитько Б.Г., Клецова Е.А.
Беттер:
165-171
Полный текст:
ЕАЭБ мамлекеттеринин калкынын санитардык-эпидемиологиялык бейпилдигин жана биологиялык коопсуздугун камсыз кылуу боюнча мамлекеттик органдардын өз ара аракеттенүүсүн координациялоо максатында мамлекет башчылары Биримдиктин туруктуу көмөкчү органын – «Ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган-
дардын жетекчилеринин кеңешин» түзүү чечимине келишти. Мүчө мамлекеттердин калкынын санитардык-эпидемиологиялык бейпилдиги чөйрөсүндөгү органдар». Анын курамына Биримдике мүчө мамлекеттердин калктын санитардык-эпидемиологиялык бейпилдиги чөйрө сүндөгү ыйгарым укуктуу органдарынын жетекчилери (башкы мамлекеттик санитардык врачтар) жана ЕЭК өкүлдөрү кирди. Жетекчилердин Кеңеши мүчө мамлекеттердин тажрыйбасын жана эл аралык тажрыйбаны талкуулоо үчүн аянтча, ошондой эле натыйжалуу ишке ашыруу механизмдерин, санитардык чараларды колдонуу боюнча макулдашылган саясатты калыптандыруу болуп калды. COVID-19 пандемиясынын учурунда бул Кеңеш COVID-19нын жайылышына каршы күрөштө жана анын кесепеттерин минималдаштырууда чындап иштеген орган экенин көрсөттү. Биримдиктин бир катар ченемдик-укуктук актылары кабыл алынган, алар чакырыктарга өз убагында чара көрүүгө мүмкүндүк берген, мүчө мамлекеттерди керектүү товарлар, анын ичинде дезинфекциялоочу каражаттар, дары-дармектер менен үзгүлтүксүз трансчегаралык камсыздоону тез арада калыбына келтирүүгө өбөлгө түзгөн, медициналык жана медициналык эмес буюмдар, ошондой эле биргелешкен изилдөөлөр SARS-CoV-2 вирусуна каршы
эмдөөдөн кийинки жана инфекциядан кийинки калктын иммунитетин баалоо жана коронавирустун штаммдарынын вариацияларын изилдөө жүргүзүлдү, киргизилген чектөөлөрдү алып салууга жана мүчө мамлекеттердин жа-
рандарынын Биримдиктин аймагы аркылуу эркин жүрүүсүн тез арада калыбына келтирүүгө ырааттуу кадам жасоого мүмкүндүк берди, биргелешкен иш-чараларды натыйжалуу ишке ашырууга жана COVID-19 коронавирустук инфекциясынын жайылышынын кесепеттерин алдын алуу жана минималдаштыруу боюнча зарыл башкаруу чечимдерин кабыл алууга көмөктөштү. Бул ишке Кыргыз Республикасынын ыйгарым укуктуу органы да жигердүү катышты, атап айтканда, «Жугуштуу оорулардын чыгышына каршы аракеттенүүнүн макулдашылган алгоритмин жөнгө салуучу санитардык-эпидемиологиялык сунуштар (2022-жылдын 5-апрелиндеги №12 Комиссиянын Коллегиясынын сунушу) даярдалды жана кабыл алынды. Жетекчилердин кеңешинин иштеши Биримдикке мүчө мамлекеттердин калкынын ден соолугуна байланыштуу жалпы көйгөйлөргө байланышкан актуалдуу маселелерди чечүү үчүн бул органдын ишинин натыйжалуулугун жана зарылчылыгын көрсөттү.
дардын жетекчилеринин кеңешин» түзүү чечимине келишти. Мүчө мамлекеттердин калкынын санитардык-эпидемиологиялык бейпилдиги чөйрөсүндөгү органдар». Анын курамына Биримдике мүчө мамлекеттердин калктын санитардык-эпидемиологиялык бейпилдиги чөйрө сүндөгү ыйгарым укуктуу органдарынын жетекчилери (башкы мамлекеттик санитардык врачтар) жана ЕЭК өкүлдөрү кирди. Жетекчилердин Кеңеши мүчө мамлекеттердин тажрыйбасын жана эл аралык тажрыйбаны талкуулоо үчүн аянтча, ошондой эле натыйжалуу ишке ашыруу механизмдерин, санитардык чараларды колдонуу боюнча макулдашылган саясатты калыптандыруу болуп калды. COVID-19 пандемиясынын учурунда бул Кеңеш COVID-19нын жайылышына каршы күрөштө жана анын кесепеттерин минималдаштырууда чындап иштеген орган экенин көрсөттү. Биримдиктин бир катар ченемдик-укуктук актылары кабыл алынган, алар чакырыктарга өз убагында чара көрүүгө мүмкүндүк берген, мүчө мамлекеттерди керектүү товарлар, анын ичинде дезинфекциялоочу каражаттар, дары-дармектер менен үзгүлтүксүз трансчегаралык камсыздоону тез арада калыбына келтирүүгө өбөлгө түзгөн, медициналык жана медициналык эмес буюмдар, ошондой эле биргелешкен изилдөөлөр SARS-CoV-2 вирусуна каршы
эмдөөдөн кийинки жана инфекциядан кийинки калктын иммунитетин баалоо жана коронавирустун штаммдарынын вариацияларын изилдөө жүргүзүлдү, киргизилген чектөөлөрдү алып салууга жана мүчө мамлекеттердин жа-
рандарынын Биримдиктин аймагы аркылуу эркин жүрүүсүн тез арада калыбына келтирүүгө ырааттуу кадам жасоого мүмкүндүк берди, биргелешкен иш-чараларды натыйжалуу ишке ашырууга жана COVID-19 коронавирустук инфекциясынын жайылышынын кесепеттерин алдын алуу жана минималдаштыруу боюнча зарыл башкаруу чечимдерин кабыл алууга көмөктөштү. Бул ишке Кыргыз Республикасынын ыйгарым укуктуу органы да жигердүү катышты, атап айтканда, «Жугуштуу оорулардын чыгышына каршы аракеттенүүнүн макулдашылган алгоритмин жөнгө салуучу санитардык-эпидемиологиялык сунуштар (2022-жылдын 5-апрелиндеги №12 Комиссиянын Коллегиясынын сунушу) даярдалды жана кабыл алынды. Жетекчилердин кеңешинин иштеши Биримдикке мүчө мамлекеттердин калкынын ден соолугуна байланыштуу жалпы көйгөйлөргө байланышкан актуалдуу маселелерди чечүү үчүн бул органдын ишинин натыйжалуулугун жана зарылчылыгын көрсөттү.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
Авторлор:
Жукова Н.П., Карымбаева С.Т., Бокитько Б.Г., Корнаков Д.В.
Беттер:
158-164
Полный текст:
Евразиялык экономикалык биримдик уюму (ЕАЭБ) мындан 7 жыл мурун мүчө мамлекеттердин экономикасын калктын саламаттыгын сактоо тармагындагы жөнгө салуу чараларын күчөтүү, калктын санитардык-эпидемиологиялык бейпилдигин камсыз кылуу, коркунучтуу продукцияны ташып келүү жана жүгүртүү, жугуштуу жана массалык жугуштуу эмес оорулардын (уулануу) жайылуу коркунучун азайтуу максатында түзүлгөн.
Бул мүчө мамлекеттердин санитардык-эпидемиологиялык кызматтарына өздүк курамды, илимий жана илимий-изилдөө потенциалын натыйжалуу пайдаланууга, калктын саламаттыгын сактоого жана мамлекеттик маанилүү милдеттердин бирин - мүчө мамлекеттердин калкынын санитардык-эпидемиологиялык бейпилдигин камсыздо-
ону чечүүгө мүмкүндүк берди. Евразия экономикалык комиссиясы (ЕАЭБдин туруктуу иштеген улуттар аралык жөнгө салуучу органы) жана мүчө мамлекеттердин ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдары (калктын санитардык-эпидемиологиялык бейпилдиги) тарабынан интеграциялык процесстердин жана мыйзамдык базанын алкагында 7 жыл ичинде аткарылган иштер. ченемдик актылардын негизинде кабыл алынган санитардык чаралар чөйрөсү күн сайын санитардык иш-чаралар чөйрөсүндө натыйжалуу контролду жана коопсуздуктун тиешелүү деңгээлин камсыз кылууга мүмкүндүк берет. Ошондой эле мүчө мамлекеттердин ыйгарым укуктуу органдарынын ортосунда аныкталган
кооптуу продуктулар боюнча ыкчам маалымат алмашууну камсыз кылуу, СФС чараларын колдонууну эске алуу менен товарларды алып өтүүдөгү тоскоолдуктарды жоюуга көмөктөшөт, жоопкерчиликти аныктоонун жалпы принциптерин жана санитардык чаралар чөйрөсүндөгү актыларды бузгандыгы үчүн жоопкерчиликти аныктоо боюнча мамилелерин белгилейт. Жүргүзүлүп жаткан иштер илимий изилдөөлөрдүн негизинде, анын ичинде адамдын организмине экологиялык факторлордун зыяндуу таасиринин тобокелдигин талдоо, ошондой эле адамдын ден соолугу үчүн продукциянын коопсуздугун камсыз кылуу жаатында тобокелдикке негизделген көзөмөл моделин ишке ашыруунун негизинде
продукциянын коопсуздугунун санитардык-эпидемиологиялык жана гигиеналык талаптарын актуалдаштырууга алып келет. ЕЭКте методологиялык документтерди, сунуштарды кабыл алуу Дүйнөлүк соода уюмунун (ДСУ) келишимдеринде жана Codex Alimentarius Кодекстин стандарттарында белгиленген принциптерди эске алуу менен илимий изилдөөлөрдүн (ИИЖ) жыйынтыктарынын негизинде жүзөгө ашырылат. Мунун баары жана ЕАЭБ алкагында санитардык чаралар чөйрөсүндөгү интеграциялык процесстерди андан ары өнүктүрүү Кыргыз Республикасына СФС чараларын колдонуу жана ар бир адамдын жана бүткүл коомдун ден соолугун жана өмүрүн сактоо жаатында алдыңкы катарда болууга мүмкүндүк берет.
Бул мүчө мамлекеттердин санитардык-эпидемиологиялык кызматтарына өздүк курамды, илимий жана илимий-изилдөө потенциалын натыйжалуу пайдаланууга, калктын саламаттыгын сактоого жана мамлекеттик маанилүү милдеттердин бирин - мүчө мамлекеттердин калкынын санитардык-эпидемиологиялык бейпилдигин камсыздо-
ону чечүүгө мүмкүндүк берди. Евразия экономикалык комиссиясы (ЕАЭБдин туруктуу иштеген улуттар аралык жөнгө салуучу органы) жана мүчө мамлекеттердин ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдары (калктын санитардык-эпидемиологиялык бейпилдиги) тарабынан интеграциялык процесстердин жана мыйзамдык базанын алкагында 7 жыл ичинде аткарылган иштер. ченемдик актылардын негизинде кабыл алынган санитардык чаралар чөйрөсү күн сайын санитардык иш-чаралар чөйрөсүндө натыйжалуу контролду жана коопсуздуктун тиешелүү деңгээлин камсыз кылууга мүмкүндүк берет. Ошондой эле мүчө мамлекеттердин ыйгарым укуктуу органдарынын ортосунда аныкталган
кооптуу продуктулар боюнча ыкчам маалымат алмашууну камсыз кылуу, СФС чараларын колдонууну эске алуу менен товарларды алып өтүүдөгү тоскоолдуктарды жоюуга көмөктөшөт, жоопкерчиликти аныктоонун жалпы принциптерин жана санитардык чаралар чөйрөсүндөгү актыларды бузгандыгы үчүн жоопкерчиликти аныктоо боюнча мамилелерин белгилейт. Жүргүзүлүп жаткан иштер илимий изилдөөлөрдүн негизинде, анын ичинде адамдын организмине экологиялык факторлордун зыяндуу таасиринин тобокелдигин талдоо, ошондой эле адамдын ден соолугу үчүн продукциянын коопсуздугун камсыз кылуу жаатында тобокелдикке негизделген көзөмөл моделин ишке ашыруунун негизинде
продукциянын коопсуздугунун санитардык-эпидемиологиялык жана гигиеналык талаптарын актуалдаштырууга алып келет. ЕЭКте методологиялык документтерди, сунуштарды кабыл алуу Дүйнөлүк соода уюмунун (ДСУ) келишимдеринде жана Codex Alimentarius Кодекстин стандарттарында белгиленген принциптерди эске алуу менен илимий изилдөөлөрдүн (ИИЖ) жыйынтыктарынын негизинде жүзөгө ашырылат. Мунун баары жана ЕАЭБ алкагында санитардык чаралар чөйрөсүндөгү интеграциялык процесстерди андан ары өнүктүрүү Кыргыз Республикасына СФС чараларын колдонуу жана ар бир адамдын жана бүткүл коомдун ден соолугун жана өмүрүн сактоо жаатында алдыңкы катарда болууга мүмкүндүк берет.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Кубанычбеков М.К., Альджамбаева И.Ш.,
Беттер:
133-138
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Киришүү. Отонтогендик жаратылыштагы ириң-сезгенүү флегмоналар бет-жаак хирургиясында көбүнчө
кездешүүчү поталогиялык оорулары болуп эсептелинет. Буга этиологиялык себепкер катары болуп, анаэробдук
жана факультативдик анаэробдук бактериялар. Бактериологиялык ыкмасы менен көбүнчө бөлүнүп алынбайт.
Ошондуктан альтернативдик дарты аныктоо ыкмалары колдонуу зарыл.
Изилдөөнүн максаты- дартты аныктоону өркүндөтүү үчүн бет-жак потологиясында одонтогендик мүнөздөгү
ириңдүү флегмоналардын, анаэробдук микрофлоранын сапатык жана сандык курамын изилдөө.
Материалдар жана ыкмалар. Биз ар кандай оорчулуктагы ириңдүү отонтогендик флегмоналары бар 36 адамды
Кыргыз Республикасынын Саламаттыкты сактоо жана сациалдык өнүгүү министрлигинин Улуттук госпи талы
нын бет-жаак хирургиясы бөлүмүнүн бейтаптары болду. Изилдөөнүн материалы катары жаралардын ириңдери,
тиштин орду жок болгондугунун натыйжасында келип чыккан жана тамыр каналдарынын, тиш бляшкасынын
жана бүлө суюктуктары. Көрсөтмөгө ылайык, «ДЕНТОСКРИН» комплектинин (НПФ «Литех», Россия)
жардамы менен “ДНК-экспресс” тесттерин аныктоо жолу менен микробдук ДНКны ПЧР ыкмасы менен бөлүп
алуу үчүн колдонулган. Р. endodontalis, P. gingivalis, T. forsythia, P. intermedia, F. nucleatum микробдору анык-
талды. Патогендин концетрациясы бир өлчөмдө (копий/мл) өлчөнгөн.
Жыйынтыктар. F. nucleatum анаэробдордун эң көп кездешүүчү өкүлү болгон дагы 70% үлгүсүндө кездешкен.
Ал эми 67% учурларда P. Gingivalis и T. Forsythia биргелешкен учурлары болгон. Ошондой эле 30% 4 патоген
бир үлгүдө бөлүнүп алынган. Р. endodontalis, P. intermedia микробдору курамы жактан маанилүү концентрация
деңгээлинде болгон.
Тыянактар. Микроорганизмдердин саны айрыкча, өстүрүүнүн анаэробдук түрү менен, патогендүүлүктүн
көптөгөн факторлорунун эске алуу менен, микробдордун өз ара таасири жана патологиялык процесстин
өнүгүшүндөгү ар биринин ролу жөнүндө көбүрөөк маалымат берет.
кездешүүчү поталогиялык оорулары болуп эсептелинет. Буга этиологиялык себепкер катары болуп, анаэробдук
жана факультативдик анаэробдук бактериялар. Бактериологиялык ыкмасы менен көбүнчө бөлүнүп алынбайт.
Ошондуктан альтернативдик дарты аныктоо ыкмалары колдонуу зарыл.
Изилдөөнүн максаты- дартты аныктоону өркүндөтүү үчүн бет-жак потологиясында одонтогендик мүнөздөгү
ириңдүү флегмоналардын, анаэробдук микрофлоранын сапатык жана сандык курамын изилдөө.
Материалдар жана ыкмалар. Биз ар кандай оорчулуктагы ириңдүү отонтогендик флегмоналары бар 36 адамды
Кыргыз Республикасынын Саламаттыкты сактоо жана сациалдык өнүгүү министрлигинин Улуттук госпи талы
нын бет-жаак хирургиясы бөлүмүнүн бейтаптары болду. Изилдөөнүн материалы катары жаралардын ириңдери,
тиштин орду жок болгондугунун натыйжасында келип чыккан жана тамыр каналдарынын, тиш бляшкасынын
жана бүлө суюктуктары. Көрсөтмөгө ылайык, «ДЕНТОСКРИН» комплектинин (НПФ «Литех», Россия)
жардамы менен “ДНК-экспресс” тесттерин аныктоо жолу менен микробдук ДНКны ПЧР ыкмасы менен бөлүп
алуу үчүн колдонулган. Р. endodontalis, P. gingivalis, T. forsythia, P. intermedia, F. nucleatum микробдору анык-
талды. Патогендин концетрациясы бир өлчөмдө (копий/мл) өлчөнгөн.
Жыйынтыктар. F. nucleatum анаэробдордун эң көп кездешүүчү өкүлү болгон дагы 70% үлгүсүндө кездешкен.
Ал эми 67% учурларда P. Gingivalis и T. Forsythia биргелешкен учурлары болгон. Ошондой эле 30% 4 патоген
бир үлгүдө бөлүнүп алынган. Р. endodontalis, P. intermedia микробдору курамы жактан маанилүү концентрация
деңгээлинде болгон.
Тыянактар. Микроорганизмдердин саны айрыкча, өстүрүүнүн анаэробдук түрү менен, патогендүүлүктүн
көптөгөн факторлорунун эске алуу менен, микробдордун өз ара таасири жана патологиялык процесстин
өнүгүшүндөгү ар биринин ролу жөнүндө көбүрөөк маалымат берет.
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Корутунду. Жаактагы радикулярдык киста сыяктуу жаак-беттеги жугуштуу- сезгенген оорунун полимикробдук этиологиясы бар. Сөөк кемтиги аймагындагы микробдук флоранын сапаттык курамын жана анын
антибактериалык препараттарга генетикалык туруктуулугун аныктоо бейтапты дарылоонун тактикасын
тандоодо маанилүү болот.
Изилдөөнүн максаты радикулярдуу кистасы бар бейтаптардын ар кандай антибактериалдык препараттарга козгогучтардын генетикалык туруктуулугун баало менен микробдук флоранын сапаттык жана сандык курамын аныктоо.
Материалдар жана изилдөө усулдары: биздин көзөмөлүбүздө экинчи ирет цистэктомия жасалган жаактын радикулярдуу кисталары менен ооруган 40 бейтап болгон. Операция учурунда жана операциядан
кийинки мезгилде сөөк кемтиги болгон жердеги микробдук флоранын курамы жөнүндө маалыматтарды
алуу максатында кошумча молекулярдык биологиялык изилдөөлөр жүргүзүлдү.
Жыйынтыгы. Молекулярдык биологиялык изилдөөнүн натыйжалары боюнча, ооз көңдөйүнүн анаэробдук микрофлорасы аныкталды, ал периодонтапатогендик жана турукташтыруучу микроорганизмдердин
эки негизги тобун камтыган. Козгогучтардын генетикалык туруктуулугунун болушуна ПТР
изилдөөлөрүнүн натыйжалары төмөнкүлөрдү көрсөттү. Бардык үлгүлөрдө (n = 40) микроорганизмдердин
β-лактамдарга жана тетрациклиндерге туруктуулугу аныкталды. Макролиддерге жана фторхинолондорго
туруктуулук 50% (n = 20) үлгүлөрүндө аныкталган. Метронидазолго туруктуулук бир дагы үлгүдө аныкталган эмес.
Кортунду: изилдөө кистанын көңдөйүндө 3 же андан ашык пеирдонталдык козгогучтардын 103 ГЕ / мл
жана андан жогору концентрацияда экендигин аныктоого мүмкүндүк берди, бул ушул микроорганизмдердин бирикмесин жана алардын оорунун башталышындагы басымдуу ролун көрсөтөт.
антибактериалык препараттарга генетикалык туруктуулугун аныктоо бейтапты дарылоонун тактикасын
тандоодо маанилүү болот.
Изилдөөнүн максаты радикулярдуу кистасы бар бейтаптардын ар кандай антибактериалдык препараттарга козгогучтардын генетикалык туруктуулугун баало менен микробдук флоранын сапаттык жана сандык курамын аныктоо.
Материалдар жана изилдөө усулдары: биздин көзөмөлүбүздө экинчи ирет цистэктомия жасалган жаактын радикулярдуу кисталары менен ооруган 40 бейтап болгон. Операция учурунда жана операциядан
кийинки мезгилде сөөк кемтиги болгон жердеги микробдук флоранын курамы жөнүндө маалыматтарды
алуу максатында кошумча молекулярдык биологиялык изилдөөлөр жүргүзүлдү.
Жыйынтыгы. Молекулярдык биологиялык изилдөөнүн натыйжалары боюнча, ооз көңдөйүнүн анаэробдук микрофлорасы аныкталды, ал периодонтапатогендик жана турукташтыруучу микроорганизмдердин
эки негизги тобун камтыган. Козгогучтардын генетикалык туруктуулугунун болушуна ПТР
изилдөөлөрүнүн натыйжалары төмөнкүлөрдү көрсөттү. Бардык үлгүлөрдө (n = 40) микроорганизмдердин
β-лактамдарга жана тетрациклиндерге туруктуулугу аныкталды. Макролиддерге жана фторхинолондорго
туруктуулук 50% (n = 20) үлгүлөрүндө аныкталган. Метронидазолго туруктуулук бир дагы үлгүдө аныкталган эмес.
Кортунду: изилдөө кистанын көңдөйүндө 3 же андан ашык пеирдонталдык козгогучтардын 103 ГЕ / мл
жана андан жогору концентрацияда экендигин аныктоого мүмкүндүк берди, бул ушул микроорганизмдердин бирикмесин жана алардын оорунун башталышындагы басымдуу ролун көрсөтөт.
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Джапаралиева Н.Т., Алтымышева Н.А., Диканбаева К.Э., Таиров Б.М.
Беттер:
16-24
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Киришуу. Жайылма склероз менен ооруган бейтаптардын катаалдыгы карынча жана субарахноидалдык мей-
киндигин азайтууга жана онуктурууго корсоткон жалпы мээнин иштеши менен байланыштуу.
Изилдоонүн максаты оорунун түрүно, мезгилине жана инвалидизация даражасына жараша бир нече жактуу
склероз менен ооруган морфометрик параметрлерге баа беруу.
Материалдар жана изилдөөнүн ыкмалары: жайылма склероз менен ооруган 25 пациентке МРТ-морфомет-
риялык изилдөө жөргүзүлгөн.
Натыйжалары. Жайылма склероз оорусунда откорүлгон МРТ-морфометрдик изилдоо, клиника-неврологиялык
озгочолүкторүно жараша мээнин атрофиясына баа берүүго жардам берди.
Жыйынтыгы. Мээнин атрофиясына баа берүүдо сызыктуу олчоо ыкмаларын колдонуу ынгайлуу жана атайын
аппараттык, программалык камсыздоо жана окутууну муктаж кылбайт.
киндигин азайтууга жана онуктурууго корсоткон жалпы мээнин иштеши менен байланыштуу.
Изилдоонүн максаты оорунун түрүно, мезгилине жана инвалидизация даражасына жараша бир нече жактуу
склероз менен ооруган морфометрик параметрлерге баа беруу.
Материалдар жана изилдөөнүн ыкмалары: жайылма склероз менен ооруган 25 пациентке МРТ-морфомет-
риялык изилдөө жөргүзүлгөн.
Натыйжалары. Жайылма склероз оорусунда откорүлгон МРТ-морфометрдик изилдоо, клиника-неврологиялык
озгочолүкторүно жараша мээнин атрофиясына баа берүүго жардам берди.
Жыйынтыгы. Мээнин атрофиясына баа берүүдо сызыктуу олчоо ыкмаларын колдонуу ынгайлуу жана атайын
аппараттык, программалык камсыздоо жана окутууну муктаж кылбайт.
АЛДЫН АЛУУ МЕДИЦИНАСЫ
Киришүү. Кан компоненттеринин донорлугу жана коопсуздугу областын калкынын жана бүтүндөй республиканын коопсуздугу үчүн чоң мааниге ээ. Кан аркылуу жугуучу инфекциялардын (КАЖИ) - В, С вирустук гепатиттеринин жана ВИЧ инфекциясынын өсүшүнө байланыштуу кан компоненттеринин инфекциялык коопсуздугуна көзөмөлдү күчөтүү жана пандемия жана өзгөчө кырдаалдарда (ӨК), өзгөчө
жагдайларда кан компоненттерин стратегиялык жактан камсыз кылуу зарыл. Кыргыз Республикасындагы кан донорлугунун учурдагы абалына жаңыча баа берүүнү, кан куюу инфекцияларынын маркерлеринин таралышын жана кан донорлорунун айрым социалдык-демографиялык мүнөздөмөлөрүн изилдөөнү, донорлордун активдүүлүгүнө мониторинг
жүргүзүүнү жана медициналык жактан баш тартуунун себептерин талдоону талап кылат.
Иштин максаты: Жалал-Абад облусунун саламаттыкты сактоо уюмдарын коопсуз донордук кан, анын компоненттери жана препараттары менен өзгөчө кырдаалдарда, кырсыктарда жана пандемияда колдонуу үчүн үзгүлтүксүз камсыз кылуу. Материалдары жана ыкмасы. Жалал-Абад кан борборунан донордук кан боюнча статистикалык маалыматы. Кан борборунун маалымат базасына ретроспективдүү анализ жүргүзүлдү. Изилдөөгө 2019-жылдын январынан 2023-жылдын октябрына чейин кан бергени келген донорлордун 27 947 кан үлгүсү камтылган. Натыйжалар жана талкулоо. Жалал-Абад облусунда алгачкы донорлор көбөйүшү жана кайталанып келген донорлордун көрсөткүчтөрү төмөн экендиги байкалды. Ал эми 18-25 жаштагы жаштар арасында донорлуктун көрсөткүчү төмөн – бардык 27947 донордун ичинен 2211 адам, бул 8%ды түзөт. Акыркы 4 жылдын ичинде акысыз кан берген
донорлордун үлушү 20%дан 74%га чейин түздү, бул салыштырмалуу жогорку көрсөткүч.
жагдайларда кан компоненттерин стратегиялык жактан камсыз кылуу зарыл. Кыргыз Республикасындагы кан донорлугунун учурдагы абалына жаңыча баа берүүнү, кан куюу инфекцияларынын маркерлеринин таралышын жана кан донорлорунун айрым социалдык-демографиялык мүнөздөмөлөрүн изилдөөнү, донорлордун активдүүлүгүнө мониторинг
жүргүзүүнү жана медициналык жактан баш тартуунун себептерин талдоону талап кылат.
Иштин максаты: Жалал-Абад облусунун саламаттыкты сактоо уюмдарын коопсуз донордук кан, анын компоненттери жана препараттары менен өзгөчө кырдаалдарда, кырсыктарда жана пандемияда колдонуу үчүн үзгүлтүксүз камсыз кылуу. Материалдары жана ыкмасы. Жалал-Абад кан борборунан донордук кан боюнча статистикалык маалыматы. Кан борборунун маалымат базасына ретроспективдүү анализ жүргүзүлдү. Изилдөөгө 2019-жылдын январынан 2023-жылдын октябрына чейин кан бергени келген донорлордун 27 947 кан үлгүсү камтылган. Натыйжалар жана талкулоо. Жалал-Абад облусунда алгачкы донорлор көбөйүшү жана кайталанып келген донорлордун көрсөткүчтөрү төмөн экендиги байкалды. Ал эми 18-25 жаштагы жаштар арасында донорлуктун көрсөткүчү төмөн – бардык 27947 донордун ичинен 2211 адам, бул 8%ды түзөт. Акыркы 4 жылдын ичинде акысыз кан берген
донорлордун үлушү 20%дан 74%га чейин түздү, бул салыштырмалуу жогорку көрсөткүч.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Киришүү. Жалал-Абад областында кан донорлорунда бруцеллезду
аныктоонун заманбап ыкмасы киргизилген, биздин изилдөөбүздө бруцеллезду аныктоонун ишенимдүүлүгү 100%ды түзөт, бул кандын компоненттерин инфекциялык жактан коопсуз кылууга мүмкүндүк берет.
Иштин максаты – кан донорлордун бруцеллездун диагностикасын
жакшыртуу жана ошону менен кандын компоненттерин инфекциялык
жактан коопсуз кылуу. Материалдар жана ыкмасы. Иште донорлордун маалыматтары келтирилген - 2024-жылга 4180 кан үлгүлөрү, алар бруцеллезду аныктоонун
жаңы ыкмасы менен текшерилген. Бруцеллезду аныктоонун эки ыкмасы катар колдонулган – Хедделсон ыкмасы жана Бруцелла Кумбс гелий карталары.
Жыйынтыгы жана талкуулоо. 2020-жылы Жалал-Абад областык кан
борборунда донорлордун абсолюттук санынын 1%ы оң же толук эмес
оң бруцеллез табылган. 2024-жылы Хедделсон ыкмасы менен 4180 донордук сыворотка үлгүлөрү изилденген, анын ичинен 28и оң жана шектүү деп табылган, бул оң учурлардын 100 пайызын түзгөн. Бул
Жалал-Абад областык кан борборунда кандын компоненттеринин жараксыздыгына жана ошого жараша каржылык чыгымдарга алып келген.
Буга байланыштуу донорлордун канынан бруцелланы аныктоонун жогорку тактык ыкмасы киргизилип, ага катарлаш жаңы ыкманы – гелий карталарын колдонуу менен скринингдик диагностика колдонулууда.
Натыйжада 21 донордо бруцеллезго оң реакция (бруцеллез оорусунун
оң учурларынын жалпы санынын 77%) аныкталды, ал эми 7 кан донорунда бруцеллез тастыкталган жок (тастыкталбаган учурлардын 23%), бул бизге шектүү реакцияларды жокко чыгарууга мүмкүндүк берет. 2020-жылдын маалыматтарына салыштырмалуу 2024-жылы Жалал-Абад областык кан борборунда бруцеллезду аныктоонун жаңы ыкмасын колдонуунун негизинде донорлордун абсолюттук санынын 0,5%ы оң жыйынтыкка ээ болгон. Кан донорлорунун бруцеллез оорусун аныктоонун жаңы ыкмасын ишке киргизүү менен бруцеллез оорусуна байланыштуу кандын компоненттеринин жараксыздыгы жана утилизациялоо Жалал-Абад областтык кан борборунун каржылык чыгымы 50%га
кыскарды. Жыйынтыгы.
1. Бруцеллезго донордук канды текшерүүнүн жаңы ыкмасын Бруцелла Кумбс гелий картасын колдонуу менен жүргүзүү сунушталат. Изилдөөгө ылайык, сезгичтик 100% көрсөттү жана натыйжаларды
чечмелөөдө Хедделсон аныктоо ыкмасына салыштырмалуу адам фактору жокко чыгарылат (тиешелүү түрдө сезгичтик 77%).
2. Гелий картасында Хедельсон ыкмасын колдонуу менен оң натыйжаларды кайра текшерүүдө 23% жалган оң натыйжалар аныкталг
аныктоонун заманбап ыкмасы киргизилген, биздин изилдөөбүздө бруцеллезду аныктоонун ишенимдүүлүгү 100%ды түзөт, бул кандын компоненттерин инфекциялык жактан коопсуз кылууга мүмкүндүк берет.
Иштин максаты – кан донорлордун бруцеллездун диагностикасын
жакшыртуу жана ошону менен кандын компоненттерин инфекциялык
жактан коопсуз кылуу. Материалдар жана ыкмасы. Иште донорлордун маалыматтары келтирилген - 2024-жылга 4180 кан үлгүлөрү, алар бруцеллезду аныктоонун
жаңы ыкмасы менен текшерилген. Бруцеллезду аныктоонун эки ыкмасы катар колдонулган – Хедделсон ыкмасы жана Бруцелла Кумбс гелий карталары.
Жыйынтыгы жана талкуулоо. 2020-жылы Жалал-Абад областык кан
борборунда донорлордун абсолюттук санынын 1%ы оң же толук эмес
оң бруцеллез табылган. 2024-жылы Хедделсон ыкмасы менен 4180 донордук сыворотка үлгүлөрү изилденген, анын ичинен 28и оң жана шектүү деп табылган, бул оң учурлардын 100 пайызын түзгөн. Бул
Жалал-Абад областык кан борборунда кандын компоненттеринин жараксыздыгына жана ошого жараша каржылык чыгымдарга алып келген.
Буга байланыштуу донорлордун канынан бруцелланы аныктоонун жогорку тактык ыкмасы киргизилип, ага катарлаш жаңы ыкманы – гелий карталарын колдонуу менен скринингдик диагностика колдонулууда.
Натыйжада 21 донордо бруцеллезго оң реакция (бруцеллез оорусунун
оң учурларынын жалпы санынын 77%) аныкталды, ал эми 7 кан донорунда бруцеллез тастыкталган жок (тастыкталбаган учурлардын 23%), бул бизге шектүү реакцияларды жокко чыгарууга мүмкүндүк берет. 2020-жылдын маалыматтарына салыштырмалуу 2024-жылы Жалал-Абад областык кан борборунда бруцеллезду аныктоонун жаңы ыкмасын колдонуунун негизинде донорлордун абсолюттук санынын 0,5%ы оң жыйынтыкка ээ болгон. Кан донорлорунун бруцеллез оорусун аныктоонун жаңы ыкмасын ишке киргизүү менен бруцеллез оорусуна байланыштуу кандын компоненттеринин жараксыздыгы жана утилизациялоо Жалал-Абад областтык кан борборунун каржылык чыгымы 50%га
кыскарды. Жыйынтыгы.
1. Бруцеллезго донордук канды текшерүүнүн жаңы ыкмасын Бруцелла Кумбс гелий картасын колдонуу менен жүргүзүү сунушталат. Изилдөөгө ылайык, сезгичтик 100% көрсөттү жана натыйжаларды
чечмелөөдө Хедделсон аныктоо ыкмасына салыштырмалуу адам фактору жокко чыгарылат (тиешелүү түрдө сезгичтик 77%).
2. Гелий картасында Хедельсон ыкмасын колдонуу менен оң натыйжаларды кайра текшерүүдө 23% жалган оң натыйжалар аныкталг
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Иманкулова А.С., Кочоров О.Т. , Маматов Н.Н., Муратов К.К., Жумабаев А.Ж., Мамышов А.Ж.
Беттер:
66-72
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Ар кандай жерде жайгашкан ири ириң-некротикалык жараларды дарылоонун актуалдуу маселелеринин бири
- операциядан кийин толук айыкканга чейин дарылоо. Хирургиялык ыкмалар менен катар, комплекстүү мамиленин өзөгүндө, жаракат алуу процессинин алгачкы фазасын жана жаракаттын жүрүшүнүн өзгөчөлүктөрүн
эске алуу менен, жаракат алуу процессине дифференциалдуу таасири бар каражаттарды пайдалануу жаракатты жеринде дарылоодо дагы колдонулат.
Операциядан кийинки мезгилдеги жаракаттын жетишсиз көзөмөлдөнүшү хирургиялык дарылоонун канааттандырарлык эмес натыйжаларын жаратышы мүмкүн, бул жаракат алуу процессинин I-фазасында өзгөчө мааниге ээ. Протеолитикалык ферменттер сезгенүү фазасында жараларды тазалоо үчүн артыкчылыктуу орунда
турат.
Макалада, хирургиялык бейтаптарга жаракат алуу процессинин I-фазасында "Энзилит" протеолитикалык
ферменттерди колдонуунун салыштырмалуу натыйжалуулугу келтирилген. Ар кандай жерде жайгашкан ириңнекротикалык жаралары бар бейтаптарда "Энзилит" протеолитикалык ферменттер комплексин колдонуу дарылоонун натыйжаларын 6,1% га жакшыртаары жана хирургиялык кийлигишүүнүн кайталанышын 19,6% га
төмөндөшү көрсөтүлгөн.
- операциядан кийин толук айыкканга чейин дарылоо. Хирургиялык ыкмалар менен катар, комплекстүү мамиленин өзөгүндө, жаракат алуу процессинин алгачкы фазасын жана жаракаттын жүрүшүнүн өзгөчөлүктөрүн
эске алуу менен, жаракат алуу процессине дифференциалдуу таасири бар каражаттарды пайдалануу жаракатты жеринде дарылоодо дагы колдонулат.
Операциядан кийинки мезгилдеги жаракаттын жетишсиз көзөмөлдөнүшү хирургиялык дарылоонун канааттандырарлык эмес натыйжаларын жаратышы мүмкүн, бул жаракат алуу процессинин I-фазасында өзгөчө мааниге ээ. Протеолитикалык ферменттер сезгенүү фазасында жараларды тазалоо үчүн артыкчылыктуу орунда
турат.
Макалада, хирургиялык бейтаптарга жаракат алуу процессинин I-фазасында "Энзилит" протеолитикалык
ферменттерди колдонуунун салыштырмалуу натыйжалуулугу келтирилген. Ар кандай жерде жайгашкан ириңнекротикалык жаралары бар бейтаптарда "Энзилит" протеолитикалык ферменттер комплексин колдонуу дарылоонун натыйжаларын 6,1% га жакшыртаары жана хирургиялык кийлигишүүнүн кайталанышын 19,6% га
төмөндөшү көрсөтүлгөн.
INFORMATION AND CHRONICLE
Азыркы учурда, психологиялык адистиктер арасында көптөгөн чакан адистиктерди айырмалоого мүмкүндүк берген психология илиминин көптөгөн багыттары сунушталат, бирок бул психологиялык экспертиза үчүн адистикти тандоодо кыйынчылыктарды жаратат. Авторлор клиникалык психологдун
билиминин ролун аныктап, жарандык процессте экспертиза жүргүзүүдө клиникалык психологиянын бир
катар артыкчылыктарын келтиришкен.
билиминин ролун аныктап, жарандык процессте экспертиза жүргүзүүдө клиникалык психологиянын бир
катар артыкчылыктарын келтиришкен.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
Киришүү. Жатын моюнчасынын рагы онкогинекологияда көп кездешүүчү ооруулардан болуп, заладуу шишиктерден болгон аялдар арасындагы өлүмдүн себептеринде биринчи орунду ээлеп турат. Изилдөөнүн максаты – Бул системалык серептин максаты болуп жатын моюнчасына багытталган жаңы изилдөөлөрдүн толуктугуна баа берүү жана коомдук саламаттык сактоого жана илимий жетишкендиктердин манилүүлүгүн, деталдык улантып изилдөөнү талап кылган багыттарды бөлүү. Материалдар жана ыкмалар. Бул сереп аркылуу жатын моюнчасын аныктоо жана дарылоо боюнча заманбап адабиятттын маалыматтары келтирилген. Ооруунун алдын алуу ыкмалары тууралуу маалыматтар дарт аныктоонун жана дарылоонун негизги учурларын жыйынтыктоо менен берилген. Натыйжалар. Келтирилген сунуштамалар адис онкогинекологдорго жатын моюнчасынын рагы бар бейтаптарды алып барууда индивидуалдык тактиканы иштеп чыгарууга жана бейтаптардын жашоо сапатын жакшыртууга жардам берет. Жыйынтыгы. Фондук жана рак алдындагы оорулары бар бейтаптардагы диагностикалык жана дарылоо иш-чараларын пландаштыруу актуалдуу маселе болуп, аны чечүү менен жатын моюнчасынын рагынын алдын алуу эффективдүүлүгү жогорулайт.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Макалада, кесарево операциясынан кийинки жатынында тырыгы бар аялдарда кош бойлуулуктун татаалдыгын аныктоо максатында жүргүзүлгөн изилдөөнүн натыйжалары келтирилген: бул акушердик операция, сөзсүз, кийинки кош бойлуулук үчүн терс кесепеттерин бербей койбойт. Аныкталган
плацентардык бузулуш анын дисфункциясынын маркери катары плацентанын өсүш факторлорун аныктоонун маанилүүлүгүн белгилейт
плацентардык бузулуш анын дисфункциясынын маркери катары плацентанын өсүш факторлорун аныктоонун маанилүүлүгүн белгилейт
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Киришүү. Веноздук мээ инфаркты 45 жашка чейинки жаш пациенттерде кездешет, көбүнчө аялдар жана ал синус тромбозунун коштоосуз
өнүгүшү мүмкүн.
Изилдөөнүн максаты. Оозеки контрацептивдерди кабыл алуунун фонунда иштелип чыккан 41 жаштагы жаш аялдын церебралдык веналык
тромбозунун клиникалык учурунун мисалында веналык инсульттун
клиникалык жана нейровизуалдык өзгөчөлүктөрүн сүрөттөө.
Материалдар жана методдор. Оорунун диагнозу клиникалык жыйынтыктарга, инструменталдык жана лабораториялык жыйынтыктарга негизделген. Дарылоо ооруканада ишемиялык инсульт менен ооруган
бейтаптарды башкаруу боюнча клиникалык протоколго ылайык
жүргүзүлдү.
Натыйжалар.Бул клиникалык учур оралдык контрацептивдерди
кабыл алган репродуктивдик курактагы аялдарда тромбоэмболиялык
окуялардын өнүгүшүнүн бардык тобокелдик факторлорун эске алуунун
маанилүүлүгүн көрсөтүп турат.
Жыйынтыгы.Тромбофилдик шарттарга жана кылдат лабораториялык
жана инструменталдык кошумча этият болуу зарылаялдарды текше
рүү, ооруларды аныктоо үчүн татаалдашуулардын өнүгүшүнө себеп
болушу мүмкүн мисалы, айкалышкан гормоналдык терапиянын фонунда церебралдык веналык тромбоз.
өнүгүшү мүмкүн.
Изилдөөнүн максаты. Оозеки контрацептивдерди кабыл алуунун фонунда иштелип чыккан 41 жаштагы жаш аялдын церебралдык веналык
тромбозунун клиникалык учурунун мисалында веналык инсульттун
клиникалык жана нейровизуалдык өзгөчөлүктөрүн сүрөттөө.
Материалдар жана методдор. Оорунун диагнозу клиникалык жыйынтыктарга, инструменталдык жана лабораториялык жыйынтыктарга негизделген. Дарылоо ооруканада ишемиялык инсульт менен ооруган
бейтаптарды башкаруу боюнча клиникалык протоколго ылайык
жүргүзүлдү.
Натыйжалар.Бул клиникалык учур оралдык контрацептивдерди
кабыл алган репродуктивдик курактагы аялдарда тромбоэмболиялык
окуялардын өнүгүшүнүн бардык тобокелдик факторлорун эске алуунун
маанилүүлүгүн көрсөтүп турат.
Жыйынтыгы.Тромбофилдик шарттарга жана кылдат лабораториялык
жана инструменталдык кошумча этият болуу зарылаялдарды текше
рүү, ооруларды аныктоо үчүн татаалдашуулардын өнүгүшүнө себеп
болушу мүмкүн мисалы, айкалышкан гормоналдык терапиянын фонунда церебралдык веналык тромбоз.
ЖАРДАМ ПРАКТИКАЛЫК ВРАЧКА
Авторлор:
Галиева Р.Ш., Тешебаева А.К., Кересбекова А.Б., Токтогулова С.
Беттер:
149-154
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Кургак учук оорусунда жаш балдар өзгөчө коркунучтуу тайпаны түзөт. Жаш балдарда кургак учук,
өспүрүмдөргө караганда бир кыйла оор өтөт жана инфекциянын кескин жайылышы менен мүнөздөлөт.
Эмделбеген балдарда, көбүнчө кургак учуктун кеӊири тараган түрү кездешет. БЦЖ эмдөөсү, жаш балдарды
өпкөнүн курч кармаган милиардык кургак учугунан жана менингоэнцефалиттен коргойт. Кургак учук оорусун
эрте аныктоо боюнча медициналык кызматкерлердин сергектигинин жоктугу, жетишсиз билими, оорунун кеч
аныкталышына жана балдардын майып болушуна алып келүүдө. Тыгыз үй-бүлөлүк байланышта болгон жаш
балдардын кеч дарт аныктоосунун кесепетинен, оор, таралган кургак учуктун эки клиникалык мисал келтирилген,
алардын бири өлүмгө дуушар болгон.
Изилдөөнүн максаты. Тыгыз үй-бүлөлүк байланышта болгон, эмделбеген жаш балдардын кургак учук дартын
кеч аныктоосунун кесепеттерин изилдөө.
Материалдар жана ыкмалар. Балдардын клиникалык мисалдары: кыз бала П.Н. 1 жаш 6 ай «Өпкөнүн курч кар-
маган милиардык кургак учугу. ММ-. Кургак учуктун менингоэнцефалити. Баш мээ комасы» жана эркек бала
Р.А., 2 жаш 9 ай «Өпкөнүн курч кармаган милиардык кургак учугу. ММ-. Пре ШЛУ байланыш аркылуу. Кургак
учук менингоэнцефалити. Баш мээ комасы» дарт аты коюлган.
Изилдөөнүн натыйжалары. Тыгыз үй-бүлөлүк байланышта болгон, эмделбеген жаш балдарда, кургак учук кеч
аныкталгандыктан, анын таралган түрлөрү өнүккөн.
Жыйынтыгы. Дарыгерлердин ооруну эрте аныктоо боюнча сергектигинин жоктугу, жетишсиз билими, эмделбе-
ген жаш балдардын арасында кеч дартты аныктоого жана кургак учуктун кеӊири тараган түрүнө алып келет.
өспүрүмдөргө караганда бир кыйла оор өтөт жана инфекциянын кескин жайылышы менен мүнөздөлөт.
Эмделбеген балдарда, көбүнчө кургак учуктун кеӊири тараган түрү кездешет. БЦЖ эмдөөсү, жаш балдарды
өпкөнүн курч кармаган милиардык кургак учугунан жана менингоэнцефалиттен коргойт. Кургак учук оорусун
эрте аныктоо боюнча медициналык кызматкерлердин сергектигинин жоктугу, жетишсиз билими, оорунун кеч
аныкталышына жана балдардын майып болушуна алып келүүдө. Тыгыз үй-бүлөлүк байланышта болгон жаш
балдардын кеч дарт аныктоосунун кесепетинен, оор, таралган кургак учуктун эки клиникалык мисал келтирилген,
алардын бири өлүмгө дуушар болгон.
Изилдөөнүн максаты. Тыгыз үй-бүлөлүк байланышта болгон, эмделбеген жаш балдардын кургак учук дартын
кеч аныктоосунун кесепеттерин изилдөө.
Материалдар жана ыкмалар. Балдардын клиникалык мисалдары: кыз бала П.Н. 1 жаш 6 ай «Өпкөнүн курч кар-
маган милиардык кургак учугу. ММ-. Кургак учуктун менингоэнцефалити. Баш мээ комасы» жана эркек бала
Р.А., 2 жаш 9 ай «Өпкөнүн курч кармаган милиардык кургак учугу. ММ-. Пре ШЛУ байланыш аркылуу. Кургак
учук менингоэнцефалити. Баш мээ комасы» дарт аты коюлган.
Изилдөөнүн натыйжалары. Тыгыз үй-бүлөлүк байланышта болгон, эмделбеген жаш балдарда, кургак учук кеч
аныкталгандыктан, анын таралган түрлөрү өнүккөн.
Жыйынтыгы. Дарыгерлердин ооруну эрте аныктоо боюнча сергектигинин жоктугу, жетишсиз билими, эмделбе-
ген жаш балдардын арасында кеч дартты аныктоого жана кургак учуктун кеӊири тараган түрүнө алып келет.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Киришүү. Симптоматикалык чыкый үлүштүү эпилепсиясы - чыкый
үлүштүү структуралык патологиянын болушунан улам пайда болгон
эпилепсиянын бир түрү.
Изилдөөнүн максаты - мезиалдык склероз жана полиморфтук талма
менен ооруган жаш пациентте симптоматикалык убактылуу эпилепсиянын клиникалык учурун сүрөттөө.
Материалдар жана ыкмалар. Бул ооруну диагностикалоо үчүн клиникалык маалыматтар, сурамжылоонун натыйжалары ЭЭГ жана үч сааттык видео-ЭЭГ мониторинги жана мээнин MRI колдонулган. МРТ
мээнин сол гиппокамптын субатрофия менен мезиалдык убактылуу
склероз түрүндөгү структуралык кемчилиги бар экенин көрсөттү. Дарылоо үчүн Карбамазепинди 200 мг, 2 таблеткадан күнүнө 2 жолу кабыл алуу сунушталды, күн тартибин сактоо, инсульттардын
күндөлүгүн жүргүзүү, 3-6 ай сайын боор анализдерин көзөмөлдөө жана
динамикалык байкоо жүргүзүү боюнча сунуштар берилди.
Натыйжалар. Талмалардын полиморфизми жана алардан тышкары,
бул ооруда кол-буттун постуралдык дистоникалык абалынын, пролапстын постуралдык симптомдорунун болушу менен татаалданган убактылуу бөлүктүн структуралык эпилепсиясын туура жана өз убагында
диагностикалоонун маанилүүлүгү. тиешелүү консервативдик дарылоону дайындоо же хирургиялык дарылоо маселесин кароо максаты
аныкталган.
Жыйынтыгы. Чыкый үлүштүү эпилепсиясы бул патологиянын башка
формаларына салыштырмалуу өзүнүн өзгөчөлүктөрүнө ээ жана анын
фармакорезистенттүүлүгү жогору болгондуктан, дарылоо кыйын оору,
бирок бул патологияны аныктоонун алгачкы этаптарында кээ бир учурларда жакшы натыйжага жетишүүгө болот. Жаңы технологияларды
иштеп чыгуу жана баалоого комплекстүү мамиле бул нейрологиялык
абалды түшүнүүбүздү олуттуу түрдө жакшыртат, демек, дарылоо стратегияларын жана бейтаптарды колдоону оптималдаштырат.
үлүштүү структуралык патологиянын болушунан улам пайда болгон
эпилепсиянын бир түрү.
Изилдөөнүн максаты - мезиалдык склероз жана полиморфтук талма
менен ооруган жаш пациентте симптоматикалык убактылуу эпилепсиянын клиникалык учурун сүрөттөө.
Материалдар жана ыкмалар. Бул ооруну диагностикалоо үчүн клиникалык маалыматтар, сурамжылоонун натыйжалары ЭЭГ жана үч сааттык видео-ЭЭГ мониторинги жана мээнин MRI колдонулган. МРТ
мээнин сол гиппокамптын субатрофия менен мезиалдык убактылуу
склероз түрүндөгү структуралык кемчилиги бар экенин көрсөттү. Дарылоо үчүн Карбамазепинди 200 мг, 2 таблеткадан күнүнө 2 жолу кабыл алуу сунушталды, күн тартибин сактоо, инсульттардын
күндөлүгүн жүргүзүү, 3-6 ай сайын боор анализдерин көзөмөлдөө жана
динамикалык байкоо жүргүзүү боюнча сунуштар берилди.
Натыйжалар. Талмалардын полиморфизми жана алардан тышкары,
бул ооруда кол-буттун постуралдык дистоникалык абалынын, пролапстын постуралдык симптомдорунун болушу менен татаалданган убактылуу бөлүктүн структуралык эпилепсиясын туура жана өз убагында
диагностикалоонун маанилүүлүгү. тиешелүү консервативдик дарылоону дайындоо же хирургиялык дарылоо маселесин кароо максаты
аныкталган.
Жыйынтыгы. Чыкый үлүштүү эпилепсиясы бул патологиянын башка
формаларына салыштырмалуу өзүнүн өзгөчөлүктөрүнө ээ жана анын
фармакорезистенттүүлүгү жогору болгондуктан, дарылоо кыйын оору,
бирок бул патологияны аныктоонун алгачкы этаптарында кээ бир учурларда жакшы натыйжага жетишүүгө болот. Жаңы технологияларды
иштеп чыгуу жана баалоого комплекстүү мамиле бул нейрологиялык
абалды түшүнүүбүздү олуттуу түрдө жакшыртат, демек, дарылоо стратегияларын жана бейтаптарды колдоону оптималдаштырат.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Киришүү. Гийена-Барре синдрому (СГБ) — сейрек кездешүүчү аберранттык аутоиммундук реакция болуп саналат, ал инфекциялардын алдында перифериялык нерв системасынын демиелинизациясы жана
экинчилик аксондук бузулушу менен коштолгон.
Изилдөөнүн максаты - 22 жаштагы жаш аялда жалпылашкан басымдуу
дисталдык мотор-сенсордук невритти аныктоо менен, олуттуу даражадагы аксоналдык-демиелинизациялоочу жабыркашы менен өнүккөн
Гийен-Барре полиневропатиясынын клиникалык учурун сүрөттөп
берүү.
Материалдар жана ыкмалар. Макалада 22 жаштагы жаш аялдагы
Гийен-Барре синдромунун клиникалык байкоосу сүрөттөлөт. Инфекциянын натыйжасында перифериялык тетрапарез түрүндөгү симптомдор, неврологиялык симптомдордун акырындык регрессиясы менен
сезүүсү бузулган. Дифференциалдык диагностика жүлүндүн сезгенүү,
инфекциялык жана неопластикалык сезгенүүсү менен жүргүзүлүп,
жүлүнгө магниттик-резонанстык томография жүргүзүлүп, жүлүн суюктугу текшерилген. Оорулуунун электроневромиографиялык изилдө
өлөрүнүн маалыматтары перифериялык нервдердин жабыркаганын тстыктады. Ошентип, бейтапта Гийена–Барре синдрому тастыкталды.
Натыйжалар. Cпецификалык терапияны колдонуунун фонунда, анын
ичинде плазмаферезди жана адамдын иммуноглобулиндеринин G классын суткасына 0,4 мг дозада 5 күн бою венага сайуу менен симптоматикалык дарылоодо бейтаптын абалы акырындык менен жакшырып,
неврологиялык симптомдор толугу менен регрессияланган. Гийен-Барре синдрому перифериялык нерв системасынын сейрек кездешүүчү
оорусу болгондуктан, анын клиникалык жүрүшүнүн өзгөчөлүктөрүн
билүү эрте туура диагноз коюуга жана натыйжалуу дарылоону дайындоого мүмкүндүк берет.
Жыйынтыктар. 1. Гийен-Барре полиневропатиясы менен ооруган бейтаптарды өз убагында жардам көрсөтүү үчүн жандандыруу бөлүмүнө же жандандыруу бөлүмү бар ооруканаларга жаткырылышы керек.
2.Тез башталган дифференциалдык диагностика, лабораториялык жана
инструменталдык анализдер, мисалы, жүлүн суюктугун анализдөө,
ганглиозиддерге антителолорду аныктоо жана ЭНМГ диагнозду так
аныктап, терапияны туура баштоого мүмкүндүк берет.
3. Плазмаферез же иммуноглобулин менен терапияны өз убагында
баштоо симптомдордун регрессиясына жана бейтаптын өмүрүн сактап
калууга мүмкүндүк берет.
экинчилик аксондук бузулушу менен коштолгон.
Изилдөөнүн максаты - 22 жаштагы жаш аялда жалпылашкан басымдуу
дисталдык мотор-сенсордук невритти аныктоо менен, олуттуу даражадагы аксоналдык-демиелинизациялоочу жабыркашы менен өнүккөн
Гийен-Барре полиневропатиясынын клиникалык учурун сүрөттөп
берүү.
Материалдар жана ыкмалар. Макалада 22 жаштагы жаш аялдагы
Гийен-Барре синдромунун клиникалык байкоосу сүрөттөлөт. Инфекциянын натыйжасында перифериялык тетрапарез түрүндөгү симптомдор, неврологиялык симптомдордун акырындык регрессиясы менен
сезүүсү бузулган. Дифференциалдык диагностика жүлүндүн сезгенүү,
инфекциялык жана неопластикалык сезгенүүсү менен жүргүзүлүп,
жүлүнгө магниттик-резонанстык томография жүргүзүлүп, жүлүн суюктугу текшерилген. Оорулуунун электроневромиографиялык изилдө
өлөрүнүн маалыматтары перифериялык нервдердин жабыркаганын тстыктады. Ошентип, бейтапта Гийена–Барре синдрому тастыкталды.
Натыйжалар. Cпецификалык терапияны колдонуунун фонунда, анын
ичинде плазмаферезди жана адамдын иммуноглобулиндеринин G классын суткасына 0,4 мг дозада 5 күн бою венага сайуу менен симптоматикалык дарылоодо бейтаптын абалы акырындык менен жакшырып,
неврологиялык симптомдор толугу менен регрессияланган. Гийен-Барре синдрому перифериялык нерв системасынын сейрек кездешүүчү
оорусу болгондуктан, анын клиникалык жүрүшүнүн өзгөчөлүктөрүн
билүү эрте туура диагноз коюуга жана натыйжалуу дарылоону дайындоого мүмкүндүк берет.
Жыйынтыктар. 1. Гийен-Барре полиневропатиясы менен ооруган бейтаптарды өз убагында жардам көрсөтүү үчүн жандандыруу бөлүмүнө же жандандыруу бөлүмү бар ооруканаларга жаткырылышы керек.
2.Тез башталган дифференциалдык диагностика, лабораториялык жана
инструменталдык анализдер, мисалы, жүлүн суюктугун анализдөө,
ганглиозиддерге антителолорду аныктоо жана ЭНМГ диагнозду так
аныктап, терапияны туура баштоого мүмкүндүк берет.
3. Плазмаферез же иммуноглобулин менен терапияны өз убагында
баштоо симптомдордун регрессиясына жана бейтаптын өмүрүн сактап
калууга мүмкүндүк берет.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Акматова М.С., Шлейфер С.Г., Жолдошев Э.К., Абдиманапова Г.А.
Беттер:
78-84
Полный текст:
Киришүү. Оптиконевромиелит же Девик синдрому — бул негизинен
оптикалык нервге жана жүлүнгө таасир этүүчү борбордук нерв системасынын сезгенүүчү демиелинизациялоочу оорусу. Клиникалык картинасы оптикалык неврит жана узунунан кеткен миелит
синдромдорунун айкалышы менен мүнөздөлөт. Диагностика үчүн оптикалык когеренттүү томография, индукцияланган потенциалдар ыкмасы, магниттик-резонанстык томография сыяктуу сүрөттөө ыкмалары
колдонулат. Азыркы учурда, туура диагноз коюунун негизги ыкмасы
болуп, спецификалык серологиялык маркерди — аквапорин-4 антителолорун табуу саналат, алардын Титри оорунун активдүүлүгү менен
байланышкан жана дифференциалдык диагностикага жардам берет.
Изилдөөнүн максаты. Девиктин оптиконейромиелити боюнча заманбап илимий адабияттарды талдоо жана клиникалык практикабыздан
иштин отчетун берүү.
Материалдар жана методдор. Бул макалада анамнези сүрөттөлгөн пациенттин диагнозу ОНМ Девиктин диагностикалык критерийлеринин негизинде коюлган.
Натыйжалар. 41жаштагы жаш аялда неврологиялык симптоматология
оптикалык неврит, миелит жана жамбаш органдарынын иштешинин
бузулушу менен көрсөтүлгөн. Диагноз оорунун тарыхы, ошондой эле
нейровизуалдык жана лабораториялык анализдер аркылуу тастыкталды.
Жыйынтыгы.Өз убагында диагноз коюлуп, патогендик терапия
жетиштүү болсо, Девик оптиконейромиелити салыштырмалуу жакшы
прогнозго ээ жана жоголгон кыймылдаткыч жана көрүү функцияларын
калыбына келтирүү мүмкүнчүлүгүнө ээ.
оптикалык нервге жана жүлүнгө таасир этүүчү борбордук нерв системасынын сезгенүүчү демиелинизациялоочу оорусу. Клиникалык картинасы оптикалык неврит жана узунунан кеткен миелит
синдромдорунун айкалышы менен мүнөздөлөт. Диагностика үчүн оптикалык когеренттүү томография, индукцияланган потенциалдар ыкмасы, магниттик-резонанстык томография сыяктуу сүрөттөө ыкмалары
колдонулат. Азыркы учурда, туура диагноз коюунун негизги ыкмасы
болуп, спецификалык серологиялык маркерди — аквапорин-4 антителолорун табуу саналат, алардын Титри оорунун активдүүлүгү менен
байланышкан жана дифференциалдык диагностикага жардам берет.
Изилдөөнүн максаты. Девиктин оптиконейромиелити боюнча заманбап илимий адабияттарды талдоо жана клиникалык практикабыздан
иштин отчетун берүү.
Материалдар жана методдор. Бул макалада анамнези сүрөттөлгөн пациенттин диагнозу ОНМ Девиктин диагностикалык критерийлеринин негизинде коюлган.
Натыйжалар. 41жаштагы жаш аялда неврологиялык симптоматология
оптикалык неврит, миелит жана жамбаш органдарынын иштешинин
бузулушу менен көрсөтүлгөн. Диагноз оорунун тарыхы, ошондой эле
нейровизуалдык жана лабораториялык анализдер аркылуу тастыкталды.
Жыйынтыгы.Өз убагында диагноз коюлуп, патогендик терапия
жетиштүү болсо, Девик оптиконейромиелити салыштырмалуу жакшы
прогнозго ээ жана жоголгон кыймылдаткыч жана көрүү функцияларын
калыбына келтирүү мүмкүнчүлүгүнө ээ.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
COVID-19 калтырулган пандемия, биздин жашоо кезектерин көптөгөн аймактарыга тиешелди, ал эмес, анын кийинки өнүгүлөрүн биз азырайабыз жана систематизациялоо айрым алабыз. Кайра келген COVID-19 синдрому (COVID-19 коронавирустуу инфекциясынын кийинки кыймылсыздуу кыймылсыздуу, ал тотуп алып, 20% чөйө кийин кийин COVID-19 коронавирустуу инфекциясынан кийин кылымдарды, 12 аптадан чейин кече берет жана абалда кеңейткен мейкинче кейинки кыймылдарды күрөтүүчү көзөмөт) адамга жагымдуу кайрым көрсөтөт. Макала мааниси - бул кыймылдардын өнүгүнө механикасын аныктоо, кайра келген COVID-19 синдромунун жеткиликтүү профилактикалык жана терапевтикалык көзөмөтүн өнүктөп алуу үчүн.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Авторлор:
Алтымышев А.Н., Исмаилова А.Дж., Алтымышева Н.А., Шейшеева Н.А.
Беттер:
100-110
Полный текст:
Киришүү. Дүйнөдө COVID-19 вакцинасын пандемияны токтотуунун маанилүү фактору катары аныктады жана вакцинаны иштеп чыгуу жана клиникалык сыноолор тездетилди. Анын үстүнө, ар кандай массалык эмдөө программасынын ийгилиги түздөн-түз калктын эмдөөгө болгон каалоосунан көз каранды. Калктын эмдөө көрсөткүчүнө таасир этүүчү факторлордун арасында эмдөө үчүн дары-дармектердин болушу
жана саламаттыкты сактоо системасынын эмдөө кампаниясын уюштуруу мүмкүнчүлүгү өзгөчө мааниге ээ.Бирок, калктын кээ бир топторунун COVID-19га каршы эмдөө боюнча олку-солкулугу көп өлкөлөрдө
коомдук саламаттыкты сактоонун көйгөйү болуп саналат [1]. «Вакцинага карта чечкиндиксиз» концепциясын глобалдык ден соолука болгон ондогон коркунучтардын бири катары ДСУ тарабынан каралып жатат [2]. Бул COVID-19га каршы эмдөө алууга түрткү берүүчү факторлорду
изилдөөнү өтө маанилүү кылат [3]. Изилдөөнүн максаты - 2 жашка чейинки балдары бар эмчек эмизген
энелердин COVID-19га каршы эмдөө боюнча маалымдуулугу жана кармалуусу боюнча кырдаалды изилдөө, ошондой эле маалыматтык иш чаралардын, аны жүргүзгөнгө чейин жана андан кийин калкка тийгизген таасирин баалоо менен. бул топтордун калктын COVID-19га каршы эмдөө жөнүндө маалымдоо кампаниясын андан ары жакшыртуу. Изилдөөнүн материалдары жана методдору. Бул изилдөөдө кайчылаш изилдөө ыкмасы колдонулган. Тастыкталган анкета колдонулган. Сыпаттама статистика жана талдоо изилдөөнүн этаптарына ылайык жүргүзүлдү, статистикалык маалыматтарды талдоо Epi-Info жана Excel программаларында жүргүзүлдү. Натыйжалар жана талкуулар. Сурамжылоонун биринчи этабына 18
жаштан 44 жашка чейинки 586 бала эмизген аялдар тартылган, орточо жашы 29,5 жашты, медианасы 29 жашты түзгөн. Сурамжылоонун экинчи этабына 18 жаштан 49 жашка чейинки 627 бала эмизген аялдар тартылган, алардын орточо жашы 30 жашты, медианасы 29 жашты түзгөн. Баалоонун эки баскычында 2 жашка чейинки балдары бар катышуучулардын көпчүлүгүн 24-29 жаштагы (34%) жана 30-34 жаштагы (29%) жаштагы аялдар түздү. Анализ көрсөткөндөй, бала эмизген энелердин 63,2%ы бардык эмдөөлөрдү календарь боюнча алуу зарыл деп эсептешет. Респонденттердин 9% га чейини эмдөөгө каршы. Экин
чи этап COVID-19га каршы эмдөөгө болгон мамиленин өзгөрүшүн белгилейт. Аны пайдалуу деп эсептегендердин үлүшү 68%ды, ошондой эле жакынкы келечекте эмдөөнү пландаштыргандардын саны 5%га өстү. Вакциналарга ишеним деңгээли да жакшырды: эч кандай вакцинага ишенбегендердин үлүшү 4%га жана вакциналар жөнүндө түшүнүгү жоктордун 3%га үлүшү азайды. Респонденттердин жарымынан
көбү COVID-19га каршы эмдөө боюнча өз пикирин түзүүдө дарыгерлердин жана адистердин пикирине таянышат. Анткен менен 17%га жакыны социалдык тармактардын маалыматына таасир этишет. Жалпыга
маалымдоо каражаттары тарабынан берилген эмдөө жөнүндө маалыматка болгон ишенимдин деңгээли тең салмактуу бойдон калууда жана толук ишеним же толук ишенбөөчүлүк так басымдуулук кылбайт. Рес-
понденттердин басымдуу көпчүлүгү эмдөө маселесинде үй-бүлөлүк дарыгерлерге жана башка медициналык адистерге ишенет. Кээ бир эмчек эмизген аялдар кош бойлуу жана бала эмизген аялдар эмдөөдөн өтпөшү керек деп эсептешет. Эмдөө жөнүндө маалыматтык кампания вакциналарга болгон ишенимдин жогорулашына жана алардын терс таасирлери тууралуу коркуулардын азайышына алып келди. Бирок, табигый иммунитеттин артыкчылыгына болгон ишеним сакталып турат, бул дагы тарбиялык күч-аракеттерди талап кылат. Жыйынтыгы. Бала эмизген энелердин 63,2%ы бардык эмдөөлөрдү календарь боюнча алуу зарыл деп эсептешет. Респонденттердин 9% га чейин эмдөөгө каршы. Вакциналарга болгон ишеним жакшырды. Респонденттердин басымдуу көпчүлүгү эмдөө маселесинде үй-бүлөлүк дарыгерлерге жана башка медициналык адистерге ишенет. Эмдөө жөнүндө маалыматтык кампания вакциналарга болгон ишенимдин жогорулашына жана алардын терс таасирлери тууралуу коркуулардын азайышына алып келди. Бирок, табигый иммунитеттин артыкчылыгына ишеним сакталып турат, бул дагы тарбиялык күч-аракеттерди талап кылат.
жана саламаттыкты сактоо системасынын эмдөө кампаниясын уюштуруу мүмкүнчүлүгү өзгөчө мааниге ээ.Бирок, калктын кээ бир топторунун COVID-19га каршы эмдөө боюнча олку-солкулугу көп өлкөлөрдө
коомдук саламаттыкты сактоонун көйгөйү болуп саналат [1]. «Вакцинага карта чечкиндиксиз» концепциясын глобалдык ден соолука болгон ондогон коркунучтардын бири катары ДСУ тарабынан каралып жатат [2]. Бул COVID-19га каршы эмдөө алууга түрткү берүүчү факторлорду
изилдөөнү өтө маанилүү кылат [3]. Изилдөөнүн максаты - 2 жашка чейинки балдары бар эмчек эмизген
энелердин COVID-19га каршы эмдөө боюнча маалымдуулугу жана кармалуусу боюнча кырдаалды изилдөө, ошондой эле маалыматтык иш чаралардын, аны жүргүзгөнгө чейин жана андан кийин калкка тийгизген таасирин баалоо менен. бул топтордун калктын COVID-19га каршы эмдөө жөнүндө маалымдоо кампаниясын андан ары жакшыртуу. Изилдөөнүн материалдары жана методдору. Бул изилдөөдө кайчылаш изилдөө ыкмасы колдонулган. Тастыкталган анкета колдонулган. Сыпаттама статистика жана талдоо изилдөөнүн этаптарына ылайык жүргүзүлдү, статистикалык маалыматтарды талдоо Epi-Info жана Excel программаларында жүргүзүлдү. Натыйжалар жана талкуулар. Сурамжылоонун биринчи этабына 18
жаштан 44 жашка чейинки 586 бала эмизген аялдар тартылган, орточо жашы 29,5 жашты, медианасы 29 жашты түзгөн. Сурамжылоонун экинчи этабына 18 жаштан 49 жашка чейинки 627 бала эмизген аялдар тартылган, алардын орточо жашы 30 жашты, медианасы 29 жашты түзгөн. Баалоонун эки баскычында 2 жашка чейинки балдары бар катышуучулардын көпчүлүгүн 24-29 жаштагы (34%) жана 30-34 жаштагы (29%) жаштагы аялдар түздү. Анализ көрсөткөндөй, бала эмизген энелердин 63,2%ы бардык эмдөөлөрдү календарь боюнча алуу зарыл деп эсептешет. Респонденттердин 9% га чейини эмдөөгө каршы. Экин
чи этап COVID-19га каршы эмдөөгө болгон мамиленин өзгөрүшүн белгилейт. Аны пайдалуу деп эсептегендердин үлүшү 68%ды, ошондой эле жакынкы келечекте эмдөөнү пландаштыргандардын саны 5%га өстү. Вакциналарга ишеним деңгээли да жакшырды: эч кандай вакцинага ишенбегендердин үлүшү 4%га жана вакциналар жөнүндө түшүнүгү жоктордун 3%га үлүшү азайды. Респонденттердин жарымынан
көбү COVID-19га каршы эмдөө боюнча өз пикирин түзүүдө дарыгерлердин жана адистердин пикирине таянышат. Анткен менен 17%га жакыны социалдык тармактардын маалыматына таасир этишет. Жалпыга
маалымдоо каражаттары тарабынан берилген эмдөө жөнүндө маалыматка болгон ишенимдин деңгээли тең салмактуу бойдон калууда жана толук ишеним же толук ишенбөөчүлүк так басымдуулук кылбайт. Рес-
понденттердин басымдуу көпчүлүгү эмдөө маселесинде үй-бүлөлүк дарыгерлерге жана башка медициналык адистерге ишенет. Кээ бир эмчек эмизген аялдар кош бойлуу жана бала эмизген аялдар эмдөөдөн өтпөшү керек деп эсептешет. Эмдөө жөнүндө маалыматтык кампания вакциналарга болгон ишенимдин жогорулашына жана алардын терс таасирлери тууралуу коркуулардын азайышына алып келди. Бирок, табигый иммунитеттин артыкчылыгына болгон ишеним сакталып турат, бул дагы тарбиялык күч-аракеттерди талап кылат. Жыйынтыгы. Бала эмизген энелердин 63,2%ы бардык эмдөөлөрдү календарь боюнча алуу зарыл деп эсептешет. Респонденттердин 9% га чейин эмдөөгө каршы. Вакциналарга болгон ишеним жакшырды. Респонденттердин басымдуу көпчүлүгү эмдөө маселесинде үй-бүлөлүк дарыгерлерге жана башка медициналык адистерге ишенет. Эмдөө жөнүндө маалыматтык кампания вакциналарга болгон ишенимдин жогорулашына жана алардын терс таасирлери тууралуу коркуулардын азайышына алып келди. Бирок, табигый иммунитеттин артыкчылыгына ишеним сакталып турат, бул дагы тарбиялык күч-аракеттерди талап кылат.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Садыбакасова Г.К., Сабодаха М.А., Мустафина Ф.С., Бестужева Г.Р.
Беттер:
151-157
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Иш 2018-2019-жылдар аралыгында Бишкек шаарындагы шаардык балдар клиникалык ооруканасынан жана тез
жардам бөлүмүнөн жаңы төрөлгөн ымыркайларга жана 3 айга чейинки балдарга цитомегаловирус инфекция-
сынын жайылышын ИФА колдонуу менен изилдөөгө арналган. ЦМВ оорусун диагностикасын атайын IgG клас-
старын кандын суюк бөлугунөн антителолорду аныктоодо иммуноферментный анализ (ИФА) ыкмасы менен
жүргүзүлдү. Иммуноферменттик анализ (ИФА) негизделген иммундук реакциясы антиген менен антитело. Се-
родиагностикада аныкталучу өзгөчө зат болуп спецификалык иммуноглобулин (Ig) эсептелет. Цитомегаловиру-
стук ооруну аныктоодо, эреже боюнча, көрсөтмө кагазын колдонушат. ИФА ыкмасы менен изилдөө үчүн венадан
ач карын алынган кан колдонулат. ИФАнын артыкчылыгына эн жогорку сезгичтиги, өзгөчөлүгү, кайталанышы,
бир түрдүүлүгү жана көпчүлүктү текшерүөгө ылайыктуулугу кирет. Текшерилген балдардын курактык курамын
2018-2019 жылдары 407 жаңы төрөлгөн ымыркайлар жана 3 айга чейинки балдар түзүшкөн, алардын 163 (40,1%)
кыздар жана 244 эркек балдар (59,9%). Цитомегаловируска IgG текшерилген 407 балдардын ичинен 87(46,0%)
жогорку титрдеги (1:400 и 1:800) антителалар, орто титрдеги антителалар 1:200 – 124 (30,5%) балдарда жана
күмөндүү натыйжа 1:100 – 64 (15,6%), серонегативдүү балдарда бардыгы 32 (7,9%) аныкталган.
жардам бөлүмүнөн жаңы төрөлгөн ымыркайларга жана 3 айга чейинки балдарга цитомегаловирус инфекция-
сынын жайылышын ИФА колдонуу менен изилдөөгө арналган. ЦМВ оорусун диагностикасын атайын IgG клас-
старын кандын суюк бөлугунөн антителолорду аныктоодо иммуноферментный анализ (ИФА) ыкмасы менен
жүргүзүлдү. Иммуноферменттик анализ (ИФА) негизделген иммундук реакциясы антиген менен антитело. Се-
родиагностикада аныкталучу өзгөчө зат болуп спецификалык иммуноглобулин (Ig) эсептелет. Цитомегаловиру-
стук ооруну аныктоодо, эреже боюнча, көрсөтмө кагазын колдонушат. ИФА ыкмасы менен изилдөө үчүн венадан
ач карын алынган кан колдонулат. ИФАнын артыкчылыгына эн жогорку сезгичтиги, өзгөчөлүгү, кайталанышы,
бир түрдүүлүгү жана көпчүлүктү текшерүөгө ылайыктуулугу кирет. Текшерилген балдардын курактык курамын
2018-2019 жылдары 407 жаңы төрөлгөн ымыркайлар жана 3 айга чейинки балдар түзүшкөн, алардын 163 (40,1%)
кыздар жана 244 эркек балдар (59,9%). Цитомегаловируска IgG текшерилген 407 балдардын ичинен 87(46,0%)
жогорку титрдеги (1:400 и 1:800) антителалар, орто титрдеги антителалар 1:200 – 124 (30,5%) балдарда жана
күмөндүү натыйжа 1:100 – 64 (15,6%), серонегативдүү балдарда бардыгы 32 (7,9%) аныкталган.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Орфан оорулардын көйгөйү ар дайым практиктер арасында чоң кызыгууну туудурган, анткени сейрек
кездешсе да, алар белгилүү бир бейтап жана анын бүт үй-бүлөсү үчүн чоң мааниге ээ. Бул макалада клиникалык
формалардын кыскача сүрөттөлүшү берилген жана 3 жаштагы баланын жүлүн жана булчуңдарынын атрофия-
сынын (СМА) II типтеги клиникалык учуру келтирилген. Балада СМА 13 айлык кезинде байкалды. Бул патоло-
гиянын диагнозун коюу молекулярдык генетикалык методдорду колдонуу менен өз убагында диагноз коюу үчүн
невропатологдордун, ортопеддердин жана генетиктердин биргелешкен аракеттерин талап кылат. Кичинекей бей-
тапта омуртка булчуңдарынын атрофиясынын диагнозу булчуңдардын прогрессивдүү алсыздыгынын клиникалык
синдромунун негизинде аныкталган жана лабораториялык жана инструменталдык ыкмалар менен тастыкталган.
Атап айтканда: ДНК изилдөөсү жүргүзүлдү, анын натыйжасында SMN генинин 7-8 экзондорунун делециясы го-
мозиготалуу абалда катталган. Электроневромиографияда (ЭНМГ) СМАга мүнөздүү болгон жүлүндүн кыймыл-
даткыч нейрондорунун жалпыланган жабыркашы аныкталган. Мээнин жана жүлүндүн МРТ, креатинфосфокиназа
жана креатинин үчүн кан анализи эч кандай аномалияларды көрсөткөн эмес.
Клиникалык, лабораториялык жана инструменталдык маалыматтарды эске алуу менен диагноз коюлган: G 12.
Тукум куучулук нерв-булчуң оорусу. Жүлүн жана булчуңдарынын атрофиясы, 2-тип. Перифериялык тетрапарез.
Жүлүн жана булчуңдарынын атрофиясы, мурда айтылгандай, сейрек кездешүүчү оору жана ар бир текшерилген
учур жакшы сүрөттөлүп, документтештирилиши керек.
Катуу булчуң гипотензия синдрому жана булчуңдардын алсыздыгы менен ооруган бейтаптар башка мүмкүн бол-
гон генетикалык патологияларды жокко чыгаруу үчүн дароо генетикке текшерүүгө жөнөтүлүшү керек.
СМА диагнозу баланын ата-энеси үчүн ар дайым трагедия болуп эсептелет, анткени азыркы учурда бул ооруну
дарылоосу жок. Дарылоо СМАнын жана симптомдордун түрүнө жараша болот. Кичинекей бейтап узак мөөнөттүү
байкоо жүргүзүү үчүн каттоого алынган, кыймыл-аракет жана таяныч-кыймыл аппаратынын бузулушун коррек-
циялоо, ошондой эле экинчилик оорчулуктарды алдын алуу боюнча жеке программа иштелип чыккан.
кездешсе да, алар белгилүү бир бейтап жана анын бүт үй-бүлөсү үчүн чоң мааниге ээ. Бул макалада клиникалык
формалардын кыскача сүрөттөлүшү берилген жана 3 жаштагы баланын жүлүн жана булчуңдарынын атрофия-
сынын (СМА) II типтеги клиникалык учуру келтирилген. Балада СМА 13 айлык кезинде байкалды. Бул патоло-
гиянын диагнозун коюу молекулярдык генетикалык методдорду колдонуу менен өз убагында диагноз коюу үчүн
невропатологдордун, ортопеддердин жана генетиктердин биргелешкен аракеттерин талап кылат. Кичинекей бей-
тапта омуртка булчуңдарынын атрофиясынын диагнозу булчуңдардын прогрессивдүү алсыздыгынын клиникалык
синдромунун негизинде аныкталган жана лабораториялык жана инструменталдык ыкмалар менен тастыкталган.
Атап айтканда: ДНК изилдөөсү жүргүзүлдү, анын натыйжасында SMN генинин 7-8 экзондорунун делециясы го-
мозиготалуу абалда катталган. Электроневромиографияда (ЭНМГ) СМАга мүнөздүү болгон жүлүндүн кыймыл-
даткыч нейрондорунун жалпыланган жабыркашы аныкталган. Мээнин жана жүлүндүн МРТ, креатинфосфокиназа
жана креатинин үчүн кан анализи эч кандай аномалияларды көрсөткөн эмес.
Клиникалык, лабораториялык жана инструменталдык маалыматтарды эске алуу менен диагноз коюлган: G 12.
Тукум куучулук нерв-булчуң оорусу. Жүлүн жана булчуңдарынын атрофиясы, 2-тип. Перифериялык тетрапарез.
Жүлүн жана булчуңдарынын атрофиясы, мурда айтылгандай, сейрек кездешүүчү оору жана ар бир текшерилген
учур жакшы сүрөттөлүп, документтештирилиши керек.
Катуу булчуң гипотензия синдрому жана булчуңдардын алсыздыгы менен ооруган бейтаптар башка мүмкүн бол-
гон генетикалык патологияларды жокко чыгаруу үчүн дароо генетикке текшерүүгө жөнөтүлүшү керек.
СМА диагнозу баланын ата-энеси үчүн ар дайым трагедия болуп эсептелет, анткени азыркы учурда бул ооруну
дарылоосу жок. Дарылоо СМАнын жана симптомдордун түрүнө жараша болот. Кичинекей бейтап узак мөөнөттүү
байкоо жүргүзүү үчүн каттоого алынган, кыймыл-аракет жана таяныч-кыймыл аппаратынын бузулушун коррек-
циялоо, ошондой эле экинчилик оорчулуктарды алдын алуу боюнча жеке программа иштелип чыккан.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Молдоташова А.К., Деркембаева Ж.С., Кабылов Ю.С., Шабданова Ж.Т.
Беттер:
149-153
Полный текст:
Жүрөк-өпкө реанимациясын жүргүзүү курсак органдарынын жаракаттарын өнүктүрүү
мүмкүнчүлүгүн камтыйт. Курсак ичиндеги жаракаттар сейрек кездешет жана патологиялык жана анатомиялык
изилдөөлөр боюнча 2,5% га жетет. Зарыл болгон учурда интенсивдүү терапиянын дарыгерлери, алардын эрте
диагностикасы жана оптималдуу дарылоо тактикасын тандоо үчүн тийиштүү чараларды көрүшү керек.
Изилдөөнүн максаты. Жүрөк-өпкө реанимациясынан кийин курсак органдарынын жарааттарын аныктоо жана
дарылоо ыкмаларын, өнүгүү механизмдерин аныктоо боюнча адабияттык маалыматтарды карап чыгуу. Матери-
алдар жана методдор: Илимий басылмаларды издөө үчүн биз PubMed маалымат базасын, Google Scholar издөө
системасын, ошондой эле 1960-жылдан 2021-жылга чейинки мезгилдеги шилтемелердин маалымдама тизмелерин
төмөнкү терминдерде колдондук: “боордун жарылышы”, “көк боордун жарылышы” , "ашказан жарылышы",
"жүрөк-өпкө реанимациясы". Алынган жыйынтыктар жана талкуулар. Жүрөк-өпкө реанимациясын жүргүзүү
ар кандай татаалдыктар менен коштолушу мүмкүн. Реанимациядан кийин тез-тез травматикалык жаракат алганы
тууралуу көптөгөн маалыматтар бар. Ошол эле учурда, бул жаракаттарды аныктоо сейрек кездешүүчү жыштыктан
улам жүрөк-өпкө реанимациясынын натыйжасында ич көңдөйүнүн органдарынын жаракаттары жөнүндө адаби-
яттарда аз маалыматтар бар, алар кеч диагноз коюлганда өлүмгө алып баруучу кесепеттерге алып келиши мүмкүн.
Жыйынтыгы.Реанимациядан кийин ичтин органдарына зыян келтирүү мүмкүндүгүн билүү керек. Бул кыйын-
чылыктарды эрте аныктоо жана өз убагында дарылоо жашоонун өсүшүнө өбөлгө түзөт.
мүмкүнчүлүгүн камтыйт. Курсак ичиндеги жаракаттар сейрек кездешет жана патологиялык жана анатомиялык
изилдөөлөр боюнча 2,5% га жетет. Зарыл болгон учурда интенсивдүү терапиянын дарыгерлери, алардын эрте
диагностикасы жана оптималдуу дарылоо тактикасын тандоо үчүн тийиштүү чараларды көрүшү керек.
Изилдөөнүн максаты. Жүрөк-өпкө реанимациясынан кийин курсак органдарынын жарааттарын аныктоо жана
дарылоо ыкмаларын, өнүгүү механизмдерин аныктоо боюнча адабияттык маалыматтарды карап чыгуу. Матери-
алдар жана методдор: Илимий басылмаларды издөө үчүн биз PubMed маалымат базасын, Google Scholar издөө
системасын, ошондой эле 1960-жылдан 2021-жылга чейинки мезгилдеги шилтемелердин маалымдама тизмелерин
төмөнкү терминдерде колдондук: “боордун жарылышы”, “көк боордун жарылышы” , "ашказан жарылышы",
"жүрөк-өпкө реанимациясы". Алынган жыйынтыктар жана талкуулар. Жүрөк-өпкө реанимациясын жүргүзүү
ар кандай татаалдыктар менен коштолушу мүмкүн. Реанимациядан кийин тез-тез травматикалык жаракат алганы
тууралуу көптөгөн маалыматтар бар. Ошол эле учурда, бул жаракаттарды аныктоо сейрек кездешүүчү жыштыктан
улам жүрөк-өпкө реанимациясынын натыйжасында ич көңдөйүнүн органдарынын жаракаттары жөнүндө адаби-
яттарда аз маалыматтар бар, алар кеч диагноз коюлганда өлүмгө алып баруучу кесепеттерге алып келиши мүмкүн.
Жыйынтыгы.Реанимациядан кийин ичтин органдарына зыян келтирүү мүмкүндүгүн билүү керек. Бул кыйын-
чылыктарды эрте аныктоо жана өз убагында дарылоо жашоонун өсүшүнө өбөлгө түзөт.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Макалада Бишкек шаарында жана дүйнө жүзүндө жашаган калктын заара жолдорунун инфекцияларынын микробдук пейзажы берилген. Биздин убакта микробиологиялык изилдөөлөр зор мааниге ээ, анткени заара чыгаруу жолдорунда инфекциялык процесстин өнүгүшү менен микроорганизмдердин бардык органдарга жана системаларга таралышы коркунучтуу. Заара микробиотасын бактериологиялык изилдө өнүн жыйынтыгына талдоо жүргүзүлдү.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Тыныстанова Р.И., Азыкова А.Б., Душимбекова К.А., Чубаков Т.Ч.
Беттер:
103-107
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Кургак учук менингити өпкөдөн тышкаркы кургак учуктун эң оор формаларынын бирине кирет. Ал
көп учурда оорулуулардын майып болушуна жана өлүмүнө алып келет. Кыргыз Республикасынын Саламаттык
сактоо министрлигине караштуу Улуттук фтизиатрия борборунун адистештирилген бөлүмүндө жаткан 95 бей-
таптын оорусунун тарыхы иш жүзүндө ретроспективдүү түрдө изилденген. Кургак учук менингити менен ооруган
бейтаптардын медициналык-социалдык мүнөздөмөлөрү, клиникалык жана лаборатордук изилдөө ыкмаларынын
көрсөткүчтөрү жана комплекстүү дарылоонун эффективдүүлүгү изилденген. Дээрлик бардык бейтаптарда мээнин
затынын бузулушунун белгилери (менингоэнцефалит) аныкталган, бул кургак учуктун кеч диагностикаланган-
дыгын көрсөтүп турат.
Кургак учуктун козгогучтарын жүлүндүн суюктугунан аныктодогу эң сезгич ыкма - молекулярдык-генетикалык
ыкмасы (GenXpert MTB/RIF) болуп чыкты. Кургак учук менингитинен болгон өлүмдүн жогорку көрсөткүчү бел-
гиленген (55,8%). Оорунун кеч аныкталышы, кургак учук процессинин жалпыланган формалары жана бейтап-
тардын кошумча оор дарттары орулуулардын өлүмүнүн негизги себептери болуп табылган.
көп учурда оорулуулардын майып болушуна жана өлүмүнө алып келет. Кыргыз Республикасынын Саламаттык
сактоо министрлигине караштуу Улуттук фтизиатрия борборунун адистештирилген бөлүмүндө жаткан 95 бей-
таптын оорусунун тарыхы иш жүзүндө ретроспективдүү түрдө изилденген. Кургак учук менингити менен ооруган
бейтаптардын медициналык-социалдык мүнөздөмөлөрү, клиникалык жана лаборатордук изилдөө ыкмаларынын
көрсөткүчтөрү жана комплекстүү дарылоонун эффективдүүлүгү изилденген. Дээрлик бардык бейтаптарда мээнин
затынын бузулушунун белгилери (менингоэнцефалит) аныкталган, бул кургак учуктун кеч диагностикаланган-
дыгын көрсөтүп турат.
Кургак учуктун козгогучтарын жүлүндүн суюктугунан аныктодогу эң сезгич ыкма - молекулярдык-генетикалык
ыкмасы (GenXpert MTB/RIF) болуп чыкты. Кургак учук менингитинен болгон өлүмдүн жогорку көрсөткүчү бел-
гиленген (55,8%). Оорунун кеч аныкталышы, кургак учук процессинин жалпыланган формалары жана бейтап-
тардын кошумча оор дарттары орулуулардын өлүмүнүн негизги себептери болуп табылган.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Усубалиев М. Б., Жапарова А. К., Дхросо Х., Джусупбеков С. Д.
Беттер:
28-32
Полный текст:
Бул илимий макалада 9 жаштагы балада зооантропоноздук трихофитиянын инфильтративдикириңдүү формасынын клиникалык учуру сүрөттөлөт.
Киришүү. Трихофития – баштын терисине, денеге жана тырмактарга таасир этүүчү тери оорусу. Инфильтрациялык форма трихофитиянын эң оор клиникалык варианттарынын бири болуп саналат, ал теринин сезгенүү
өзгөрүүлөрүнүн жана ириңдеринин болушу менен мүнөздөлөт.
Изилдөөнүн максаты. Бул макалада баштын терисинин инфильтративдик-ириңдүү трихофитиясынын белгилери
байкалган 9 жаштагы баланын окуясы баяндалган.
Материалдар жана ыкмалар. Оорунун диагнозу клиникалык жыйынтыктарга жана микологиялык
изилдөөлөрдүн жыйынтыгына негизделген. Культуралдык изилдөө тери үлгүлөрүндө Trichophyton verrucosum
грибоктун бар экендигин көрсөттү. Дарылоо 8 жума бою антимикотикалык дарылар менен жүргүзүлдү. Мындан
тышкары, оорунун жайылышын алдын алуу боюнча чаралар көрүлдү, анын ичинде жеке гигиена, тазалоочу
буюмдарды дезинфекциялоо, кийим-кече жана шейшептерди кылдаттык менен тазалоо.
Натыйжалар. Баштын терисиндеги тыртык атрофиянын очогу түрүндө туруктуу косметикалык дефектке алып
келүүчү, өнүккөн таралган ириңдөө процесстеринин өнүгүшүн алдын алуу максатында бул микотикалык инфекцияны өз убагында диагностикалоонун маанилүүлүгү көрсөтүлдү.
Жыйынтыгы. Флуконазол менен дарылоону жана калий перманганаты, гипертоникалык натрий хлоридинин
эритмеси жана 20% ихтиол майы менен нымдоочу жергиликтүү терапияны жүргүзүүдөн жакшы натыйжа
алынды.
Киришүү. Трихофития – баштын терисине, денеге жана тырмактарга таасир этүүчү тери оорусу. Инфильтрациялык форма трихофитиянын эң оор клиникалык варианттарынын бири болуп саналат, ал теринин сезгенүү
өзгөрүүлөрүнүн жана ириңдеринин болушу менен мүнөздөлөт.
Изилдөөнүн максаты. Бул макалада баштын терисинин инфильтративдик-ириңдүү трихофитиясынын белгилери
байкалган 9 жаштагы баланын окуясы баяндалган.
Материалдар жана ыкмалар. Оорунун диагнозу клиникалык жыйынтыктарга жана микологиялык
изилдөөлөрдүн жыйынтыгына негизделген. Культуралдык изилдөө тери үлгүлөрүндө Trichophyton verrucosum
грибоктун бар экендигин көрсөттү. Дарылоо 8 жума бою антимикотикалык дарылар менен жүргүзүлдү. Мындан
тышкары, оорунун жайылышын алдын алуу боюнча чаралар көрүлдү, анын ичинде жеке гигиена, тазалоочу
буюмдарды дезинфекциялоо, кийим-кече жана шейшептерди кылдаттык менен тазалоо.
Натыйжалар. Баштын терисиндеги тыртык атрофиянын очогу түрүндө туруктуу косметикалык дефектке алып
келүүчү, өнүккөн таралган ириңдөө процесстеринин өнүгүшүн алдын алуу максатында бул микотикалык инфекцияны өз убагында диагностикалоонун маанилүүлүгү көрсөтүлдү.
Жыйынтыгы. Флуконазол менен дарылоону жана калий перманганаты, гипертоникалык натрий хлоридинин
эритмеси жана 20% ихтиол майы менен нымдоочу жергиликтүү терапияны жүргүзүүдөн жакшы натыйжа
алынды.
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Максаты. Интактуу келемиштердин эркектик репродуктивдүү системасынын ткандарында кычкылтекти керектөө процесстеринин абалын изилдөө. Ыкмасы. Интактуу келемиштердин урук бездеринде t 25 Cº температурада Хэнкс чөйрөсүндө Кларк электродунун жардамы менен полярографиялык ыкма менен кычкылтекти керектөө параметрлери эндогендик, экзогендик субстраттарда жана 2,4-ДНПнын катышуусунда изилденген. Жыйынтыктар. Эндогендик субстраттарда кычкылтекти керектөөнүн көрсөткүчү (Vend) 3,71±0,09 нМ O2/мин мг белокту түздү, ал эми экзогендик субстраттардын катышуусунда сукцинат (Vac индикатору) 103% жана (Vglu көрсөткүчү) - 53% га көбөйдү. глутамат жана урук бездери ингибиторлор натрий амиталына жана натрий малонатына туруктуу экени далилденген. Корутунду. Урук бездеринин ткандарынын препараттары эндогендик субстраттарда (Vend) да, экзогендик кычкылдануу субстраттары - сукцинат (Vac) жана глутамат болгондо да кычкылтектин жогорку керектөөсүнө ээ, бул урук безинин иштешин, сперматозоиддердин кыймылдуулугун жана эркектин тукумдуулугун сактоо үчүн чоң мааниге ээ.
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Усупбаев А.Ч. , Кутболсун уулу У., Кузебаев Р.Е.
Беттер:
16-20
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Киришүү. Илимий эмгекте КР Саламаттыкты сактоо министрлигинин Улуттук госпиталынын Рес-
публикалык илимий урология борборуна урук безинин коштондусунун ыйлаакчасы оорусу менен кайрылган
116 бейтап текшерилген. Текшерүү мезгили 2017-2021-жылдары.
Изилдөөнүн максаты. Урук безинин коштондусунун ыйлаакчасы менен ооруган бейтаптардын, ацеклофенактын
шишик некрозунун альфа факторуна, интерлейкин 6 жана интерлейкин 4 деңгээлине тийгизген таасирин баалоо.
Материалдар жана ыкмалар. Диагноз үчүн анамнестикалык маалыматтарды чогултуу урук безинин коштонду-
сунун ыйлаакчасы оорулары менен ооруган бейтаптар үчүн колдонулган. Баардык эркектер УЗИден текшерилген.
УЗИ изилдөө WED 9608 аппараты менен жогорку жыштыктагы зонд жана доплерографиясы менен жүргүзүлгөн.
Кандан жана ыйлаакча суюктугунда интерлейкин - 6, интерлейкин - 4 жана шишик некрозунун альфа фактору
моно- жана поликлоналдык антителолорду колдонуу менен ферменттик иммуносорбенттик анализдин "сэндвич"
версиясында тастыкталган. Суюктук ыйлаакчадан хирургиялык кесүү учурунда алынган, моно жана поликло-
налдык антителолорду колдонуу менен иммунометриялык анализден өткөн. Эки топтогу баардык 116 бейтапты
сперматоцеле жана эпидидимоцеле менен бирге текшергенде, сезгенүүгө жана сезгенүүгө каршы цитокиндердин
деңгээли жогорулаган: шишик некрозунун альфа фактору, интерлейкин-4 жана интерлейкин 6.
Изилдөөнүн натыйжалары. Жүргүзүлгɵн илимий иште, ацеклофенак менен тийиштүү дарылоодон кийин цито-
киндердин денгээлинин тɵмɵндɵшү байкалат, тагыраак айтканда шишик шишик некрозунун альфа фактору, ин-
терлейкин 4 жана интерлейкин 6. Жыйынтыгы. Ошентип, изилдөөнүн жыйынтыгы көрсөткөндөй, ацеклофенак
менен консервативдик дарылоонун бул ыкмасы өтө натыйжалуу, бул оорунун жыйынтыгына жана пациенттин
жашоо сапатына оң таасирин тийгизет.
публикалык илимий урология борборуна урук безинин коштондусунун ыйлаакчасы оорусу менен кайрылган
116 бейтап текшерилген. Текшерүү мезгили 2017-2021-жылдары.
Изилдөөнүн максаты. Урук безинин коштондусунун ыйлаакчасы менен ооруган бейтаптардын, ацеклофенактын
шишик некрозунун альфа факторуна, интерлейкин 6 жана интерлейкин 4 деңгээлине тийгизген таасирин баалоо.
Материалдар жана ыкмалар. Диагноз үчүн анамнестикалык маалыматтарды чогултуу урук безинин коштонду-
сунун ыйлаакчасы оорулары менен ооруган бейтаптар үчүн колдонулган. Баардык эркектер УЗИден текшерилген.
УЗИ изилдөө WED 9608 аппараты менен жогорку жыштыктагы зонд жана доплерографиясы менен жүргүзүлгөн.
Кандан жана ыйлаакча суюктугунда интерлейкин - 6, интерлейкин - 4 жана шишик некрозунун альфа фактору
моно- жана поликлоналдык антителолорду колдонуу менен ферменттик иммуносорбенттик анализдин "сэндвич"
версиясында тастыкталган. Суюктук ыйлаакчадан хирургиялык кесүү учурунда алынган, моно жана поликло-
налдык антителолорду колдонуу менен иммунометриялык анализден өткөн. Эки топтогу баардык 116 бейтапты
сперматоцеле жана эпидидимоцеле менен бирге текшергенде, сезгенүүгө жана сезгенүүгө каршы цитокиндердин
деңгээли жогорулаган: шишик некрозунун альфа фактору, интерлейкин-4 жана интерлейкин 6.
Изилдөөнүн натыйжалары. Жүргүзүлгɵн илимий иште, ацеклофенак менен тийиштүү дарылоодон кийин цито-
киндердин денгээлинин тɵмɵндɵшү байкалат, тагыраак айтканда шишик шишик некрозунун альфа фактору, ин-
терлейкин 4 жана интерлейкин 6. Жыйынтыгы. Ошентип, изилдөөнүн жыйынтыгы көрсөткөндөй, ацеклофенак
менен консервативдик дарылоонун бул ыкмасы өтө натыйжалуу, бул оорунун жыйынтыгына жана пациенттин
жашоо сапатына оң таасирин тийгизет.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Мамытов М.М., Мамытова Э.М., Эралиева Э.К., Кадыров Р.М., Молдокулова М.З.
Беттер:
15-22
Полный текст:
Киришүү. Мээнин дислокациясы неврологияда жана нейрохирургияда өзгөчө абал болуп саналат жана ар кандай интракраниалдык мейкиндикти ээлеген процесстерде өнүгүшү мүмкүн. Изилдөөнүн максаты - баш мээнин дислокациясынын формасын жана
даражасын аныктоо менен клиникалык жана неврологиялык симптомдорду изилдөө. Мээнин дислокациясын жоюу үчүн нейрохирургиялык
принциптерди жана методдорду иштеп чыгуу.
Материалдар жана ыкмалар. Бул изилдөөнүн объектиси supratentorial локализациянын интракраниалдык мейкиндикти ээлеген процесси бар, 3067 бейтапты изилдөөнүн маалыматтары болгон. 3067 бейтаптын ичинен 143 бейтаптын баш мээси ар кандай формадагы жана жайгашкан жери боюнча дислокация болгон. Натыйжалар. Неврологиялык симптомдорду изилдөөнүн натыйжасында баш мээнин ар кандай деңгээлдеги жараларды аныктоого
мүмкүн болду. Жыйынтыгы. Мээнин дислокациясы шашылыш нейрохирургиялык
кийлигишүүлөрдүн зарылдыгын жана бейтаптардагы операциядан кийинки өлүмдөрдүн кыскарышын көрсөтөт. Мындан тышкары, иш мээнин дислокациясын хирургиялык дарылоонун натыйжалуулугунун
натыйжаларын талдайт.
даражасын аныктоо менен клиникалык жана неврологиялык симптомдорду изилдөө. Мээнин дислокациясын жоюу үчүн нейрохирургиялык
принциптерди жана методдорду иштеп чыгуу.
Материалдар жана ыкмалар. Бул изилдөөнүн объектиси supratentorial локализациянын интракраниалдык мейкиндикти ээлеген процесси бар, 3067 бейтапты изилдөөнүн маалыматтары болгон. 3067 бейтаптын ичинен 143 бейтаптын баш мээси ар кандай формадагы жана жайгашкан жери боюнча дислокация болгон. Натыйжалар. Неврологиялык симптомдорду изилдөөнүн натыйжасында баш мээнин ар кандай деңгээлдеги жараларды аныктоого
мүмкүн болду. Жыйынтыгы. Мээнин дислокациясы шашылыш нейрохирургиялык
кийлигишүүлөрдүн зарылдыгын жана бейтаптардагы операциядан кийинки өлүмдөрдүн кыскарышын көрсөтөт. Мындан тышкары, иш мээнин дислокациясын хирургиялык дарылоонун натыйжалуулугунун
натыйжаларын талдайт.
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Эмгектин максаты. Менингиомалардын клиникалык мүнөздөмөлөрү, алардын арасында рецидив,
баш-сөөктүн эрозиясы, корреляция боло турган анык генетикалык маркерлер барбы же жок экендиги тууралуу
суроону чечүү.
Материалдар жана ыкмалар. Бул изилдөөдө менингиомалары бар отуз сегиз бейтап тандалып алынган. Операция
учурунда гистопатологиялык, цитогенетикалык жана молекулярдык анализдери үчүн кан менен шишиктин
үлгүлөрү алынган. Хромосомдордогу 1p и 22q гетерозиготтуулукту жоготуу (LOH) изилденген, ал эми 22q12.2
хромосомунун NF2 гени оорулуу мутациялар бар экендигине текшерилген.
Алынган натыйжалар. Көп усчурда менингиомалардын жайнашуусу конвекситалдык (25%) жана парасагиттал-
дык (21%) болгон. Гистология натыйжалары көрөткөндөй, 86,8% бейтапта I даражадагы шишиктер аныкталган,
ал эми калгандарда - II даражадагы шишиктер. Патогендик R341X нонсенс-мутациясы NF2 генинде бир гана
бейтапта аныкталды. Ар бир 1p и 22q хромосомундагы LOH 44,7% бейтапта байкалган. Шишик мүнөздөмөсү
менен эркек жынысы ортосунда(значение p = 0,0059), жана 22q LOH (значение p = 0,0425) маанилүү ассоциа-
циялар табылды. Биздин эсептөөлөр боюнча, LOH 22q шишиктин өсүү мүмкүнчүлүгүн төрт эсе жогорулатат, ал
көп шишик, рецидив жана баш-сөөк эрозиясынан билинет (OR = 4,8; 95% CI: 1,2–23,4). Жыныска тууралоо бул
эффектини күчөттү (OR = 6,1; 95% ДИ: 1,1–48,7).
Жыйынтыгы. Алынган натыйжалар көрөткөндөй, эркек бейтаптарда жана 22q LOH менингиомалары бар бей-
таптарда жогорку божомол боюнча көп шишик, рецидив жана баш-сөөк эрозиясы менен коштолгон шишиктер
өсүүсү күтүлөт. Биз бул бейтаптардын тобуна өзгөчө көңүл бурууну сунуштайбыз. Адъюванттык нур терапия-
сынын бул сценарийдеги пайдасын тактоо үчүн изилдөөлөр улантылуу керек.
баш-сөөктүн эрозиясы, корреляция боло турган анык генетикалык маркерлер барбы же жок экендиги тууралуу
суроону чечүү.
Материалдар жана ыкмалар. Бул изилдөөдө менингиомалары бар отуз сегиз бейтап тандалып алынган. Операция
учурунда гистопатологиялык, цитогенетикалык жана молекулярдык анализдери үчүн кан менен шишиктин
үлгүлөрү алынган. Хромосомдордогу 1p и 22q гетерозиготтуулукту жоготуу (LOH) изилденген, ал эми 22q12.2
хромосомунун NF2 гени оорулуу мутациялар бар экендигине текшерилген.
Алынган натыйжалар. Көп усчурда менингиомалардын жайнашуусу конвекситалдык (25%) жана парасагиттал-
дык (21%) болгон. Гистология натыйжалары көрөткөндөй, 86,8% бейтапта I даражадагы шишиктер аныкталган,
ал эми калгандарда - II даражадагы шишиктер. Патогендик R341X нонсенс-мутациясы NF2 генинде бир гана
бейтапта аныкталды. Ар бир 1p и 22q хромосомундагы LOH 44,7% бейтапта байкалган. Шишик мүнөздөмөсү
менен эркек жынысы ортосунда(значение p = 0,0059), жана 22q LOH (значение p = 0,0425) маанилүү ассоциа-
циялар табылды. Биздин эсептөөлөр боюнча, LOH 22q шишиктин өсүү мүмкүнчүлүгүн төрт эсе жогорулатат, ал
көп шишик, рецидив жана баш-сөөк эрозиясынан билинет (OR = 4,8; 95% CI: 1,2–23,4). Жыныска тууралоо бул
эффектини күчөттү (OR = 6,1; 95% ДИ: 1,1–48,7).
Жыйынтыгы. Алынган натыйжалар көрөткөндөй, эркек бейтаптарда жана 22q LOH менингиомалары бар бей-
таптарда жогорку божомол боюнча көп шишик, рецидив жана баш-сөөк эрозиясы менен коштолгон шишиктер
өсүүсү күтүлөт. Биз бул бейтаптардын тобуна өзгөчө көңүл бурууну сунуштайбыз. Адъюванттык нур терапия-
сынын бул сценарийдеги пайдасын тактоо үчүн изилдөөлөр улантылуу керек.
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Касымова Р.О., Ажиматова М.Р., Железняк А.О., Кудаярова М.Ж.
Беттер:
14-20
Полный текст:
Иондошуу потенциалдары - тышкы жана ички орбиталдардан электронду чыгаруу энергиясын жана жалпы молекулалык системанын туруктуулугун мүнөздөгөн заттардын мүнөздөмөсү. Иондошуу потенциалдарынын негизинде заттын түзүлүшү, иондошуу учурунда пайда болуучу жана атомдордун (осцилляторлордун) дүүлүктүрүүчү энергиясынан көз каранды болгон анын мүмкүн болгон кайра түзүлүшү изилденет (осцилляторлор). Иондордун, радикалдардын, ион-радикалдардын, кластерлердин жана башка кошулмалардын пайда болушуна алып келүүчү кайра түзүлүүлөр ушундай. Ошондой эле иондоштуруу потенциалдары молекулалардын туруктуулугун, алардын кычкылдануу-калыбына келтирүү жана фотохимиялык жөндөмдүүлүгүн, биологиялык активдүүлүгүн аныктайт. Ошентип, атомдордун жана алардын кошулмаларынын биологиялык активдүүлүгү (уулуулугу) алардын валенттүүлүгү менен корреляцияланат. Адамдардын жана калктын ооруларын аныктоочу уулуу кошулмалардын таралышы жана алардын тышкы чөйрөдө туруктуулугу да маанилүү, мисалы микроэлементтер жана башкалар. Ошондой эле иондошуу потенциалын билүү, берилген биологиялык активдүүлүгү жана башка параметрлери менен болгон заттарды синтездөөгө мүмкүндүк берет. Иондошуу потенциалдары кванттык-химиялык ыкмалар, ошондой эле молекулярдык спектроскопиянын маалыматтары боюнча эсептелинет. Иондошуу потенциалдарынын жүрүшүнүн мыйзам ченемдүүлүгү жалпы химия курстарында жана «Заттын түзүлүшү» бөлүмүндө изилденет. Алар ошондой эле сурап-билүү маалыматтарында жана ушул тема боюнча ар кандай басылмаларда чагылдырылган. Изилдөөнүн максаты - бул эмгекте кээ бир атомдордун жана молекулалардын биринчи иондошуу потенциалдарына карата эсептөөдө иондошуу потенциалын эсептөө ыкмасынын кванттык химиялык ыкмаларына караганда сандык-теориялык ыкмага негизделген жана жөнөкөй жана жеткиликтүү болгон ыкманы колдонуу мүмкүнчүлүгүн каралган. Материалдар жана ыкмалары. Иште иондошуу потенциалдарын эсептөөгө карата комбинатордук (сандык-теориялык) ыкмасы колдонулган, биздин оюбузча, бул ыкма атомдор менен молекулалардын валенттүүлүгүнүн өтө жогорку даражаларын прогноздоо үчүн шарттуу түрдө эң маанилүү маалыматты бере алат, алар боюнча адабияттарда сурап-билүу маалыматтар жок. Маалыматтык адабиятта келтирилген иондошуу потенциалы жөнүндөгү маалыматтар изилдөө жана салыштыруу материалдары болуп кызмат кылган. Натыйжалар.Кээ бир органикалык заттардын кычкылдануу-калыбына келтирүү процесстерин изилдөө үчүн сандык-теориялык ырааттуулукту колдонуунун айрым мисалдары, ошондой эле кээ бир атомдордун иондошуу потенциалдарынын (ИП) эсептелген биринчи маалыматтары келтирилген.
Жыйынтыгы. Сунушталган ыкма Мезгилдик системадагы атомдордун ИП эсептөө үчүн колдонуу мүмкүнчүлүгүн көрсөткөн, ушуну менен бирге эсептелинген жана эксперименталдык маалыматтардын айырмачылыгы 5-8% чегинде болгон.
Жыйынтыгы. Сунушталган ыкма Мезгилдик системадагы атомдордун ИП эсептөө үчүн колдонуу мүмкүнчүлүгүн көрсөткөн, ушуну менен бирге эсептелинген жана эксперименталдык маалыматтардын айырмачылыгы 5-8% чегинде болгон.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Чекеева Н.Т., Шлейфер С.Г., Кулов Б.Б., Андрианова Е.В.
Беттер:
130-140
Полный текст:
Киришүү. Калктын реестрлеринин маалыматтары боюнча инсульттун таралышы жылына 100 000 калкка 257,9га жетет, ишемиялык инсульттун үлүшү 80-92% түзөт. Бул оорунун көп факторлуулугуна байланыштуу. Тоолуу климатта гематокриттин жогорулашы жана кандын илешкектүүлүгүнүн негизги факторлору болуп артериялык гипертензия жана атеросклероз диагнозу коюлат; Бул процесстерди жөнгө салууга иммундук жана вегетативдик нерв системалары катышат. Мээнин ишемиясынын ар кандай деңгээлдеринде жана оордуктарында алардын адаптациялоо жөндөмдүүлүгүн изилдөө кызыктуу болот. Изилдөөнүн максаты. Биринчилик ишемиялык инсульт менен ооруган бейтаптардагы эң курч, курч мезгилде, жапыз тоолуу шарттарда иммунологиялык жана вегетативдик көрсөткүчтөрдүн көз карандылыгын изилдөө. Оорунун патогенезин жана оордугун тактоо.
Материалдар жана ыкмалар. Биринчилик ишемиялык инсульт менен ооруган 52 бейтап жана дисциркулятордук энцефалопатия менен ооруган 59 бейтаптын когорттук изилдөөсү жүргүзүлгөн. Төмөнкү топтор аныкталды: 1-топ – сол орто мээ артериясынын бассейнинде ишемиялык инсульт менен ооругандар (18 пациент); 2-топ – мээнин ортоңку артериясынын аймагындагы ишемиялык инсульт менен ооруган бейтаптар (11 пациент), 3-топ – вертебробазилярдык системада ишемиялык инсульт менен ооругандар (15 пациент) жана салыштыруу тобу –дисциркулятордук энцефалопатиянын I стадиялары менен ооругандар.
II (59 адам). Өлүм менен аяктаган сегиз бейтап өзүнчө сүрөттөлгөн (1-сүрөт). Инсульттун оордугу Гусев жана Скворцова шкаласы боюнча бааланган. Кардиоинтервалография жана иммунологиялык изилдөөлөр инсульт менен ооруган бейтаптарга оорунун 1-жана 10-күнүндө, ал эми дисциркулятордук энцефалопатия менен ооруган бейтаптарга ооруканага жаткырылгандын биринчи күнүндө жүргүзүлгөн. Натыйжалар Биринчилик ишемиялык инсультта иммундук жана вегетативдик системалардын өз ара аракети жабыркоонун жайгашкан жерине жана оорунун оордугуна жараша болот. Оң жактагы орто мээ артериясынын аймагында инсульт менен ооруган пациенттерде системалардын өз ара аракеттенүүсү жогору болгон, олуттуу көз карандылык көрсөткүчтөрдүн 57±4,5% көрсөттү, бул мээнин инсультуна караганда - 41±3,5% жана сол жарым шарда инсульт - 21±2%. Инсульт
канчалык оор болсо, вегетативдик жана иммундук системалардын параметрлеринин ортосундагы корреляция ошончолук азыраак болгон. Жыйынтыгы. Алгачкы ишемиялык инсультта толкундардын симпатикалык спектри лимфоциттердин субпопуляциялары менен, ал эми парасимпатикалык жана борбордук регулятивдик схемалар цитокиндер
дин профилдик көрсөткүчтөрү менен көбүрөөк корреляцияланат. Инсульттун курч мезгилинде сол жактагы орто мээ артериясынын аймагында симпатикалык активдүүлүктүн төмөндөшү иммуносупрессия жана цитокин профилинин көрсөткүчтөрү менен байланышкан. Оң жарым шарда фокус менен симпатикотония клеткалык жана гуморалдык иммунитеттин активаторлорунун деңгээли менен айкалышат. Мээ сабагында инсульт болгон учурда вегетативдик нерв системасынын эки
бөлүгүнүн тең активдүүлүгү гуморалдык иммунитеттин факторлору жана цитокиндик профилдик көрсөткүчтөр менен байланышкан. Курч мезгилде симпатикалык жөнгө салуунун ролу гуморалдык жөнгө салуучу механизмдер аркылуу ишемиялык фокусту санитардык тазалоо болгон.
Материалдар жана ыкмалар. Биринчилик ишемиялык инсульт менен ооруган 52 бейтап жана дисциркулятордук энцефалопатия менен ооруган 59 бейтаптын когорттук изилдөөсү жүргүзүлгөн. Төмөнкү топтор аныкталды: 1-топ – сол орто мээ артериясынын бассейнинде ишемиялык инсульт менен ооругандар (18 пациент); 2-топ – мээнин ортоңку артериясынын аймагындагы ишемиялык инсульт менен ооруган бейтаптар (11 пациент), 3-топ – вертебробазилярдык системада ишемиялык инсульт менен ооругандар (15 пациент) жана салыштыруу тобу –дисциркулятордук энцефалопатиянын I стадиялары менен ооругандар.
II (59 адам). Өлүм менен аяктаган сегиз бейтап өзүнчө сүрөттөлгөн (1-сүрөт). Инсульттун оордугу Гусев жана Скворцова шкаласы боюнча бааланган. Кардиоинтервалография жана иммунологиялык изилдөөлөр инсульт менен ооруган бейтаптарга оорунун 1-жана 10-күнүндө, ал эми дисциркулятордук энцефалопатия менен ооруган бейтаптарга ооруканага жаткырылгандын биринчи күнүндө жүргүзүлгөн. Натыйжалар Биринчилик ишемиялык инсультта иммундук жана вегетативдик системалардын өз ара аракети жабыркоонун жайгашкан жерине жана оорунун оордугуна жараша болот. Оң жактагы орто мээ артериясынын аймагында инсульт менен ооруган пациенттерде системалардын өз ара аракеттенүүсү жогору болгон, олуттуу көз карандылык көрсөткүчтөрдүн 57±4,5% көрсөттү, бул мээнин инсультуна караганда - 41±3,5% жана сол жарым шарда инсульт - 21±2%. Инсульт
канчалык оор болсо, вегетативдик жана иммундук системалардын параметрлеринин ортосундагы корреляция ошончолук азыраак болгон. Жыйынтыгы. Алгачкы ишемиялык инсультта толкундардын симпатикалык спектри лимфоциттердин субпопуляциялары менен, ал эми парасимпатикалык жана борбордук регулятивдик схемалар цитокиндер
дин профилдик көрсөткүчтөрү менен көбүрөөк корреляцияланат. Инсульттун курч мезгилинде сол жактагы орто мээ артериясынын аймагында симпатикалык активдүүлүктүн төмөндөшү иммуносупрессия жана цитокин профилинин көрсөткүчтөрү менен байланышкан. Оң жарым шарда фокус менен симпатикотония клеткалык жана гуморалдык иммунитеттин активаторлорунун деңгээли менен айкалышат. Мээ сабагында инсульт болгон учурда вегетативдик нерв системасынын эки
бөлүгүнүн тең активдүүлүгү гуморалдык иммунитеттин факторлору жана цитокиндик профилдик көрсөткүчтөр менен байланышкан. Курч мезгилде симпатикалык жөнгө салуунун ролу гуморалдык жөнгө салуучу механизмдер аркылуу ишемиялык фокусту санитардык тазалоо болгон.
Ишемиялык инсульт менен ооруган бейтаптардын жашоо сапатына эрте комплекстүү реабилитациянын таасири
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Киришүү. Бардык жабырлануучулардын ичинен бейтаптардын 30%ы
гана толук кандуу жашоо образын уланта алат, ал эми 10%ы кыймылдын оор жетишсиздиги менен кала берет. Мотор жетишсиздиги бейтаптардын майыптыгынын негизги себеби болуп саналат, бирок, алты
ай бою тийиштүү реабилитациялык дарылоо менен мотор активдү
үлүгү максималдуу калыбына келтирилип, жашоонун сапатын жакшыртууга жана толук жашоого кайтууга жардам берет.
Изилдөөнүн максаты - ишемиялык инсульт менен ооруган бейтаптардын жашоо сапатына реабилитациянын таасирин баалоо.
Материалдар жана ыкмалар. Ишемиялык инсульт менен жабыркаган
50 бейтап текшерилди, алардын орточо жашы 59,3±7,1 жаш, анын ичинен 20 аял жана 30 эркек. Бардык бейтаптарга кабыл алынгандан кийин
жана чыгарылгандан кийин SS-QOL шкаласы (инсульт шкаласы жашоо сапаты) боюнча анкета берилди.
Натыйжалар. Кабыл алынгандан кийин, бейтаптар максималдуу мүм
күн болгон 245 баллдын ичинен 134,4±32,4 баллдын орточо жашоо сапатына ээ болгон. Агындырууда бул көрсөткүч кыйла жогорулап, 210,
84±27,3 баллды түздү. Реабилитация учурунда энергия, үй-бүлөнүн
ролу, мобилдүүлүк, маанай, өзүн-өзү тейлөө, социалдык ролу, буттун
үстүңкү функциясы жана өндүрүмдүүлүк сыяктуу көрсөткүчтөр кыйла
жакшырган (p<0,05).
Жыйынтыгы. Жашоо сапаты инсульт менен ооруган бейтаптарды реабилитациялоодо интегралдык көрсөткүч катары каралышы мүмкүн.
Эрте комплекстүү реабилитация жашоонун бардык аспектилерине таасир этет.
гана толук кандуу жашоо образын уланта алат, ал эми 10%ы кыймылдын оор жетишсиздиги менен кала берет. Мотор жетишсиздиги бейтаптардын майыптыгынын негизги себеби болуп саналат, бирок, алты
ай бою тийиштүү реабилитациялык дарылоо менен мотор активдү
үлүгү максималдуу калыбына келтирилип, жашоонун сапатын жакшыртууга жана толук жашоого кайтууга жардам берет.
Изилдөөнүн максаты - ишемиялык инсульт менен ооруган бейтаптардын жашоо сапатына реабилитациянын таасирин баалоо.
Материалдар жана ыкмалар. Ишемиялык инсульт менен жабыркаган
50 бейтап текшерилди, алардын орточо жашы 59,3±7,1 жаш, анын ичинен 20 аял жана 30 эркек. Бардык бейтаптарга кабыл алынгандан кийин
жана чыгарылгандан кийин SS-QOL шкаласы (инсульт шкаласы жашоо сапаты) боюнча анкета берилди.
Натыйжалар. Кабыл алынгандан кийин, бейтаптар максималдуу мүм
күн болгон 245 баллдын ичинен 134,4±32,4 баллдын орточо жашоо сапатына ээ болгон. Агындырууда бул көрсөткүч кыйла жогорулап, 210,
84±27,3 баллды түздү. Реабилитация учурунда энергия, үй-бүлөнүн
ролу, мобилдүүлүк, маанай, өзүн-өзү тейлөө, социалдык ролу, буттун
үстүңкү функциясы жана өндүрүмдүүлүк сыяктуу көрсөткүчтөр кыйла
жакшырган (p<0,05).
Жыйынтыгы. Жашоо сапаты инсульт менен ооруган бейтаптарды реабилитациялоодо интегралдык көрсөткүч катары каралышы мүмкүн.
Эрте комплекстүү реабилитация жашоонун бардык аспектилерине таасир этет.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Тургумбаев Д.Д., Мурзалиев А.М. , Джаналиев Б.Р. , Джамалбекова А.Д.
Беттер:
40-46
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Ишемиялык инсультту күчөтткөн факторлордуу аныктоо үчүн бүткүл мээ кан камырларынын ички диаметрине
морфометриялык изилдөө жүргүзүлдү, инсульт болгон жана болбогон “соо” тарабындагы бардык кан тамыр-
ларды 106 күчөтүлгөн инсульттан каза болгон бейтаптар текшерилди. Салыштыруу үчүн ушул эле жаштагы 63
башка кырсыктан каза болгон бейтаптардын мээ кантамырлары болду. Жыйынтыгында контролдук группага
салыштырмалуу инсульттан каза болгондордун мээ кан тамырларынын ички диаметри статистикалык так мааниде ичке болуп чыкты, айрыкча инсульт болгон тарапка салыштырмалуу болбогон “соо” тарабында көбүрөөк экени аныкталды.
морфометриялык изилдөө жүргүзүлдү, инсульт болгон жана болбогон “соо” тарабындагы бардык кан тамыр-
ларды 106 күчөтүлгөн инсульттан каза болгон бейтаптар текшерилди. Салыштыруу үчүн ушул эле жаштагы 63
башка кырсыктан каза болгон бейтаптардын мээ кантамырлары болду. Жыйынтыгында контролдук группага
салыштырмалуу инсульттан каза болгондордун мээ кан тамырларынын ички диаметри статистикалык так мааниде ичке болуп чыкты, айрыкча инсульт болгон тарапка салыштырмалуу болбогон “соо” тарабында көбүрөөк экени аныкталды.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
БИЛИМ АЛУУДАГЫ КЫЙЫНЧЫЛЫКТАР ЖАНА МЕДИЦИНАЛЫК ФАРМАЦЕВДИК БИЛИМ
Жогорку кесиптик компетенттүүлүккө ээ болгон кесиптик патологоанатомду (кесиптик медицина) даярдоодо, клиникалык жана профилактикалык медицинада көптөгөн материалдарды
өздөштүрүүгө мүмкүнчүлүк берген заманбап интерактивдүү окутуу методдору олуттуу орунду ээлейт.
Окутуунун жаңы технологияларынын негизинде, кесиптик саламаттыктын эрте бузулушун диагностикалоо жана алдын-алуу боюнча билимди жана практикалык көндүмдөрдү өздөштүрүү ыкмалары келтирилген.
өздөштүрүүгө мүмкүнчүлүк берген заманбап интерактивдүү окутуу методдору олуттуу орунду ээлейт.
Окутуунун жаңы технологияларынын негизинде, кесиптик саламаттыктын эрте бузулушун диагностикалоо жана алдын-алуу боюнча билимди жана практикалык көндүмдөрдү өздөштүрүү ыкмалары келтирилген.
АЛДЫН АЛУУ МЕДИЦИНАСЫ
Авторлор:
Бимуратова Г.А., Касымов О.Т., Резник В.Л., Джемуратов К. А.
Беттер:
102-108
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Казакстан Республикасынын коомдук саламаттык сактоо системасындагы санитардык-эпидемиоло-
гиялык ийгиликти камсыз кылуудагы лабораториялык кызмат ар кандай татаал деңгээлде сапаттуу изилдөөлөрдү
жүргүзүүгө тартылган. Бул макалада санитардык-эпидемиологиялык экспертизалык уюмдарындагы лаборато-
риялык изилдөөлөрдүн сапатын камсыз кылуудагы изилдөө жыйынтыктары келтирилген. Алынган жыйынтыктар
аткарылуучу лабораториялык изилдөөлөрдүн сапатына иштин өз ара байланышындагы баардык этаптарын туура
уюштурууда гана жете тургандыгын күбөлөндүрөт.
гиялык ийгиликти камсыз кылуудагы лабораториялык кызмат ар кандай татаал деңгээлде сапаттуу изилдөөлөрдү
жүргүзүүгө тартылган. Бул макалада санитардык-эпидемиологиялык экспертизалык уюмдарындагы лаборато-
риялык изилдөөлөрдүн сапатын камсыз кылуудагы изилдөө жыйынтыктары келтирилген. Алынган жыйынтыктар
аткарылуучу лабораториялык изилдөөлөрдүн сапатына иштин өз ара байланышындагы баардык этаптарын туура
уюштурууда гана жете тургандыгын күбөлөндүрөт.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Савчук Т.Н., Гринвальд Е.Н., Абдрахманова С.А., Имашпаев Д.М., Жангазиева К.Х., Саусакова С.Б.
Беттер:
42-49
Полный текст:
Киришүү. Дүйнөдө гепатит Е вирусун (ВГЕ) жуктуруунун көпчүлүк учурлары булганган суудан же тамак-аштан улам болот. Ошондой эле донорлордон кан куюу аркылуу ВГЕ жугушу көбөйүүдө. Жыл сайын дүйнө жүзү боюнча ВГЕ инфекциясынын 20 миллионго жакын учуру катталат, алардын ичинен болжол менен 3,3 миллион адамда симптомдор бар жана 56,600 учур өлүмгө алып келет. Дүйнө калкынын арасында гепатит Е серологиялык таралышынын өсүшүн эске алганда, трансфузияга эң муктаж болгон бейтаптарда олуттуу клиникалык кесепеттерге алып келиши мүмкүн. ВГЕ скринингдин зарылдыгы өнүгүп келе жаткан жана өнүккөн өлкөлөр үчүн актуалдуу, маанилүү жана коомдук-саламаттыкты сактоо маселеси болуп калат. Изилдөөнүн максаты ВГЕ таралышын аныктоо жана Казакстандагы кан донорлорунун арасында тобокелдик факторлорун аныктоо болгон. Баалоо донордук кан плазмасында ВГЕ генетикалык материалын
текшерүү жана ага байланыштуу тобокелдиктерди талдоо жолу менен жүргүзүлдү. Материалдар жана методдор. Донорлордун кан үлгүлөрү ВГЕ РНК ПЧР менен автоматташтырылган Анализатордо 6800 (ТКЧ., Стамбул, Түркия) 6 үлгү бириктирүү менен. Изилдөө лабораториялык тесттерди жана социологиялык сурамжылоолорду колдонуп, гепатит Е оорусунун таралышын ар тараптуу түшүнүүгө мүмкүндүк берди. Натыйжалары. 6147 донордун кан үлгүлөрү текшерилди (бир жылдагы жалпы донорлордун 6,8%). Казакстандын түштүк, түндүк, батыш жана Чыгыш аймактарындагы кан кызматынын мекемелеринин донорлорунан гепатит Е вирусунун РНК табылган жок. Жыйынтыгы. Бул изилдөөдө Казакстанда биринчи жолу дени сакадамдардын арасында кан донорлору текшерилип, алардын демографиялык жана жүрүм-турум өзгөчөлүктөрү да изилденген. Алынган жыйынтыктар азыркы учурда Казакстандагы кан донорлорунун арасында ВИЧ проблемасынын актуалдуулугунун жоктугун көрсөтүүдө. Бирок, донордук кан скрининг стандартына ВГЕ маркерлерин киргизүү донордук кан компоненттеринин коопсуздугун жогорулатат жана трансфузияга жараксыз кан компоненттеринин эсептен чыгарылышына алып келет, бул дагы каржылык жоготууларга алып келет.
текшерүү жана ага байланыштуу тобокелдиктерди талдоо жолу менен жүргүзүлдү. Материалдар жана методдор. Донорлордун кан үлгүлөрү ВГЕ РНК ПЧР менен автоматташтырылган Анализатордо 6800 (ТКЧ., Стамбул, Түркия) 6 үлгү бириктирүү менен. Изилдөө лабораториялык тесттерди жана социологиялык сурамжылоолорду колдонуп, гепатит Е оорусунун таралышын ар тараптуу түшүнүүгө мүмкүндүк берди. Натыйжалары. 6147 донордун кан үлгүлөрү текшерилди (бир жылдагы жалпы донорлордун 6,8%). Казакстандын түштүк, түндүк, батыш жана Чыгыш аймактарындагы кан кызматынын мекемелеринин донорлорунан гепатит Е вирусунун РНК табылган жок. Жыйынтыгы. Бул изилдөөдө Казакстанда биринчи жолу дени сакадамдардын арасында кан донорлору текшерилип, алардын демографиялык жана жүрүм-турум өзгөчөлүктөрү да изилденген. Алынган жыйынтыктар азыркы учурда Казакстандагы кан донорлорунун арасында ВИЧ проблемасынын актуалдуулугунун жоктугун көрсөтүүдө. Бирок, донордук кан скрининг стандартына ВГЕ маркерлерин киргизүү донордук кан компоненттеринин коопсуздугун жогорулатат жана трансфузияга жараксыз кан компоненттеринин эсептен чыгарылышына алып келет, бул дагы каржылык жоготууларга алып келет.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Киришүү. Бул макалада донордук кан жана анын компоненттеринин
коопсуздугун камсыз кылууда лейкоредукциянын орду каралат. Донор-
дук кан жана анын компоненттерин лейкоредуциялоонун технология-
лары, анын натыйжалуулугун жана трансфузиялык каражаттардын
сапатына таасирин баалоо мүмкүнчүлүктөрү жөнүндө маалымат бе-
рилген. Кандын лейкоциттери азайган компоненттерин кую кан куюдан
кийинки кыйынчылыктардын алдын алууга жардам берээри далилден-
ген. Коопсуз жана сапаттуу лейкофильтрленген кан компоненттерин
даярдоо боюнча жаңы маалыматтар берилген. Лейкоредукциядан
кийин лейкофильтрлер эксперименталдык изилдөөлөр үчүн кан клет-
каларынын булагы боло алаарын көрсөттү. Макаладан алынган маалы-
маттар чечилбеген көйгөйлөрдү аныктоого жана донордук кандын
лейкоредукцияланган компоненттерин алуунун жана пайдалануунун
коопсуздугу жана натыйжалуулугу жаатындагы илимий изилдөөлөр
дүн келечегин аныктоого мүмкүндүк берди.
Изилдөөнүн материалдары жана методдору. Изилдөөнүн материалы
катары Республикалык кан борборунун (РКБ) расмий отчеттук маалы-
маттары колдонулган. Изилдөө методдору РКБнун кан даярдоо
бөлүмүнүн маалыматтарын ретроспективдүү талдоо болгон.
Изилдөөнүн натыйжалары жана аларды талкуулоо. Кыргыз Респуб-
ликасында кандын лейкофильтрленген компоненттери онкогематоло-
гиялык оорулар менен ооругандардын 70-80%ына, ал эми калгандары
башка патологиясы бар бейтаптарга куюлат. Республикалык кан бор-
борунда 2019-2023-жылдар аралыгында жалпысынан 3143,84 литр лей-
кофильтрленген эритроцит эритмеси даярдалып, даяр кан бөлүмүнө
өткөрүлүп берилди. Бүгүнкү күндө фильтрден өткөн кандын компо-
ненттерине саламаттыкты сактоо уюмдарынын муктаждыгы 80% кам-
сыздалат. Кан донорлорунун арасында А жана АВ кан топторунун
жетишсиздиги байкалат жана кан компоненттеринин жетишсиздиги
дал ушул фактор менен байланыштуу. Лейкофильтрленген эритроцит
эритмесин даярдоону көбөйтүү менен саламаттык сактоо мекемелери-
нин жуулган эритроциттерге болгон муктаждыгы бир топ азайды.
коопсуздугун камсыз кылууда лейкоредукциянын орду каралат. Донор-
дук кан жана анын компоненттерин лейкоредуциялоонун технология-
лары, анын натыйжалуулугун жана трансфузиялык каражаттардын
сапатына таасирин баалоо мүмкүнчүлүктөрү жөнүндө маалымат бе-
рилген. Кандын лейкоциттери азайган компоненттерин кую кан куюдан
кийинки кыйынчылыктардын алдын алууга жардам берээри далилден-
ген. Коопсуз жана сапаттуу лейкофильтрленген кан компоненттерин
даярдоо боюнча жаңы маалыматтар берилген. Лейкоредукциядан
кийин лейкофильтрлер эксперименталдык изилдөөлөр үчүн кан клет-
каларынын булагы боло алаарын көрсөттү. Макаладан алынган маалы-
маттар чечилбеген көйгөйлөрдү аныктоого жана донордук кандын
лейкоредукцияланган компоненттерин алуунун жана пайдалануунун
коопсуздугу жана натыйжалуулугу жаатындагы илимий изилдөөлөр
дүн келечегин аныктоого мүмкүндүк берди.
Изилдөөнүн материалдары жана методдору. Изилдөөнүн материалы
катары Республикалык кан борборунун (РКБ) расмий отчеттук маалы-
маттары колдонулган. Изилдөө методдору РКБнун кан даярдоо
бөлүмүнүн маалыматтарын ретроспективдүү талдоо болгон.
Изилдөөнүн натыйжалары жана аларды талкуулоо. Кыргыз Респуб-
ликасында кандын лейкофильтрленген компоненттери онкогематоло-
гиялык оорулар менен ооругандардын 70-80%ына, ал эми калгандары
башка патологиясы бар бейтаптарга куюлат. Республикалык кан бор-
борунда 2019-2023-жылдар аралыгында жалпысынан 3143,84 литр лей-
кофильтрленген эритроцит эритмеси даярдалып, даяр кан бөлүмүнө
өткөрүлүп берилди. Бүгүнкү күндө фильтрден өткөн кандын компо-
ненттерине саламаттыкты сактоо уюмдарынын муктаждыгы 80% кам-
сыздалат. Кан донорлорунун арасында А жана АВ кан топторунун
жетишсиздиги байкалат жана кан компоненттеринин жетишсиздиги
дал ушул фактор менен байланыштуу. Лейкофильтрленген эритроцит
эритмесин даярдоону көбөйтүү менен саламаттык сактоо мекемелери-
нин жуулган эритроциттерге болгон муктаждыгы бир топ азайды.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Киришүү. Кан тамырлардын травматикалык жаракаттарында жабыркагандарга биринчи жардам көрсөтүү эң маанилүү. Адабий булактардын маалыматтары жабыр тарткандардын көбү госпиталга чейинки жардам көрсөтүү стадиясында өлөрүн көрсөтүп турат, бул болсо травма алгандан кийинки алгачкы мүнөттөрдө биринчи жардам көрсөтүүнүн эң маанилүүлүгүн белгилейт. Изилдөөнүн максаты - кан тамырлардын травматикалык жаракаттарын эрте диагностикалоо жана дарылоону уюштурууну баалоо. Материалдар жана ыкмалар. Республикада кан тамыр травмасы менен жабыркагандар. Канды токтотуу ыкмалары жана башка биринчи медициналык жардам.
Натыйжалар жана талкуулоо. Жаракат алган жерде биринчи медициналык жардамдын канааттандырарлык эмес абалы бар экени аныкталды. Бул жаракат өзүн-өзү жана өз ара жардам берүү эрежелери боюнча калктын начар билими жана көндүмдөрү менен түшүндүрүлөт. Жыйынтыктар. Бардык орто жана жогорку окуу жайларында, өндүрүштүк жана коомдук мекемелерде, ошондой
эле шаарлардын жана айылдардын турак жай кварталдарында травматикалык жаракат алганда, өзгөчө кан кеткенде биринчи жардам көрсөтүү боюнча кыска мөөнөттүү курстарды кеңири уюштуруу зарыл. Кан тамыр травмасы менен жабыркагандарды госпиталга чейинки жардам берүү этабынын каталарын талдоодо, алар заманбап диагностикалык изилдөөлөрдүн комплексин иштеп чыгуу зарыл деген жыйынтыкка келишти, алар саламаттык
сактоонун баштапкы деңгээлиндеги хирургдарга жана травматологдорго кан тамыр травмасы учурунда оптималдуу уюштуруучулук-тактикалык чечимди тандоого мүмкүндүк берет. Кан тамыр травмасы боюнча дарылоо-диагностикалык иш-чаралардын иштелип чыккан уюштуруу-тактикалык чечимдери жабыркагандарды дарылоонун натыйжаларын жакшыртуу үчүн оптималдуу шарттарды түзөт.
Натыйжалар жана талкуулоо. Жаракат алган жерде биринчи медициналык жардамдын канааттандырарлык эмес абалы бар экени аныкталды. Бул жаракат өзүн-өзү жана өз ара жардам берүү эрежелери боюнча калктын начар билими жана көндүмдөрү менен түшүндүрүлөт. Жыйынтыктар. Бардык орто жана жогорку окуу жайларында, өндүрүштүк жана коомдук мекемелерде, ошондой
эле шаарлардын жана айылдардын турак жай кварталдарында травматикалык жаракат алганда, өзгөчө кан кеткенде биринчи жардам көрсөтүү боюнча кыска мөөнөттүү курстарды кеңири уюштуруу зарыл. Кан тамыр травмасы менен жабыркагандарды госпиталга чейинки жардам берүү этабынын каталарын талдоодо, алар заманбап диагностикалык изилдөөлөрдүн комплексин иштеп чыгуу зарыл деген жыйынтыкка келишти, алар саламаттык
сактоонун баштапкы деңгээлиндеги хирургдарга жана травматологдорго кан тамыр травмасы учурунда оптималдуу уюштуруучулук-тактикалык чечимди тандоого мүмкүндүк берет. Кан тамыр травмасы боюнча дарылоо-диагностикалык иш-чаралардын иштелип чыккан уюштуруу-тактикалык чечимдери жабыркагандарды дарылоонун натыйжаларын жакшыртуу үчүн оптималдуу шарттарды түзөт.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Култаев У.Т.
Беттер:
55-61
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Кант диабетинин фонунда хирургиялык ооруларды дарылоо азыркы хирургиянын маанилүү көйгөйлөрүнүн
бири болуп саналат. Анын актуалдуулугу кант диабети менен жабыркагандардын санынын өсүшү менен,
демек, бул оору менен жабыркаган хирургиялык бейтаптардын өсүшү менен да шартталган. Абдоминалдык
хирургияда жетишилген ийгиликтерге карабай, ич көӊдөй органдарынын көптөгөн патологияларын дарылоодо сезгенүүлөрдүн, өзгөчө эртелей күчөп кеткендегисинин жыштыгы бийик деӊгээлде кала берүүдө жана
ырбап кеткендердин алдыӊкы орундарынын бирин ээлеп турат. Иштин максаты – сезгенүү ырбашынын алдын
алуунун эсебинен кант диабетинин фонунда хирургиялык ооруларды дарылоонун натыйжаларын жакшыртуу.
Байкоо алдында ич көӊдөй органдары боюнча операция жасалган, кант диабети менен жабыркаган 174 бейтап
болду. Алардын ичинен - 101и (57,1%) аялдар жана 73ү (41,9%) эркектер болду. Оорунун узактыгы 6 жылдан
15 жылга чейинкилер, бирок көпчүлүгү 3 жылдан 10 жылга чейин убакыттан бери ооруп жүргөндөр тартылды. Алдын алуу чараларынын натыйжалуулугун баалоо үчүн эки топ белгиленди, алар негизги клиникалык көрсөткүчтөр боюнча (жынысы, жаш курагы, оорусунун мезгили, кант диабетинин тиби, ич көӊдөйүнүн
патологиясынын мүнөзү) бирдей болгон, алдын алуу чараларында гана айырмаланышкан. Биринчи топто,
контролдук (71 адам) - дарылоо жана алдын алуу чаралары салттуу болду, ал эми экинчи топ, негизги (103
адам), аларга карата алдын алуунун иштелип чыккан чаралары колдонулду. Дарылоонун натыйжаларына талдоо жүргүзүү салттуу дарылоодо ырбап кетүү 26,8%ды (71 ден 19у) түзгөндүгүн, леталдуу учур 4,2 болгондугун, ал эми иштелип чыккан алдын алуу чараларын колдонгондо ырбап кетүү 9,9% ды(103 төн 10у) түзүп,
эч ким каза болбогондугун көрсөттү.
бири болуп саналат. Анын актуалдуулугу кант диабети менен жабыркагандардын санынын өсүшү менен,
демек, бул оору менен жабыркаган хирургиялык бейтаптардын өсүшү менен да шартталган. Абдоминалдык
хирургияда жетишилген ийгиликтерге карабай, ич көӊдөй органдарынын көптөгөн патологияларын дарылоодо сезгенүүлөрдүн, өзгөчө эртелей күчөп кеткендегисинин жыштыгы бийик деӊгээлде кала берүүдө жана
ырбап кеткендердин алдыӊкы орундарынын бирин ээлеп турат. Иштин максаты – сезгенүү ырбашынын алдын
алуунун эсебинен кант диабетинин фонунда хирургиялык ооруларды дарылоонун натыйжаларын жакшыртуу.
Байкоо алдында ич көӊдөй органдары боюнча операция жасалган, кант диабети менен жабыркаган 174 бейтап
болду. Алардын ичинен - 101и (57,1%) аялдар жана 73ү (41,9%) эркектер болду. Оорунун узактыгы 6 жылдан
15 жылга чейинкилер, бирок көпчүлүгү 3 жылдан 10 жылга чейин убакыттан бери ооруп жүргөндөр тартылды. Алдын алуу чараларынын натыйжалуулугун баалоо үчүн эки топ белгиленди, алар негизги клиникалык көрсөткүчтөр боюнча (жынысы, жаш курагы, оорусунун мезгили, кант диабетинин тиби, ич көӊдөйүнүн
патологиясынын мүнөзү) бирдей болгон, алдын алуу чараларында гана айырмаланышкан. Биринчи топто,
контролдук (71 адам) - дарылоо жана алдын алуу чаралары салттуу болду, ал эми экинчи топ, негизги (103
адам), аларга карата алдын алуунун иштелип чыккан чаралары колдонулду. Дарылоонун натыйжаларына талдоо жүргүзүү салттуу дарылоодо ырбап кетүү 26,8%ды (71 ден 19у) түзгөндүгүн, леталдуу учур 4,2 болгондугун, ал эми иштелип чыккан алдын алуу чараларын колдонгондо ырбап кетүү 9,9% ды(103 төн 10у) түзүп,
эч ким каза болбогондугун көрсөттү.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Култаев У.Т. , Жолдошбеков Е.Ж.
Беттер:
62-65
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Курч деструктивдик холецистит жана аппендицит менен жабыркаган 35 бейтапта натрийдин гипохлорид
аралашмасын колдонуунун натыйжалары баяндалды. Ырбап кетүүнүн алдын алуу жана эндотоксикозду
дарылоо максатында акыректин астындагы венага күн сайын 200 мл ден натрийдин гипохлоритинин 0,06%
аралашмасы колдонулду. Бир курс дарылоого 4-5 иньекция. Натрийди гипохлоритин колдонуу натыйжасынын талдоосу канда канттын деӊгээлинин, лейкоциттердин санынын төмөндөшү жана интоксикациянын
лейкоцитардык индексинин көрсөткүчү ченемге келгендиги байкалганын көрсөттү.
аралашмасын колдонуунун натыйжалары баяндалды. Ырбап кетүүнүн алдын алуу жана эндотоксикозду
дарылоо максатында акыректин астындагы венага күн сайын 200 мл ден натрийдин гипохлоритинин 0,06%
аралашмасы колдонулду. Бир курс дарылоого 4-5 иньекция. Натрийди гипохлоритин колдонуу натыйжасынын талдоосу канда канттын деӊгээлинин, лейкоциттердин санынын төмөндөшү жана интоксикациянын
лейкоцитардык индексинин көрсөткүчү ченемге келгендиги байкалганын көрсөттү.
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Молдокматова А.О., Дооронбекова А.Ж., Мукамбетов А.С., Кубатова А.К., Лиза Джейн Уайт, Кукешова М.Н., Эстебесова А.М., Джангазиев Б.И., Жороев А.А., Абдыкеримов С.Т., Касымов О.Т., Жумалиева Ч.К.
Беттер:
3-13
Полный текст:
Кыргыз Республикасында учурдагы COVID-19 эпидемиясынын мүнөзү жөнүндө маалымат-
тардын чектелүү болгондугуна байланыштуу, чечим кабыл алуучуларды колдоо максатында математика-
лык моделдөө ыкмасы кошумча курал катары колдонулган. Бул модель эки мамиленин потенциалдуу
таасирин баалоого жана эпидемиянын келечектеги өнүгүшүн жана саламаттык сактоо тутумунун потен-
циалына мүмкүн болуучу кесепеттерди божомолдоого мүмкүнчүлүк берди: 1) изоляциялоонун
чектөөлөрүн толугу менен алып салуу жана 2) ар кандай интенсивдүүлүктү жана узактыгы ар кандай
кийлигишүүлөрдү колдонуу менен чектөөлөрдү акырындык менен алып салуу менен көзөмөлдөнгөн ык-
маны колдонуу. Талдоо үчүн биз COVID-19 эпидемиялык моделдөө консорциуму (CoMo) тарабынан Окс-
форд университетинин Дүйнөлүк ден-соолук моделдөө тобу менен биргеликте иштелип чыккан жаш
курак структурасы бар веб-динамикалык SEIR моделин колдондук.
Бул математикалык моделдин жыйынтыктары көрсөткөндөй, кошумча кийлигишүүсүз калктын кыймы-
лын катуу чектөө режимин киргизүү натыйжалуу натыйжаларга кепилдик бербейт жана эпидемиология-
лык кырдаалды турукташтыруу боюнча тийиштүү жана кылдат ойлонулган стратегиялык чаралар менен
коштолушу керек. Байланыш издөө, тобокелге салынган калкты, анын ичинде COVID-19 пациенттерин
жана алардын контакттарын коргоо чаралары жана физикалык дистанция Кыргызстан үчүн эпидемиоло-
гиялык ийрүүнү турукташтыруу үчүн эффективдүү жооп деп эсептелет.
тардын чектелүү болгондугуна байланыштуу, чечим кабыл алуучуларды колдоо максатында математика-
лык моделдөө ыкмасы кошумча курал катары колдонулган. Бул модель эки мамиленин потенциалдуу
таасирин баалоого жана эпидемиянын келечектеги өнүгүшүн жана саламаттык сактоо тутумунун потен-
циалына мүмкүн болуучу кесепеттерди божомолдоого мүмкүнчүлүк берди: 1) изоляциялоонун
чектөөлөрүн толугу менен алып салуу жана 2) ар кандай интенсивдүүлүктү жана узактыгы ар кандай
кийлигишүүлөрдү колдонуу менен чектөөлөрдү акырындык менен алып салуу менен көзөмөлдөнгөн ык-
маны колдонуу. Талдоо үчүн биз COVID-19 эпидемиялык моделдөө консорциуму (CoMo) тарабынан Окс-
форд университетинин Дүйнөлүк ден-соолук моделдөө тобу менен биргеликте иштелип чыккан жаш
курак структурасы бар веб-динамикалык SEIR моделин колдондук.
Бул математикалык моделдин жыйынтыктары көрсөткөндөй, кошумча кийлигишүүсүз калктын кыймы-
лын катуу чектөө режимин киргизүү натыйжалуу натыйжаларга кепилдик бербейт жана эпидемиология-
лык кырдаалды турукташтыруу боюнча тийиштүү жана кылдат ойлонулган стратегиялык чаралар менен
коштолушу керек. Байланыш издөө, тобокелге салынган калкты, анын ичинде COVID-19 пациенттерин
жана алардын контакттарын коргоо чаралары жана физикалык дистанция Кыргызстан үчүн эпидемиоло-
гиялык ийрүүнү турукташтыруу үчүн эффективдүү жооп деп эсептелет.
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Махмудова Ж.А., Таалайбекова М.Т.
Беттер:
125-132
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Бул макала эксперименталдык жаныбарлардын 30- күндүк бийик тоолуу шарттарга адаптациялануусу жана
төмөн бийиктикке реадаптация учурундагы милдронаттын миокарддын некрозунун жүрүшүнө тийгизген таа-
сирин изилдөөгө арналган. Милдронат менен 10 күн дарылангандан кийин, адаптация жана кайра реадаптация-
лоонун 30-чу күнү симуляцияланган кардионекрозу бар жаныбарларда креатинфосфокиназанын - МB (
КФК-MB), тропонин Т (ТрТ), аспартатаминотрансферазанын (AсAT), кан сывороткасындагы протеиндерди бай-
ланыштыруучу май кислоталарынын (жүрөк формасы) кыйла азайган.
төмөн бийиктикке реадаптация учурундагы милдронаттын миокарддын некрозунун жүрүшүнө тийгизген таа-
сирин изилдөөгө арналган. Милдронат менен 10 күн дарылангандан кийин, адаптация жана кайра реадаптация-
лоонун 30-чу күнү симуляцияланган кардионекрозу бар жаныбарларда креатинфосфокиназанын - МB (
КФК-MB), тропонин Т (ТрТ), аспартатаминотрансферазанын (AсAT), кан сывороткасындагы протеиндерди бай-
ланыштыруучу май кислоталарынын (жүрөк формасы) кыйла азайган.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Орозбекова А.К., Эсеналиева А. Д., Осмоналиева А.П., Джанабилова Г.А.
Беттер:
29-34
Полный текст:
Киришүү. Саламаттыкты сактоо менен байланышкан инфекциялар көйгөйү өнөр жайы өнүккөн өлкөлөрдө гана эмес, өнүгүп келе жаткан өлкөлөрдө да коомдук саламаттыкты сактоодо маанилүү роль ойнойт, натыйжада аракетсиздик жана чечилбеген көйгөйлөр олуттуу кесепеттерге алып келиши мүмкүн. Ошол эле учурда көрсөтүлүп жаткан медициналык кызматтын сапатынын төмөндөшү болушу мүмкүн, бул өлүмгө, оорунун өнүгүшүнө, дарылоонун жана стационарда калуу мөөнөтүнүн көбөйүшүнө, ошондой эле дарылоо наркынын жогорулашына алып келиши мүмкүн..
Оорукана ичиндеги инфекциянын эң кеңири тараган булагы заара чыгаруучу жолдорунда жасалуучу манипуляциялар болуп саналат. [3, 6] Катетер менен байланышкан заара чыгаруу жолдорунун инфекциялары бардык саламаттыкты сактоо менен байланышкан инфекциялардын 80% түзөт.
Изилдөөнүн максаты Бишкек шаарындагы ооруканаларда катетерге байланыштуу заара чыгаруучу инфекцияларды каттоонун жана аныктоонун натыйжалуулугун талдоо болгон.
Материалдар жана ыкмалар. MS Excel программалык пакетинин жардамы менен 2017-2021-жылдарындагы отчеттук маалыматтары менен ретроспективдүү талдоо жүргүзүлгөн. Биз Бишкек шаарындагы 10 саламаттык сактоо мекемесинин медициналык жардам көрсөтүү менен байланышкан инфекциялар боюнча «Алдын алуучу медицина» илимий-практикалык бирикмесине караштуу республикалык инфекцияны көзөмөлдөө борбору тарабынан чогултулган отчетторун колдондук. Маалыматтар Кыргыз Республикасынын Саламаттыкты сактоо министрлигинин 2008-жылдын 29-январындагы №34 “ССБИни эпидемиологиялык көзөмөлдөө жөнүндө” буйругуна ылайык чогултулган.
Натыйжалар. 2017 жана 2018-жылдары катталган жок. 2019-жылы каттоо 2018-жылга салыштырмалуу 99% кескин өскөн. 2020 жана 2021-жылдары COVID-19 пандемиясынан улам каттоолордун азайышы байкалды. 2020-жылы КЗЧЖИ каттоосу 2019-жылга салыштырмалуу 65,2%, 2021-жылы 90% кыскарган. Кыргыз Республикасындагы официалдуу статистикалык маалыматтар ССБИнин таралышынын чыныгы абалын чагылдырбайт. Расмий каттоого ылайык, республиканын саламаттыкты сактоо уюмдарында ССБИнин жыштыгы 2,4% ашпайт. [4] Бишкек шаарындагы 10 пилоттук саламаттык сактоо уюмдарында этиологиялык түзүмүн чечмелөө 2017-жылы гана жүргүзүлгөн.
Жыйынтыктар.Бишкектин бардык саламаттык сактоо уюмдарында пункттук кесилиштерди изилдөөнү киргизүү зарыл экенин эске алуу менен аныктоо жана каттоо маселеси актуалдуу бойдон калууда. ББСИнин козгогучтарын антибиотиктерге болгон туруктуулугунун анализи диагностиканы, аныктоону, каттоону, дарылоону, этиологиялык интерпретацияны жакшыртууга мумкүнчүлүк түзүп, ББСИнин алдын алуунун натыйжалуулугун жогорулатуучу жана экономикалык зыянды болтурбоочу эффективдүү чараларды иштеп чыгууга мүмкүндүк берет.
Оорукана ичиндеги инфекциянын эң кеңири тараган булагы заара чыгаруучу жолдорунда жасалуучу манипуляциялар болуп саналат. [3, 6] Катетер менен байланышкан заара чыгаруу жолдорунун инфекциялары бардык саламаттыкты сактоо менен байланышкан инфекциялардын 80% түзөт.
Изилдөөнүн максаты Бишкек шаарындагы ооруканаларда катетерге байланыштуу заара чыгаруучу инфекцияларды каттоонун жана аныктоонун натыйжалуулугун талдоо болгон.
Материалдар жана ыкмалар. MS Excel программалык пакетинин жардамы менен 2017-2021-жылдарындагы отчеттук маалыматтары менен ретроспективдүү талдоо жүргүзүлгөн. Биз Бишкек шаарындагы 10 саламаттык сактоо мекемесинин медициналык жардам көрсөтүү менен байланышкан инфекциялар боюнча «Алдын алуучу медицина» илимий-практикалык бирикмесине караштуу республикалык инфекцияны көзөмөлдөө борбору тарабынан чогултулган отчетторун колдондук. Маалыматтар Кыргыз Республикасынын Саламаттыкты сактоо министрлигинин 2008-жылдын 29-январындагы №34 “ССБИни эпидемиологиялык көзөмөлдөө жөнүндө” буйругуна ылайык чогултулган.
Натыйжалар. 2017 жана 2018-жылдары катталган жок. 2019-жылы каттоо 2018-жылга салыштырмалуу 99% кескин өскөн. 2020 жана 2021-жылдары COVID-19 пандемиясынан улам каттоолордун азайышы байкалды. 2020-жылы КЗЧЖИ каттоосу 2019-жылга салыштырмалуу 65,2%, 2021-жылы 90% кыскарган. Кыргыз Республикасындагы официалдуу статистикалык маалыматтар ССБИнин таралышынын чыныгы абалын чагылдырбайт. Расмий каттоого ылайык, республиканын саламаттыкты сактоо уюмдарында ССБИнин жыштыгы 2,4% ашпайт. [4] Бишкек шаарындагы 10 пилоттук саламаттык сактоо уюмдарында этиологиялык түзүмүн чечмелөө 2017-жылы гана жүргүзүлгөн.
Жыйынтыктар.Бишкектин бардык саламаттык сактоо уюмдарында пункттук кесилиштерди изилдөөнү киргизүү зарыл экенин эске алуу менен аныктоо жана каттоо маселеси актуалдуу бойдон калууда. ББСИнин козгогучтарын антибиотиктерге болгон туруктуулугунун анализи диагностиканы, аныктоону, каттоону, дарылоону, этиологиялык интерпретацияны жакшыртууга мумкүнчүлүк түзүп, ББСИнин алдын алуунун натыйжалуулугун жогорулатуучу жана экономикалык зыянды болтурбоочу эффективдүү чараларды иштеп чыгууга мүмкүндүк берет.
АЛДЫН АЛУУ МЕДИЦИНАСЫ
Авторлор:
Синицкая Т.А., Сафандеев В.В., Белоедова Н.С., Порошин М.А.
Беттер:
43-48
Полный текст:
Киришүү. Агрокультураларды дарылоо үчүн коргоочу формулаларды иштеп чыгуунун натыйжасында оригиналдуу шайлоо таасириндеги гербицид – пропизохлор түзүлдү. Адамдын ден соолугун жана анын жашоо чөйрөсүн коргоого багытталган иш-чараларды негиздөө жана өткөрүү максатында (бул айлана-чөйрөнү коргоо жана коомдук саламаттык жаатындагы айрым алдыңкы мамлекеттик милдеттердин чечими болуп саналат, ошондой эле улуттар аралык мыйзамдардын талаптарына ылайык келүү максатында, өндүрүштү долбоорлоо стадиясында эле пропизохлордун уулуу касиеттеринин таасир этүүнүн оозеки жолунда ар кандай режимдерде көрүнүшүнүн мыйзам ченемдүүлүгүн аныктоо зарыл, ошондой эле коопсуз өндүрүү жана андан ары айыл чарбасында колдонуу үчүн бир катар гигиеналык эрежелерди негиздөө. Мындай ыкмаларды жана методдорду иштеп чыгууда өзгөчө роль жаңы ксенобиотиктерди жана генерик-молекулаларды санитардык-токсикологиялык изилдөөгө таандык, алардын натыйжасында пестицид препараттарынын жана алардын таасир этүүчү заттарынын чектик жана босоголук дозаларынын чоңдугу белгиленет.
Изилдөө максаты - Бул изилдөөнүн максаты келемиштердеги курч оозеки санитардык-токсикологиялык изилдөөдө пропизохлорду мүнөздөө болгон. Максатка жетүү үчүн курч оозеки уулануунун параметрлерин аныктоо керек болчу (ЛД50).
Материалдар жана ыкмалар. Курч экспериментте Тест системасы ак эркек келемиштер болгон. Курч экспериментте пропизохлордун төмөнкү дозалары (дене салмагына жараша) келемиштерде сыналган – 2000, 3000, 5000 жана 6000 мг/кг.
Натыйжалар. Курч экспериментте, 3000 мг/кг дене салмагынан же андан көп дозадан баштап, изилдөө кошулмасын бир жолу оозеки киргизүүдө, келемиштерде кыймылдын азайышы, тоют жана суунун азайышы, тризмалар, Атаксия, тремор жана талма байкалган. Жогоруда белгиленген белгилер нейротоксикалык эффектке ээ заттарга мүнөздүү. Бирок, бул изилдөөдө симптомдордун патогенезин изилдөө үчүн моноаминоксидазалардын, моноаминдердин жана нейротрансмиттердин деңгээли боюнча изилдөөлөр жүргүзүлгөн эмес. Дене салмагынын 3000 мг/кг дозасынан баштап, изилденген кошулманы киргизгенден кийин биринчи-үчүнчү күнү болгон жаныбарлардын өлүмү белгиленди. Патологиялык картина боор, бөйрөк, бөйрөк үстүндөгү бездер, уйку безиндеги гемодинамикалык бузулуулар, ошондой эле боордогу деградациялык өзгөрүүлөр жана ичеги-карындын былжыр челинин катаралдык сезгениши менен мүнөздөлгөн.
Жыйынтыктар. Интоксикациянын патогенезинде боордун жана бөйрөктүн жабыркашы, зат алмашуунун бузулушу маанилүү. Изилденген кошулманын 2000 мг/кг дозасы максималдуу жол берилет, ал эми 6000 мг/кг дозасы өлүмгө алып келет. Изилденип жаткан кошулманын курч оозеки уулуулугунун параметрлери аныкталды. Курч экспериментте ЛД50 пропизохлор аныкталды, ал эркек келемиштер үчүн 3745,4 ± 511,9 мг/кг, ЛД84 – 4999,3 мг/кг, ЛД16 – 2491,5 мг/кг түзгөн.
Изилдөө максаты - Бул изилдөөнүн максаты келемиштердеги курч оозеки санитардык-токсикологиялык изилдөөдө пропизохлорду мүнөздөө болгон. Максатка жетүү үчүн курч оозеки уулануунун параметрлерин аныктоо керек болчу (ЛД50).
Материалдар жана ыкмалар. Курч экспериментте Тест системасы ак эркек келемиштер болгон. Курч экспериментте пропизохлордун төмөнкү дозалары (дене салмагына жараша) келемиштерде сыналган – 2000, 3000, 5000 жана 6000 мг/кг.
Натыйжалар. Курч экспериментте, 3000 мг/кг дене салмагынан же андан көп дозадан баштап, изилдөө кошулмасын бир жолу оозеки киргизүүдө, келемиштерде кыймылдын азайышы, тоют жана суунун азайышы, тризмалар, Атаксия, тремор жана талма байкалган. Жогоруда белгиленген белгилер нейротоксикалык эффектке ээ заттарга мүнөздүү. Бирок, бул изилдөөдө симптомдордун патогенезин изилдөө үчүн моноаминоксидазалардын, моноаминдердин жана нейротрансмиттердин деңгээли боюнча изилдөөлөр жүргүзүлгөн эмес. Дене салмагынын 3000 мг/кг дозасынан баштап, изилденген кошулманы киргизгенден кийин биринчи-үчүнчү күнү болгон жаныбарлардын өлүмү белгиленди. Патологиялык картина боор, бөйрөк, бөйрөк үстүндөгү бездер, уйку безиндеги гемодинамикалык бузулуулар, ошондой эле боордогу деградациялык өзгөрүүлөр жана ичеги-карындын былжыр челинин катаралдык сезгениши менен мүнөздөлгөн.
Жыйынтыктар. Интоксикациянын патогенезинде боордун жана бөйрөктүн жабыркашы, зат алмашуунун бузулушу маанилүү. Изилденген кошулманын 2000 мг/кг дозасы максималдуу жол берилет, ал эми 6000 мг/кг дозасы өлүмгө алып келет. Изилденип жаткан кошулманын курч оозеки уулуулугунун параметрлери аныкталды. Курч экспериментте ЛД50 пропизохлор аныкталды, ал эркек келемиштер үчүн 3745,4 ± 511,9 мг/кг, ЛД84 – 4999,3 мг/кг, ЛД16 – 2491,5 мг/кг түзгөн.
АЛДЫН АЛУУ МЕДИЦИНАСЫ
Киришүү. Фунгициддер, алардын үлүшү туруктуу өсүүдө, айыл чарба өсүмдүктөрүнүн грибок оорусуна каршы күрөшүү үчүн айыл чарбасында колдонулат. Бирок, көбүрөөк натыйжалуулук үчүн, иш жүзүндө алар полдун агрофонду эске алуу менен колдонулушу керек. Фенилпиролдун туундулары жогорку эффективдүү фунгициддер катары таанылат. Ошол эле учурда, фенилпирролдор триптофандан кээ бир бактериялар тарабынан өндүрүлгөн экинчилик метаболит болгон пирролнитриндин химиялык туундулары болуп саналат. Фенилпирролдор козу карындын өнүгүүсүнүн бардык этаптарын, споралардын өнүшүн, урук түтүкчөлөрүнүн узартылышын жана мицелийдин өсүшүн токтотот.
Изилдөө максаты - Келемиштерде курч оралдык токсикологияны изилдөөдө фенилпирролдун туундусунун мүнөздөмөсү. Максатка жетүү үчүн, курч оозеки уулуулугун (LD50) параметрлерин аныктоо зарыл болгон.
Материалдар жана ыкмалар. Эркек ак келемиштер курч экспериментте тест системасы катары кызмат кылган. Келемиштерге жасалган курч экспериментте фенилпиролдун төмөнкү дозасы (дене салмагына карата) сыналган - 5000 мг / кг.
Натыйжалар. Сыноочу кошулманы дене салмагынын 5000 мг/кг дозасында бир жолу оозеки кабыл алуу менен курч экспериментте келемиштерде зааранын, куйруктун жана жүнүнүн күрөң түскө боёлгону байкалган. Мында малдын елуму байкоо жургузуунун буткул мезги-линде белгиленген эмес.
Жыйынтыгы. Жүргүзүлгөн изилдөөлөрдүн негизинде жана «Кооптуулугу боюнча пестициддердин гигиеналык классификациясына» ылайык, фенилпирролдун туундусу курч пероралдык ууландыргычтыктын критерийи боюнча аз коркунучтуу кошулмаларга (коркунучтун 4-классы): LD50 таандык экендиги аныкталган. эркек келемиштер үчүн, оозеки, дене салмагынын 5000 мг / кг ашык.
Изилдөө максаты - Келемиштерде курч оралдык токсикологияны изилдөөдө фенилпирролдун туундусунун мүнөздөмөсү. Максатка жетүү үчүн, курч оозеки уулуулугун (LD50) параметрлерин аныктоо зарыл болгон.
Материалдар жана ыкмалар. Эркек ак келемиштер курч экспериментте тест системасы катары кызмат кылган. Келемиштерге жасалган курч экспериментте фенилпиролдун төмөнкү дозасы (дене салмагына карата) сыналган - 5000 мг / кг.
Натыйжалар. Сыноочу кошулманы дене салмагынын 5000 мг/кг дозасында бир жолу оозеки кабыл алуу менен курч экспериментте келемиштерде зааранын, куйруктун жана жүнүнүн күрөң түскө боёлгону байкалган. Мында малдын елуму байкоо жургузуунун буткул мезги-линде белгиленген эмес.
Жыйынтыгы. Жүргүзүлгөн изилдөөлөрдүн негизинде жана «Кооптуулугу боюнча пестициддердин гигиеналык классификациясына» ылайык, фенилпирролдун туундусу курч пероралдык ууландыргычтыктын критерийи боюнча аз коркунучтуу кошулмаларга (коркунучтун 4-классы): LD50 таандык экендиги аныкталган. эркек келемиштер үчүн, оозеки, дене салмагынын 5000 мг / кг ашык.
АЛДЫН АЛУУ МЕДИЦИНАСЫ
Авторлор:
Сафандеев В.В., Белоедова Н.С., Порошин М.А., Богданова А.В., Синицкая Т.А.
Беттер:
54-58
Полный текст:
Киришүү. Фунгициддер, алардын үлүшү туруктуу өсүүдө, айыл чарба өсүмдүктөрүнүн грибок оорусуна каршы күрөшүү үчүн айыл чарбасында колдонулат. Бирок, көбүрөөк натыйжалуулук үчүн, иш жүзүндө алар полдун агрофонду эске алуу менен колдонулушу керек. Фенилпиролдун туундулары жогорку эффективдүү фунгициддер катары таанылат. Ошол эле учурда, фенилпирролдор триптофандан кээ бир бактериялар тарабынан өндүрүлгөн экинчилик метаболит болгон пирролнитриндин химиялык туундулары болуп саналат. Фенилпирролдор козу карындын өнүгүүсүнүн бардык этаптарын, споралардын өнүшүн, урук түтүкчөлөрүнүн узартылышын жана мицелийдин өсүшүн токтотот.
Изилдөө максаты - Келемиштерде курч оралдык токсикологияны изилдөөдө фенилпирролдун туундусунун мүнөздөмөсү. Максатка жетүү үчүн, курч оозеки уулуулугун (LD50) параметрлерин аныктоо зарыл болгон.
Материалдар жана ыкмалар. Эркек ак келемиштер курч экспериментте тест системасы катары кызмат кылган. Келемиштерге жасалган курч экспериментте фенилпиролдун төмөнкү дозасы (дене салмагына карата) сыналган- 5000 мг / кг.
Натыйжалар. Сыноочу кошулманы дене салмагынын 5000 мг/кг дозасында бир жолу оозеки кабыл алуу менен курч экспериментте келемиштерде зааранын, куйруктун жана жүнүнүн күрөң түскө боёлгону байкалган. Мындамалдын елуму байкоо жургузуунун буткул мезги-линде белгиленген эмес.
Жыйынтыгы. Жүргүзүлгөн изилдөөлөрдүн негизинде жана «Кооптуулугу боюнча пестициддердин гигиеналык классификациясына» ылайык, фенилпирролдун туундусу курч пероралдык ууландыргычтыктын критерийи боюнча аз коркунучтуу кошулмаларга (коркунучтун 4-классы): LD50 таандык экендиги аныкталган. эркек келемиштер үчүн, оозеки, дене салмагынын 5000 мг / кг ашык.
Изилдөө максаты - Келемиштерде курч оралдык токсикологияны изилдөөдө фенилпирролдун туундусунун мүнөздөмөсү. Максатка жетүү үчүн, курч оозеки уулуулугун (LD50) параметрлерин аныктоо зарыл болгон.
Материалдар жана ыкмалар. Эркек ак келемиштер курч экспериментте тест системасы катары кызмат кылган. Келемиштерге жасалган курч экспериментте фенилпиролдун төмөнкү дозасы (дене салмагына карата) сыналган- 5000 мг / кг.
Натыйжалар. Сыноочу кошулманы дене салмагынын 5000 мг/кг дозасында бир жолу оозеки кабыл алуу менен курч экспериментте келемиштерде зааранын, куйруктун жана жүнүнүн күрөң түскө боёлгону байкалган. Мындамалдын елуму байкоо жургузуунун буткул мезги-линде белгиленген эмес.
Жыйынтыгы. Жүргүзүлгөн изилдөөлөрдүн негизинде жана «Кооптуулугу боюнча пестициддердин гигиеналык классификациясына» ылайык, фенилпирролдун туундусу курч пероралдык ууландыргычтыктын критерийи боюнча аз коркунучтуу кошулмаларга (коркунучтун 4-классы): LD50 таандык экендиги аныкталган. эркек келемиштер үчүн, оозеки, дене салмагынын 5000 мг / кг ашык.
ЖАРДАМ ПРАКТИКАЛЫК ВРАЧКА
Авторлор:
Мойдунова Н.К., Калманбетова Г.И., Усубалиева Э.У., Омуралиева Г.О.
Беттер:
155-158
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Биздин маалыматта асцит, ичке ичегинин жарылып, ѳтүшүп кетишине алып келген диагнозу менен
23 жаштагы студент А.А.нын клиникалык абалы көрсөтүлдү. Эки өпкөнүн жогорку бөлүгүнүн инфильтративдик
кургак учугу. Абдоминалдык кургак учук: ичегинин кургак учугу, ичеги чел кабыгынын кургак учугу, мезенте-
риалдык лимфабездеринин кургак учугу. Жыныс органдарынын кургак учугу: инфильтрация фазасында эки та-
раптуу кургак учук сальпингити, активдүү фазасы, БК (+), МЛУ-ТБ(HRZ).
23 жаштагы студент А.А.нын клиникалык абалы көрсөтүлдү. Эки өпкөнүн жогорку бөлүгүнүн инфильтративдик
кургак учугу. Абдоминалдык кургак учук: ичегинин кургак учугу, ичеги чел кабыгынын кургак учугу, мезенте-
риалдык лимфабездеринин кургак учугу. Жыныс органдарынын кургак учугу: инфильтрация фазасында эки та-
раптуу кургак учук сальпингити, активдүү фазасы, БК (+), МЛУ-ТБ(HRZ).
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Киришүү. Ириңдүү-сезгенүү ооруларын бактериологиялык изилдөө ыкмасы диагностиканын алтын стандарты бойдон калууда. Методдун сезгичтигине клиникалык материалдын мүнөздөмөлөрү, үлгүлөрдү алуу техникасы, колдонулган азык каражаттары жана изилдөө шарттары таасир этет. Ошондуктан, антибактериалдык терапия көбүнчө эмпирикалык мүнөзгө ээ.
Бул изилдөөнүн максаты ириңдүү-сезгенүү ооруларынын этиологиялык түзүлүшүн аныктоо болгон.
Материалдар жана ыкмалар. Анализдин объектилери болуп 2019-2021-жылдардагы клиникалык үлгүлөрдү изилдөөнүн жыйынтыктары эсептелет. Үлгүлөр колдонуудагы көрсөтмөлөргө ылайык кадимки жана хромогендик азыктандыруучу азыктарды колдонуу менен классикалык бактериологиялык ыкма менен изилденди.
Жыйынтыктар жана талкуулар. Изилденген үлгүлөрдүн структурасын талдоо көрсөткөндөй, заараны бактериурияга изилдөө - 25,55%, кан стерилдүүлүгүн аныктоо - 22,5% түздү, жараат, тамактын мазогу, какырык азыраак текшерилип, 10,86%; 3,87% жана 2,84% түзкөн. Какырыктан (99,15% жана тамактын мазогунун (97,28%) салыштырмалуу оң натыйжаларынын жогорку аныктоо көрсөткүчү, кыязы, дем алуу жолдору аркылуу өткөндө какырыктын табигый булганышы менен байланыштырылат. Жарааттын мазогу (36,7%), заараны (44,23% изилдөөдө көрсөтүлгөн оң натыйжалар табылган. Кан стерилдүүлүгүн изилдөөнүн салыштырмалуу төмөн көрсөткүчү (28,96%), кыязы, антибиотик терапиясынан кийин кан үлгүлөрүн бир жолу чогултуу менен байланышкан. Үлгүлөрдөн бөлүнүп алынган бактериялардын спектрин талдоо шарттуу бактериялардын ичинен Enterobacterales (34,9%), стафилококктор (27,7%) жана сейрек кездешүүчү стрептококктор (13,9%) жана Pseudomonas aeruginosa (4,50%) жана башка микроорганизмдер (19,10%) бөлүнөрүн көрсөттү. Башка микроорганизмдердин тобуна Candida spp, Acinetobacter spp, Moraxella spp жана көгөрүп кирет. Билдирилген маалыматтар Listeria spp, Legionella spp, Micoplasma spp сыяктуу кан инфекциялары жана төмөнкү дем алуу жолдорунун инфекциялары үчүн маанилүү микроорганизмдердин спектрин чагылдырбайт. Ушуга байланыштуу маанилүү микроорганизмдердин спектрин кеңейтүү, сапатты камсыз кылуу жана сезгич азык каражат тарын,микробиологиялык анализаторлорду колдонуу менен зарыл.
Жыйынтык. Заараны бактериурияга изилдөө - 25,55%, кан стерилдү үлүгүн аныктоо - 22,5%, жараат, тамактын мазогу, какырык азыраак текшерилип, 10,86%; 3,87% жана 2,84% түзкөн.Сезгенүү процесстеринин себеби көбүнчө Enterobacterales тукумундагы бактериялар (34,9%), стафилококктор (27,7%) жана азыраак стрептококктор (13,9%), Pse udomonas aeruginosa (4,50%) жана башка микроорганизмдер (19,10%). Сезимтал жана атайын хромогендик агарларды жана микробиологиялык анализаторлорду колдонуу изилдөөнүн ишенимдүү жана өз убагында натыйжаларын камсыз кылат.
Бул изилдөөнүн максаты ириңдүү-сезгенүү ооруларынын этиологиялык түзүлүшүн аныктоо болгон.
Материалдар жана ыкмалар. Анализдин объектилери болуп 2019-2021-жылдардагы клиникалык үлгүлөрдү изилдөөнүн жыйынтыктары эсептелет. Үлгүлөр колдонуудагы көрсөтмөлөргө ылайык кадимки жана хромогендик азыктандыруучу азыктарды колдонуу менен классикалык бактериологиялык ыкма менен изилденди.
Жыйынтыктар жана талкуулар. Изилденген үлгүлөрдүн структурасын талдоо көрсөткөндөй, заараны бактериурияга изилдөө - 25,55%, кан стерилдүүлүгүн аныктоо - 22,5% түздү, жараат, тамактын мазогу, какырык азыраак текшерилип, 10,86%; 3,87% жана 2,84% түзкөн. Какырыктан (99,15% жана тамактын мазогунун (97,28%) салыштырмалуу оң натыйжаларынын жогорку аныктоо көрсөткүчү, кыязы, дем алуу жолдору аркылуу өткөндө какырыктын табигый булганышы менен байланыштырылат. Жарааттын мазогу (36,7%), заараны (44,23% изилдөөдө көрсөтүлгөн оң натыйжалар табылган. Кан стерилдүүлүгүн изилдөөнүн салыштырмалуу төмөн көрсөткүчү (28,96%), кыязы, антибиотик терапиясынан кийин кан үлгүлөрүн бир жолу чогултуу менен байланышкан. Үлгүлөрдөн бөлүнүп алынган бактериялардын спектрин талдоо шарттуу бактериялардын ичинен Enterobacterales (34,9%), стафилококктор (27,7%) жана сейрек кездешүүчү стрептококктор (13,9%) жана Pseudomonas aeruginosa (4,50%) жана башка микроорганизмдер (19,10%) бөлүнөрүн көрсөттү. Башка микроорганизмдердин тобуна Candida spp, Acinetobacter spp, Moraxella spp жана көгөрүп кирет. Билдирилген маалыматтар Listeria spp, Legionella spp, Micoplasma spp сыяктуу кан инфекциялары жана төмөнкү дем алуу жолдорунун инфекциялары үчүн маанилүү микроорганизмдердин спектрин чагылдырбайт. Ушуга байланыштуу маанилүү микроорганизмдердин спектрин кеңейтүү, сапатты камсыз кылуу жана сезгич азык каражат тарын,микробиологиялык анализаторлорду колдонуу менен зарыл.
Жыйынтык. Заараны бактериурияга изилдөө - 25,55%, кан стерилдү үлүгүн аныктоо - 22,5%, жараат, тамактын мазогу, какырык азыраак текшерилип, 10,86%; 3,87% жана 2,84% түзкөн.Сезгенүү процесстеринин себеби көбүнчө Enterobacterales тукумундагы бактериялар (34,9%), стафилококктор (27,7%) жана азыраак стрептококктор (13,9%), Pse udomonas aeruginosa (4,50%) жана башка микроорганизмдер (19,10%). Сезимтал жана атайын хромогендик агарларды жана микробиологиялык анализаторлорду колдонуу изилдөөнүн ишенимдүү жана өз убагында натыйжаларын камсыз кылат.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Киришүү. Мээнин травматикалык жаракаты өлүмдүн жана майыптуулуктун негизги себеби болуп саналат. Когнитивдик бузулуу - мээнин
жаракатынын эң кеңири таралган кесепеттеринин бири.
Изилдөөнүн максаты - Баш мээси чайкалган эркектер менен аялдардын когнитивдик өзгөрүүлөрүнүн нейропсихологиялык өзгөчөлүк
төрүнө баа берүү.
Материалдар жана ыкмалар. Баш мээси чайкалган 136 бейтап текшерилди. Изилденген бейтаптардын орточо жашы (32,8±3,6 жаш) болгон.
Нейропсихологиялык изилдөө жүргүзүлдү: Мини психикалык абалды
текшерүү тести; Frontal Disfunction Test Battery; "10 сөз" тести; Шульте
тести; оозеки бирикме тест.
Натыйжалар. Эки группада тең жөнөкөй тандоо реакциясында, динамикалык праксистерди аткарууда жана түшүнүү рефлексин баалоодо
кыйынчылыктар болгон жок, бирок концептуалдаштырууда бир аз кыйынчылыктар болгон. Бир нече убакыттан кийин сөздөрдүн эс тутумга
сакталышы контролдук тобунан бир топ айырмаланып (P<0,05), ошондой эле когнитивдик жетишсиздиктерди көрсөтүп турат. Көңүл буруу
тестинин жүрүшүндө эки топтогу санды табуу контролдук топтун нормалдуу чегинен тышкары болгон.
Жыйынтыгы.Когнитивдик жетишсиздиктин аныкталган өзгөчөлүк
төрү психикалык активдүүлүктүн басаңдашы жана концентрациянын
жетишсиздиги түрүндөгү нейродинамикалык бузулуулардын мүнөзүн
дө болгон.
жаракатынын эң кеңири таралган кесепеттеринин бири.
Изилдөөнүн максаты - Баш мээси чайкалган эркектер менен аялдардын когнитивдик өзгөрүүлөрүнүн нейропсихологиялык өзгөчөлүк
төрүнө баа берүү.
Материалдар жана ыкмалар. Баш мээси чайкалган 136 бейтап текшерилди. Изилденген бейтаптардын орточо жашы (32,8±3,6 жаш) болгон.
Нейропсихологиялык изилдөө жүргүзүлдү: Мини психикалык абалды
текшерүү тести; Frontal Disfunction Test Battery; "10 сөз" тести; Шульте
тести; оозеки бирикме тест.
Натыйжалар. Эки группада тең жөнөкөй тандоо реакциясында, динамикалык праксистерди аткарууда жана түшүнүү рефлексин баалоодо
кыйынчылыктар болгон жок, бирок концептуалдаштырууда бир аз кыйынчылыктар болгон. Бир нече убакыттан кийин сөздөрдүн эс тутумга
сакталышы контролдук тобунан бир топ айырмаланып (P<0,05), ошондой эле когнитивдик жетишсиздиктерди көрсөтүп турат. Көңүл буруу
тестинин жүрүшүндө эки топтогу санды табуу контролдук топтун нормалдуу чегинен тышкары болгон.
Жыйынтыгы.Когнитивдик жетишсиздиктин аныкталган өзгөчөлүк
төрү психикалык активдүүлүктүн басаңдашы жана концентрациянын
жетишсиздиги түрүндөгү нейродинамикалык бузулуулардын мүнөзүн
дө болгон.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Авторлор:
Кудайбергенова Т.А., Айдаров З.А., Усупова Ч.С., Орозалиева А. А., Сейсембаева А.Н., Сеитбекова Г.С.
Беттер:
49-57
Полный текст:
Изилдөөнүн максаты. Кыргызстандын коомдук саламаттык сактоо тармагында өзгөчө кырдаалдарга
даярдык көрүү алкагында жергиликтүү жамааттар менен эффективдүү өз ара аракеттенүү үчүн кыргыздардын
маданиятындагы этикалык негиздерди аныктоо. Материалдар жана ыкмалар. Кыргыз макал-лакаптары камтылган беш булак сапаттык документалдык талдоо ыкмасы менен изилденген. Талдоо үчүн темалар: «ден соолук»;
«жыргалчылык»; «жакшы»; мааниси боюнча ден соолук жана жыргалчылык деген сөздөргө окшош темалар; социалдык тилектештикке байланыштуу темалар. Натыйжалар жана талкуулоо. 59 макал-лакаптар төмөндөгү
темалар менен тандалып алынган: «ден соолук» 8,47%; «эл» «көпчүлүк», «көп», «журт»44,1%;«сүйүү»,«жакшы»,
«жакшылык» 15,3%; «биримдик», «ынтымак» 32,2%. Коомдук тилектештиктин этикалык негизи катары кыргыздардын баалуулуктар системасы көрсөтүлгөн: “Эл” (44,1%); Эл менен «Биримдик» жана «Ынты мак» (32,2%);
Элге «Жакшылык» жана «Сүйүү» (15,3%); жеке «Ден соолук» (8,47%). Бул баалуулуктар системасынын бар экендигин жамааттык каада-салттары жана ырым-жырымдары “Бата”, “Ашар”, “Түлөө” жана алардын катышуучуларынын организминдеги оң биохимиялык, нейроэндокриндик жана физиологиялык өзгөрүүлөр далилдейт.
Биздин теория: эл өзүнүн маданий баалуулуктарынын негизинде, жамааттык ырым-жырымдарды жана үрп-адаттарды аткаруу аркылуу топтун иденттүүлүгүн, жамааттык аң-сезимди жана социалдык тилектештикти күчөтүүчү
позитивдүү нейроэндокриндик, биохимиялык жана социалдык факторлорду, ошону менен бирге элдин туруктуулугун, өз убагында жана тез арада түрдүү шарттарга көнүүгө жана калыбына келүүгө мобилизациялайт, бул
өзгөчө кырдаалдардын адамдарга, экономикага жана коомдук саламаттыкты сактоого тийгизген терс таасирин
азайтууга жардам берет.
Жыйынтыктар. Кыргыздардын жерги ликтүү жамааттары менен эф фективдүү байланыш системаларын түзүүдө
баалуулуктардын аныкталган системасын колдонуу маанилүү: жамаат – эң жогорку жакшылык;жакшы иштер
жана өз жамаатына болгон сүйүү аркылуу жетишилген биримдик жана ынтымак инсандын ден соолугунун жана
бакубаттуулугунун аныктоочулар болуп саналат. Жергиликтүү жамааттар менен натыйжалуу жана адилеттүү иш
алып баруу саясатын иштеп чыгууда өз ара аракеттенүүнүн этикалык негизи катары аныкталган баалуулуктар
системасын эске алып, коомдук саламаттыкты сактоо тармагындагы өзгөчө кырдаалдарга даярдануу маанилүү.
даярдык көрүү алкагында жергиликтүү жамааттар менен эффективдүү өз ара аракеттенүү үчүн кыргыздардын
маданиятындагы этикалык негиздерди аныктоо. Материалдар жана ыкмалар. Кыргыз макал-лакаптары камтылган беш булак сапаттык документалдык талдоо ыкмасы менен изилденген. Талдоо үчүн темалар: «ден соолук»;
«жыргалчылык»; «жакшы»; мааниси боюнча ден соолук жана жыргалчылык деген сөздөргө окшош темалар; социалдык тилектештикке байланыштуу темалар. Натыйжалар жана талкуулоо. 59 макал-лакаптар төмөндөгү
темалар менен тандалып алынган: «ден соолук» 8,47%; «эл» «көпчүлүк», «көп», «журт»44,1%;«сүйүү»,«жакшы»,
«жакшылык» 15,3%; «биримдик», «ынтымак» 32,2%. Коомдук тилектештиктин этикалык негизи катары кыргыздардын баалуулуктар системасы көрсөтүлгөн: “Эл” (44,1%); Эл менен «Биримдик» жана «Ынты мак» (32,2%);
Элге «Жакшылык» жана «Сүйүү» (15,3%); жеке «Ден соолук» (8,47%). Бул баалуулуктар системасынын бар экендигин жамааттык каада-салттары жана ырым-жырымдары “Бата”, “Ашар”, “Түлөө” жана алардын катышуучуларынын организминдеги оң биохимиялык, нейроэндокриндик жана физиологиялык өзгөрүүлөр далилдейт.
Биздин теория: эл өзүнүн маданий баалуулуктарынын негизинде, жамааттык ырым-жырымдарды жана үрп-адаттарды аткаруу аркылуу топтун иденттүүлүгүн, жамааттык аң-сезимди жана социалдык тилектештикти күчөтүүчү
позитивдүү нейроэндокриндик, биохимиялык жана социалдык факторлорду, ошону менен бирге элдин туруктуулугун, өз убагында жана тез арада түрдүү шарттарга көнүүгө жана калыбына келүүгө мобилизациялайт, бул
өзгөчө кырдаалдардын адамдарга, экономикага жана коомдук саламаттыкты сактоого тийгизген терс таасирин
азайтууга жардам берет.
Жыйынтыктар. Кыргыздардын жерги ликтүү жамааттары менен эф фективдүү байланыш системаларын түзүүдө
баалуулуктардын аныкталган системасын колдонуу маанилүү: жамаат – эң жогорку жакшылык;жакшы иштер
жана өз жамаатына болгон сүйүү аркылуу жетишилген биримдик жана ынтымак инсандын ден соолугунун жана
бакубаттуулугунун аныктоочулар болуп саналат. Жергиликтүү жамааттар менен натыйжалуу жана адилеттүү иш
алып баруу саясатын иштеп чыгууда өз ара аракеттенүүнүн этикалык негизи катары аныкталган баалуулуктар
системасын эске алып, коомдук саламаттыкты сактоо тармагындагы өзгөчө кырдаалдарга даярдануу маанилүү.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Бейшембаев М.И., Лягазов Р.И., Байрамукова Р.А.
Беттер:
117-123
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Рак ооруларын изилдөө боюнча эл аралык ассоциациянын (MAIR) маалыматы боюнча, дүйнөдө жыл
сайын энелик бездин залалдуу шишиктеринин 400 000ден ашык жаңы учурлары катталат, алардын ичинен энелик
бездин рагы 60% га жакынын түзөт жана жыл сайын 180 000ден ашуун аялдар андан өлөт. Ошентип, плевра
көңдөйүнүн метастаздык жабыркашы менен коштолгон энелик бездердин залалдуу шишиктеринин жаңы диагноз
коюлган кеңири таралган формаларында, плевранын ичиндеги терапиянын ар кандай варианттары менен систе-
малык химиотерапия көпчүлүк учурларда метастаздык плевриттин жарым-жартылай же толук регрессиясы менен
процессти турукташтырууга жардам берет. Кыргыз улуттук онкология жана гематология борборунун (НКОГ)
көкүрөк бөлүмүндө энелик бездин залалдуу шишиктери бар 60 бейтапта метастаздык плевритти жергиликтүү
жана системалык дарылоонун айкалыштырылган ыкмаларынын натыйжалуулугун ретроспективдүү салыштырма
баалоо жүргүзүлдү. Бейтаптар 3 топко бөлүнгөн: контролдук топко симптоматикалык дарылоо менен системалуу
химиотерапия алган 20 (33,3%) бейтап кирген. негизги топко плевралдык химиотерапия менен системалуу хи-
миотерапия алган 18 (30%) бейтап кирген. кошумча топ - 22 (36,6%) бейтаптар, биологиялык эриткич катары
аутоплазманы колдонуу менен плевралык склероздоочу терапия менен системалуу химиотерапия алган. Биздин
изилдөөбүз көрсөткөндөй, биологиялык эриткич катары аутоплазманы колдонуу менен плевралдык склеротера-
пия менен бирге системалуу химиотерапияны колдонуу процесстин узак мөөнөттүү турукташуусуна жетишүүгө,
12, 15 жана 18 айлык жашоо көрсөткүчтөрүн 31,8% га жогорулатууга, 18,1% жана 13,6% салттуу системалык
жана актуалдуу дарылоо ыкмалары менен салыштырганда, бейтаптардын жашоо сапатын жакшыртуу.
сайын энелик бездин залалдуу шишиктеринин 400 000ден ашык жаңы учурлары катталат, алардын ичинен энелик
бездин рагы 60% га жакынын түзөт жана жыл сайын 180 000ден ашуун аялдар андан өлөт. Ошентип, плевра
көңдөйүнүн метастаздык жабыркашы менен коштолгон энелик бездердин залалдуу шишиктеринин жаңы диагноз
коюлган кеңири таралган формаларында, плевранын ичиндеги терапиянын ар кандай варианттары менен систе-
малык химиотерапия көпчүлүк учурларда метастаздык плевриттин жарым-жартылай же толук регрессиясы менен
процессти турукташтырууга жардам берет. Кыргыз улуттук онкология жана гематология борборунун (НКОГ)
көкүрөк бөлүмүндө энелик бездин залалдуу шишиктери бар 60 бейтапта метастаздык плевритти жергиликтүү
жана системалык дарылоонун айкалыштырылган ыкмаларынын натыйжалуулугун ретроспективдүү салыштырма
баалоо жүргүзүлдү. Бейтаптар 3 топко бөлүнгөн: контролдук топко симптоматикалык дарылоо менен системалуу
химиотерапия алган 20 (33,3%) бейтап кирген. негизги топко плевралдык химиотерапия менен системалуу хи-
миотерапия алган 18 (30%) бейтап кирген. кошумча топ - 22 (36,6%) бейтаптар, биологиялык эриткич катары
аутоплазманы колдонуу менен плевралык склероздоочу терапия менен системалуу химиотерапия алган. Биздин
изилдөөбүз көрсөткөндөй, биологиялык эриткич катары аутоплазманы колдонуу менен плевралдык склеротера-
пия менен бирге системалуу химиотерапияны колдонуу процесстин узак мөөнөттүү турукташуусуна жетишүүгө,
12, 15 жана 18 айлык жашоо көрсөткүчтөрүн 31,8% га жогорулатууга, 18,1% жана 13,6% салттуу системалык
жана актуалдуу дарылоо ыкмалары менен салыштырганда, бейтаптардын жашоо сапатын жакшыртуу.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Омурбеков Т.О., Элгондиев А.А., Порощай В.Н., Эсенбаев Б.И., Максут уулу Э.
Беттер:
53-58
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Сперматогендик жана гормоналдык функциялардын бузулушунун себеби крипторхизм [2,5] болуп,
эркектерде бир тараптуу 60%, крипторхизмдин эки тараптуу формасы менен 80%тен 100%ке чейин тукумсуз-
дукка алып келет [1,4]. 2016-жылдан 2021-жылга чейинки мезгилде 6 айдан 16 жашка чейинки крипторхизм
менен ооруган 987 балага пациенттердин топторунун мүнөздөмөлөрү жана хирургиялык кийлигишүүлөрдүн
түрлөрүнүн натыйжалуулугуна талдоо берилген. Көпчүлүктү (78,4%) 1 жаштан ашкан (1 жаштан 7 жашка че-
йинки) бейтаптар түзөт, бул крипторхизмдин өмүрүнүн биринчи жылында жетишсиз эрте аныкталбагандыгын
тастыктайт жана уруктандыруучу функциянын бузулушуна көмөкчү фактор болуп саналат. . Процесстин лока-
лизациясы менен бир тараптуу крипторхизмдин (93,6%) эки тараптуу (6,4%), ичтин урукчасынын жайгашуусунан
(94,4%) абдоминалдык жеринен (5,6%) басымдуулук кылгандыгы белгиленген. Торек-Гертцен боюнча балалык
крипторхизмди хирургиялык дарылоонун методикасы көбүрөөк травмалуу болуп саналат жана Соколов-Емель-
янов ыкмасына салыштырмалуу операциядан кийинки инфекциялык татаалдашуулардын өнүгүшүнө 2,7 эсе, ал
эми канааттандырарлык эмес жыйынтыктар 3,5 эсе көп белгиленет. Дарылоонун лапароскопиялык ыкмаларын
киргизүү заманбап хирургиянын артыкчылыктуу багыты болуп саналат, бул крипторхизм менен ооруган бейтап-
тарды хирургиялык дарылоонун натыйжаларын алгачкы мезгилде да, узак мөөнөттүү мезгилде да жакшыртууга
мүмкүндүк берет.
эркектерде бир тараптуу 60%, крипторхизмдин эки тараптуу формасы менен 80%тен 100%ке чейин тукумсуз-
дукка алып келет [1,4]. 2016-жылдан 2021-жылга чейинки мезгилде 6 айдан 16 жашка чейинки крипторхизм
менен ооруган 987 балага пациенттердин топторунун мүнөздөмөлөрү жана хирургиялык кийлигишүүлөрдүн
түрлөрүнүн натыйжалуулугуна талдоо берилген. Көпчүлүктү (78,4%) 1 жаштан ашкан (1 жаштан 7 жашка че-
йинки) бейтаптар түзөт, бул крипторхизмдин өмүрүнүн биринчи жылында жетишсиз эрте аныкталбагандыгын
тастыктайт жана уруктандыруучу функциянын бузулушуна көмөкчү фактор болуп саналат. . Процесстин лока-
лизациясы менен бир тараптуу крипторхизмдин (93,6%) эки тараптуу (6,4%), ичтин урукчасынын жайгашуусунан
(94,4%) абдоминалдык жеринен (5,6%) басымдуулук кылгандыгы белгиленген. Торек-Гертцен боюнча балалык
крипторхизмди хирургиялык дарылоонун методикасы көбүрөөк травмалуу болуп саналат жана Соколов-Емель-
янов ыкмасына салыштырмалуу операциядан кийинки инфекциялык татаалдашуулардын өнүгүшүнө 2,7 эсе, ал
эми канааттандырарлык эмес жыйынтыктар 3,5 эсе көп белгиленет. Дарылоонун лапароскопиялык ыкмаларын
киргизүү заманбап хирургиянын артыкчылыктуу багыты болуп саналат, бул крипторхизм менен ооруган бейтап-
тарды хирургиялык дарылоонун натыйжаларын алгачкы мезгилде да, узак мөөнөттүү мезгилде да жакшыртууга
мүмкүндүк берет.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
Авторлор:
Исупова А.А., Исупов Р.В.
Беттер:
123-129
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
D витамининин төмөн деңгээли менен байланышкан ар кандай ооруларды изилдөө өсүп жаткан орган
тарабынан колдоого алынууда. Азыр Д витамининин эндокриндик, автокриндик жана паракриндик активдүүлүгү
жана адамдарда D витамининин азайышынын негизги детерминанттары жөнүндө маалыматтар бар. Витамин D
жетишсиздиги коштолгон ооруларга, адамдын организминин иштешинин бузулушуна алып келет, анын жаш курагына жараша өзүнүн өзгөчөлүктөрү бар.
тарабынан колдоого алынууда. Азыр Д витамининин эндокриндик, автокриндик жана паракриндик активдүүлүгү
жана адамдарда D витамининин азайышынын негизги детерминанттары жөнүндө маалыматтар бар. Витамин D
жетишсиздиги коштолгон ооруларга, адамдын организминин иштешинин бузулушуна алып келет, анын жаш курагына жараша өзүнүн өзгөчөлүктөрү бар.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Мамытова Э.М., Жаныбек у. Бекжан, , Нурбекова У.А.
Беттер:
55-59
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Бул макалада курама патологиянын фонунда цереброспиналдык кан айлануусунун өнөкөт бузулушу бар бейтаптын клиникалык учуру келтирилген. Толук неврологиялык текшерүү, ошондой эле кошумча лабораториялык
жана инструменталдык изилдөөлөрдүн талдоосу өнөкөт соматикалык патологиясы бар бейтаптын кыймыл жетишсиздигинин келип чыгышынын негизиндеги нерв түзүлүштөрүнүн бузулушунун алдынкы этиопатогенетикалык механизмин аныктоого мүмкүнчүлүк берди.
жана инструменталдык изилдөөлөрдүн талдоосу өнөкөт соматикалык патологиясы бар бейтаптын кыймыл жетишсиздигинин келип чыгышынын негизиндеги нерв түзүлүштөрүнүн бузулушунун алдынкы этиопатогенетикалык механизмин аныктоого мүмкүнчүлүк берди.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
Авторлор:
Ахматов М.Б., Дуйшекеева А.Б.
Беттер:
144-148
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Он жылдан ашык убакыттан бери биринчи жолу COVID-19 пандемиясынан улам кургак учуктун ди-
агностикасына жана көзөмөлдүк дарылоого чектелгендигинен үчүн кургак учуктан каза болгондор көбөйдү. Кур-
гак учукту бейтапка багытталган дарылоо бейтаптардын мүмкүнчүлүктөрүн эске алуу менен уюштурулушу керек.
Медицинада инновациялык, санариптик технологияларды колдонуу доорунда кургак учукту дарылоонун
эффективдүү ыкмаларынын бири санарип ден соолуктун элементтерин, атап айтканда, видео дарылоону колдоо
болуп саналат. Видео дарылоо жардамы менен ресурстары чектелген шарттарда, өзгөчө кырдаалдарда, ошондой
эле медициналык кызматкерлер менен пациенттердин бетме-бет байланышы кыйын жана көйгөйлүү болгон учур-
ларда өзгөчө актуалдуу.
агностикасына жана көзөмөлдүк дарылоого чектелгендигинен үчүн кургак учуктан каза болгондор көбөйдү. Кур-
гак учукту бейтапка багытталган дарылоо бейтаптардын мүмкүнчүлүктөрүн эске алуу менен уюштурулушу керек.
Медицинада инновациялык, санариптик технологияларды колдонуу доорунда кургак учукту дарылоонун
эффективдүү ыкмаларынын бири санарип ден соолуктун элементтерин, атап айтканда, видео дарылоону колдоо
болуп саналат. Видео дарылоо жардамы менен ресурстары чектелген шарттарда, өзгөчө кырдаалдарда, ошондой
эле медициналык кызматкерлер менен пациенттердин бетме-бет байланышы кыйын жана көйгөйлүү болгон учур-
ларда өзгөчө актуалдуу.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
Авторлор:
Дуйшекеева А.Б., Турдумамбетова Г.К.
Беттер:
138-143
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Макалада кургак учукту аныктоодо, диагностикалоодо, дарылоодо жана алдын алууда жеке медицина
уюмдарынын ролу тууралуу адабияттагы жаңылыктар каралат. 2001-жылдан 2021-жылга чейинки мезгил ичинде
адабияттар, анын ичинде Бүткүл дүйнөлүк саламаттык сактоо уюмунун көрсөтмөлөрү, Бүткүл Дүйнөлүк Сала-
маттык Сактоо Уюмунун глобалдык отчеттору, Stop TB partnership өнөктөштүгүнүн көрсөтмөлөрү, жеке чет
өлкөлүк жана жергиликтүү авторлордун макалалары изилденди. Чет өлкөлүк авторлордун негизги адабиятта-
рында Кыргызстан менен кошуна өлкөлөрдүн бир нече адабияттары бар. Бангладеште, Вьетнамда жана Грузияда
мамлекеттик-жеке өнөктөштүктү уюштуруунун мисалы берилет. Авторлордун көбү кургак учук менен күрөшүүдө
жетишкендиктерди жогорулатуу үчүн туберкулезду башкарууга жеке медицина уюмдарын тартуу зарыл экенин
тастыкташты, бирок кургак учукка каршы дарылоо боюнча бейтаптарда кургак учукту аныктоонун, дарылоонун
жана байкоонун сапатына мониторинг жүргүзүүнү камсыз кылуу зарыл экенин кѳрсѳтүштү.
уюмдарынын ролу тууралуу адабияттагы жаңылыктар каралат. 2001-жылдан 2021-жылга чейинки мезгил ичинде
адабияттар, анын ичинде Бүткүл дүйнөлүк саламаттык сактоо уюмунун көрсөтмөлөрү, Бүткүл Дүйнөлүк Сала-
маттык Сактоо Уюмунун глобалдык отчеттору, Stop TB partnership өнөктөштүгүнүн көрсөтмөлөрү, жеке чет
өлкөлүк жана жергиликтүү авторлордун макалалары изилденди. Чет өлкөлүк авторлордун негизги адабиятта-
рында Кыргызстан менен кошуна өлкөлөрдүн бир нече адабияттары бар. Бангладеште, Вьетнамда жана Грузияда
мамлекеттик-жеке өнөктөштүктү уюштуруунун мисалы берилет. Авторлордун көбү кургак учук менен күрөшүүдө
жетишкендиктерди жогорулатуу үчүн туберкулезду башкарууга жеке медицина уюмдарын тартуу зарыл экенин
тастыкташты, бирок кургак учукка каршы дарылоо боюнча бейтаптарда кургак учукту аныктоонун, дарылоонун
жана байкоонун сапатына мониторинг жүргүзүүнү камсыз кылуу зарыл экенин кѳрсѳтүштү.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Мырзалиев Б.Б., Ахматов М.Б., Дуйшекеева А.Б., Кулжабаева А. А., Кадыров А.С., Токтогонова А.А., Турдумамбетова Г.К., Ахметова З.Х., Мусаева А.М.
Беттер:
17-24
Полный текст:
Макалада 2023-жылы "THE UNION" конференциясында талкууланган негизги жаңылыктар жана жетишкендиктер көрсөтүлгөн. Талкуунун жүрүшүндө дары-дармектерге болгон баанын төмөндөшү, келечектеги дарылоонун перспективалары, кургак учукту дарылоонун ар кандай схемалары жана бир катар өлкөлөрдө инновациялык ыкмаларды колдонууну кеңейтүү натыйжалары талкууланды. Кургак учукту дарылоонун натыйжалуулугун жана жеткиликтүүлүгүн жогорулатууда жамааттардын, жеке уюмдардын жана санариптик технологиялардын, аныничинде дарылоону видео менен коштоо ролуна өзгөчө көңүл бурулган. Адабий булактар 2023-жылдагы "THE UNION", Париж конференциясынын материалдарына негизделген.
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Кожомкулов М.Д., Муканбаев К.М.
Беттер:
41-46
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Өпкөдөн тышкаркы кургак учуктун өз убагында микробиологиялык диагностикалоо жана молекулярдык-генетикалык методдорду колдонуу проблемасынын актуалдуулугу өзүнүн маанисин сактап калууда.
Изилдөөнүн максаты - кургак учуктун өпкөдөн тышкаркы формасы менен ооруган бейтаптардын клиникалык
материалынан бөлүнүп алынган үлгүлөрдү резекциялоонун микробиологиялык, молекулярдык-генетикалык жана
гистологиялык ыкмалары менен МБТнын кургак учукка каршы дарыларга сезгичтигин/резистенттүүлүгүн текшерүүнүн натыйжаларын салыштыруу. Изилдөө үчүн № 8 «Кургак учуктун активдүү оорулары жөнүндө» мамлекеттик отчеттуулук формалары жана № 089 / у-түб «Кургак учук менен ооруган бейтаптын билдирүүсү»,
ТБ 06 каттоо формалары - таблица 3б пайдаланылды: «Дары-дармектерге сезгичтигин текшерүүнүн натыйжалары
2021-жылы Улуттук фтизиатрия борборунда дарыланган өпкөдөн тышкары кургак учук менен ооруган 104 бей-
таптын өпкөдөн тышкаркы кургак учук менен ооругандардын биринчи жана экинчи катардагы дары-дармектерине, ТБ-06 № 003/У каттоо формасы (болжол менен оорунун тарыхы). Колдонулду Hine тестинин молеку
лярдык-генетикалык ыкмасын колдонуу микроскопия жана өстүрүү методдору менен салыштырганда MBT аныктоо үчүн оң натыйжалардын жогорку пайызын алууга мүмкүндүк берди. Hine тестинин бул оң натыйжаларын салыштырганда абдан ишенимдүү жыйынтыктар табылган. MBT штаммдарынын биринчи катардагы дары-дармектерге туруктуулугунун тестин изилдөөдө, ПЛУ жана КДТ менен биринчи катардагы дарыларга сезгичтиги
сакталган MBT штаммдарын аныктоодо эки маданий ыкмага карата Хейн-тест ыкмасынын ортосунда олуттуу айырмачылыктар болгон жок. Hine тестинин бул оң натыйжаларын салыштырганда, абдан ишенимдүү жыйынтыктар табылган. Ошентип, маданий Levenshtein-Йенсен менен салыштырганда олуттуу айырмачылыктар байкалды.
Изилдөөнүн максаты - кургак учуктун өпкөдөн тышкаркы формасы менен ооруган бейтаптардын клиникалык
материалынан бөлүнүп алынган үлгүлөрдү резекциялоонун микробиологиялык, молекулярдык-генетикалык жана
гистологиялык ыкмалары менен МБТнын кургак учукка каршы дарыларга сезгичтигин/резистенттүүлүгүн текшерүүнүн натыйжаларын салыштыруу. Изилдөө үчүн № 8 «Кургак учуктун активдүү оорулары жөнүндө» мамлекеттик отчеттуулук формалары жана № 089 / у-түб «Кургак учук менен ооруган бейтаптын билдирүүсү»,
ТБ 06 каттоо формалары - таблица 3б пайдаланылды: «Дары-дармектерге сезгичтигин текшерүүнүн натыйжалары
2021-жылы Улуттук фтизиатрия борборунда дарыланган өпкөдөн тышкары кургак учук менен ооруган 104 бей-
таптын өпкөдөн тышкаркы кургак учук менен ооругандардын биринчи жана экинчи катардагы дары-дармектерине, ТБ-06 № 003/У каттоо формасы (болжол менен оорунун тарыхы). Колдонулду Hine тестинин молеку
лярдык-генетикалык ыкмасын колдонуу микроскопия жана өстүрүү методдору менен салыштырганда MBT аныктоо үчүн оң натыйжалардын жогорку пайызын алууга мүмкүндүк берди. Hine тестинин бул оң натыйжаларын салыштырганда абдан ишенимдүү жыйынтыктар табылган. MBT штаммдарынын биринчи катардагы дары-дармектерге туруктуулугунун тестин изилдөөдө, ПЛУ жана КДТ менен биринчи катардагы дарыларга сезгичтиги
сакталган MBT штаммдарын аныктоодо эки маданий ыкмага карата Хейн-тест ыкмасынын ортосунда олуттуу айырмачылыктар болгон жок. Hine тестинин бул оң натыйжаларын салыштырганда, абдан ишенимдүү жыйынтыктар табылган. Ошентип, маданий Levenshtein-Йенсен менен салыштырганда олуттуу айырмачылыктар байкалды.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Кудаяров Э.Э., Шамил уулу Эрбол, Сопуев А.А., Атакозиев А.Т., Эрнисова М.Э.
Беттер:
141-148
Полный текст:
Киришүү. Курч аппендициттин мүнөздүү эмес түрлөрү бейтаптардын 20-30% кездешет. Мүнөздүү эмес клиникалык картинасы курсакта аппендикс жайгашкан варианттардын ар түрдүүлүгү менен түшүндүрүлөт. Макалада курч аппендициттин клиникалык көрүнүштөрүнүн өзгөчөлүктөрү келтирилген. Курсакта сокур ичегинин жайгашкан жерине жараша мүнөздүү эмес клиникалык көрүнүштөргө өзгөчө көңүл бурулат. Изилдөөнүн максаты. Курч аппендициттин мүнөздүү эмес түрлөрүн клиникалык жагдайлардын мисалдарында сүрөттөп берүү. Материалдар жана методдор. Изилдөө М. М. Мамакеев атындагы Улуттук хирургия борборунун ичеги хирургиясы бөлүмүндө жүргүзүлдү.
Курч аппендициттин атипикалык формаларынын үч клиникалык учуру сүрөттөлгөн. Натыйжалар жана талкуу. Курч аппендицит диагнозундагы негизги каталардын бири, ошондой эле ар кандай кабылдоолордун пайда болушунун себептеринин бири - сокур ичегинин адаттан тыш жайгашуусу, ал жалпысынан курч аппендицит учурларынын 10-35 пайызын түзөт. Статистика боюнча 3,1% учурларда курч аппендицит аныкталган, бейтап ооруканага жаткырылган эмес, ал эми ооруканага жаткырылгандардын 1,6% операция убактысы кечигип жатат. Жыйынтыгы. Жогоруда айтылгандарды эске алганда, курч аппендициттин кеч диагнозунун бирден-бир себеби-сокур ичегинин адаттан
тыш жайгашкан жери жана курч аппендициттин мүнөздүү эмес курсу. Курч аппендицитти аз убакыттын ичинде так аныктай турган татыктуу ыкмалар жок. Курч аппендицит диагнозун дарылоо оңой, бирок ооруну аныктоо өтө кыйын.
Курч аппендициттин атипикалык формаларынын үч клиникалык учуру сүрөттөлгөн. Натыйжалар жана талкуу. Курч аппендицит диагнозундагы негизги каталардын бири, ошондой эле ар кандай кабылдоолордун пайда болушунун себептеринин бири - сокур ичегинин адаттан тыш жайгашуусу, ал жалпысынан курч аппендицит учурларынын 10-35 пайызын түзөт. Статистика боюнча 3,1% учурларда курч аппендицит аныкталган, бейтап ооруканага жаткырылган эмес, ал эми ооруканага жаткырылгандардын 1,6% операция убактысы кечигип жатат. Жыйынтыгы. Жогоруда айтылгандарды эске алганда, курч аппендициттин кеч диагнозунун бирден-бир себеби-сокур ичегинин адаттан
тыш жайгашкан жери жана курч аппендициттин мүнөздүү эмес курсу. Курч аппендицитти аз убакыттын ичинде так аныктай турган татыктуу ыкмалар жок. Курч аппендицит диагнозун дарылоо оңой, бирок ооруну аныктоо өтө кыйын.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
Авторлор:
Тургумбаев Д.Д., Каримов Ж.М., Шарабидинова А.Ш., Андрианова Е.В.
Беттер:
148-154
Полный текст:
Киришүү. Курч вертебробазилярдык жетишсиздик (ДБН) - вертебро-
базилярдык системанын кан тамырларынын кысылышынан же тоскоол
болушунан улам мээнин кан менен камсыз болушунун бузулушу менен
мүнөздөлүүчү шарт.
Изилдөөнүн максаты - алардын изилдөө кеңейтүү максатында , дбн
тема изилденген библиографиялык издөө жана баалоо жүргүзүү.
Материалдар жана ыкмалар. 2019-2024-жылдар аралыгында Заман-
бап адабияттарды карап чыгуу. Чет элдик авторлордун, ошондой эле
Кыргызстан менен коңшу өлкөлөрдүн басылмаларын изилдөө үчүн
жеткиликтүү болгон.
Натыйжалар. Заманбап изилдөөлөр, клиникалык аспектилер, анын
ичинде таралышы, этиопатогенези, топографо анатомиялык өзгөчөлүк
төрү, жана диагностикалык аспаптар.
Жыйынтыгы. Вертебробазилярдык артериялык жетишсиздиктин диагностикалык иш-чараларын жүргүзүү актуалдуу маселе бойдон калууда, аны чечүү ДБН профилактикасынын натыйжалуулугун жогорулатууга мүмкүндүк берет.
базилярдык системанын кан тамырларынын кысылышынан же тоскоол
болушунан улам мээнин кан менен камсыз болушунун бузулушу менен
мүнөздөлүүчү шарт.
Изилдөөнүн максаты - алардын изилдөө кеңейтүү максатында , дбн
тема изилденген библиографиялык издөө жана баалоо жүргүзүү.
Материалдар жана ыкмалар. 2019-2024-жылдар аралыгында Заман-
бап адабияттарды карап чыгуу. Чет элдик авторлордун, ошондой эле
Кыргызстан менен коңшу өлкөлөрдүн басылмаларын изилдөө үчүн
жеткиликтүү болгон.
Натыйжалар. Заманбап изилдөөлөр, клиникалык аспектилер, анын
ичинде таралышы, этиопатогенези, топографо анатомиялык өзгөчөлүк
төрү, жана диагностикалык аспаптар.
Жыйынтыгы. Вертебробазилярдык артериялык жетишсиздиктин диагностикалык иш-чараларын жүргүзүү актуалдуу маселе бойдон калууда, аны чечүү ДБН профилактикасынын натыйжалуулугун жогорулатууга мүмкүндүк берет.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Терең жайгашкан кан тамырлардын тромбозу (ДВТ), кан тамырлардын тромбозу (TPV, тромбофлебит) жана өпкө эмболиясына (ПЭ) кирген веналардын тромбоэмболиялык ырбашы (ВТЭК) ондогон жылдар бою ар кандай патологиясы бар бейтаптарга жана бардык адистиктеги дарыгерлерге
таандык болгон эң маанилүү клиникалык көйгөй бойдон калууда. Авторлор курч кан тамыр оорулары
менен ооругандарды ооруканага жаткыруунун курамынын өзгөрүшүн карап, артериялык эмболиянын
санынын көбөйүшүн жана курч ишемиянын оорлошунун жогорулагандыгын далилдешет
таандык болгон эң маанилүү клиникалык көйгөй бойдон калууда. Авторлор курч кан тамыр оорулары
менен ооругандарды ооруканага жаткыруунун курамынын өзгөрүшүн карап, артериялык эмболиянын
санынын көбөйүшүн жана курч ишемиянын оорлошунун жогорулагандыгын далилдешет
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Мусаев У.С., Айтназаров М.С., Кенжекулов К.К., Балтабаев А.И.
Беттер:
74-78
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Киришүү. Абдоминалдык хирургиянын негизги көйгөйлөрүнүн бири - өзгөчө шашылыш хирургияда
жарааттардын татаалданышын алдын алуу. Изилдөөнүн максаты – хирургиялык жараатты озондогон эритме-
лерди жана инфракызыл нурланууну камтыган профилактикалык иш-чараларды колдонуу аркылуу курч аппен-
дицит менен ооругандарды дарылоонун натыйжаларын жакшыртуу. Куралдар жана изилдөөнүн ыкмасы.
Изилдөөгө аппендициттин деструктивдүү формасы менен (85инде флегмоноздук формада, гангреноздо 9 жана
жергиликтүү перитониттин флегмоноздук асқынууда) 105 бейтап камтылган. Изилдөөдө клиникалык, лаборато-
риялык жана аспаптык изилдөө ыкмалары колдонулган (УЗИ). Дарылоо процессинде эки топ аныкталды: Би-
ринчи топ - негизги (51 бейтап) антибиотиктерден тышкары операция учурунда жана курсак көңдөйүн тигип
жатканда озондун концентрациясы 8-10 мкг/мл озондолгон эритме менен сугаруу жүргүзүлөт. операциядан ки-
йинки экинчи күнү - хирургиялык жараатты инфракызыл нурлануу менен нурлантуу - 10 мүнөттүк экспозиция,
дарылоо курсуна 5-6 сеанс. Контролдоочу топ – 54 бейтап, операциядан кийин антибиотиктерди булчуңга (ген-
тамицин же ампициллин) жана микроирригатор аркылуу курсак көңдөйүнө гентамицин 1,0 менен суткасына бир
жолу алышкан. Мындан тышкары, эки топтун көбү ооруну басаңдатуучу жана инфузиялык терапия болуп саналат.
Негизги көрсөткүчтөрү (жынысы, жашы, аппендициттин формалары) боюнча эки топ тең бирдей болгон. На-
тыйжалар. Операциядан кийинки курсту салыштырганда, негизги топто оору синдрому тезирээк жоголуп, тем-
пература нормага кайтып, жара процессинин жагымдуу жүрүшү, интоксикациянын лейкоциттик индекси тезирээк
төмөндөшү шарттуу болгон. Кайталанган топтордо татаалдашуу 54түн 9унда (16,79), ал эми негизги топтордо
51дин 4үндө (7,89) байкалган. Жыйынтыгы. Озондоштурулган эритмени жана жарааттын татаалданышын алдын
алуу үчүн инфракызыл нурланууну колдонуу татаалдашуулардын жыштыгын эки эсе кыскартууга мүмкүндүк
берди, бул аны кеңири мааниде колдонууну сунуш кылуу үчүн негиз болуп саналат
жарааттардын татаалданышын алдын алуу. Изилдөөнүн максаты – хирургиялык жараатты озондогон эритме-
лерди жана инфракызыл нурланууну камтыган профилактикалык иш-чараларды колдонуу аркылуу курч аппен-
дицит менен ооругандарды дарылоонун натыйжаларын жакшыртуу. Куралдар жана изилдөөнүн ыкмасы.
Изилдөөгө аппендициттин деструктивдүү формасы менен (85инде флегмоноздук формада, гангреноздо 9 жана
жергиликтүү перитониттин флегмоноздук асқынууда) 105 бейтап камтылган. Изилдөөдө клиникалык, лаборато-
риялык жана аспаптык изилдөө ыкмалары колдонулган (УЗИ). Дарылоо процессинде эки топ аныкталды: Би-
ринчи топ - негизги (51 бейтап) антибиотиктерден тышкары операция учурунда жана курсак көңдөйүн тигип
жатканда озондун концентрациясы 8-10 мкг/мл озондолгон эритме менен сугаруу жүргүзүлөт. операциядан ки-
йинки экинчи күнү - хирургиялык жараатты инфракызыл нурлануу менен нурлантуу - 10 мүнөттүк экспозиция,
дарылоо курсуна 5-6 сеанс. Контролдоочу топ – 54 бейтап, операциядан кийин антибиотиктерди булчуңга (ген-
тамицин же ампициллин) жана микроирригатор аркылуу курсак көңдөйүнө гентамицин 1,0 менен суткасына бир
жолу алышкан. Мындан тышкары, эки топтун көбү ооруну басаңдатуучу жана инфузиялык терапия болуп саналат.
Негизги көрсөткүчтөрү (жынысы, жашы, аппендициттин формалары) боюнча эки топ тең бирдей болгон. На-
тыйжалар. Операциядан кийинки курсту салыштырганда, негизги топто оору синдрому тезирээк жоголуп, тем-
пература нормага кайтып, жара процессинин жагымдуу жүрүшү, интоксикациянын лейкоциттик индекси тезирээк
төмөндөшү шарттуу болгон. Кайталанган топтордо татаалдашуу 54түн 9унда (16,79), ал эми негизги топтордо
51дин 4үндө (7,89) байкалган. Жыйынтыгы. Озондоштурулган эритмени жана жарааттын татаалданышын алдын
алуу үчүн инфракызыл нурланууну колдонуу татаалдашуулардын жыштыгын эки эсе кыскартууга мүмкүндүк
берди, бул аны кеңири мааниде колдонууну сунуш кылуу үчүн негиз болуп саналат
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Касымова Р.О., Субанова Н.А. , Хегай Е.В. , Усупова Ж.Э. , Айтмурзаева Г.Т.
Беттер:
40-47
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Макалада Кыргыз Республикасынын жалпы билим берүү мектептеринин башталгыч класстарындагы балдардын физикалык өнүгүүсүн жана боюнун өсүшүн баалоо боюнча, калктын бул тобундагы ашыкча салмактын
жана май басуунун жайылышы жөнүндө туура түшүнүк жаратуу менен бирге үй-бүлө, мектеп, жамаат
деңгээлинде балдардын физикалык жана психикалык өнүгүүсүнө таасир эткен чөйрөгө мүнөздөмө берүү үчүн
жүргүзүлгөн изилдөөлөрдүн натыйжасы берилген.
жана май басуунун жайылышы жөнүндө туура түшүнүк жаратуу менен бирге үй-бүлө, мектеп, жамаат
деңгээлинде балдардын физикалык жана психикалык өнүгүүсүнө таасир эткен чөйрөгө мүнөздөмө берүү үчүн
жүргүзүлгөн изилдөөлөрдүн натыйжасы берилген.
АЛДЫН АЛУУ МЕДИЦИНАСЫ
Киришүү. Профессионалдык тестирлөө программасы (ПТП) лабораториялык диагностиканы өркүндөтүүгө жана ишенимдүү изилдөө натыйжаларын алууга багытталган диагностикалык лабораториялар көрсөткөн кызматтардын сапат системасынын маанилүү компоненти болуп саналат. Изилдөөнүн максаты - RT-PCR ыкмасын колдонуу менен SARS-CoV-2 диагностикасы үчүн медициналык лабораторияларда ППКны иштеп чыгуу жана ишке киргизүү. Материалдар жана ыкмалар. ППКны иштеп чыгуу жана ишке ашыруу
эки этапты камтыды: биринчи этапта баалоо инструменти - контролдоо үлгүлөрүнүн панели иштелип чыкты, анын баштапкы материалы
транспорттук чөйрөдө 400 оң жана терс назофаринк тампондорунун үлгүлөрү болгон. Экинчи этапта программанын катышуучуларынын
SARS-CoV-2 РНКсынын лабораториялык диагностикасынын сапаты башкаруу панелинин үлгүлөрүн туура аныктоо менен бааланган.
Натыйжалар. Түзүлгөн контролдук үлгүлөр панелине 4 үлгү камтылган, алардын бири терс жана үчөө SARS-CoV-2 РНКсынын жогорку,
орто жана төмөнкү деңгээлдери оң болгон. Түзүлгөн контролдук панель ISO 13528, ISO Guide 35 талаптарына жооп берди жана медициналык лабораторияларда SARS-CoV-2 РНК тестирлөөнүн сапатын көз карандысыз баалоо куралы болуп калды. 2022-2023-жылдар аралыгында 3 турдан ашык өткөрүлдү. Катасыз иштеген лабораториялардынүлүшү биринчи турда 83,3%ды (15/18) жана экинчи жана үчүнчү турда 80,9%ды (17/21) түздү. Жыйынтыгы. ППК натыйжалары баардык лабораториялар үчүн жалпысынан үч раунд боюнча контролдук тестирлөөнүн сапатынын салыштырмалуу төмөн деңгээлин жана өсүшүнүн жоктугун көрсөттү, бул жеке лабораториянын деңгээлинде да, ошондой эле саламаттык сактоо системасында сапатты жакшыртуу боюнча чараларды көрүү зарылдыгын көрсөтүп турат. таптарды өз убагында жардам көрсөтүү үчүн жандандыруу бөлүмүнө же жандандыруу бөлүмү бар ооруканаларга жаткырылышы керек. 2.Тез башталган дифференциалдык диагностика, лабораториялык жана инструменталдык анализдер, мисалы, жүлүн суюктугун анализдөө, ганглиозиддерге антителолорду аныктоо жана ЭНМГ диагнозду таканыктап, терапияны туура баштоого мүмкүндүк берет.
3. Плазмаферез же иммуноглобулин менен терапияны өз убагында баштоо симптомдордун регрессиясына жана бейтаптын өмүрүн сактап калууга мүмкүндүк берет.
эки этапты камтыды: биринчи этапта баалоо инструменти - контролдоо үлгүлөрүнүн панели иштелип чыкты, анын баштапкы материалы
транспорттук чөйрөдө 400 оң жана терс назофаринк тампондорунун үлгүлөрү болгон. Экинчи этапта программанын катышуучуларынын
SARS-CoV-2 РНКсынын лабораториялык диагностикасынын сапаты башкаруу панелинин үлгүлөрүн туура аныктоо менен бааланган.
Натыйжалар. Түзүлгөн контролдук үлгүлөр панелине 4 үлгү камтылган, алардын бири терс жана үчөө SARS-CoV-2 РНКсынын жогорку,
орто жана төмөнкү деңгээлдери оң болгон. Түзүлгөн контролдук панель ISO 13528, ISO Guide 35 талаптарына жооп берди жана медициналык лабораторияларда SARS-CoV-2 РНК тестирлөөнүн сапатын көз карандысыз баалоо куралы болуп калды. 2022-2023-жылдар аралыгында 3 турдан ашык өткөрүлдү. Катасыз иштеген лабораториялардынүлүшү биринчи турда 83,3%ды (15/18) жана экинчи жана үчүнчү турда 80,9%ды (17/21) түздү. Жыйынтыгы. ППК натыйжалары баардык лабораториялар үчүн жалпысынан үч раунд боюнча контролдук тестирлөөнүн сапатынын салыштырмалуу төмөн деңгээлин жана өсүшүнүн жоктугун көрсөттү, бул жеке лабораториянын деңгээлинде да, ошондой эле саламаттык сактоо системасында сапатты жакшыртуу боюнча чараларды көрүү зарылдыгын көрсөтүп турат. таптарды өз убагында жардам көрсөтүү үчүн жандандыруу бөлүмүнө же жандандыруу бөлүмү бар ооруканаларга жаткырылышы керек. 2.Тез башталган дифференциалдык диагностика, лабораториялык жана инструменталдык анализдер, мисалы, жүлүн суюктугун анализдөө, ганглиозиддерге антителолорду аныктоо жана ЭНМГ диагнозду таканыктап, терапияны туура баштоого мүмкүндүк берет.
3. Плазмаферез же иммуноглобулин менен терапияны өз убагында баштоо симптомдордун регрессиясына жана бейтаптын өмүрүн сактап калууга мүмкүндүк берет.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Илимий иштин максаты Кыргыз Республикасынын климаттык жана географиялык аймактарында А вирустуу гепатитинин узак мөөнөттүү динамикасын жана мезгилдүүлүгүн изилдөө болуп саналат. 2009-2023-жылдар аралыгында Кыргыз Республикасынын саламаттык сактоо уюмдарынын ВИЧ менен ооруу боюнча отчеттук статистикалык маалыматтарына талдоо жүргүзүлүп, мезгилдүүлүктүн жылдар боюнча көрүнүшү изилденген. Кыргыз Республикасы жыл мезгили так аныкталган мелүүн климаттык зонада жайгашкан, анда гепатит А вирусунун тышкы чөйрөдө сакталышы үчүн бардык шарттар бар. Кыргыз Республикасында гепатит А оорусунун үлүшү түндүктө 94,6%ды, түштүктө 96,8%ды түзөт. 2014-2023-жылдардын орточо көрсөткүчтөрүн айлар боюнча талдоо оорунун өөрчүү мезгили үстүбүздөгү жылдын сентябрынан кийинки жылдын февраль айына чейин уланып, оорунун эң жогорку чеги ноябрь-декабрь айларына туура келерин көрсөттү. 2020-2022-жылдардагы COVID-19 пандемиясынын учурунда А гепатитинин таралышы ай сайын бирдей деңгээлде болгон, өсүү тенденциясы байкалган эмес жана оорунун чокусу болгон эмес, оорунун циклдик жогорулашы жыл сайын байкалат.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Илимий иштин максаты Кыргыз Республикасынын климаттык жана географиялык аймактарында А вирустук гепатитинин таралышын жана коркунуч факторлорун изилдөө. Натыйжада, вирустук гепатит Анын жогорку каттоо көрсөткүчү сентябрда оорунун көбөйүшүн, декабрда эң жогорку чегин жана февраль айында кескин төмөндөөнү байкап, пандемия учурунда сезондук циклдүүлүк дээрлик болгон эмес. Кыргыз Республикасынын калкынын арасында сурамжылоо ыкмасын колдонуу менен макулдук берген калктын арасында HAV IgM маркеринин болушун жана тобокелдик факторлорун изилдөө жолу менен А гепатитинин курч түрүнүн таралышы изилденген. Ошол эле учурда, чектөө чаралары киргизилген COVID-19 пандемиясынын учурундагы жашоо образы жана жалпысынан адамдын жүрүм-турумуна байланыштуу суроолор болду. Натыйжаларга ылайык, үлгүнүн 1,5% кандын сарысында IgM бар экени аныкталган. COVID-19 пандемиясынын учурунда А гепатитинин сезондуулугунун жылмакай болушу жалпы республика боюнча калктын 93,1% профилактикалык иш-чараларды жана чектөө чаралары боюнча өкмөттүн талаптарын аткаргандыгына байланыштуу. Респонденттердин 14,6%ы гана жуулбаган жашылча-жемиштерди, респонденттердин жарымынан көбү чийки, кайнатылбаган сууну колдонушкан. Калктын бештен бир бөлүгү фастфудду колдонушкан, Бишкек жана Ош шаарларынын калкы эң көп жеген, тиешелүүлүгүнө жараша 84,9% жана 90,0%. Кыргыз Республикасынын калкынын 84,6%ы крандагы сууну тиричилик муктаждыктары үчүн пайдаланса, респонденттердин 79,6%ы суу тунук, 12,9% - булуттуу деп жооп беришкен, 7%га жакыны жооп беришкен эмес.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Киришүү. ВИЧ-инфекциясынын жана вирустук гепатиттеринин В, С түрүнүн негизги терс көрсөт күчтөрүнүн бири – оорунан улам эрте өлүмгө дуушар болуу. Изилдөөнүн максаты- Кыргыз Республикасындагы АИВ жана В, С вирустук гепатиттери менен коинфекциядан
өлүмдүн көрсөткүчүн жана андан потенциалдуу өмүрүнөн ажыраган жылдарын (ПӨАЖ) аныктоо. Материалдар жана ыкмалар. Республикада 2001-2021-жылдар аралыгында ВИЧ/СПИДден каза болгон 2879 кишинин электрондук базасына MS Excel программасы менен статистикалык талдоо жүргүзүлдү. АИВ менен жашаган адамдардын оорусу, өлүмү, өмүрүнүн узактыгы жана ПӨАЖ көрсөткүчү талданды. Ошондой эле,
АИВ-инфекциясы менен жашаган адамдардын омурунун узактыгы менен өлкөдө антиретровирустук терапияны жүргүзүүнүн ортосундагы корреляция байланыш Пирсон ыкмасы менен аныкталды.
Натыйжалар. 2001-2021-жылдар аралыгында АИВ-инфекциясынан өлүм көрсөткүчүнүн 23 эсеге өсүшү байкалды (100 миң адамга 2001-жылы 0,14 – 2021-жылы 3,3). Каза болгондордун орточо жашы 39,9 жашты түздү.
АИВ-инфекциясынан өлгөндөрдүн 60 % бир эле учурда вирустук гепатиттердин В жана С түрүн да жугузуп алышкандар түзүшкөн. Республика боюнча 2001-2021 жж. аралыгында АИВ-инфекциясынан ПӨАЖ 83817 жылды түздү. Динамикада ВИЧ-инфекциясын жуктурган адамдардын диагноз коюлгандан кийин орточо жашоо
узактыгынын (0,4 жылдан 4,3 жылга чейин) өсүшү байкалат, бул антиретровирустук терапиянын жакшыртылышы менен байланыштуу, көрсөткүчтөрдүн отросунда түз күчтүү корреляция байланышы бар (r=0,96). Жыйынтыктар. Алынган жыйынтыктар АИВ/ВГ ко-инфекциясы эрте өлүмгө алып келип, жогорку зыяндуу экендигин көрсөтөт. Ишке жарактуу жаштардын жана репродуктивдүү курактардын арасында катталган өлүм мамлекеттин адам капиталын жоготууга алып келет.
өлүмдүн көрсөткүчүн жана андан потенциалдуу өмүрүнөн ажыраган жылдарын (ПӨАЖ) аныктоо. Материалдар жана ыкмалар. Республикада 2001-2021-жылдар аралыгында ВИЧ/СПИДден каза болгон 2879 кишинин электрондук базасына MS Excel программасы менен статистикалык талдоо жүргүзүлдү. АИВ менен жашаган адамдардын оорусу, өлүмү, өмүрүнүн узактыгы жана ПӨАЖ көрсөткүчү талданды. Ошондой эле,
АИВ-инфекциясы менен жашаган адамдардын омурунун узактыгы менен өлкөдө антиретровирустук терапияны жүргүзүүнүн ортосундагы корреляция байланыш Пирсон ыкмасы менен аныкталды.
Натыйжалар. 2001-2021-жылдар аралыгында АИВ-инфекциясынан өлүм көрсөткүчүнүн 23 эсеге өсүшү байкалды (100 миң адамга 2001-жылы 0,14 – 2021-жылы 3,3). Каза болгондордун орточо жашы 39,9 жашты түздү.
АИВ-инфекциясынан өлгөндөрдүн 60 % бир эле учурда вирустук гепатиттердин В жана С түрүн да жугузуп алышкандар түзүшкөн. Республика боюнча 2001-2021 жж. аралыгында АИВ-инфекциясынан ПӨАЖ 83817 жылды түздү. Динамикада ВИЧ-инфекциясын жуктурган адамдардын диагноз коюлгандан кийин орточо жашоо
узактыгынын (0,4 жылдан 4,3 жылга чейин) өсүшү байкалат, бул антиретровирустук терапиянын жакшыртылышы менен байланыштуу, көрсөткүчтөрдүн отросунда түз күчтүү корреляция байланышы бар (r=0,96). Жыйынтыктар. Алынган жыйынтыктар АИВ/ВГ ко-инфекциясы эрте өлүмгө алып келип, жогорку зыяндуу экендигин көрсөтөт. Ишке жарактуу жаштардын жана репродуктивдүү курактардын арасында катталган өлүм мамлекеттин адам капиталын жоготууга алып келет.
АЛДЫН АЛУУ МЕДИЦИНАСЫ
Авторлор:
Саттарова Г.Ж., Нурматов З.Ш.
Беттер:
98-104
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Киришүү. Бүгүнкү күндө дүйнө жүзүндө АИВ-инфекциясы менен парентералдык вирустук гепа-
титтердин айкалышкан учурлары социалдык маселе болуп саналат. АИВ жугузуп алгандардын 20-40 % ында ви-
рустук гепатит С (ВГС) инфекциясы кездешет жана 70 % дан көбүндө вирустук гепатит В (ВГВ) инфекциясынын
ооруп жаткан же ооруп өткөндүгүн билдирген маркерлору кездешет. Биздин изилдөөнүн максаты АИВ менен
жашаган адамдардын жана дени сак элдердин арасында парентералдык вирустук гепатиттердин таралышын са-
лыштыруу. Материалдар жана ыкмалар. Изилденүүчү материалдар ооруулардын алдын алуу жана санитардык
эпидемиологиялык көзөмөлдөө департаментинин № 1 отчеттук формасы, изилдөөгө катышкандардын анкеталары
жана АИВ менен жашаган адамдар менен дени сак элдердин кандарынын сывороткалары. Көп жылдык №1 от-
четтук формасындагы жана катышуучулардын анкетасындагы маалыматтарды жалпы кабыл алынган статисти-
калык ыкма менен MS Exel компьютердик программасын колдонуп изилдедик. Ал эми АИВ менен жашаган жана
дени сак адамдардын кандарынын сывороткаларын лабораторияда серологиялык ыкма (ИФА) колдонуп гепатит
В жана С вирустарынын маркерлорунун таралышын аныктадык. Натыйжалар. Гепатит В вирусунун HBc-IgG
маркеры АИВ менен жашаган адамдардын 50,5 % нан (ИИ 95: 40,3-60,7), ал эми дени сак элдердин 23,8 % нан
(ИИ 95: 21,2-26,4) табылды. HBsAg таралышы салыштырмалуу АИВ менен жашаган адамдардын арасында жо-
гору (7,7 %) дени сак элдерге караганда (3,1%). Ошондой эле ВГС инфекциясы АИВ менен жашаган адамдардын
арасында кенири таралган, көрсөткүчү 40,8 % түздү, дени сак адамдардын арасында көрсөткүч 4,8 % ды түздү.
Көрсөткүчтөрдүн айырмасы статистикалык жактан тастыкталат (Р< 0,01). Жыйынтык. Изилдөөнун жыйынтыгы
көрсөткөндөй, дени сак адамдарга караганда АИВ менен жашаган адамдардын арасында гепатит В жана С
түрүнүн таралышы жогору, бул статитикалык жактан тастыкталды.
титтердин айкалышкан учурлары социалдык маселе болуп саналат. АИВ жугузуп алгандардын 20-40 % ында ви-
рустук гепатит С (ВГС) инфекциясы кездешет жана 70 % дан көбүндө вирустук гепатит В (ВГВ) инфекциясынын
ооруп жаткан же ооруп өткөндүгүн билдирген маркерлору кездешет. Биздин изилдөөнүн максаты АИВ менен
жашаган адамдардын жана дени сак элдердин арасында парентералдык вирустук гепатиттердин таралышын са-
лыштыруу. Материалдар жана ыкмалар. Изилденүүчү материалдар ооруулардын алдын алуу жана санитардык
эпидемиологиялык көзөмөлдөө департаментинин № 1 отчеттук формасы, изилдөөгө катышкандардын анкеталары
жана АИВ менен жашаган адамдар менен дени сак элдердин кандарынын сывороткалары. Көп жылдык №1 от-
четтук формасындагы жана катышуучулардын анкетасындагы маалыматтарды жалпы кабыл алынган статисти-
калык ыкма менен MS Exel компьютердик программасын колдонуп изилдедик. Ал эми АИВ менен жашаган жана
дени сак адамдардын кандарынын сывороткаларын лабораторияда серологиялык ыкма (ИФА) колдонуп гепатит
В жана С вирустарынын маркерлорунун таралышын аныктадык. Натыйжалар. Гепатит В вирусунун HBc-IgG
маркеры АИВ менен жашаган адамдардын 50,5 % нан (ИИ 95: 40,3-60,7), ал эми дени сак элдердин 23,8 % нан
(ИИ 95: 21,2-26,4) табылды. HBsAg таралышы салыштырмалуу АИВ менен жашаган адамдардын арасында жо-
гору (7,7 %) дени сак элдерге караганда (3,1%). Ошондой эле ВГС инфекциясы АИВ менен жашаган адамдардын
арасында кенири таралган, көрсөткүчү 40,8 % түздү, дени сак адамдардын арасында көрсөткүч 4,8 % ды түздү.
Көрсөткүчтөрдүн айырмасы статистикалык жактан тастыкталат (Р< 0,01). Жыйынтык. Изилдөөнун жыйынтыгы
көрсөткөндөй, дени сак адамдарга караганда АИВ менен жашаган адамдардын арасында гепатит В жана С
түрүнүн таралышы жогору, бул статитикалык жактан тастыкталды.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Амелин Е.Ю., Толебаева А.А., Дуйшеналиева М.Т., Арыкова А.Т., Усубалиев А.О., Алтымышева А.Т., Полупанов А.Г.
Беттер:
73-84
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Киришүү. Жүрөк-кан тамыр оорулары дүйнө жүзү боюнча өлүмдүн негизги себептеринин бири. Жүрөк-кан
тамыр оорулары түзүмүндө өзгөчө орунду артериялык гипертензия ээлейт, бул жүрөк бейтаптарынын
өлүмүнүн башкы фактору. Кыргыз Республикасында акыркы он жылдыктарда гипертониянын таралышы
40-50% га жогорулады, эпидемиологиялык изилдөөлөргө ылайык ИНТЕРЭПИД жана STEPS 44-46% ды
түзөт, ал эми жүрөк-кан тамыр оорулары (анын ичинде гипертониядан) өлүмү отчетторго ылайык. Электрондук Саламаттыкты Сактоо Борборунан 2019-жылы жалпы өлүмдүн 51% түзгөн.
Изилдөөнүн максаты - Кыргыз Республикасында баштапкы медициналык-санитардык жардамдын
деңгээлинде артериялык гипертензияны контролдоонун натыйжалуулугун баалоо индикаторлорун иштеп
чыгуу.
Материал жана методдор. 2019-жылга Бишкек шаарынын Биринчи май районунун дайындалган бардык
пациенттеринин акыркы үлгүсүнүн Кыргыз Республикасынын Саламаттыкты сактоо министрлиги тарабынан
бекитилген амбулатордук карталардын маалыматтарын иштеп чыгуу (КМФ амбулаториялык, No 025/y формасы). Көрсөткүчтөр электрондук саламаттыкка ылайыкташтырылган SPSS Syntax программасынын жардамы менен талданды. P <0.05 мааниси статистикалык маанинин босого деңгээли катары кабыл алынган.
Натыйжалар. Артериялык гипертонияны аныктоо көрсөткүчү дайындалган калктын жалпы санына салыштырмалуу 2,69%ды түздү, анын ичинен эркектер - 1,78% жана аялдар - 3,45% (p <0,001). Гипертония менен
ооругандардын жаш курамын баалоодо, 1,9-3,3% бейтаптар 40 жашка чейинкилер экени аныкталды. Кан басымы жылына 2 же андан көп жолу өлчөнгөн гипертониялык оорулуулардын үлүшү бардык ҮМБ үчүн
90%дан жогору болгон; No3, No7, No14, No16 ҮМБларда гипертония менен ооругандардын үлүшү, алар
үчүн жалпы жүрөк-кан тамыр коркунучу 56,5%, 94,7%, 98,3% жана 89,3% түзгөн. Гипертонияга каршы дары
терапиясы пациенттердин 73,6% дайындалган, ал эми пациенттер арасындагы гипертонияны контролдоонун
натыйжалуулугу 45% ды түзгөн.
Жыйынтыгы. БМСЖ деңгээлинде гипертониялык контролдун натыйжалуулугун баалоо үчүн 2 негизги индикаторду колдонуу сунушталат: саламаттыкты сактоо мекемесинин деңгээлинде гипертония контролдугунун натыйжалуулугун баалоого мүмкүндүк берүүчү индикатор, башкача айтканда гипертония менен
ооругандардын максатына жеткен саны Календардык жылдарда ушул мекемеге кайрылган гипертония менен
ооруган бардык пациенттерге карата ВР баалуулуктары жана суб-улуттук деңгээлде гипертонияны контролдоонун эффективдүүлүгүнүн көрсөткүчү, б.а. гипертония аныктоо индикатору
тамыр оорулары түзүмүндө өзгөчө орунду артериялык гипертензия ээлейт, бул жүрөк бейтаптарынын
өлүмүнүн башкы фактору. Кыргыз Республикасында акыркы он жылдыктарда гипертониянын таралышы
40-50% га жогорулады, эпидемиологиялык изилдөөлөргө ылайык ИНТЕРЭПИД жана STEPS 44-46% ды
түзөт, ал эми жүрөк-кан тамыр оорулары (анын ичинде гипертониядан) өлүмү отчетторго ылайык. Электрондук Саламаттыкты Сактоо Борборунан 2019-жылы жалпы өлүмдүн 51% түзгөн.
Изилдөөнүн максаты - Кыргыз Республикасында баштапкы медициналык-санитардык жардамдын
деңгээлинде артериялык гипертензияны контролдоонун натыйжалуулугун баалоо индикаторлорун иштеп
чыгуу.
Материал жана методдор. 2019-жылга Бишкек шаарынын Биринчи май районунун дайындалган бардык
пациенттеринин акыркы үлгүсүнүн Кыргыз Республикасынын Саламаттыкты сактоо министрлиги тарабынан
бекитилген амбулатордук карталардын маалыматтарын иштеп чыгуу (КМФ амбулаториялык, No 025/y формасы). Көрсөткүчтөр электрондук саламаттыкка ылайыкташтырылган SPSS Syntax программасынын жардамы менен талданды. P <0.05 мааниси статистикалык маанинин босого деңгээли катары кабыл алынган.
Натыйжалар. Артериялык гипертонияны аныктоо көрсөткүчү дайындалган калктын жалпы санына салыштырмалуу 2,69%ды түздү, анын ичинен эркектер - 1,78% жана аялдар - 3,45% (p <0,001). Гипертония менен
ооругандардын жаш курамын баалоодо, 1,9-3,3% бейтаптар 40 жашка чейинкилер экени аныкталды. Кан басымы жылына 2 же андан көп жолу өлчөнгөн гипертониялык оорулуулардын үлүшү бардык ҮМБ үчүн
90%дан жогору болгон; No3, No7, No14, No16 ҮМБларда гипертония менен ооругандардын үлүшү, алар
үчүн жалпы жүрөк-кан тамыр коркунучу 56,5%, 94,7%, 98,3% жана 89,3% түзгөн. Гипертонияга каршы дары
терапиясы пациенттердин 73,6% дайындалган, ал эми пациенттер арасындагы гипертонияны контролдоонун
натыйжалуулугу 45% ды түзгөн.
Жыйынтыгы. БМСЖ деңгээлинде гипертониялык контролдун натыйжалуулугун баалоо үчүн 2 негизги индикаторду колдонуу сунушталат: саламаттыкты сактоо мекемесинин деңгээлинде гипертония контролдугунун натыйжалуулугун баалоого мүмкүндүк берүүчү индикатор, башкача айтканда гипертония менен
ооругандардын максатына жеткен саны Календардык жылдарда ушул мекемеге кайрылган гипертония менен
ооруган бардык пациенттерге карата ВР баалуулуктары жана суб-улуттук деңгээлде гипертонияны контролдоонун эффективдүүлүгүнүн көрсөткүчү, б.а. гипертония аныктоо индикатору
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Авторлор:
Ниязалиева М.С.
Беттер:
109-113
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Киришүү. Кыргыз Республикасында В вирустук гепатити актуалдуу көйгөй бойдон калууда. Улуттук
эмдөө календарына пландуу иммунизацияны киргизүү азыркы этапта В вирустук гепатитинин эпидемиялык про-
цессине өзгөртүүлөрдү киргизди.
Изилдөөнүн максаты- өлкөдөгү эпидемиялык кырдаалга баса берүү үчүн азыркы этапта В вирустук гепатитинин
эпидемиялык процессине талдоо жүргүзүү .
Материялдар жана ыкмалар. Иштин жүрүшүндө эпидемиялогиялык, статистикалык жана серологиялык изилдөө
ыкмалары колдонулган
Натыйжалар жана талкуулор. Расмий статистикага ылайык , минималдуу интенсивдүү көрсөткүч (ИП) 2020 –
жылы 1,5 % максималдуу көрсөткүчү 2003-жылы 38,9 % болгон. Белгилей кетсек, В гепатитине чалдыккандар
азаят, жаш курактык структураны талдоо балдар калкынын жүргүзулүп жаткан иммундук алдын алуусун чексиз
натыйжалуулугун көрсөтөт. Бойго жеткен калктын көбөйүп жана жогорку ооруу тынчсызданууну жаратат. Жаш-
тар арасында АИЖ-жугуштуу оорусунун 7,1%ди түзөт, бул анын биздин республиканын калкыные арасында
олуттуу таралганын көрсөтүп турат.
Жыйынтыгы.Эпидемиялык анализдин жыйынтыгы боюнча Кыргыз Республикасынын калкынын В вирустук ге-
патитине чалдыгуу 24,3 эжеге кыскарган. Бойго жеткен калктын оорусу туруктуу тенденцияга ээ, орточо деңгээли
9,7%.
эмдөө календарына пландуу иммунизацияны киргизүү азыркы этапта В вирустук гепатитинин эпидемиялык про-
цессине өзгөртүүлөрдү киргизди.
Изилдөөнүн максаты- өлкөдөгү эпидемиялык кырдаалга баса берүү үчүн азыркы этапта В вирустук гепатитинин
эпидемиялык процессине талдоо жүргүзүү .
Материялдар жана ыкмалар. Иштин жүрүшүндө эпидемиялогиялык, статистикалык жана серологиялык изилдөө
ыкмалары колдонулган
Натыйжалар жана талкуулор. Расмий статистикага ылайык , минималдуу интенсивдүү көрсөткүч (ИП) 2020 –
жылы 1,5 % максималдуу көрсөткүчү 2003-жылы 38,9 % болгон. Белгилей кетсек, В гепатитине чалдыккандар
азаят, жаш курактык структураны талдоо балдар калкынын жүргүзулүп жаткан иммундук алдын алуусун чексиз
натыйжалуулугун көрсөтөт. Бойго жеткен калктын көбөйүп жана жогорку ооруу тынчсызданууну жаратат. Жаш-
тар арасында АИЖ-жугуштуу оорусунун 7,1%ди түзөт, бул анын биздин республиканын калкыные арасында
олуттуу таралганын көрсөтүп турат.
Жыйынтыгы.Эпидемиялык анализдин жыйынтыгы боюнча Кыргыз Республикасынын калкынын В вирустук ге-
патитине чалдыгуу 24,3 эжеге кыскарган. Бойго жеткен калктын оорусу туруктуу тенденцияга ээ, орточо деңгээли
9,7%.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Кирүшүү. Бүткүл дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюмунун (ВОЗ) 2019-жылдагы маалыматы боюнча дүйнө жүзү боюнча вирустук гепатит В (HBV) менен 296 миллион адам жашайт, жыл сайын 1,5 миллионго жакын жаңы инфекциялар катталат. 2019-жылы дүйнөдө 820 000 адам, ал эми Европа региондорунда 171 000ге жакын адам боор циррозунун жана гепатоцеллюлярдык рактын (боордун биринчилик рагы) өнөкөт вирустук гепатит В кесепеттеринен каза болгон. Кыргызстан вирустук гепатиттин көп тараган өлкөсү. Дүйнөлүк саламаттыкты сактоо
уюмунун эсеби боюнча, Кыргызстанда жарым миллионго жакын адам В вирустук гепатити менен жабыркайт. Изилдөөнүн максаты - Кыргыз Республикасында В вирустук гепатитин эпидемиологиялык көзөмөлдөө системасынын өнүгүшүн талдоо. Материалдар. Адабият маалыматтары, ченемдик-техникалык документтер (ЧТД)
жана саламаттык сактоо уюмдарынын отчеттук маалыматтары. Ыкмалар. Алынган маалыматтардын сыпаттама мүнөздөмөсү жана статистикалык иштеп чыгуусу жүргүзүлдү, айрым эпидемиологиялык белгилердин өсүү жана төмөндөш тенденциялары аныкталды. Изилдөөнун натыйжалары. Саламаттык сактоо уюмдарында ВГВ оорусун аныктоо, эсепке алуу жана билдирүү
системасына таасир этүүчү бардык NTDлардын кыскача баяндамасы келтирилген. ВГВга чалдыгуу динамикасы жана алардын жаш өзгөчөлүктөрү боюнча эпидемиологиялык мүнөздөмөлөрү ретроспективдүү изилденген. Жаңы төрөлгөн ымыркайларды эмдөөнү киргизүүнүн оорунун динамикасына тийгизген таасиринин өзүнчө
мүнөздөмөсү келтирилген. Алынган маалыматтардын негизинде Кыргыз Республикасында В вирустук гепатитине эпидемиологиялык көзөмөл жүргүзүү системасын өркүндөтүү боюнча сунуштар иштелип чыккан. Корутунду. Ченемдик-техникалык документтер ВИЧти эрте аныктоонун, эсепке алуунун жана отчеттуулуктун сапатын жогорулатуунун эсебинен эпидемиологиялык көзөмөлдөө тутумун жакшыртууну камсыз кылды. Акыркы 20 жылда ВГВга чалдыгуу төмөндөө тенденциясын көрсөттү, бул кабыл алынган мыйзам актыларынын, Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн токтомунун жана Саламаттык сактоо министрлигинин буйруктарынын алкагында
жаңы төрөлгөн ымыркайларды эмдөөнүн киргизилишине байланыштуу.
уюмунун эсеби боюнча, Кыргызстанда жарым миллионго жакын адам В вирустук гепатити менен жабыркайт. Изилдөөнүн максаты - Кыргыз Республикасында В вирустук гепатитин эпидемиологиялык көзөмөлдөө системасынын өнүгүшүн талдоо. Материалдар. Адабият маалыматтары, ченемдик-техникалык документтер (ЧТД)
жана саламаттык сактоо уюмдарынын отчеттук маалыматтары. Ыкмалар. Алынган маалыматтардын сыпаттама мүнөздөмөсү жана статистикалык иштеп чыгуусу жүргүзүлдү, айрым эпидемиологиялык белгилердин өсүү жана төмөндөш тенденциялары аныкталды. Изилдөөнун натыйжалары. Саламаттык сактоо уюмдарында ВГВ оорусун аныктоо, эсепке алуу жана билдирүү
системасына таасир этүүчү бардык NTDлардын кыскача баяндамасы келтирилген. ВГВга чалдыгуу динамикасы жана алардын жаш өзгөчөлүктөрү боюнча эпидемиологиялык мүнөздөмөлөрү ретроспективдүү изилденген. Жаңы төрөлгөн ымыркайларды эмдөөнү киргизүүнүн оорунун динамикасына тийгизген таасиринин өзүнчө
мүнөздөмөсү келтирилген. Алынган маалыматтардын негизинде Кыргыз Республикасында В вирустук гепатитине эпидемиологиялык көзөмөл жүргүзүү системасын өркүндөтүү боюнча сунуштар иштелип чыккан. Корутунду. Ченемдик-техникалык документтер ВИЧти эрте аныктоонун, эсепке алуунун жана отчеттуулуктун сапатын жогорулатуунун эсебинен эпидемиологиялык көзөмөлдөө тутумун жакшыртууну камсыз кылды. Акыркы 20 жылда ВГВга чалдыгуу төмөндөө тенденциясын көрсөттү, бул кабыл алынган мыйзам актыларынын, Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн токтомунун жана Саламаттык сактоо министрлигинин буйруктарынын алкагында
жаңы төрөлгөн ымыркайларды эмдөөнүн киргизилишине байланыштуу.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Киришүү. Борбордук Азия мамлекеттери, анын ичинде Кыргыз Республикасы (КР) вирустук гепатит боюнча эндемиялыгы жогору өлкөлөрдүн катарына кирет. Изилдөөнүн максаты А вирустук гепатитинин КР таралышын изилдөө болуп саналат. Изилдөөнүн материалы - Бишкек шаарынын 11-үй-бүлөлүк медицина борборунун (ҮМБ) аймагында жашаган адамдардын кан сывороткалары жана анкеталык маалыматтары, саламаттык сактоо уюмдарынын АВГ ооруусу боюнча отчеттук статистикалык маалыматтары болгон.
Тандалган методу кайчылаш секция, кесилиш, бир моменттүү изилдөө ыкмасы. Эпидемиологиялык изилдөө 2018-жылы бардык курактагы топтордун кадам үлгүсү боюнча тандалган 995 адамдын арасында жүргүзүлгөн. Таркалышын баалоо үчүн иммундук-ферменттик анализ (ИФА) ыкмасы менен коюлган Anti-HAV изилденген.
Изилдөөнүн жыйынтыгы көрсөткөндөй, антителолордун титри ымыркай кезинен баштап аныкталат жана 10-14
жашка чейин 62% га жетет, андан ары жаштын өсүшү менен серопозитивдүүлөрдүн үлүшү параллелдүү өсөт.
Жалпысынан алганда, серопозитивдуулугу 83% ды түзгөн. Отчеттук маалыматтар боюнча 14 жашка чейинки ооруп калган балдардын үлүшү Бишкек шаарында 74%, ал эми КР боюнча 88% түздү. КР жаш курагы боюнча ооруга чалдыгуусун талдоо көрсөткөндөй, оорунун эң жогорку деңгээли 3 жаштагы (835,0 100 миң калкка) жана
4 жаштагы (868,0 100 миң калкка) балдарда байкалат, жалпысынан республика боюнча 2018-жылы интенсивдүү көрсөткүч 154,0 [3] түздү. Жыйынтыктап айтканда, калк арасында ВГАнын таралышы жогору, антителолордун үлүшү 82,8%, инфекция негизинен 14 жашка чейин болот жана эң жогорку деңгээли 3-4 жаш курагында байкалат. ВГАнын таралышынын анык картинасын алуу үчүн КР жаш категориялары жана региондору боюнча стратификацияланган ушундай эле
рандомизацияланган изилдөөлөрдү жүргүзүү зарыл. ВГА оорусун азайтуу үчүн биринчи кезекте эмдөөнү камтыган күрөштүн өлкөлүк программасын иштеп чыгуу зарыл.
Тандалган методу кайчылаш секция, кесилиш, бир моменттүү изилдөө ыкмасы. Эпидемиологиялык изилдөө 2018-жылы бардык курактагы топтордун кадам үлгүсү боюнча тандалган 995 адамдын арасында жүргүзүлгөн. Таркалышын баалоо үчүн иммундук-ферменттик анализ (ИФА) ыкмасы менен коюлган Anti-HAV изилденген.
Изилдөөнүн жыйынтыгы көрсөткөндөй, антителолордун титри ымыркай кезинен баштап аныкталат жана 10-14
жашка чейин 62% га жетет, андан ары жаштын өсүшү менен серопозитивдүүлөрдүн үлүшү параллелдүү өсөт.
Жалпысынан алганда, серопозитивдуулугу 83% ды түзгөн. Отчеттук маалыматтар боюнча 14 жашка чейинки ооруп калган балдардын үлүшү Бишкек шаарында 74%, ал эми КР боюнча 88% түздү. КР жаш курагы боюнча ооруга чалдыгуусун талдоо көрсөткөндөй, оорунун эң жогорку деңгээли 3 жаштагы (835,0 100 миң калкка) жана
4 жаштагы (868,0 100 миң калкка) балдарда байкалат, жалпысынан республика боюнча 2018-жылы интенсивдүү көрсөткүч 154,0 [3] түздү. Жыйынтыктап айтканда, калк арасында ВГАнын таралышы жогору, антителолордун үлүшү 82,8%, инфекция негизинен 14 жашка чейин болот жана эң жогорку деңгээли 3-4 жаш курагында байкалат. ВГАнын таралышынын анык картинасын алуу үчүн КР жаш категориялары жана региондору боюнча стратификацияланган ушундай эле
рандомизацияланган изилдөөлөрдү жүргүзүү зарыл. ВГА оорусун азайтуу үчүн биринчи кезекте эмдөөнү камтыган күрөштүн өлкөлүк программасын иштеп чыгуу зарыл.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Мырзалиев Б.Б., Токтогонова А.А., Сакмаматов К.М.
Беттер:
92-96
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
BPaL - Бедаквилин, Претоманид жана Линезолид – бул Бедаквилинден, жаны препарат Претоманид
жана Линезолидден турган жаңы толук кыска 6 айлық режим, дарыга туруктуу кургак учук (ДТ-КУ) менен оору-
гандарда изилдөөлөр катарында колдонууга Бүткүл дүйнѳлүк уюму менен бекитилген.
Жагдайга жалпы кароо жана жагдайга тоскоолдук кылуу ыкмалары жана ДT-KУ үчүн кыска жана кѳп убакытта
дарылоо режимдерине салыштырмалуу БПАЛ режимине ылайык бир бейтапты дарылоо үчүн дары-дармектердин
наркын баалоо жүргүзүлгѳн.
KNCVнин колдоосу менен Улуттук фтизиатрия борбору 2021-жылдан тартып Кыргыз Республикасында (КР)
БПАЛ режимин колдонууга даярдана баштады. Бул мезгилде Кыргыз Республикасында БПАЛды колдонуу
боюнча Колдонмо даярдалып, ага 2021-жылдын башында КР Саламаттык сактоо министрлиги кол койгон. Окутуу
материалдары даярдалды, алар боюнча кургак учукка каршы кызматтын бардык негизги адистери Борбордук
консилиумга жана Кара-Балта шаарындагы Республикалык Кургак учукка каршы ооруканага (РПТБ) басым жасоо
менен окутулду, анда бардык пациенттерди тез арада дарылоо пландаштырылган.
Жөнгө салуучу документациянын болушуна, окутуу, дары-дармектердин жана бейтаптардын болушуна караба-
стан, дарылоого кабыл алуу жай болуп жатат. Кийинки 3 жылда BPaL режимин ишке ашырылса мамлекет 460,000
АКШ долларга чейин сактай алат.
БПАЛ режиминде дарылоо өлкөгө ДТ-кургак учук менен ооруган бейтаптарды дарылоонун натыйжалуулугун
бир кыйла жогорулатууга жана Кыргыз Республикасында кургак учука каршы экинчи саптагы препараттарды
сатып алууга жумшалган мамлекеттик жана Глобалдык Фонддун каражатын рационалдуу пайдаланууга жардам
берет.
жана Линезолидден турган жаңы толук кыска 6 айлық режим, дарыга туруктуу кургак учук (ДТ-КУ) менен оору-
гандарда изилдөөлөр катарында колдонууга Бүткүл дүйнѳлүк уюму менен бекитилген.
Жагдайга жалпы кароо жана жагдайга тоскоолдук кылуу ыкмалары жана ДT-KУ үчүн кыска жана кѳп убакытта
дарылоо режимдерине салыштырмалуу БПАЛ режимине ылайык бир бейтапты дарылоо үчүн дары-дармектердин
наркын баалоо жүргүзүлгѳн.
KNCVнин колдоосу менен Улуттук фтизиатрия борбору 2021-жылдан тартып Кыргыз Республикасында (КР)
БПАЛ режимин колдонууга даярдана баштады. Бул мезгилде Кыргыз Республикасында БПАЛды колдонуу
боюнча Колдонмо даярдалып, ага 2021-жылдын башында КР Саламаттык сактоо министрлиги кол койгон. Окутуу
материалдары даярдалды, алар боюнча кургак учукка каршы кызматтын бардык негизги адистери Борбордук
консилиумга жана Кара-Балта шаарындагы Республикалык Кургак учукка каршы ооруканага (РПТБ) басым жасоо
менен окутулду, анда бардык пациенттерди тез арада дарылоо пландаштырылган.
Жөнгө салуучу документациянын болушуна, окутуу, дары-дармектердин жана бейтаптардын болушуна караба-
стан, дарылоого кабыл алуу жай болуп жатат. Кийинки 3 жылда BPaL режимин ишке ашырылса мамлекет 460,000
АКШ долларга чейин сактай алат.
БПАЛ режиминде дарылоо өлкөгө ДТ-кургак учук менен ооруган бейтаптарды дарылоонун натыйжалуулугун
бир кыйла жогорулатууга жана Кыргыз Республикасында кургак учука каршы экинчи саптагы препараттарды
сатып алууга жумшалган мамлекеттик жана Глобалдык Фонддун каражатын рационалдуу пайдаланууга жардам
берет.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Джапаралиева Н.Т., Болотбекова Э. Б., Жусупова А.Т., Кулов Б.Б., Каримов Ж.М.
Беттер:
29-35
Полный текст:
Киришүү. Клиникалык неврология тармагында демиелиндик ооруларды дарылоо маанилүү милдет болуп саналат. Көптөгөн склероз
жана Девик оптикомиелити жаштардын борбордук нерв системасынын эң оор прогрессивдүү ооруларынын бири болуп саналат. Бул оорулардын этиологиясы бүдөмүк бойдон калгандыктан, алдын алуу жана ошого жараша этиотроптук терапия мүмкүн эмес. Бүгүнкү күндө иммуномодулятордук жана иммуносупрессивдүү дары-дармектер демиелинизациялоочу оорулардын патогенетикалык терапиясы үчүн тандоо каражаты болуп саналат. Изилдөөнүн максаты - Кыргыз Республикасында таралган склероз
жана Devic оптикомиелити менен ооруган бейтаптарды дарылоо үчүноптималдуу препаратты тандоо.Материалдар жана ыкмалар. Изилдөөгө Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлигинин Улуттук госпиталынын неврология бөлүмүндө патогенетикалык дарыланып жаткан склероз жана Девик оптикомиелити менен ооруган 80 бейтаптын маалыматтары камтылган.
Натыйжалар. Адабият маалыматтарына жана өзүбүздүн байкоолорубуздун натыйжаларына таянып, оорунун жүрүшүнө жана оордугуна жараша оорунун ар кандай стадияларында демиелинизациялоочу ооруларды дарылоонун негизги схемалары келтирилген. Терапияны дайындоо ишенимдүү диагноз коюлгандан кийин жана демиелинизациялоочу оорулардын стадиясына жана активдүүлүгүнө, ар бир конкреттүү учурда пайда-коркунучтун катышына жараша дары-дармекти жеке тандоонун негизинде жүргүзүлөт. Патогенетикалык терапиясы узак мөөнөттүү терапиянын натыйжалуулугуна, коопсуз дугуна жана чыдамдуулугуна үзгүлтүксүз мониторинг жүргүзүү астында жүргүзүлөт. Жыйынтыгы.Ошентип, учурда бейтаптар патогенетикалык дарылоо дары-дармектер, атап айтканда, заманбап ПИТРС көп тандоо бар. Жалпысынан алганда, демиелиндештирүү ооруларын дарылоо боюнча заманбап изилдөөлөр жана ыкмалар бейтаптар үчүн жаңы перспективаларды ачып, дарылоонун натыйжалуулугун жана алардын жашоо сапатын жогорулатат.
жана Девик оптикомиелити жаштардын борбордук нерв системасынын эң оор прогрессивдүү ооруларынын бири болуп саналат. Бул оорулардын этиологиясы бүдөмүк бойдон калгандыктан, алдын алуу жана ошого жараша этиотроптук терапия мүмкүн эмес. Бүгүнкү күндө иммуномодулятордук жана иммуносупрессивдүү дары-дармектер демиелинизациялоочу оорулардын патогенетикалык терапиясы үчүн тандоо каражаты болуп саналат. Изилдөөнүн максаты - Кыргыз Республикасында таралган склероз
жана Devic оптикомиелити менен ооруган бейтаптарды дарылоо үчүноптималдуу препаратты тандоо.Материалдар жана ыкмалар. Изилдөөгө Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлигинин Улуттук госпиталынын неврология бөлүмүндө патогенетикалык дарыланып жаткан склероз жана Девик оптикомиелити менен ооруган 80 бейтаптын маалыматтары камтылган.
Натыйжалар. Адабият маалыматтарына жана өзүбүздүн байкоолорубуздун натыйжаларына таянып, оорунун жүрүшүнө жана оордугуна жараша оорунун ар кандай стадияларында демиелинизациялоочу ооруларды дарылоонун негизги схемалары келтирилген. Терапияны дайындоо ишенимдүү диагноз коюлгандан кийин жана демиелинизациялоочу оорулардын стадиясына жана активдүүлүгүнө, ар бир конкреттүү учурда пайда-коркунучтун катышына жараша дары-дармекти жеке тандоонун негизинде жүргүзүлөт. Патогенетикалык терапиясы узак мөөнөттүү терапиянын натыйжалуулугуна, коопсуз дугуна жана чыдамдуулугуна үзгүлтүксүз мониторинг жүргүзүү астында жүргүзүлөт. Жыйынтыгы.Ошентип, учурда бейтаптар патогенетикалык дарылоо дары-дармектер, атап айтканда, заманбап ПИТРС көп тандоо бар. Жалпысынан алганда, демиелиндештирүү ооруларын дарылоо боюнча заманбап изилдөөлөр жана ыкмалар бейтаптар үчүн жаңы перспективаларды ачып, дарылоонун натыйжалуулугун жана алардын жашоо сапатын жогорулатат.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Абдубаитов Н.А., Баатырбеков Н., Стамбекова К.Н.
Беттер:
96-100
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Макалада 2019-2022-жылдар аралыгында Кыргызстанда жашаган 18 жаштан 40 жашка чейинки кыр-
гызстандык эркектердин тукум улоо абалына баа берүүнүн жыйынтыгы берилген. Чүй, Ош, Нырын жана Батен
аймактарынан 1557 эркектин спермограммасынын жыйынтыгына салыштырма анализ жүргүзүлдү.
Изилдөөнүн натыйжалары төмөнкүдөй белгилерди алдын ала аныктоого мүмкүндүк берди: урук суюктуктагы
сперматозоиддердин концентрациясы жаш өткөн сайын жана салыштыруу тобунун көрсөткүчтөрү менен 1,5
эсеге көбөйөт; прогрессивдүү кыймылдуу сперматозоиддердин катышы популяцияда бир аз төмөн жана сперма-
тозоиддердин жашоого жөндөмдүүлүгү 30 жаштан 40 жашка чейинки эркектердин тобунда жогору, башкача айт-
канда, эркек канчалык улгайса, спермограмма жана тукум улоосу ошончолук жогору болот. Алынган натыйжалар
өлкөнүн жаш курагынын жана ар кандай жашоо шарттарынын контекстинде аныкталган мүнөздөмөлөргө жараша
спермограмманын асылдуулугуна жана сапатына объективдүү баа берүүгө мүмкүндүк берет.
гызстандык эркектердин тукум улоо абалына баа берүүнүн жыйынтыгы берилген. Чүй, Ош, Нырын жана Батен
аймактарынан 1557 эркектин спермограммасынын жыйынтыгына салыштырма анализ жүргүзүлдү.
Изилдөөнүн натыйжалары төмөнкүдөй белгилерди алдын ала аныктоого мүмкүндүк берди: урук суюктуктагы
сперматозоиддердин концентрациясы жаш өткөн сайын жана салыштыруу тобунун көрсөткүчтөрү менен 1,5
эсеге көбөйөт; прогрессивдүү кыймылдуу сперматозоиддердин катышы популяцияда бир аз төмөн жана сперма-
тозоиддердин жашоого жөндөмдүүлүгү 30 жаштан 40 жашка чейинки эркектердин тобунда жогору, башкача айт-
канда, эркек канчалык улгайса, спермограмма жана тукум улоосу ошончолук жогору болот. Алынган натыйжалар
өлкөнүн жаш курагынын жана ар кандай жашоо шарттарынын контекстинде аныкталган мүнөздөмөлөргө жараша
спермограмманын асылдуулугуна жана сапатына объективдүү баа берүүгө мүмкүндүк берет.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Эргешова А.М., Сулайманов Ж.С., Карагулова М.М., Ли Г.В.
Беттер:
112-118
Полный текст:
Киришүү. Микроорганизмдердин түрдүк курамын жана алардын кулак, мурун көңдөйү жана пара-
назалдык синус, көмөкөй бездеринин өнөкөт ириң-сезгенүү ооруларын дарылоо үчүн тамчылардын жана ара-
лашмалардын курамы кирген колдонулган дары-дармектерге сезгичтигин бактериологиялык верификациялоо.
Изилдөөнүн максаты — микрофлораны жана анын ортоңку кулактын, параназалдык синус жана мурун
көңдөйүнүн, көмөкөй бездеринин өнөкөт сезгениши менен ооруган адамдарды дарылоо үчүн сунуш кылынган
дары-дармектерге сезгичтигин изилдөө.
Материалдар жана ыкмалар. Бактериологиялык верификациялоого үстүңкү жаак кобулунун өнөкөт сезгениши
менен ооруган 77 бейтаптан, өнөкөт полипоздук риносинусит менен ооруган 30 бейтаптан, ортоңку кулактын
өнөкөт сезгениши менен ооруган 126 бейтаптан жана өнөкөт тонзиллит менен ооруган 65 бейтаптан алынган ма-
териалдар дуушар болгон.
Натыйжалар жана талкуулар. Жүргүзүлгөн изилдөөлөр 316 штаммды бөлүп көрсөтүүгө жана аныктоого
мүмкүндүк берди. Алардын 48и мите козу карындык мүнөзгө ээ, калгандары бактериялык мүнөзгө ээ. Текше-
рилген бейтаптардын ар бир тобундагы бактериялык микрофлорада микроорганизмдердин кандайдыр бир
деңгээлде айырмаланган өкүлчүлүгү болгон.
Жыйынтыгы. Синтомицин линиментиндеги сунуш кылынган аралашма, сайып тешүүдөн жана жуугандан кийин,
көмөкөй бездеринин криптине жана кобулуна сайганда, анын өтө натыйжалуу жана альтернативдүү дарылоо
үчүн сунуш кылынган терапиялык таасирин алууга мүмкүндүк берет.
назалдык синус, көмөкөй бездеринин өнөкөт ириң-сезгенүү ооруларын дарылоо үчүн тамчылардын жана ара-
лашмалардын курамы кирген колдонулган дары-дармектерге сезгичтигин бактериологиялык верификациялоо.
Изилдөөнүн максаты — микрофлораны жана анын ортоңку кулактын, параназалдык синус жана мурун
көңдөйүнүн, көмөкөй бездеринин өнөкөт сезгениши менен ооруган адамдарды дарылоо үчүн сунуш кылынган
дары-дармектерге сезгичтигин изилдөө.
Материалдар жана ыкмалар. Бактериологиялык верификациялоого үстүңкү жаак кобулунун өнөкөт сезгениши
менен ооруган 77 бейтаптан, өнөкөт полипоздук риносинусит менен ооруган 30 бейтаптан, ортоңку кулактын
өнөкөт сезгениши менен ооруган 126 бейтаптан жана өнөкөт тонзиллит менен ооруган 65 бейтаптан алынган ма-
териалдар дуушар болгон.
Натыйжалар жана талкуулар. Жүргүзүлгөн изилдөөлөр 316 штаммды бөлүп көрсөтүүгө жана аныктоого
мүмкүндүк берди. Алардын 48и мите козу карындык мүнөзгө ээ, калгандары бактериялык мүнөзгө ээ. Текше-
рилген бейтаптардын ар бир тобундагы бактериялык микрофлорада микроорганизмдердин кандайдыр бир
деңгээлде айырмаланган өкүлчүлүгү болгон.
Жыйынтыгы. Синтомицин линиментиндеги сунуш кылынган аралашма, сайып тешүүдөн жана жуугандан кийин,
көмөкөй бездеринин криптине жана кобулуна сайганда, анын өтө натыйжалуу жана альтернативдүү дарылоо
үчүн сунуш кылынган терапиялык таасирин алууга мүмкүндүк берет.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Кырбашев К.Д., Тажеков А.М., Мырзалиев Ж.С.
Беттер:
84-90
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Бүткүл дүйнөдө жана өзгөчө Кыргызстанда уролития урологиялык оорулардын структурасында экинчи орунда турат. Тамак-аш азыктарынын химиялык составына жана идиш-аяктардын биологиялык баалуулугуна негизделген улуттук тамактануунун таасирин физиологиялык керектөөлөрдүн жаңы нормаларына ылайык
изилдөө аркылуу таштын пайда болушунун кайталанышынын алдын алуу таштарды жана таштарды жок кылгандан кийин пациенттерди дарылоодо өзгөчө мааниге ээ. оорунун метафилаксиясында артыкчылыктуу болуп
саналат. Изилдөөнүн максаты физиологиялык керектөөлөрдүн жаңы нормаларына ылайык кыргыз тамактарынын биологиялык баалуулугунун негизинде КИ метафилаксиясында клиникалык тамактанууну колдонуунун натыйжалуулугуна баа берүү болуп саналат. Кыргыз Республикасында. Материалдар жана ыкмалар. Изилдөө 2015-
жылдан 2021-жылга чейинки мезгилде негизги жана контролдук топтордогу стагорндук нефролития менен ооруган 50 бейтапта кейс-контролдук негизде жүргүзүлдү. Негизги топко улуттук тамактануу ченемдерин эске алуу менен иштелип чыккан метафилаксия ыкмасын алган пациенттер кирди. Контролдук топко стандарттык метафилаксияны колдонгон бейтаптар кирген. Корутунду: Кыргыз Республикасында жашаган бейтаптар Кыргыз Республикасынын тамак-аш азыктарынын химиялык курамына жана кыргыз тамактарынын биологиялык баалуулугуна негизделген улуттук тамактанууну колдонуу менен КИ метафилактикадан өтүшөт (шорполор, негизги
тамактар, жарма, десерттик тамактар жана улуттук суусундуктар) жаңы ченемдерге ылайык Ар бир пациенттин
жеке өнүгүүсүнөн узак убакыт бою физиологиялык муктаждыктар анын эффективдүүлүгүн жогорулатат жана
таштын пайда болушунун кайталануу коркунучун 2 эсеге азайтат. Критерии үчүн туура тандалган күнүмдүк рацион болуп саналат заара рН-метри, ал жөнөкөй жана жеткиликтүү.
изилдөө аркылуу таштын пайда болушунун кайталанышынын алдын алуу таштарды жана таштарды жок кылгандан кийин пациенттерди дарылоодо өзгөчө мааниге ээ. оорунун метафилаксиясында артыкчылыктуу болуп
саналат. Изилдөөнүн максаты физиологиялык керектөөлөрдүн жаңы нормаларына ылайык кыргыз тамактарынын биологиялык баалуулугунун негизинде КИ метафилаксиясында клиникалык тамактанууну колдонуунун натыйжалуулугуна баа берүү болуп саналат. Кыргыз Республикасында. Материалдар жана ыкмалар. Изилдөө 2015-
жылдан 2021-жылга чейинки мезгилде негизги жана контролдук топтордогу стагорндук нефролития менен ооруган 50 бейтапта кейс-контролдук негизде жүргүзүлдү. Негизги топко улуттук тамактануу ченемдерин эске алуу менен иштелип чыккан метафилаксия ыкмасын алган пациенттер кирди. Контролдук топко стандарттык метафилаксияны колдонгон бейтаптар кирген. Корутунду: Кыргыз Республикасында жашаган бейтаптар Кыргыз Республикасынын тамак-аш азыктарынын химиялык курамына жана кыргыз тамактарынын биологиялык баалуулугуна негизделген улуттук тамактанууну колдонуу менен КИ метафилактикадан өтүшөт (шорполор, негизги
тамактар, жарма, десерттик тамактар жана улуттук суусундуктар) жаңы ченемдерге ылайык Ар бир пациенттин
жеке өнүгүүсүнөн узак убакыт бою физиологиялык муктаждыктар анын эффективдүүлүгүн жогорулатат жана
таштын пайда болушунун кайталануу коркунучун 2 эсеге азайтат. Критерии үчүн туура тандалган күнүмдүк рацион болуп саналат заара рН-метри, ал жөнөкөй жана жеткиликтүү.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Авторлор:
Курманбеков Н.К., Кылычбеков М.Б., Кенеев Р.Н., Сатыбалдиев Э.Э., Стамбекова К.Н.
Беттер:
140-147
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Бул макалада 2021-22-жылдары Чүй (12%), Ысык-Көлдө (36%), Таласта (32%), Ошто (13%) жана
Жалал-Абад облустарында (9%) комплекстүү изилдөө жүргүзүү аркылуу простата безинин (ПБ) ооруларынын
эрте аныктоосуун жана таралышын изилдөөнүн натыйжалары берилген (3265 ар кандай курактагы эркектер
текшерүүдөн өткөн) «Кыргыз Республикасында жашаган эркектердин ПБ ооруларын эрте аныктоо» илимий дол-
боорунун И.К. Ахунбаева атындагы КММА алкагында жүргүзүлүп жаткан изилдөөнүн негизинде каржыланган
(мамлекеттик номуру 4220). Кайрылган эркектердин ичинен 37,8% шаар тургундары, 62,2% айыл тургундары
болгон. Кайрылууда ПБ ооруларына мүнөздүү болгон даттануулардын өзгөчөлүктөрү аныкталды жана чынды-
гында патологияны аныктоо менен салыштырылды, мында простатит (жаш курак тобунда - 27,2%) жана простата
гиперплазиясы (орто топтордо) сыяктуу оорулар бар экендигине далилдер бар жана кары эркектерде - 28,4%,
ошондой эле простата безинин рагы (жалпы республика боюнча 6,7%) дарты жок болгонун аныктады. ПБ опе-
рация жасалгандан кийин же оорунун алгачкы белгилери пайда болгондон кийин диспансердик каттоодо турбаган
эркектерди өзгөчө белгилей кетүү керек. ПБ оорулары боюнча маалымдуулук (55,2% билбеген) сурамжылоодо
баары эле өз ден соолугуна баа бере алышпайт (11,3%) жана алар дарыгерлерге ишенбей (52,2%), бирок медици-
налык жардамга кайрылууга аргасыз экенин көрсөттү жана операциядан кийин кароосуз калган шарттар жана
татаал учурлар аныкталган, ал эми 41% эркектерде оору биринчи жолу аныкталган. Изилдөөнүн натыйжалары
калкка урологиялык жардам көрсөтүүнү, анын ичинде анын амбулатордук деңгээлин жогорулатуу, калктын агар-
туу иштерин камтуу зарылчылыгын көрсөтүп турат, анын натыйжалуулугу биринчи кезекте аныктоонун толук-
тугун жана өз убагында болушун, демек, ПБ ооруларын дарылоодо натыйжалуулукту аныктайт.
Жалал-Абад облустарында (9%) комплекстүү изилдөө жүргүзүү аркылуу простата безинин (ПБ) ооруларынын
эрте аныктоосуун жана таралышын изилдөөнүн натыйжалары берилген (3265 ар кандай курактагы эркектер
текшерүүдөн өткөн) «Кыргыз Республикасында жашаган эркектердин ПБ ооруларын эрте аныктоо» илимий дол-
боорунун И.К. Ахунбаева атындагы КММА алкагында жүргүзүлүп жаткан изилдөөнүн негизинде каржыланган
(мамлекеттик номуру 4220). Кайрылган эркектердин ичинен 37,8% шаар тургундары, 62,2% айыл тургундары
болгон. Кайрылууда ПБ ооруларына мүнөздүү болгон даттануулардын өзгөчөлүктөрү аныкталды жана чынды-
гында патологияны аныктоо менен салыштырылды, мында простатит (жаш курак тобунда - 27,2%) жана простата
гиперплазиясы (орто топтордо) сыяктуу оорулар бар экендигине далилдер бар жана кары эркектерде - 28,4%,
ошондой эле простата безинин рагы (жалпы республика боюнча 6,7%) дарты жок болгонун аныктады. ПБ опе-
рация жасалгандан кийин же оорунун алгачкы белгилери пайда болгондон кийин диспансердик каттоодо турбаган
эркектерди өзгөчө белгилей кетүү керек. ПБ оорулары боюнча маалымдуулук (55,2% билбеген) сурамжылоодо
баары эле өз ден соолугуна баа бере алышпайт (11,3%) жана алар дарыгерлерге ишенбей (52,2%), бирок медици-
налык жардамга кайрылууга аргасыз экенин көрсөттү жана операциядан кийин кароосуз калган шарттар жана
татаал учурлар аныкталган, ал эми 41% эркектерде оору биринчи жолу аныкталган. Изилдөөнүн натыйжалары
калкка урологиялык жардам көрсөтүүнү, анын ичинде анын амбулатордук деңгээлин жогорулатуу, калктын агар-
туу иштерин камтуу зарылчылыгын көрсөтүп турат, анын натыйжалуулугу биринчи кезекте аныктоонун толук-
тугун жана өз убагында болушун, демек, ПБ ооруларын дарылоодо натыйжалуулукту аныктайт.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Эргешова А.М., Карагулова М.М., Ли Г.В., Касымбекова С.К.
Беттер:
106-111
Полный текст:
Киришүү. Макалада микробдук инфекция, өзгөчө Staphylococcus aureus менен байланышкан өнөкөт
полипоздук риносинуситтин этиологиясы жана гипериммундук реакцияны, андан кийинки мурун кобулдарынын
ичинде мурундун полиптеринин тез өсүшүн шарттаган “суперантиген” теориясында маанилүү роль ойногон эн-
теротоксинди бөлүп чыгаруу өзгөчөлүгү боюнча заманбап көз караш берилген.
Изилдөөнүн максаты - Кыргыз Республикасында жашаган бейтаптарда өнөкөт полипоздук риносинуситтердеги
микробиологиянын өзгөчөлүктөрүн изилдөө.
Материалдар жана ыкмалар. Колонияларды идентификациялоо жана эсептөө менен бактериологиялык
изилдөөгө үстүңкү жаак кобулунун өнөкөт ириңдүү-полипоздук сезгениши менен ооруган 20 жаштан 65 жашка
чейинки 30 бейтаптан алынган материалдар колдонулган.
Натыйжалар жана талкуулар. Көпчүлүк бейтаптарда Staphylococcus aureus аныкталган, бул 73% түзөт.
Жыйынтыгы.Чет элдик авторлордун микробиологиялык изилдөөлөрүнүн маалыматтары жана биздин изил
дөөлөрдүн маалыматтары менен дал келүү байкалат.Staphylococcus aureus өнөкөт полипоздук риносинуситтердин
өрчүшүнүн патогенезинде башкы ролду ойнойт.
полипоздук риносинуситтин этиологиясы жана гипериммундук реакцияны, андан кийинки мурун кобулдарынын
ичинде мурундун полиптеринин тез өсүшүн шарттаган “суперантиген” теориясында маанилүү роль ойногон эн-
теротоксинди бөлүп чыгаруу өзгөчөлүгү боюнча заманбап көз караш берилген.
Изилдөөнүн максаты - Кыргыз Республикасында жашаган бейтаптарда өнөкөт полипоздук риносинуситтердеги
микробиологиянын өзгөчөлүктөрүн изилдөө.
Материалдар жана ыкмалар. Колонияларды идентификациялоо жана эсептөө менен бактериологиялык
изилдөөгө үстүңкү жаак кобулунун өнөкөт ириңдүү-полипоздук сезгениши менен ооруган 20 жаштан 65 жашка
чейинки 30 бейтаптан алынган материалдар колдонулган.
Натыйжалар жана талкуулар. Көпчүлүк бейтаптарда Staphylococcus aureus аныкталган, бул 73% түзөт.
Жыйынтыгы.Чет элдик авторлордун микробиологиялык изилдөөлөрүнүн маалыматтары жана биздин изил
дөөлөрдүн маалыматтары менен дал келүү байкалат.Staphylococcus aureus өнөкөт полипоздук риносинуситтердин
өрчүшүнүн патогенезинде башкы ролду ойнойт.
БИЛИМ АЛУУДАГЫ КЫЙЫНЧЫЛЫКТАР ЖАНА МЕДИЦИНАЛЫК ФАРМАЦЕВДИК БИЛИМ
Макалада Кыргыз мамлекеттик медицина институтунда балдардын оорулары кафедрасын
уюштуруунун алгачкы жылдарындагы жана педиатриялык кафедраларды андан ары кеңейтүү жөнүндө маалыматтар келтирилип, КР балдардын ооруларын жана өлүмүн азайтууда педиатрларды жана окумуштууларды даярдоодо кафедралардын позитивдүү ролу негизделет.
уюштуруунун алгачкы жылдарындагы жана педиатриялык кафедраларды андан ары кеңейтүү жөнүндө маалыматтар келтирилип, КР балдардын ооруларын жана өлүмүн азайтууда педиатрларды жана окумуштууларды даярдоодо кафедралардын позитивдүү ролу негизделет.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Авторлор:
Абдылаева Г.М., Кадыров А.С., Ахматов М.Б.
Беттер:
126-130
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Талданып жаткан 12 жылдын ичинде кургак учукка чалдыккандардын бул көрсөткүчү статистикалык
маанилүү өсүү тенденциясына ээ – 54,9 дан 59,2 р <0,001 ге чейин. Медициналык уюмдардын кызматкерлеринин
кургак учук менен оорушу 51,2-51,3 миң адиске, баштапкы медициналык-санитардык жардам беруу дарыгерле-
ринин кургак учукка чалдыгуу статистикалык жактан маанилүү тенденцияга ээ - 60,2-49,7 жана гана кургак
учукка каршы мекемеде (ПТО) – 274,8-84,3 чегинде болот. Акыркы 12 жылдын ичинде бардык медициналык
уюмдарда инфекциялык контролдоо чараларын активдүү киргизгенине карабастан, жалпы дарылоо тармагынын
уюмдарында кургак учукка чалдыгуунун өзгөчө төмөндөшү белгиленбейт, кургак учук кызматында 84,3 учур
2019-жылы 274,8 учурга салыштырмалуу 2008-жылы төмөндөө тенденциясы байкалууда.
маанилүү өсүү тенденциясына ээ – 54,9 дан 59,2 р <0,001 ге чейин. Медициналык уюмдардын кызматкерлеринин
кургак учук менен оорушу 51,2-51,3 миң адиске, баштапкы медициналык-санитардык жардам беруу дарыгерле-
ринин кургак учукка чалдыгуу статистикалык жактан маанилүү тенденцияга ээ - 60,2-49,7 жана гана кургак
учукка каршы мекемеде (ПТО) – 274,8-84,3 чегинде болот. Акыркы 12 жылдын ичинде бардык медициналык
уюмдарда инфекциялык контролдоо чараларын активдүү киргизгенине карабастан, жалпы дарылоо тармагынын
уюмдарында кургак учукка чалдыгуунун өзгөчө төмөндөшү белгиленбейт, кургак учук кызматында 84,3 учур
2019-жылы 274,8 учурга салыштырмалуу 2008-жылы төмөндөө тенденциясы байкалууда.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Киришүү. Вирустук гепатиттеринин В жана С түрү анын кенири таралышынын, ооруунун оордугунан жана социалдык-экономикалык кесепеттеринен улам коомдук саламаттык сактоонун негизги көйгөйлөрүнүн бири бойдон калууда. Дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюмунун маалыматы боюнча В жана С вирустук гепатиттери кенири таралган өлкөлөр болуп Сахаранын түштүгүндөгү Африка өлкөлөрү, Борбордук жана Чыгыш Азия өлкөлөрү эсептелинет. Изилдөөнүн максаты - Кыргыз Республикасында кан аркылуу жугуучу В жана С вирустук гепатитинин таралышын ретроспективдүү анализдөө.
Методдор жана материалдар. Материал катары Саламаттык сактоо министрлигине караштуу электрондук саламаттыкты сактоо борбору жана Ооруулардын алдын алуу жана мамлекеттик санитардык эпидемиологиялык көзөмөл департаментинин 1998-2021-жж. отчеттук маалыматтары колдонулду. Оорулардын узак мөөнөттүү динамикасын баалоо эң аз квадраттар ыкмасы менен жүргүзүлдү. Ошондой эле Excel программасы менен статистикалык маалыматтарды иштеп чыгуунун стандарттуу ыкмалары колдонулду. Натыйжалар.1998-2021 жылдар аралыгында ВГВ оорусунун көрсөткүчү 15 эсеге кыскарган (100 000 калкка
27,7ден 1,8ге чейин). ВГС көрсөткүчү 100 000 калкка 2,3 (2010; 2012) ден 0,8 (2021) чейин. ВГВ жана ВГС айрыкча 18-49 жаш курактар арасында кенири жайылган, алар бардык жаш курактар арасынан 80,6 жана 67,9 па-
йызын түзүшөт. Жыйынтыгы. Кыргыз Республикасында ВГВ жана ВГС жаңы учурларын расмий каттоо бейтаптардын кайрылуусу боюнча гана жүргүзүлөт, ошондуктан бул расмий көрсөткүчтөр оорунун таралышынын реалдуу абалын чагылдырбайт. ВГВга чалдыгуулардын кескин азайышы ВГВга каршы милдеттүү эмдөөнү эмдөө графигине киргизүү менен байланыштуу, ошондуктан ВГВга чалдыгууларды азайтуу максатында 49 жашка чейинки калкты пландуу эмдөө жүргүзүү керек.
Методдор жана материалдар. Материал катары Саламаттык сактоо министрлигине караштуу электрондук саламаттыкты сактоо борбору жана Ооруулардын алдын алуу жана мамлекеттик санитардык эпидемиологиялык көзөмөл департаментинин 1998-2021-жж. отчеттук маалыматтары колдонулду. Оорулардын узак мөөнөттүү динамикасын баалоо эң аз квадраттар ыкмасы менен жүргүзүлдү. Ошондой эле Excel программасы менен статистикалык маалыматтарды иштеп чыгуунун стандарттуу ыкмалары колдонулду. Натыйжалар.1998-2021 жылдар аралыгында ВГВ оорусунун көрсөткүчү 15 эсеге кыскарган (100 000 калкка
27,7ден 1,8ге чейин). ВГС көрсөткүчү 100 000 калкка 2,3 (2010; 2012) ден 0,8 (2021) чейин. ВГВ жана ВГС айрыкча 18-49 жаш курактар арасында кенири жайылган, алар бардык жаш курактар арасынан 80,6 жана 67,9 па-
йызын түзүшөт. Жыйынтыгы. Кыргыз Республикасында ВГВ жана ВГС жаңы учурларын расмий каттоо бейтаптардын кайрылуусу боюнча гана жүргүзүлөт, ошондуктан бул расмий көрсөткүчтөр оорунун таралышынын реалдуу абалын чагылдырбайт. ВГВга чалдыгуулардын кескин азайышы ВГВга каршы милдеттүү эмдөөнү эмдөө графигине киргизүү менен байланыштуу, ошондуктан ВГВга чалдыгууларды азайтуу максатында 49 жашка чейинки калкты пландуу эмдөө жүргүзүү керек.
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Киришүү. В жана С гепатиттери менен ооругандарды тестирлөө жана эрте табуу – бул дарылоо жана
алдын алуу кызматтарына жол ачат, адистештирилген жардамды жана дарылоону алуудагы, вирустук гепатит-
тердин эпидемиясына натыйжалуу күрөшүүнүн негизги курамы болуп саналат.
Изилдөөнүн максаты- өлкөдө кан аркылуу жугуучу В жана С гепатиттерине массалык тестирлөөнүн програм-
масын иштеп чыгуу үчүн, кан аркылуу жугуучу вирустук гепатиттердин эпидемиясын жок кылуу багытында
бининчи этап катары, Кыргызстанда вирустук В жана С гепатиттерин аныктоодогу (диагностика) абалын талдоо.
Материалдар жана ыкмалар. КЖВГ боюнча эпидемиологиялык абалды изилдөө үчүн №1 Мамлекеттик отчёт-
тук формасынын “ Жугуштуу жана мите курттар оорусу боюнча отчёт” Оорулардын алдын алуу департаментинин
жана Саламаттык сактоо министрлигинин мамлекеттик санитардык-эпидемиологиялык көзөмөлүнүн (ОАД
жана ССМ МСЭК) 2010-2021 ж. маалыматы, ошондой эле “ЦАДМИР” гепатология борборуна “вирустук В жана
гепатити” менен кайрылган 19 жаштан 70 жашка чейинки 237 оорулунун амбулатордук картасы талданды.
Натыйжалар. Кыргыз Республикасы кан аркылуу жугуучу вирустук гепатити (КЖВГ) менен абдан көп ооруган
өлкөлөрдүн катарына кирет. 2021 жылы өткүр жана өнөкөт В гепатити менен ооругандар 100 000 калкка 29,2ни
түздү, жана гепатит С –10,8; гепатит В жана С менен оорулуулуктун жалпы саны 100 000 калкка 40,1 түздү. Ге-
патит В вирусун жуктургандардын арасында дельта-гепатитинин таралышы 33-47% жетти, тактап айтканда, бол-
жол менен 120-160 миллион киши гепатит D менен ооруйт дегенге жатат. Бир нече саламаттык сактоо уюм
дарынын гепатит В жана С га тестирлөөсүнүн жыйынтыгына таянсак, гепатит В вирусу табылган жарандардын
саны 4,6% дан 7,3% чейин, ал эми гепатит С – 3,1% дан 7,7% чейин аныкталган. Расмий статистика булактарынын
(ОАД МСЭК жана РММБ) өткүр жана өнөкөт В жана С гепатиттеринин жайылуусу боюнча көрсөткүчтөрү, эки
мекеменин билдирүүсүндө биртоп эле айырмаланып турат. КЖВГнын ар төрдүү формалары, алардын негизинде
өнүккөн цирроз жана боордун ракы менен ооругандардын, өлүмгө дуушар болгондордун саны жөнүндө так маа-
лымат жок.
Жыйынтыгы.Өнөкөт кан аркылуу жугуучу вирустук гепатиттүү жана анын негизинде болгон боордун циррозу
менен жабыркаган бейтаптарга аныктоо (диагностикалоо), жогорку эффективдүү дарылоо ыкмаларына жана
алдын алуу кызматтарына жетүүсүн камсыз кылуу үчүн, өлкөбүздө мындай оорулуулардын так санын билиш
үчүн, чоң кишилерди массалык түрдө кан аркылуу жугуучу вирустук гепатиттерге тестирлөө (изилдөө), эсептөөнү
жана каттоону жакшыртуу абзел.
алдын алуу кызматтарына жол ачат, адистештирилген жардамды жана дарылоону алуудагы, вирустук гепатит-
тердин эпидемиясына натыйжалуу күрөшүүнүн негизги курамы болуп саналат.
Изилдөөнүн максаты- өлкөдө кан аркылуу жугуучу В жана С гепатиттерине массалык тестирлөөнүн програм-
масын иштеп чыгуу үчүн, кан аркылуу жугуучу вирустук гепатиттердин эпидемиясын жок кылуу багытында
бининчи этап катары, Кыргызстанда вирустук В жана С гепатиттерин аныктоодогу (диагностика) абалын талдоо.
Материалдар жана ыкмалар. КЖВГ боюнча эпидемиологиялык абалды изилдөө үчүн №1 Мамлекеттик отчёт-
тук формасынын “ Жугуштуу жана мите курттар оорусу боюнча отчёт” Оорулардын алдын алуу департаментинин
жана Саламаттык сактоо министрлигинин мамлекеттик санитардык-эпидемиологиялык көзөмөлүнүн (ОАД
жана ССМ МСЭК) 2010-2021 ж. маалыматы, ошондой эле “ЦАДМИР” гепатология борборуна “вирустук В жана
гепатити” менен кайрылган 19 жаштан 70 жашка чейинки 237 оорулунун амбулатордук картасы талданды.
Натыйжалар. Кыргыз Республикасы кан аркылуу жугуучу вирустук гепатити (КЖВГ) менен абдан көп ооруган
өлкөлөрдүн катарына кирет. 2021 жылы өткүр жана өнөкөт В гепатити менен ооругандар 100 000 калкка 29,2ни
түздү, жана гепатит С –10,8; гепатит В жана С менен оорулуулуктун жалпы саны 100 000 калкка 40,1 түздү. Ге-
патит В вирусун жуктургандардын арасында дельта-гепатитинин таралышы 33-47% жетти, тактап айтканда, бол-
жол менен 120-160 миллион киши гепатит D менен ооруйт дегенге жатат. Бир нече саламаттык сактоо уюм
дарынын гепатит В жана С га тестирлөөсүнүн жыйынтыгына таянсак, гепатит В вирусу табылган жарандардын
саны 4,6% дан 7,3% чейин, ал эми гепатит С – 3,1% дан 7,7% чейин аныкталган. Расмий статистика булактарынын
(ОАД МСЭК жана РММБ) өткүр жана өнөкөт В жана С гепатиттеринин жайылуусу боюнча көрсөткүчтөрү, эки
мекеменин билдирүүсүндө биртоп эле айырмаланып турат. КЖВГнын ар төрдүү формалары, алардын негизинде
өнүккөн цирроз жана боордун ракы менен ооругандардын, өлүмгө дуушар болгондордун саны жөнүндө так маа-
лымат жок.
Жыйынтыгы.Өнөкөт кан аркылуу жугуучу вирустук гепатиттүү жана анын негизинде болгон боордун циррозу
менен жабыркаган бейтаптарга аныктоо (диагностикалоо), жогорку эффективдүү дарылоо ыкмаларына жана
алдын алуу кызматтарына жетүүсүн камсыз кылуу үчүн, өлкөбүздө мындай оорулуулардын так санын билиш
үчүн, чоң кишилерди массалык түрдө кан аркылуу жугуучу вирустук гепатиттерге тестирлөө (изилдөө), эсептөөнү
жана каттоону жакшыртуу абзел.
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Токтогонова А.А., Кулжабаева А. А., Мырзалиев Б.Б.
Беттер:
20-27
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Бул ретроспективдүү когорттук изилдөө 2019-2020-жылдары катталган кургак учуктун бардык учурларын камтыган (11908 учур). Кургак учуктун козгогучунун ар кандай штаммдарынын кургак учукка каршы дарыларга туруктуулугун изилдөө менен дары-дармек каражаттарына сезгичтик тестинин камтылышына талдоо жүргүзүлдү. Каттоо бланктарынан дары-дармектерге сезгичтик тестинин натыйжалары менен кургак учук формасы боюнча бөлүнгөн маалыматтар алынды.
Өлкөдөгү COVID-19 пандемиясы кургак учукту аныктоого терс таасирин тийгизди – жалпысынан 2020-жылы 32,2%га азайды, ал эми 2-кварталында 49%га (р<0,001, ꭓ²), республиканын бардык аймактарында 16,3%тен 40%ке чейин төмөндөгөн.
Кургак учуктун бардык катталган учурларын кургак учукка каршы дарыларга туруктуулугун изилдөө менен камтуу 46% гана түзөт. Кургак учуктун бактериологиялык тастыкталышы 2019-2020-жылдары болгону 56,9% жана 59,4% түзгөн, COVID-19 бул көрсөткүчкө таасирин тийгизген эмес (р>0,05).
COVID-19 абалы кургак учуктун өпкөдөн тышкары формаларында диагнозду ырастоого терс таасирин тийгизген (p<0,001, ꭓ², OR=2,9, 95% CI 2,6-3,3), өпкө түрлөрүнө караганда 2,9-3,8 эсе төмөн (60,1% жана 2019-2020-жылдары 61,8%, p<0,001, ꭓ², OR=3,8, 95% CI 3,2-4,4).
Кургак учукка каршы дарыларга туруктуулугун изилделген бейтаптардын басымдуу көпчүлүгү (61,4% жана 59,2%) MBT штаммдарына ээ, алардын арасында 37,6% жана 35,0% M/XDR менен. Ар бир бешинчи пациентте патогендин көп туруктуулугу бар штаммдар табылган.
Өлкөдөгү COVID-19 пандемиясы кургак учукту аныктоого терс таасирин тийгизди – жалпысынан 2020-жылы 32,2%га азайды, ал эми 2-кварталында 49%га (р<0,001, ꭓ²), республиканын бардык аймактарында 16,3%тен 40%ке чейин төмөндөгөн.
Кургак учуктун бардык катталган учурларын кургак учукка каршы дарыларга туруктуулугун изилдөө менен камтуу 46% гана түзөт. Кургак учуктун бактериологиялык тастыкталышы 2019-2020-жылдары болгону 56,9% жана 59,4% түзгөн, COVID-19 бул көрсөткүчкө таасирин тийгизген эмес (р>0,05).
COVID-19 абалы кургак учуктун өпкөдөн тышкары формаларында диагнозду ырастоого терс таасирин тийгизген (p<0,001, ꭓ², OR=2,9, 95% CI 2,6-3,3), өпкө түрлөрүнө караганда 2,9-3,8 эсе төмөн (60,1% жана 2019-2020-жылдары 61,8%, p<0,001, ꭓ², OR=3,8, 95% CI 3,2-4,4).
Кургак учукка каршы дарыларга туруктуулугун изилделген бейтаптардын басымдуу көпчүлүгү (61,4% жана 59,2%) MBT штаммдарына ээ, алардын арасында 37,6% жана 35,0% M/XDR менен. Ар бир бешинчи пациентте патогендин көп туруктуулугу бар штаммдар табылган.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Осмонбеков М.Д., Сагындыкова С.О., Кушубаков Д.А., Тункатарова Ж.К., Сулайманова М.И.
Беттер:
97-102
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Дарыларга болгон терс реакциялар коомдук ден соолуктун олуттуу көйгөйү болуп саналат, ал эконо-
микалык кесепеттерге алып келет: бейтаптардын стационарда болуу мөөнөтүн узартуу, аларды токтотуу үчүн ко-
шумча дарыларды жана ресурстарды колдонуу менен дарылоо схемаларын кымбат баалуу резервдик дарылар
менен жекелештирүү зарылчылыгы келип чыгат. Кургак учукту дарылоодогу эң көйгөйлүү маселе – бул дарыло-
ону талаптагыдай сактабоо, анын узактыгына, татаалдыгына жана аны менен байланышкан жагымсыз окуяларга
байланыштуу, кургак учуктун көп дарыга туруштук берүүсүн дарылоонун кыйла татаал жана кымбат ыкмасын
тандоого алып келет. Бүткүл дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюмунун, саламаттыкты сактоо министрликтеринин
жана башкалардын кургак учукту дарылоонун жогорку эмгекти көп талап кылган программасын ишке ашыруу
боюнча кеңири глобалдуу аракеттерине карабастан, дарылоонун туура эмес сакталышы мамлекеттик медицина-
лык кызматкерлердин дарылоого түздөн-түз байкоо жүргүзүүсүн камтыйт.
Кургак учукту дарылоо төрттөн сегизге чейин дарыларды бир убакта жана узак мөөнөткө колдонууну камтыйт,
алардын ар бири мүмкүн болгон терс таасирлердин кеңири спектрине ээ. Кургак учукка каршы дарылардын көбү
белгилүү жана клиникалык сыноолордо изилденген. Бирок, териге исиркектердин чыгышы, ичтин оорушу, сарык,
шок, көрүүнүн начарлашы, угуунун начарлашы сыяктуу жагымсыз окуялардын айрым белгилери жана симптом-
дору бейтаптар үчүн дарыларды алууну токтотуп, жашоо сапатын төмөндөтүп, күнүмдүк иш-аракеттерди тата-
алданткан оор кесепеттерге алып келиши мүмкүн. Кыргыз Республикасынын 2020-2021-жылдарында келип
түшкөн билдирүү карталарынын / сары карточкалар негизинде кургак учук менен ооруган бейтаптарда дарыларга
терс реакциялардын пайда болуу жыштыгы изилденген.
микалык кесепеттерге алып келет: бейтаптардын стационарда болуу мөөнөтүн узартуу, аларды токтотуу үчүн ко-
шумча дарыларды жана ресурстарды колдонуу менен дарылоо схемаларын кымбат баалуу резервдик дарылар
менен жекелештирүү зарылчылыгы келип чыгат. Кургак учукту дарылоодогу эң көйгөйлүү маселе – бул дарыло-
ону талаптагыдай сактабоо, анын узактыгына, татаалдыгына жана аны менен байланышкан жагымсыз окуяларга
байланыштуу, кургак учуктун көп дарыга туруштук берүүсүн дарылоонун кыйла татаал жана кымбат ыкмасын
тандоого алып келет. Бүткүл дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюмунун, саламаттыкты сактоо министрликтеринин
жана башкалардын кургак учукту дарылоонун жогорку эмгекти көп талап кылган программасын ишке ашыруу
боюнча кеңири глобалдуу аракеттерине карабастан, дарылоонун туура эмес сакталышы мамлекеттик медицина-
лык кызматкерлердин дарылоого түздөн-түз байкоо жүргүзүүсүн камтыйт.
Кургак учукту дарылоо төрттөн сегизге чейин дарыларды бир убакта жана узак мөөнөткө колдонууну камтыйт,
алардын ар бири мүмкүн болгон терс таасирлердин кеңири спектрине ээ. Кургак учукка каршы дарылардын көбү
белгилүү жана клиникалык сыноолордо изилденген. Бирок, териге исиркектердин чыгышы, ичтин оорушу, сарык,
шок, көрүүнүн начарлашы, угуунун начарлашы сыяктуу жагымсыз окуялардын айрым белгилери жана симптом-
дору бейтаптар үчүн дарыларды алууну токтотуп, жашоо сапатын төмөндөтүп, күнүмдүк иш-аракеттерди тата-
алданткан оор кесепеттерге алып келиши мүмкүн. Кыргыз Республикасынын 2020-2021-жылдарында келип
түшкөн билдирүү карталарынын / сары карточкалар негизинде кургак учук менен ооруган бейтаптарда дарыларга
терс реакциялардын пайда болуу жыштыгы изилденген.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Иманкулова А.С., Кабаев Б.А., Кожомкулова К.А., Рыскулбеков Н.Р., Садырбеков Н.Ж.
Беттер:
71-78
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Эң көп тараган (11,1%) жана олуттуу урологиялык оорулар заара чыгаруучу жолдордун инфекциялары [19].
Бардык курактык топтордо, бөйрөк ооруларынын арасында, пиелонефрит башкаларга караганда көп кездешет жана урологиялык оорулардын арасында нозологиянын структурасында 2-орунду ээлейт [3,19]. Бул
нозология алгачкы майыптуулуктун жана өлүмдүн себептеринин арасында маанилүү орунду ээлейт [13],
ошону менен бирге олуттуу финансылык чыгымдарды талап кылат. Жылына 100 миңден ашуун адам заара
чыгаруучу жолдордун оорусунан, негизинен пиелонефрит оорулары боюнча ооруканага жаткырылат [1].
Курч пиелонефриттин этиологиясы полифакторлуулук менен мүнөздөлөт. Бул макалада курч пиелонефриттин күчөшүнүн курчушу жана структурасы, ошондой эле патогендердин микробиологиялык
мүнөздөмөсү жана антибиотикке туруктуулугу көрсөтүлөт.
Бардык курактык топтордо, бөйрөк ооруларынын арасында, пиелонефрит башкаларга караганда көп кездешет жана урологиялык оорулардын арасында нозологиянын структурасында 2-орунду ээлейт [3,19]. Бул
нозология алгачкы майыптуулуктун жана өлүмдүн себептеринин арасында маанилүү орунду ээлейт [13],
ошону менен бирге олуттуу финансылык чыгымдарды талап кылат. Жылына 100 миңден ашуун адам заара
чыгаруучу жолдордун оорусунан, негизинен пиелонефрит оорулары боюнча ооруканага жаткырылат [1].
Курч пиелонефриттин этиологиясы полифакторлуулук менен мүнөздөлөт. Бул макалада курч пиелонефриттин күчөшүнүн курчушу жана структурасы, ошондой эле патогендердин микробиологиялык
мүнөздөмөсү жана антибиотикке туруктуулугу көрсөтүлөт.
АЛДЫН АЛУУ МЕДИЦИНАСЫ
Авторлор:
Ниязалиева М.С., Ишенапысова Г.С., Жумагулова Г.Ж., Тойгомбаева В.С., Абдикаримов С.Т., Мухамеджанова А.А.
Беттер:
54-61
Полный текст:
Макалада Кыргыз Республикасындагы кызамык очокторуна жүргү зүлгөн талдоонун жыйынтыктары берилген. Алынган маалыматтар боюнча, Республиканын аймагында вирустун тынымсыз көбөйүүсүн күбөлөндүрөт. Эң кооптуу аймак катары Бишкек шаарында кызамык оорусу Чүй облусуна салыштырмалуу 1,8 эсеге, Ош облусунда 2,4 эсеге, Жалал-Абад облусунда 10,0 эсеге көп катталган. Кызамык очокторунун узак мөөнөттүү динамикасында Республиканын бардык аймактарында кеңири таралган жана эмдөөгө чейинки мезгилдин эпи демиялык процессиндегидей 2 жылдан 3 жылга чейинки интервал менен мезгил-мезгили менен күчөп кетүүлөрү байкалууда, бул вирустун туруктуу өзгөрүшүн көрсөтүп турат. Кызамык оорусунун пайда болушунун факторлорунун бири болуп, оорунун жана эмдөөнүн бейтапканалык кызамык болуп эсептелинет. Кызамык оорусунун очоктук көбөйүшүнө көбүнчө эмделбеген балдар саналат.
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Токтогонова А.А., Жаныбеков И.Ж.
Беттер:
33-40
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Макалада көп дарыларга туруктуу кургак учугу бар бейтаптарды дарылоо терапиясынын
эффективдүүлүгү, ошондой эле кыска мөөнөттүү жана жекече режимде РТ/КДТ кургак учугун дарылоонун
ийгиликтүү көрсөткүчтөрү жөнүндө маалыматтар берилген. Макалада кургак учуктун козгогучунун дарыга ту-
руктуулугу боюнча кырдаал баяндалып, көп дарыга туруктуу өпкө кургак учугу менен ооруган адамдарда кургак
учукка каршы терапиянын натыйжалуулугу жөнүндө маалыматтар, ошондой эле кыска мөөнөттүү жана жеке ре-
жимдерде РТ/КДТ кургак учукту дарылоонун ийгиликтүү көрсөткүчтөрү келтирилген. РТ/КДТ/КеДТ кургак учук
менен ооругандарды дарылоо менен камтуу көрсөт күчтөрү, өпкө жана өпкөдөн тышкары формалардын үлүшү,
жаш - жыныстык түзүлүшү, мурда дарыланган жана жаңы учурлардын категориялары изилденген. Дарыга сез-
гичтиктин ар кандай тесттери менен тастыкталган учурлар тобу боюнча маалыматтар келтирилген. 2019-2020 -
жылдары КУ жана АИВ коинфекциясы менен ооругандардын өсүү көрсөткүчтөрүн изилдөөгө COVID-19 панде-
миясына байланыштуу чектөөлөрдөн улам оорулуулардын антиретровирустук терапияга жетүүсүнүн маанилүү
ролу белгиленди. Изилдөөнүн жыйынтыгы боюнча Жалал-Абад, Ош облустарында, ЖАМК жана Ош шаарында
кургак учук учурларынын үлүшүнүн анык эмес өсүшү аныкталды, алардын ичинен Ош облусунда кеңири дарыга
туруктуу кургак учуктук үлүшү 2 эседен ашык көбөйдү. Натыйжаларды талдоодо башка режимдерге караганда
РТ/КДТ кургак учукту дарылоонун ийгилигинин жогорку көрсөткүчтөрүнүн себеби боюнча кыска мөөнөттүү
дарылоо режимдерин камтууну көбөйтүү зарылдыгын көрсөттү. Бирок, Кыргыз Республикасында өлкө боюнча
кыска мөөнөттүү инновациялык режимдер менен камтуу пайызы 12% дан ашпайт. РТ/КДТ кургак учукту дары-
лоонун ийгилиги кыска мөөнөттүү жана жеке режимдерде Bdq/Dlm менен чоогу болгондугуна байланыштуу
болгон. Кеңири дарыга туруктуу кургак учукту дарылоонун натыйжалуулугу жаңы дары-дармектер менен жекече
режим терапиясында дарылоо аларды кошпогонго караганда жогору көрсөткүчтөрдү түзөт.
эффективдүүлүгү, ошондой эле кыска мөөнөттүү жана жекече режимде РТ/КДТ кургак учугун дарылоонун
ийгиликтүү көрсөткүчтөрү жөнүндө маалыматтар берилген. Макалада кургак учуктун козгогучунун дарыга ту-
руктуулугу боюнча кырдаал баяндалып, көп дарыга туруктуу өпкө кургак учугу менен ооруган адамдарда кургак
учукка каршы терапиянын натыйжалуулугу жөнүндө маалыматтар, ошондой эле кыска мөөнөттүү жана жеке ре-
жимдерде РТ/КДТ кургак учукту дарылоонун ийгиликтүү көрсөткүчтөрү келтирилген. РТ/КДТ/КеДТ кургак учук
менен ооругандарды дарылоо менен камтуу көрсөт күчтөрү, өпкө жана өпкөдөн тышкары формалардын үлүшү,
жаш - жыныстык түзүлүшү, мурда дарыланган жана жаңы учурлардын категориялары изилденген. Дарыга сез-
гичтиктин ар кандай тесттери менен тастыкталган учурлар тобу боюнча маалыматтар келтирилген. 2019-2020 -
жылдары КУ жана АИВ коинфекциясы менен ооругандардын өсүү көрсөткүчтөрүн изилдөөгө COVID-19 панде-
миясына байланыштуу чектөөлөрдөн улам оорулуулардын антиретровирустук терапияга жетүүсүнүн маанилүү
ролу белгиленди. Изилдөөнүн жыйынтыгы боюнча Жалал-Абад, Ош облустарында, ЖАМК жана Ош шаарында
кургак учук учурларынын үлүшүнүн анык эмес өсүшү аныкталды, алардын ичинен Ош облусунда кеңири дарыга
туруктуу кургак учуктук үлүшү 2 эседен ашык көбөйдү. Натыйжаларды талдоодо башка режимдерге караганда
РТ/КДТ кургак учукту дарылоонун ийгилигинин жогорку көрсөткүчтөрүнүн себеби боюнча кыска мөөнөттүү
дарылоо режимдерин камтууну көбөйтүү зарылдыгын көрсөттү. Бирок, Кыргыз Республикасында өлкө боюнча
кыска мөөнөттүү инновациялык режимдер менен камтуу пайызы 12% дан ашпайт. РТ/КДТ кургак учукту дары-
лоонун ийгилиги кыска мөөнөттүү жана жеке режимдерде Bdq/Dlm менен чоогу болгондугуна байланыштуу
болгон. Кеңири дарыга туруктуу кургак учукту дарылоонун натыйжалуулугу жаңы дары-дармектер менен жекече
режим терапиясында дарылоо аларды кошпогонго караганда жогору көрсөткүчтөрдү түзөт.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Авторлор:
Ашырбаев А.А., Кадыров М.С., Адашбаев Н.Т., Толбашиева Г.У.
Беттер:
185-188
Полный текст:
Алыскы ѳнѳр жай объектилеринде (АѲО) медициналык кызматты уюштуруу комплекстүү маселе
болуп саналат. Медицина адистерин даярдап чыгуу госпиталга чейинки шашылыш жардам кѳрсѳтүүгѳ окутуп-
үйрѳтүүгѳ багытталышы керек. Окуу программасына Америка Жүрѳк Ассоциациясынын жана Американын Хи-
рургия Колледжинин клиникалык колдонмолорун киргизүү абзел. Алыскы ѳнѳр жай объектилеринде эмгектенген
медицина кызматкерлери кризистик медицина жаатында тажрыйбага ээ болуу менен катар эле, ѳмүрдү сактап
калуунун негизги ыкмаларын, жүрѳк-ѳпкѳ реанимациясын, кардиологиялык бузулууларда жашоону сактап ка-
луунун тереӊдетилген ыкмаларын билүүгѳ тийиш. Азыркы учурда медициналык персоналды АѲОлордо иштѳѳгѳ
даярдап чыгуу аракети медицина кызматкерлери үчүн мамлекеттик тренинг борборлорунда ишке ашырылууда.
АѲОлордогу медициналык эмес кызматкерлер КР Эмгек кодексине ылайык алгачкы медициналык жардам
боюнча окутулуусу зарыл. Медициналык эмес персоналды АѲОлордо иштѳѳ үчүн даярдоо Улуттук Кызыл Ай
Коому бейѳкмѳт уюмунда жүргүзүлѳт.
болуп саналат. Медицина адистерин даярдап чыгуу госпиталга чейинки шашылыш жардам кѳрсѳтүүгѳ окутуп-
үйрѳтүүгѳ багытталышы керек. Окуу программасына Америка Жүрѳк Ассоциациясынын жана Американын Хи-
рургия Колледжинин клиникалык колдонмолорун киргизүү абзел. Алыскы ѳнѳр жай объектилеринде эмгектенген
медицина кызматкерлери кризистик медицина жаатында тажрыйбага ээ болуу менен катар эле, ѳмүрдү сактап
калуунун негизги ыкмаларын, жүрѳк-ѳпкѳ реанимациясын, кардиологиялык бузулууларда жашоону сактап ка-
луунун тереӊдетилген ыкмаларын билүүгѳ тийиш. Азыркы учурда медициналык персоналды АѲОлордо иштѳѳгѳ
даярдап чыгуу аракети медицина кызматкерлери үчүн мамлекеттик тренинг борборлорунда ишке ашырылууда.
АѲОлордогу медициналык эмес кызматкерлер КР Эмгек кодексине ылайык алгачкы медициналык жардам
боюнча окутулуусу зарыл. Медициналык эмес персоналды АѲОлордо иштѳѳ үчүн даярдоо Улуттук Кызыл Ай
Коому бейѳкмѳт уюмунда жүргүзүлѳт.
МЕДИЦИНА ТАРЫХЫ
Авторлор:
Бапалиева Г.О., Касымов О.Т., Тургумбаева Ж.Д.
Беттер:
160-165
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Бул макала Кыргыз Республикасында медициналык билим берүүнүн жана илимдин өнүгүшүнүн тарыхый
фактыларына арналган. Макалада 19-кылымдын аягы - 20-кылымдын башында Кыргыз Республикасында медициналык кадрларды даярдоонун мамлекеттик тутумунун калыптанышынын тарыхый аспектилери каралган
фактыларына арналган. Макалада 19-кылымдын аягы - 20-кылымдын башында Кыргыз Республикасында медициналык кадрларды даярдоонун мамлекеттик тутумунун калыптанышынын тарыхый аспектилери каралган
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Ырысова М.Б., Ырысов К.Б., Тойчибаева Р.И., Аблабекова М.М.
Беттер:
133-139
Полный текст:
Киришүү. Мээ инсультунун (МИ) кесепетинен жыл сайын болжол
менен 5,5 миллион адам каза табат, ошондой эле ал дүйнө жүзү боюнча
өлүмгө дуушар болуунун экинчи негизги себеби болуп эсептелет. Ин-
сульттун коомдук саламаттык сактоосуна келтирген оорчулугу оору-
нун, өлүмдүн жана майыптыктын жогорку деңгээлине байланыштуу
(инсульттан кийин 50% жакын бейтаптар майып болуп калышат).
Изилдөөнүн максаты-Кыргыз Республикасында МИ оорусунун жана
өлүмгө учуроонун маалыматтарын ретроспективдүү талдоо жүргүзүү
менен инсульт боюнча эпидемиологиялык кырдаалды баалоо болуп са-
налат.
Материалдар жана ыкмалар. КР Саламаттык сактоо министрлигинин
электрондук борборунан алынган расмий статистикалык маалыматтар
боюнча 2005-2022-жылдары биринчи жолу катталган оорулардын жана
өлүмдөрдүн динамикасын баалоо үчүн интенсивдүү, экстенсивдүү,
темптин жогорулоосу/төмөндөөсү сыяктуу статистикалык көрсөткүч
төр эсептелген. Натыйжалар. Жеткиликтүү болгон статистикалык маалыматтарды
талдоо көрсөткөндөй, 2005-жылдан 2022-жылга чейин бүтүндөй рес-
публика боюнча калктын МИ оорусуна чалдыгуу (инцидент) жана
өлүмгө учуроо деңгээли төмөндөөнүн оң тенденциясына ээ. Жүз миң
калкка эсептелген статистикалык маалыматтарды салыштырмалуу тал-
дап көрсөк, МИден өлгөндөрдүн көрсөткүчтөрү ар кайсы жылдарда
оорулуулардын көрсөткүчтөрүнөн бир кыйла жогору (1,3 төн 2,4 эсеге
чейин). Постморталдык диагноздордун структурасында "Кан агуу же
инфаркт катары такталбаган инсульттар"диагнозу башка инсульттарга
салыштырмалуу чоң салмакка ээ.
Жыйынтыгы. Инсульттун оору көрсөткүчтөрүнө караганда өлүм көр
сөткүчтөрүнүн алда канча жогору болушу баштапкы медициналык до-
кументтерди терең талдоонун жана КРда мээ кан тамыр ооруларына
карата медициналык статистиканы коррекциялоонун негизинде амбу-
латориялык шартта өлгөн адамдарда "инсульт" диагнозун верификациялоону талап кылат. Постморталдык такталбаган инсульттун чоң пайызы "инсульт"диагнозун коюуда күмөн саноолор болгонун тастыктайт.
менен 5,5 миллион адам каза табат, ошондой эле ал дүйнө жүзү боюнча
өлүмгө дуушар болуунун экинчи негизги себеби болуп эсептелет. Ин-
сульттун коомдук саламаттык сактоосуна келтирген оорчулугу оору-
нун, өлүмдүн жана майыптыктын жогорку деңгээлине байланыштуу
(инсульттан кийин 50% жакын бейтаптар майып болуп калышат).
Изилдөөнүн максаты-Кыргыз Республикасында МИ оорусунун жана
өлүмгө учуроонун маалыматтарын ретроспективдүү талдоо жүргүзүү
менен инсульт боюнча эпидемиологиялык кырдаалды баалоо болуп са-
налат.
Материалдар жана ыкмалар. КР Саламаттык сактоо министрлигинин
электрондук борборунан алынган расмий статистикалык маалыматтар
боюнча 2005-2022-жылдары биринчи жолу катталган оорулардын жана
өлүмдөрдүн динамикасын баалоо үчүн интенсивдүү, экстенсивдүү,
темптин жогорулоосу/төмөндөөсү сыяктуу статистикалык көрсөткүч
төр эсептелген. Натыйжалар. Жеткиликтүү болгон статистикалык маалыматтарды
талдоо көрсөткөндөй, 2005-жылдан 2022-жылга чейин бүтүндөй рес-
публика боюнча калктын МИ оорусуна чалдыгуу (инцидент) жана
өлүмгө учуроо деңгээли төмөндөөнүн оң тенденциясына ээ. Жүз миң
калкка эсептелген статистикалык маалыматтарды салыштырмалуу тал-
дап көрсөк, МИден өлгөндөрдүн көрсөткүчтөрү ар кайсы жылдарда
оорулуулардын көрсөткүчтөрүнөн бир кыйла жогору (1,3 төн 2,4 эсеге
чейин). Постморталдык диагноздордун структурасында "Кан агуу же
инфаркт катары такталбаган инсульттар"диагнозу башка инсульттарга
салыштырмалуу чоң салмакка ээ.
Жыйынтыгы. Инсульттун оору көрсөткүчтөрүнө караганда өлүм көр
сөткүчтөрүнүн алда канча жогору болушу баштапкы медициналык до-
кументтерди терең талдоонун жана КРда мээ кан тамыр ооруларына
карата медициналык статистиканы коррекциялоонун негизинде амбу-
латориялык шартта өлгөн адамдарда "инсульт" диагнозун верификациялоону талап кылат. Постморталдык такталбаган инсульттун чоң пайызы "инсульт"диагнозун коюуда күмөн саноолор болгонун тастыктайт.
АЛДЫН АЛУУ МЕДИЦИНАСЫ
Авторлор:
Алымкулова В.А., Набирова Д.А., Оторбаева Д.С.
Беттер:
89-96
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Жыл сайын дүйнөдө 4 миллионго жакын курч гепатит В (КГВ) учуру катталат, 7 миллион адам өнөкөт
В гепатитин (ӨГВ) диагнозу менен аныкталат. С гепатитинин вирусун (ВГС) жуктургандардын 85%дан ашыгы
циррозго жана боордун биринчи рагына алып келүүчү өнөкөт түрү пайда болот. Азыркы этапта дарылоо чоң экономикалык чыгымдарды жана узак мөөнөттүү дарылоону талап кылат. Өнөкөт вирустук гепатит (ӨВГ) калктын
ар кандай топторунун арасында кеңири таралышы, клиникалык формаларынын жана натыйжаларынын ар
түрдүүлүгү (анын ичинде боор циррозу жана боордун биринчи рагы) калктын ден соолугуна олуттуу зыян келтирет. 2013-жылдан бери Кыргыз Республикасында вирус гепатити менен байланышкан оорунун узак мөөнөттүү
динамикасынын маалыматтарына ылайык, кийинки он жылдыктарда оорунун каттоонун сакталышы менен болжолдонгон. 8 жылдык динамикада (2013-2020-жылдар) ооруга чалдыгуу деңгээлин төмөндөтүү тенденциясы
байкалууда. Курч вирустук гепатиттин 155 учурунун ичинен 79 учур (51%) оорунун себеби аныкталган. Эпидемиологиялык изилдөө көрсөткөндөй, көпчүлүк учурларда пациент узак инкубациялык мезгилге байланыштуу
инфекциянын мүмкүн болуучу жолдорун эстей албайт. Жана бул тобокелдик факторлорун аныктоодо көйгөй.
Ошондой эле, саламаттыкты сактоо мекемелеринде В гепатит вирусунун диагностикасы туураланган эмес, бул
медициналык кызматкерлердин арасында (2020-жылы ооруларды ташуучулардын арасында ВГВ-179, ВСВ-112,
профилактикалык кароонун жүрүшүндө биринчи жолу аныкталган), ал эми медицина кызматкерлеринин ара-
сында ооругандардын деңгээли өтө төмөн (ВВГ-0 жана СВГ-1 жаңы аныкталган учурлар, ал эми ӨГВ - 5 учур).
Парентералдык вирустук гепатит дагы эле кеңири таралган инфекция болгондуктан, оору бүгүнкү күндө дагы
актуалдуу бойдон калууда.Кыргыз Республикасында парентералдык гепатитке эпидемиялык көзөмөл
жүргүзүүнүн маалыматтары эпидемияга мониторинг жүргүзүү, пландаштыруу жана аныктоо үчүн пайдалуу.
Макалада Кыргыз Республикасындагы ВГВга учурдагы баалоочу эпидемиялык көзөмөл боюнча маалыматтар
камтылган. Сунуштар системанын күчтүү жана алсыз жактарын сүрөттөп берилген.
В гепатитин (ӨГВ) диагнозу менен аныкталат. С гепатитинин вирусун (ВГС) жуктургандардын 85%дан ашыгы
циррозго жана боордун биринчи рагына алып келүүчү өнөкөт түрү пайда болот. Азыркы этапта дарылоо чоң экономикалык чыгымдарды жана узак мөөнөттүү дарылоону талап кылат. Өнөкөт вирустук гепатит (ӨВГ) калктын
ар кандай топторунун арасында кеңири таралышы, клиникалык формаларынын жана натыйжаларынын ар
түрдүүлүгү (анын ичинде боор циррозу жана боордун биринчи рагы) калктын ден соолугуна олуттуу зыян келтирет. 2013-жылдан бери Кыргыз Республикасында вирус гепатити менен байланышкан оорунун узак мөөнөттүү
динамикасынын маалыматтарына ылайык, кийинки он жылдыктарда оорунун каттоонун сакталышы менен болжолдонгон. 8 жылдык динамикада (2013-2020-жылдар) ооруга чалдыгуу деңгээлин төмөндөтүү тенденциясы
байкалууда. Курч вирустук гепатиттин 155 учурунун ичинен 79 учур (51%) оорунун себеби аныкталган. Эпидемиологиялык изилдөө көрсөткөндөй, көпчүлүк учурларда пациент узак инкубациялык мезгилге байланыштуу
инфекциянын мүмкүн болуучу жолдорун эстей албайт. Жана бул тобокелдик факторлорун аныктоодо көйгөй.
Ошондой эле, саламаттыкты сактоо мекемелеринде В гепатит вирусунун диагностикасы туураланган эмес, бул
медициналык кызматкерлердин арасында (2020-жылы ооруларды ташуучулардын арасында ВГВ-179, ВСВ-112,
профилактикалык кароонун жүрүшүндө биринчи жолу аныкталган), ал эми медицина кызматкерлеринин ара-
сында ооругандардын деңгээли өтө төмөн (ВВГ-0 жана СВГ-1 жаңы аныкталган учурлар, ал эми ӨГВ - 5 учур).
Парентералдык вирустук гепатит дагы эле кеңири таралган инфекция болгондуктан, оору бүгүнкү күндө дагы
актуалдуу бойдон калууда.Кыргыз Республикасында парентералдык гепатитке эпидемиялык көзөмөл
жүргүзүүнүн маалыматтары эпидемияга мониторинг жүргүзүү, пландаштыруу жана аныктоо үчүн пайдалуу.
Макалада Кыргыз Республикасындагы ВГВга учурдагы баалоочу эпидемиялык көзөмөл боюнча маалыматтар
камтылган. Сунуштар системанын күчтүү жана алсыз жактарын сүрөттөп берилген.
АЛДЫН АЛУУ МЕДИЦИНАСЫ
Авторлор:
Даданова Г.С., Кубатова А.К., Набирова Д.А., Хорт Р., Ишенапысова Г.С., Оторбаева Д.С.
Беттер:
173-182
Полный текст:
Киришүү. Кыргыз Республикасындагы курч шал оорусуна мониторинг
жүргүзүү полиомиелиттин шектүү учурларын аныктоого жана полио-
миелиттин айлануусу мүмкүн болгон аймактарды аныктоого багытта-
лган. 2021-жылы коңшу өлкөдө 2-типтеги полиовирустун чыгышы
Кыргызстан үчүн да коркунуч туудурат, бул системанын күчтүү жана
алсыз жактарын аныктоо үчүн иликтөөнү, эпидемиологиялык көзөмөл
системасын баалоону талап кылат.
Изилдөө методдору жана максаты- Курч шал жана полиомиелитти
көзөмөлдөө тутумун баалоонун максаты-тутумдун маанилүүлүгүн
аныктоо, күчтүү жана алсыз жактарын аныктоо жана тутумду
өркүндөтүү боюнча сунуштарды иштеп чыгуу. Баалоо 2011-жылдан
2022-жылга чейин курч шал оорусунун учурларынын каттоо журнал-
дарындагы жана маалыматтар базасындагы маалыматтарды колдонуу
менен жетекчилик боюнча сүрөттөөчү-кросс-секциялык методдун жар-
дамы менен жүр гүзүлдү.
Натыйжалар. Курч шал оорусунун эпидкөзөмөл системасы 1997-
жылы киргизилген жана курч шал оорусунун учурларына мониторинг
жүргүзүү, эмдөө менен алектенет. Коңшу республикада 2020-2021-
жылдардагы өзгөчө кырдаал учурунда система полиовирустун жугуу белгилерин аныктоо үчүн жогорку даярдыктагы абалга келтирилген,
мында курч шал оорусун аныктоо индикатору 15 жашка чейинки 1000
00 балдар арасында 1 учурдан тартып 2 учурга чейин көтөрүлгөн. Си-
стема өлкөнүн бардык аймактарында иштейт, улуттук деңгээлде орто
эсеп менен 15 жашка чейинки 100 000 балага 1,4 төн 4,5ке чейин курч
шал оорусунун учурларын аныктайт. Бирок 2021-2022-жылдарга суб-
регионалдык деңгээлде 5/9 жана 2/9 региондордо курч шал оорусун
аныктоо көрсөткүчтөрү талап кылынган индикаторлордон төмөн бол-
гон. Мындан тышкары, 2021-2022-жылдары нөлдүк аныктоо ме нен
"унчукпаган аймактар" бар. 2022-жылы курч шал оорусунун учурларын
өз убагында аныктоо 69% ды түздү, үлгүлөрдү өз убагында алуу 77%
га барабар.
Жыйынтыгы. Кыргыз Республикасында курч шал оорусуна эпидкө
зөмөлдөө системасы жөнөкөй, ийкемдүү, бирок өз убагында эмес бо
луп саналат. Системада курч шал оорусун табуу индикаторуна жети
шүү үчүн активдүү айкындоону күчөтүү зарыл. Курч шал оорусунун
симптомдору пайда болгон учурда медициналык уюмдарга эрте кай-
рылуу үчүн калк арасында санитардык агартуу ишин активдештирүү
керек.
жүргүзүү полиомиелиттин шектүү учурларын аныктоого жана полио-
миелиттин айлануусу мүмкүн болгон аймактарды аныктоого багытта-
лган. 2021-жылы коңшу өлкөдө 2-типтеги полиовирустун чыгышы
Кыргызстан үчүн да коркунуч туудурат, бул системанын күчтүү жана
алсыз жактарын аныктоо үчүн иликтөөнү, эпидемиологиялык көзөмөл
системасын баалоону талап кылат.
Изилдөө методдору жана максаты- Курч шал жана полиомиелитти
көзөмөлдөө тутумун баалоонун максаты-тутумдун маанилүүлүгүн
аныктоо, күчтүү жана алсыз жактарын аныктоо жана тутумду
өркүндөтүү боюнча сунуштарды иштеп чыгуу. Баалоо 2011-жылдан
2022-жылга чейин курч шал оорусунун учурларынын каттоо журнал-
дарындагы жана маалыматтар базасындагы маалыматтарды колдонуу
менен жетекчилик боюнча сүрөттөөчү-кросс-секциялык методдун жар-
дамы менен жүр гүзүлдү.
Натыйжалар. Курч шал оорусунун эпидкөзөмөл системасы 1997-
жылы киргизилген жана курч шал оорусунун учурларына мониторинг
жүргүзүү, эмдөө менен алектенет. Коңшу республикада 2020-2021-
жылдардагы өзгөчө кырдаал учурунда система полиовирустун жугуу белгилерин аныктоо үчүн жогорку даярдыктагы абалга келтирилген,
мында курч шал оорусун аныктоо индикатору 15 жашка чейинки 1000
00 балдар арасында 1 учурдан тартып 2 учурга чейин көтөрүлгөн. Си-
стема өлкөнүн бардык аймактарында иштейт, улуттук деңгээлде орто
эсеп менен 15 жашка чейинки 100 000 балага 1,4 төн 4,5ке чейин курч
шал оорусунун учурларын аныктайт. Бирок 2021-2022-жылдарга суб-
регионалдык деңгээлде 5/9 жана 2/9 региондордо курч шал оорусун
аныктоо көрсөткүчтөрү талап кылынган индикаторлордон төмөн бол-
гон. Мындан тышкары, 2021-2022-жылдары нөлдүк аныктоо ме нен
"унчукпаган аймактар" бар. 2022-жылы курч шал оорусунун учурларын
өз убагында аныктоо 69% ды түздү, үлгүлөрдү өз убагында алуу 77%
га барабар.
Жыйынтыгы. Кыргыз Республикасында курч шал оорусуна эпидкө
зөмөлдөө системасы жөнөкөй, ийкемдүү, бирок өз убагында эмес бо
луп саналат. Системада курч шал оорусун табуу индикаторуна жети
шүү үчүн активдүү айкындоону күчөтүү зарыл. Курч шал оорусунун
симптомдору пайда болгон учурда медициналык уюмдарга эрте кай-
рылуу үчүн калк арасында санитардык агартуу ишин активдештирүү
керек.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Токтогонова А.А., Кушубаков Д.А., Абдиев М.Дж., Разаков О.Р.
Беттер:
41-47
Полный текст:
Киришүү. Кыргыз Республикасында (КР) кургак учук оорулуулугунун бара-бара төмөндөшүнүн фонунда өпкөдөн тышкаркы кургак учуктун структурасында сөөктөрдүн жана муундардын жабыркашы учурларынын көбөйүшү байкалууда. Максаты. Сѳѳк-муун кургак учугунун (СМКУ) таралышын жана тобокелдик факторлорун изилдөө.
Материалдар жана ыкмалары. Кыргыз Республикасындагы СМКУ боюнча кырдаалды изилдөөдө КУ 06 каттоо формасы, УФБнын сөөк хирургиясы бөлүмүндө дарыланган бейтаптардын медициналык карталары, 2021-2023-жылдардагы кургак учуктун МИС электрондук маалымат базасындагы бейтаптардын электрондук медициналык
карталары колдонулган. Бул изилдөөгө кирген 600 бейтаптын арасынан 9 балада СМКУ болгон: алардын ичинен 6 бала спондилит менен, 2 бала томук муунунун жана 1 бейтап чыканак муунун кургак учугу
менен ооруган. Изилдөөнүн дизайны ретроспективдүү. Натыйжалары. Акыркы 3 жылда Кыргыз Республикасында өпкөдөн
тышкаркы кургак учук оорулуулугунун акырындык менен төмөндө шүнүн фонунда сѳѳк-муун кургак учугунун учурларынын статистикалык олуттуу өсүшү байкалган (МК-1,3, 95% ИИ - 1,1-1,7, p< 0.001, ꭓ2).
Омуртканын кургак учугу – кургак учуктан келип чыккан таяныч-кыймыл аппаратынын бузулушунун эң кеңири таралган локализациясы (87,8%), Me - 87,7, М±м -87,9±0,67. Изилдөө тобунун арасында туруктуулук профилинин жыштыгы боюнча МБТ сезгичтиги сакталган эң кеңири таралган формалар (82,5%), андан кийин кургак учуктун көп дарыга туруктуу формасы (12%). Изилденген бейтаптардын 86,2% жана 84,6% учурларында дүмүрчѳктүү синдром жана абсцесс сыяктуу СМКУ татаалдашы - неврологиялык бузулуулардын өнүгүү стадиясында аныкталган, бул СМКУнун кеч аныкталгандыгынын чоң үлүшүн
көрсөтүп турат. Жыйынтыгы. Алынган маалыматтар сѳѳк-муун кургак учугунун формаларын хирургиялык дарылоонун заманбап ыкмалары менен айкалта эрте диагностикалоонун жана адекваттуу химиотерапиянын актуалдуулугун айкын көрсөтүп турат.
Материалдар жана ыкмалары. Кыргыз Республикасындагы СМКУ боюнча кырдаалды изилдөөдө КУ 06 каттоо формасы, УФБнын сөөк хирургиясы бөлүмүндө дарыланган бейтаптардын медициналык карталары, 2021-2023-жылдардагы кургак учуктун МИС электрондук маалымат базасындагы бейтаптардын электрондук медициналык
карталары колдонулган. Бул изилдөөгө кирген 600 бейтаптын арасынан 9 балада СМКУ болгон: алардын ичинен 6 бала спондилит менен, 2 бала томук муунунун жана 1 бейтап чыканак муунун кургак учугу
менен ооруган. Изилдөөнүн дизайны ретроспективдүү. Натыйжалары. Акыркы 3 жылда Кыргыз Республикасында өпкөдөн
тышкаркы кургак учук оорулуулугунун акырындык менен төмөндө шүнүн фонунда сѳѳк-муун кургак учугунун учурларынын статистикалык олуттуу өсүшү байкалган (МК-1,3, 95% ИИ - 1,1-1,7, p< 0.001, ꭓ2).
Омуртканын кургак учугу – кургак учуктан келип чыккан таяныч-кыймыл аппаратынын бузулушунун эң кеңири таралган локализациясы (87,8%), Me - 87,7, М±м -87,9±0,67. Изилдөө тобунун арасында туруктуулук профилинин жыштыгы боюнча МБТ сезгичтиги сакталган эң кеңири таралган формалар (82,5%), андан кийин кургак учуктун көп дарыга туруктуу формасы (12%). Изилденген бейтаптардын 86,2% жана 84,6% учурларында дүмүрчѳктүү синдром жана абсцесс сыяктуу СМКУ татаалдашы - неврологиялык бузулуулардын өнүгүү стадиясында аныкталган, бул СМКУнун кеч аныкталгандыгынын чоң үлүшүн
көрсөтүп турат. Жыйынтыгы. Алынган маалыматтар сѳѳк-муун кургак учугунун формаларын хирургиялык дарылоонун заманбап ыкмалары менен айкалта эрте диагностикалоонун жана адекваттуу химиотерапиянын актуалдуулугун айкын көрсөтүп турат.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Авторлор:
Айдаралиев А.А., Акматов И.М., Касымова Р.О., Кельдибеков Р.Ж.
Беттер:
66-75
Полный текст:
Киришүү. Тамак-аш адамдын жашоо тиричилигине таасир этүүчү эң маанилүү фактор, ал тамак-аш азыктарынын сапатын жана коопсуздугун сактоону мыйзамдык жана экономикалык деңгээлде мамлекеттик жөнгө
салууну талап кылат. Ушул тараптан алганда, бүгүнкү күндө Кыргыз Республикасы үчүн сапаттуу тамак-аш азык-тарын өндүрүүнүн жана сатуунун курч көйгөйү, ошондой эле тамак-аштан ууланууну нормативдик-укуктук жөнгө
салуу маселелери турат. Өлкөнүн жарандарынын коопсуз тамактануусун камсыз кылуунун нормативдик-укуктук
механизмдерин дайыма жакшыртуу мамлекеттин негизги милдети экендиги түшүнүктүү. Ошону менен бирге
тамак-аш азыктарынын сапатын жана коопсуздугун контролдоону камсыз кылуу боюнча кызыкдар болгон коом-
чулуктар менен биргеликте мамлекеттик жөнгө салуу институттарын өнүктүрүү зарылдыгы турат. Бул иште Кыргыз Республикасындагы тамак-аш азыктарынын коопсуздугун камсыз кылуунун укуктук негизин анализдөөгө
аракет жасалган. Максаты: Кыргыз Республикасында тамак-аштан болгон ууланууларды жана тамак-аш коопсуздугунун норма-
тивдик-укуктук жөнгө салуунуу жакшыртуу боюнча кайра түзүүлөр.
Ыкмалар: Кыргыз Республикасында жана КМШ өлкөлөрүндө тамак-аш коопсуздугунун контекстинде тамак-
аштан болгон уулануу көйгөйлөрүн нормативдик-укуктук жөнгө салууга анализ жүргүзүү (мыйзамдар, Өкмөттүн
токтомдору, Кодекстер).
Натыйжалар.Бүгүнкү күндө нормативдик-укуктук актылар (мыйзамдар, Өкмөттүн токтомдору, кодекстер жана
буйруктар) азык-түлүк коопсуздугунун контекстинде тамак-аштан уулануу көйгөйлөрүн чечүү үчүн тез арада
жакшыртууну талап кылат. Азыркы учурдагы нормативдик-укуктук актыларда тамак-аш коопсуздугу жана тамак-аштан болгон уулануу проблемасынын чегинде алардын артыкчылыктары жана кемчиликтери бар, бул эл аралык стандарттардын контекстинде жөнгө салууну талап кылат.
Жыйынтыктар. Мамлекеттин азык-түлүк коопсуздугу бүгүнкү күндүн эң маанилүү артыкчылыктарынын бири
болуп саналат. Мындан мыйзамдарда бекитилүүгө тийиш болгон эки негизги принципти бөлүп көрсөтүү керек - бул адамдын ден соолугу үчүн коопсуз тамак-аш азыктары менен камсыз кылуу жана кооптуу азык-түлүктү өндүрүү үчүн жоопкерчиликти камсыздоо принциби.
салууну талап кылат. Ушул тараптан алганда, бүгүнкү күндө Кыргыз Республикасы үчүн сапаттуу тамак-аш азык-тарын өндүрүүнүн жана сатуунун курч көйгөйү, ошондой эле тамак-аштан ууланууну нормативдик-укуктук жөнгө
салуу маселелери турат. Өлкөнүн жарандарынын коопсуз тамактануусун камсыз кылуунун нормативдик-укуктук
механизмдерин дайыма жакшыртуу мамлекеттин негизги милдети экендиги түшүнүктүү. Ошону менен бирге
тамак-аш азыктарынын сапатын жана коопсуздугун контролдоону камсыз кылуу боюнча кызыкдар болгон коом-
чулуктар менен биргеликте мамлекеттик жөнгө салуу институттарын өнүктүрүү зарылдыгы турат. Бул иште Кыргыз Республикасындагы тамак-аш азыктарынын коопсуздугун камсыз кылуунун укуктук негизин анализдөөгө
аракет жасалган. Максаты: Кыргыз Республикасында тамак-аштан болгон ууланууларды жана тамак-аш коопсуздугунун норма-
тивдик-укуктук жөнгө салуунуу жакшыртуу боюнча кайра түзүүлөр.
Ыкмалар: Кыргыз Республикасында жана КМШ өлкөлөрүндө тамак-аш коопсуздугунун контекстинде тамак-
аштан болгон уулануу көйгөйлөрүн нормативдик-укуктук жөнгө салууга анализ жүргүзүү (мыйзамдар, Өкмөттүн
токтомдору, Кодекстер).
Натыйжалар.Бүгүнкү күндө нормативдик-укуктук актылар (мыйзамдар, Өкмөттүн токтомдору, кодекстер жана
буйруктар) азык-түлүк коопсуздугунун контекстинде тамак-аштан уулануу көйгөйлөрүн чечүү үчүн тез арада
жакшыртууну талап кылат. Азыркы учурдагы нормативдик-укуктук актыларда тамак-аш коопсуздугу жана тамак-аштан болгон уулануу проблемасынын чегинде алардын артыкчылыктары жана кемчиликтери бар, бул эл аралык стандарттардын контекстинде жөнгө салууну талап кылат.
Жыйынтыктар. Мамлекеттин азык-түлүк коопсуздугу бүгүнкү күндүн эң маанилүү артыкчылыктарынын бири
болуп саналат. Мындан мыйзамдарда бекитилүүгө тийиш болгон эки негизги принципти бөлүп көрсөтүү керек - бул адамдын ден соолугу үчүн коопсуз тамак-аш азыктары менен камсыз кылуу жана кооптуу азык-түлүктү өндүрүү үчүн жоопкерчиликти камсыздоо принциби.
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Чолпонбаев К.С., Тургуналиева М.А., Муратова Н.П.
Беттер:
28-33
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Учурда жарандардын жашоо үчүн маанилүү дары-дармектердин айрым топтору, анын ичинде наркотикалык анальгетиктер менен камсыз болушу жана жеткиликтүүлүгү жетишсиз. Макалада бул дары-дармектердин республикада калкы көп жана онкология менен ооруган Чүй облусунда жеткиликтүүлүгү бааланат.
Изилдөөнүн максаты наркотикалык анальгетиктердин физикалык жана экономикалык жеткиликтүүлүгүн баалоо
болгон. Изилдөөнүн материалы жана методдору: Наркотикалык анальгетиктердин ассортименти, сатуучу даарыканалар жана башка факторлор боюнча суроолор менен бир катар ченемдик укуктук актылар жана фармацевттердин арасында сурамжылоо жүргүзүлүп, стационардык жана талаа изилдөөлөрү жүргүзүлдү. Изилдөөнүн
жыйынтыктары жана корутунду: Күчтүү наркотикалык анальгетиктер облус боюнча 5 дарыканада гана сатылат.
Кеминде, Суусамырда эң төмөн корсоткуч. Мамлекет тарабынан жеңилдетилген рецепттерди сатууга катышкан
25 дарыканадан 5 гана дарыкана күчтүү наркотикалык анальгетиктерди сатат. Морфин (кыска таасирдүү таблеткалар жана инъекциялык эритме түрүндө) амбулаториялык деңгээлде онкологиялык оорулуулар үчүн мамлекет
эсебинен толугу менен камтылган. Трамадолдун таблетка формасы үчүн компенсациянын суммасы толугу менен
жабылат, ал эми инъекциялык формасы үчүн орточо эсеп менен 73,1% - 76,5%, ал эми калган 26,9% - 23,5% бейтаптын өзү тарабынан төлөнөт. Фентанил пластыры мамлекет тарабынан толонбойт жана бейтапка орточо эсеп менен айына 7562 сомду түзөт.
Изилдөөнүн максаты наркотикалык анальгетиктердин физикалык жана экономикалык жеткиликтүүлүгүн баалоо
болгон. Изилдөөнүн материалы жана методдору: Наркотикалык анальгетиктердин ассортименти, сатуучу даарыканалар жана башка факторлор боюнча суроолор менен бир катар ченемдик укуктук актылар жана фармацевттердин арасында сурамжылоо жүргүзүлүп, стационардык жана талаа изилдөөлөрү жүргүзүлдү. Изилдөөнүн
жыйынтыктары жана корутунду: Күчтүү наркотикалык анальгетиктер облус боюнча 5 дарыканада гана сатылат.
Кеминде, Суусамырда эң төмөн корсоткуч. Мамлекет тарабынан жеңилдетилген рецепттерди сатууга катышкан
25 дарыканадан 5 гана дарыкана күчтүү наркотикалык анальгетиктерди сатат. Морфин (кыска таасирдүү таблеткалар жана инъекциялык эритме түрүндө) амбулаториялык деңгээлде онкологиялык оорулуулар үчүн мамлекет
эсебинен толугу менен камтылган. Трамадолдун таблетка формасы үчүн компенсациянын суммасы толугу менен
жабылат, ал эми инъекциялык формасы үчүн орточо эсеп менен 73,1% - 76,5%, ал эми калган 26,9% - 23,5% бейтаптын өзү тарабынан төлөнөт. Фентанил пластыры мамлекет тарабынан толонбойт жана бейтапка орточо эсеп менен айына 7562 сомду түзөт.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Алмереков А.Э., Чернецова Г. С., Садырбеков Н.Ж., Раймбекова Г. К., Райымбеков Ж. К.
Беттер:
91-95
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Тукумсуз никедеги ар кандай себептерге байланыштуу эркектин тукумсуздугу 30-40% түзөт. Меди-
цинадагы актуалдуу маселе - бул эркектердин тукумдуулугун калыбына келтирүү жана сактоо. Макалада тести-
кулярдык жана эпидималдык сперматозоиддердин бириккен криопротекторлорунун жардамы менен өтө төмөн
температурада крио-тоңдуруу натыйжалары берилген. Иштин жүрүшүндө гистоморфологиялык, морфометрия-
лык, супровиталды изилдөө менен микрокөчүрүүнүн жарык-оптикалык ыкмалары, биохимиялык жана цитоге-
нетикалык изилдөө ыкмалары колдонулган. Бул ыкмалар ткандардын жана клеткалардын интравиталдык
касиеттерин сактоо менен патологиялык өзгөрүүлөргө объективдүү жана маалыматтык баа берүүгө мүмкүндүк
берет. Иш эркектин тукумдуулугун сактоо жана калыбына келтирүү үчүн стероиддик жана пролиферативдик по-
тенциалды сактоо менен жыныс клеткаларын криотондуру мүмкүнчүлүгүн көрсөтөт. Криоконсервацияланган
урук клеткалары өстүрүү учурунда генеративдик жана пролиферативдик потенциалдын айкын сакталышын
көрсөттү. Изилдөө көрсөткөндөй, тестикулярдык жана эпидималдык сперматозоиддер, сперматогенездин алгачкы
клеткалары, ошондой эле жыныс клеткаларынын эпителий клеткалары ультра төмөн температуранын шартта-
рында жакшы крио-каршылык көрсөтүүнү көрсөтөт. Келечекте криоконсервацияланган жыныстык жана жыны-
стык клеткалар жардамчы репродуктивдүү технологиялардын программаларында, ошондой эле эркектердин
сперматогендик жана стероиддик потенциалын калыбына келтирүүдө колдонулушу мүмкүн.
цинадагы актуалдуу маселе - бул эркектердин тукумдуулугун калыбына келтирүү жана сактоо. Макалада тести-
кулярдык жана эпидималдык сперматозоиддердин бириккен криопротекторлорунун жардамы менен өтө төмөн
температурада крио-тоңдуруу натыйжалары берилген. Иштин жүрүшүндө гистоморфологиялык, морфометрия-
лык, супровиталды изилдөө менен микрокөчүрүүнүн жарык-оптикалык ыкмалары, биохимиялык жана цитоге-
нетикалык изилдөө ыкмалары колдонулган. Бул ыкмалар ткандардын жана клеткалардын интравиталдык
касиеттерин сактоо менен патологиялык өзгөрүүлөргө объективдүү жана маалыматтык баа берүүгө мүмкүндүк
берет. Иш эркектин тукумдуулугун сактоо жана калыбына келтирүү үчүн стероиддик жана пролиферативдик по-
тенциалды сактоо менен жыныс клеткаларын криотондуру мүмкүнчүлүгүн көрсөтөт. Криоконсервацияланган
урук клеткалары өстүрүү учурунда генеративдик жана пролиферативдик потенциалдын айкын сакталышын
көрсөттү. Изилдөө көрсөткөндөй, тестикулярдык жана эпидималдык сперматозоиддер, сперматогенездин алгачкы
клеткалары, ошондой эле жыныс клеткаларынын эпителий клеткалары ультра төмөн температуранын шартта-
рында жакшы крио-каршылык көрсөтүүнү көрсөтөт. Келечекте криоконсервацияланган жыныстык жана жыны-
стык клеткалар жардамчы репродуктивдүү технологиялардын программаларында, ошондой эле эркектердин
сперматогендик жана стероиддик потенциалын калыбына келтирүүдө колдонулушу мүмкүн.
АЛДЫН АЛУУ МЕДИЦИНАСЫ
Авторлор:
Кемельбек к.Н., Карагулова А.Ш., Мергенова Г.А.
Беттер:
97-101
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Киришүү. АИВ-инфекция-симптомсуз өтүү менен иммундук системанын прогрессивдүү жетишсиз-
дигин пайда кылат, андан кийин экинчи инфекциялардын өнүгүшүнө, ар кандай иммунологиялык бузулууларга,
ошондой эле КИЖСтин терминалдык стадиясынын өнүгүшү менен рактын ар кандай түрлөрүнүн өнүгүү тобо-
келдигине алып келет. 1996-жылы КР жаранында АИВ-инфекциясы биринчи жолу катталган. Өлкөнүн аймакта-
рында АИВ-инфекцияны каттоо 1998-жылдан баштап башталган. 2021-жылдын сентябрь айынан декабрь айына
чейин АКШнын Ооруларды көзөмөлдөө жана алдын алуу борборлорунун көрсөтмөсү боюнча эпидкозомолго
жөнөкөй баа берилди. Кыргыз Республикасында АИВ-инфекцияга көзөмөл жүргүзүү. Бул материалда 2018-2021-
жж. АИВ-инфекциясына эпидкөзөмөл жүргүзүү системасын баалоонун жыйынтыктары, анын күчтүү жана алсыз
жактары берилген. Жүргүзүлгөн баалоонун жыйынтыгы боюнча системаны жакшыртуу боюнча сунуштар бе-
рилди.
Изилдөөнүн максаты - эпидкозомолдун касиеттерин колдонуу менен Кыргыз Республикасында АИВ-инфекцияга
эпидкөзөмөл системасын сүрөттөө жана баалоо болуп саналат, көзөмөл жөнөкөйлүк, сезимталдык, ийкемдүүлүк
катары бааланды.
Материалдар жана ыкмалар. Баалоо учурунда маалымат булактары КИЖС борборлорунун документтери болгон.
Бардык отчетторго, ченемдик документтерге, клиникалык протоколдорго, АИВ учурларына электрондук байкоо
жүргүзүү базасына талдоо жүргүзүлдү.
Натыйжалар. Система татаал, көптөгөн кайталануучу отчеттук формалар, системанын сезгичтиги жогору, бул
94,8% ды түздү, оң прогноздук мааниси 47% ды түздү, система өз убагында, аны АРТга болгон берилгендиктин
15% жогорулашынын мисалы менен баалоого болот.
Жыйынтыгы. Система 9га ээ болгон отчеттук формалардын саны менен татаалдашып, керектүү отчетторду элек-
трондук маалымат базасына дароо киргизүүгө болот. Система жогорку сезгичтикти көрсөттү (94,8%), бул эпиде-
миянын башталышы эрте аныкталганда байкоо жүргүзүү үчүн абдан жакшы көрсөткүч. Кыргыз Республикасында
АИВге эпидкөзөмөл жүргүзүү системасындагы отчеттор өз убагында берилет. АИВ-инфекциянын жаңы учур-
ларын аныктоого күн сайын мониторинг жүргүзүлүп, КИЖС борборлорунун бардык деңгээлдеринде эпид ишке
ашырылат көзөмөл.
дигин пайда кылат, андан кийин экинчи инфекциялардын өнүгүшүнө, ар кандай иммунологиялык бузулууларга,
ошондой эле КИЖСтин терминалдык стадиясынын өнүгүшү менен рактын ар кандай түрлөрүнүн өнүгүү тобо-
келдигине алып келет. 1996-жылы КР жаранында АИВ-инфекциясы биринчи жолу катталган. Өлкөнүн аймакта-
рында АИВ-инфекцияны каттоо 1998-жылдан баштап башталган. 2021-жылдын сентябрь айынан декабрь айына
чейин АКШнын Ооруларды көзөмөлдөө жана алдын алуу борборлорунун көрсөтмөсү боюнча эпидкозомолго
жөнөкөй баа берилди. Кыргыз Республикасында АИВ-инфекцияга көзөмөл жүргүзүү. Бул материалда 2018-2021-
жж. АИВ-инфекциясына эпидкөзөмөл жүргүзүү системасын баалоонун жыйынтыктары, анын күчтүү жана алсыз
жактары берилген. Жүргүзүлгөн баалоонун жыйынтыгы боюнча системаны жакшыртуу боюнча сунуштар бе-
рилди.
Изилдөөнүн максаты - эпидкозомолдун касиеттерин колдонуу менен Кыргыз Республикасында АИВ-инфекцияга
эпидкөзөмөл системасын сүрөттөө жана баалоо болуп саналат, көзөмөл жөнөкөйлүк, сезимталдык, ийкемдүүлүк
катары бааланды.
Материалдар жана ыкмалар. Баалоо учурунда маалымат булактары КИЖС борборлорунун документтери болгон.
Бардык отчетторго, ченемдик документтерге, клиникалык протоколдорго, АИВ учурларына электрондук байкоо
жүргүзүү базасына талдоо жүргүзүлдү.
Натыйжалар. Система татаал, көптөгөн кайталануучу отчеттук формалар, системанын сезгичтиги жогору, бул
94,8% ды түздү, оң прогноздук мааниси 47% ды түздү, система өз убагында, аны АРТга болгон берилгендиктин
15% жогорулашынын мисалы менен баалоого болот.
Жыйынтыгы. Система 9га ээ болгон отчеттук формалардын саны менен татаалдашып, керектүү отчетторду элек-
трондук маалымат базасына дароо киргизүүгө болот. Система жогорку сезгичтикти көрсөттү (94,8%), бул эпиде-
миянын башталышы эрте аныкталганда байкоо жүргүзүү үчүн абдан жакшы көрсөткүч. Кыргыз Республикасында
АИВге эпидкөзөмөл жүргүзүү системасындагы отчеттор өз убагында берилет. АИВ-инфекциянын жаңы учур-
ларын аныктоого күн сайын мониторинг жүргүзүлүп, КИЖС борборлорунун бардык деңгээлдеринде эпид ишке
ашырылат көзөмөл.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Авторлор:
Чубаков Т.Ч., Турдумамбетова Г.К., Байтелиева А.К.
Беттер:
119-125
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Бул макалада 2011-2020-жж. аралыгында Кыргыз Республикасында (КР) балдардын жана өспү
рүмдөрдүн кургак учук оорусу менен жабыркалануу эпидемиологиялык абалынын жана динамикасына баа
берүүнүн жыйынтыктары чагылдырылган. КР Саламаттык сактоо министрлигине (ССМ) караштуу Электрондук
саламаттыкты сактоо борборунун жана КР ССМ Улуттук фтизиатрия борборунун информатика жана эпидемио-
логия бөлүмүнөн КР, Чүй облусунда жана Бишкек ш., 11 ж. (2010-ж. 2020) статистикалык отчеттук маалыматтары
колдонулган. Балдардын жана өспүрүмдөрдүн кургак учук менен оорушунун негизги эпидемиологиялык
интенсивдүү көрсөткүчү талдоого алынып, балдар жана өспүрүмдөр арасында кургак учуктун таралышына ко-
ронавирустук инфекциянын (COVID-19) пандемиясынын таасири көрсөтүлгөн.КР, Чүй облусунда жана Бишкек
ш. балдар жана өспүрүмдөр арасында кургак учук менен ооругандардын көрсөткүчү жогорку деңгээлде калууда
жана бул көрсөткүчтүн акырындык менен төмөндөшү байкалууда. 2010-ж. салыштырмалуу, балдар жана өспү
рүмдөр арасында кургак учук менен ооругандардын эң олуттуу төмөндөшү 2017-ж. бери белгиленген. Бирок
2019-ж. салыштырмалуу 2020-ж. балдар жана өспүрүмдөр арасында кургак учук менен ооругандардын кескин
азайышы төмөндөө тенденциясына ээ, ошондуктан КР балдарда 46,8%, өспүрүмдөрдө 65,3%, Чүй облусунда бал-
дарда 46,8%, өспүрүмдөрдө 51,0% жана Бишкек ш. балдарда 73,5%, өспүрүмдөрдө 75,1% төмөндөгөн. Жалпысы
нан республикада, Чүй облусунда жана Бишкек ш. акыркы он жылда балдар жана өспүрүмдөр арасында кургак
учук менен ооругандардын азайышы байкалган. 2020-ж. бул көрсөткүчтүн бул (COVID-19) пандемиясына бай-
ланыштуу кескин төмөндөөшү байкалган.
рүмдөрдүн кургак учук оорусу менен жабыркалануу эпидемиологиялык абалынын жана динамикасына баа
берүүнүн жыйынтыктары чагылдырылган. КР Саламаттык сактоо министрлигине (ССМ) караштуу Электрондук
саламаттыкты сактоо борборунун жана КР ССМ Улуттук фтизиатрия борборунун информатика жана эпидемио-
логия бөлүмүнөн КР, Чүй облусунда жана Бишкек ш., 11 ж. (2010-ж. 2020) статистикалык отчеттук маалыматтары
колдонулган. Балдардын жана өспүрүмдөрдүн кургак учук менен оорушунун негизги эпидемиологиялык
интенсивдүү көрсөткүчү талдоого алынып, балдар жана өспүрүмдөр арасында кургак учуктун таралышына ко-
ронавирустук инфекциянын (COVID-19) пандемиясынын таасири көрсөтүлгөн.КР, Чүй облусунда жана Бишкек
ш. балдар жана өспүрүмдөр арасында кургак учук менен ооругандардын көрсөткүчү жогорку деңгээлде калууда
жана бул көрсөткүчтүн акырындык менен төмөндөшү байкалууда. 2010-ж. салыштырмалуу, балдар жана өспү
рүмдөр арасында кургак учук менен ооругандардын эң олуттуу төмөндөшү 2017-ж. бери белгиленген. Бирок
2019-ж. салыштырмалуу 2020-ж. балдар жана өспүрүмдөр арасында кургак учук менен ооругандардын кескин
азайышы төмөндөө тенденциясына ээ, ошондуктан КР балдарда 46,8%, өспүрүмдөрдө 65,3%, Чүй облусунда бал-
дарда 46,8%, өспүрүмдөрдө 51,0% жана Бишкек ш. балдарда 73,5%, өспүрүмдөрдө 75,1% төмөндөгөн. Жалпысы
нан республикада, Чүй облусунда жана Бишкек ш. акыркы он жылда балдар жана өспүрүмдөр арасында кургак
учук менен ооругандардын азайышы байкалган. 2020-ж. бул көрсөткүчтүн бул (COVID-19) пандемиясына бай-
ланыштуу кескин төмөндөөшү байкалган.
АЛДЫН АЛУУ МЕДИЦИНАСЫ
Авторлор:
Айдаралиев А.А., Акматов И.М., Касымова Р.О., Маткеримов А.Т. , Кельдибеков Р.Ж.
Беттер:
59-69
Полный текст:
Киришүү. «Кыргыз Республикасында вирустук гепатиттин алдын алуу, дарылоо жана ага каршы күрөшүү боюнча жол картасын» иштеп чыгуунун зарылчылыгы жөнүндө методика сунушталды. Вирустук гепатиттин көйгөйлөрүнө таасир эткен же аларды чечүүгө багытталган саламаттык сактоо системасын укуктук жөнгө салуунун, мамлекеттик ченемдик актылардын жана мамлекеттик программалардын материалдары пайдаланылды.
Илимий - метрикалык ыкма вирустук гепатиттин спецификалык жана спецификалык эмес профилактикасын эске алуу менен байкоо жана дарылоонун бирдиктүү платформасында (клиникалык протоколдор) Улуттук програм-
маларды ишке ашыруунун негизги принциптерин жана стратегиялык кадамдарын сунуштайт, "2022–2030-жылдар үчүн ВИЧ, вирустук гепатит жана ЖЖБИ боюнча ДСУнун Глобалдык саламаттык секторунун стратегияларын" эске алуу.
Максат: Кыргыз Республикасындагы вирустук гепатиттин көйгөйлөрүн укуктук жөнгө салуунун абалы. Ыкмалары. мыйзамдык актыларды (мыйзамдарды, өкмөттүн токтомдорун) жана вирустук гепатит боюнча мамлекеттик программаларды талдоо. Натыйжалар. КР Өкмөтү тарабынан өлкөнүн бардык денгээлдеги саламаттыкты сактоо боюнча ченемдик укуктук актылары (мыйзамдар, өкмөттүн токтомдору, буйруктары), ошондой эле вирустук гепатиттин көйгөйлөрүн чечүүгө багытталган мамлекеттик программалар иштелип чыккан. Бирок, кээ бир эмдөө, дарылоо, диагностика жана башка оң жылыштарга карабастан, вирустук гепатит көйгөй
лөрүнүн жеке көрсөткүчтөрүнүн акыркы эки он жылдыкта эпидемиологиялык абалы дагы эле курч бойдон калууда.Жыйынтыгы. Вирустук гепатиттин алдын алуу жана ага каршы күрөшүү бүгүнкү күндө жогорку жүктөмгө байланыштуу улуттук саламаттык сактоо системасынын артыкчылыктуу багыты болуп саналат. Глобалдык мамиленин контекстинде ДСУ 2022–2030-жылдарга ВИЧ, вирустук гепатит жана жыныстык жол менен жугуучу инфекциялар боюнча саламаттыкты сактоо секторунун стратегиясын кабыл алды. “Кыргыз Республикасында
вирустук гепатиттин алдын алуу жана эскертүү боюнча жол картасы” Улуттук долбоорун ишке ашыруу сунушталууда.
Илимий - метрикалык ыкма вирустук гепатиттин спецификалык жана спецификалык эмес профилактикасын эске алуу менен байкоо жана дарылоонун бирдиктүү платформасында (клиникалык протоколдор) Улуттук програм-
маларды ишке ашыруунун негизги принциптерин жана стратегиялык кадамдарын сунуштайт, "2022–2030-жылдар үчүн ВИЧ, вирустук гепатит жана ЖЖБИ боюнча ДСУнун Глобалдык саламаттык секторунун стратегияларын" эске алуу.
Максат: Кыргыз Республикасындагы вирустук гепатиттин көйгөйлөрүн укуктук жөнгө салуунун абалы. Ыкмалары. мыйзамдык актыларды (мыйзамдарды, өкмөттүн токтомдорун) жана вирустук гепатит боюнча мамлекеттик программаларды талдоо. Натыйжалар. КР Өкмөтү тарабынан өлкөнүн бардык денгээлдеги саламаттыкты сактоо боюнча ченемдик укуктук актылары (мыйзамдар, өкмөттүн токтомдору, буйруктары), ошондой эле вирустук гепатиттин көйгөйлөрүн чечүүгө багытталган мамлекеттик программалар иштелип чыккан. Бирок, кээ бир эмдөө, дарылоо, диагностика жана башка оң жылыштарга карабастан, вирустук гепатит көйгөй
лөрүнүн жеке көрсөткүчтөрүнүн акыркы эки он жылдыкта эпидемиологиялык абалы дагы эле курч бойдон калууда.Жыйынтыгы. Вирустук гепатиттин алдын алуу жана ага каршы күрөшүү бүгүнкү күндө жогорку жүктөмгө байланыштуу улуттук саламаттык сактоо системасынын артыкчылыктуу багыты болуп саналат. Глобалдык мамиленин контекстинде ДСУ 2022–2030-жылдарга ВИЧ, вирустук гепатит жана жыныстык жол менен жугуучу инфекциялар боюнча саламаттыкты сактоо секторунун стратегиясын кабыл алды. “Кыргыз Республикасында
вирустук гепатиттин алдын алуу жана эскертүү боюнча жол картасы” Улуттук долбоорун ишке ашыруу сунушталууда.
АЛДЫН АЛУУ МЕДИЦИНАСЫ
Киришүү. Макалада Бажы биримдигинин жана Евразия экономикалык биримдигинин (ТР ББ/ЕАЭБ) техникалык регламенттеринин талаптарына ылайык өлкөгө ташылып келинген жана Кыргыз Республикасынын (КР) аймагында өндүрүлгөн тамак-аш азыктарынын жана таңгак талган суунун үлгүлөрүнүн шайкештигин гигиеналык баалоо боюнча статистикалык маалыматтар талданат. Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо кызматынын Оорулардын алдын алуу жана мамлекеттик санитардык-эпидемиологиялык көзөмөлдөө борборлорунун лабораторияларынын физикалык жана химиялык көрсөткүчтөр боюнча сыноолорду/изилдөөлөрдү жүргүзүү мүмкүнчүлүктөрү каралды. Оорулар
дын алдын алуу жана мамлекеттик санитардык-эпидемиологиялык
көзөмөл борборунун лабораторияларынын тамак-аш азыктарына жана таңгакталган сууга сыноолорду/изилдөөлөрдү жүргүзүүдө, аккредитациядан өтүүдө жана продукциянын шайкештигин тастыктоо үчүн ЕАЭБ сыноо лабораторияларынын бирдиктүү реестрине киргизүүдө муктаждыктары аныкталды.
Изилдөөнүн максаты.Оорулардын алдын алуу борборлорунун сыноо лабораторияларынын мүмкүнчүлүктөрүнө мониторинг жүргүзүү ме
нен Кыргыз Республикасынын аймагына ташылып келинүүчү жана өндүрүлгөн тамак-аш азыктарынын жана бөтөлкөдөгү суулардын Бажы жана Евразия экономикалык биримдиктеринин техникалык регламенттеринин талаптарына шайкештигин гигиеналык баалоого талдоо
жүргүзүү жана мамлекеттик санитардык-эпидемиологиялык көзөмөл. Материалдар жана методдор. Изилдөөдө КР Оорулардын алдын алуу жана мамлекеттик санитардык-эпидемиологиялык көзөмөл борборунун санитардык-гигиеналык лабораториялары тарабынан 2023-жылга карата тамак-аш азыктарына жана бөтөлкөдөгү сууга лабораториялык изилдөөлөрдөн алынган маалыматтар талданган. Изилдөөнүн объек
тиси катары Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлигинин №18 статистикалык отчеттуулук формасы пайдаланылды. Натыйжалар жана аларды талкуулоо. ББ/ЕАЭБ ТР боюнча четке кагылган тамак-аш азыктарынын жана азык-түлүк чийки затынын көлөмү 287 учурду түзөт, ал 150 427 кг жана текшерилген продукциянын жалпы санынын 0,84% түздү. Жыйынтыгы. Кыргыз Республикасындагы тамак-аш азыктарынын жана таңгакталган суунун химиялык коопсуздугуна талдоо продукциянын ББ/ЕАЭБ ТР талаптарына жооп бербөө деңгээли 3,6%дан көп эмес экендигин көрсөттү.
дын алдын алуу жана мамлекеттик санитардык-эпидемиологиялык
көзөмөл борборунун лабораторияларынын тамак-аш азыктарына жана таңгакталган сууга сыноолорду/изилдөөлөрдү жүргүзүүдө, аккредитациядан өтүүдө жана продукциянын шайкештигин тастыктоо үчүн ЕАЭБ сыноо лабораторияларынын бирдиктүү реестрине киргизүүдө муктаждыктары аныкталды.
Изилдөөнүн максаты.Оорулардын алдын алуу борборлорунун сыноо лабораторияларынын мүмкүнчүлүктөрүнө мониторинг жүргүзүү ме
нен Кыргыз Республикасынын аймагына ташылып келинүүчү жана өндүрүлгөн тамак-аш азыктарынын жана бөтөлкөдөгү суулардын Бажы жана Евразия экономикалык биримдиктеринин техникалык регламенттеринин талаптарына шайкештигин гигиеналык баалоого талдоо
жүргүзүү жана мамлекеттик санитардык-эпидемиологиялык көзөмөл. Материалдар жана методдор. Изилдөөдө КР Оорулардын алдын алуу жана мамлекеттик санитардык-эпидемиологиялык көзөмөл борборунун санитардык-гигиеналык лабораториялары тарабынан 2023-жылга карата тамак-аш азыктарына жана бөтөлкөдөгү сууга лабораториялык изилдөөлөрдөн алынган маалыматтар талданган. Изилдөөнүн объек
тиси катары Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлигинин №18 статистикалык отчеттуулук формасы пайдаланылды. Натыйжалар жана аларды талкуулоо. ББ/ЕАЭБ ТР боюнча четке кагылган тамак-аш азыктарынын жана азык-түлүк чийки затынын көлөмү 287 учурду түзөт, ал 150 427 кг жана текшерилген продукциянын жалпы санынын 0,84% түздү. Жыйынтыгы. Кыргыз Республикасындагы тамак-аш азыктарынын жана таңгакталган суунун химиялык коопсуздугуна талдоо продукциянын ББ/ЕАЭБ ТР талаптарына жооп бербөө деңгээли 3,6%дан көп эмес экендигин көрсөттү.
АЛДЫН АЛУУ МЕДИЦИНАСЫ
Киришүү. Кыргыз Республикасы вирустук гепатиттин жүгү жогору өлкө: калк арасында ВГВнын таралышы 3,1%дан 5,6%га чейин, ал эми ВГСнын таралышы 2,6%дан 4,7%га чейин. Ушуга байланыштуу, бул макалада Кыргыз Республикасында донорлор арасында кан аркылуу жугуучу инфекциялардын таралышын жана кездешүүсун баалоо боюнча маалымат берилген. Изилдөөнүн максаты: Кыргыз Республикасындагы донорлор арасында кан аркылуу жугуучу инфекциялардын таралышына жана кездешү үсунө баа берүү. Изилдөөнүн максаты: Кыргыз Республикасындагы донорлор арасында
кан аркылуу жугуучу инфекциялардын таралышына жана кездешү үсунө баа берүү. Материалдары жана усулу. Изилдөөнүн материалы болуп 2021-2023- жылдар аралыгында Республикалык, областык кан борборлорунун кан аркылуу жугуучу инфекциялар боюнча донордук канды изилдөөнүн лабораториялык маалыматтары жана Оорулардын алдын алуу жана
мамлекеттик санитардык-эпидемиологиялык көзөмөл департаментинин кан аркылуу жугуучу инфекцияларга чалдыгуу боюнча статистикалык маалыматтары алынды. Натыйжалар жана талкулоо. Вирустук коопсуздукту камсыз кылуудагы маанилүү звено донорлорду тандоо процессинин сапаты жана уюштуруусу болуп саналат. Дайыма кан тапшырган ыктыярдуу акы
төлөнбөгөн донорлор тууган же акы төлөнүүчү донорлорго салыштырмалуу эң коопсуз деп жалпы кабыл алынган. Кыргыз Республикасындакан донорлорунун түзүмүндө 77,2% үй-бүлөлүк донорлор, аз үлүшү 19,7% төлөнбөгөн донорлор жана 3,1% акы төлөнүүчү донорлор. Калк арасында кан аркылуу (ВИЧ, ВИЧ, ВГВ, ВСВ, сифилис, бруцеллез) инфекцияларынын таралышынын өсүшү, ошондой эле бүгүнкү күндө баштапкы донорлордун үлүшүнүн жогору болушу донордук кандын
коопсуздугун камсыз кылууда белгилүү бир көйгөйдү жаратууда. Талдоого алынган мезгил ичинде кан берүүлөрдүн саны 1,2 эсе көбөйгөн (37463тен 50457ге чейин). Донорлордун арасында кан аркылуу жугуучу инфекциялардын динамикасында ВИЧ-инфекциясынын 2 эсеге, ВГВ 2,4, ВСВ 5, сифилис 1,8 жана бруцеллез 5,4 эсеге кыскаруунун тенденциясы байкалууда.
Жыйынтыгы. Кан донорлорунун контингентин туура тандоого байланыштуу донорлор арасында кан аркылуу жугуучу инфекциялардын маркерлерин аныктоо жыштыгы төмөндөп жатат. Өлкөдө биринчи жолу кайрадан келген донорлор арасында кан аркылуу жугуучу инфекциялардын таралышы жана кайталануусу аныкталды.
кан аркылуу жугуучу инфекциялардын таралышына жана кездешү үсунө баа берүү. Материалдары жана усулу. Изилдөөнүн материалы болуп 2021-2023- жылдар аралыгында Республикалык, областык кан борборлорунун кан аркылуу жугуучу инфекциялар боюнча донордук канды изилдөөнүн лабораториялык маалыматтары жана Оорулардын алдын алуу жана
мамлекеттик санитардык-эпидемиологиялык көзөмөл департаментинин кан аркылуу жугуучу инфекцияларга чалдыгуу боюнча статистикалык маалыматтары алынды. Натыйжалар жана талкулоо. Вирустук коопсуздукту камсыз кылуудагы маанилүү звено донорлорду тандоо процессинин сапаты жана уюштуруусу болуп саналат. Дайыма кан тапшырган ыктыярдуу акы
төлөнбөгөн донорлор тууган же акы төлөнүүчү донорлорго салыштырмалуу эң коопсуз деп жалпы кабыл алынган. Кыргыз Республикасындакан донорлорунун түзүмүндө 77,2% үй-бүлөлүк донорлор, аз үлүшү 19,7% төлөнбөгөн донорлор жана 3,1% акы төлөнүүчү донорлор. Калк арасында кан аркылуу (ВИЧ, ВИЧ, ВГВ, ВСВ, сифилис, бруцеллез) инфекцияларынын таралышынын өсүшү, ошондой эле бүгүнкү күндө баштапкы донорлордун үлүшүнүн жогору болушу донордук кандын
коопсуздугун камсыз кылууда белгилүү бир көйгөйдү жаратууда. Талдоого алынган мезгил ичинде кан берүүлөрдүн саны 1,2 эсе көбөйгөн (37463тен 50457ге чейин). Донорлордун арасында кан аркылуу жугуучу инфекциялардын динамикасында ВИЧ-инфекциясынын 2 эсеге, ВГВ 2,4, ВСВ 5, сифилис 1,8 жана бруцеллез 5,4 эсеге кыскаруунун тенденциясы байкалууда.
Жыйынтыгы. Кан донорлорунун контингентин туура тандоого байланыштуу донорлор арасында кан аркылуу жугуучу инфекциялардын маркерлерин аныктоо жыштыгы төмөндөп жатат. Өлкөдө биринчи жолу кайрадан келген донорлор арасында кан аркылуу жугуучу инфекциялардын таралышы жана кайталануусу аныкталды.
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Калманбетова Г.И., Кадыров А.С., Сыдыкова М.М., Мойдунова Н.К.
Беттер:
86-91
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Киришүү. Бүткүл дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюмунун маалыматы боюнча Кыргыз Республикасы
кургак учуктун көп дарыга туруштук бере турган түрү жогору таралган 18 өлкөнүн катарына кирет. Кургак учук
инфекциясынын молекулярдык эпидемиологиясы, анын ичинде генетикалык ар түрдүүлүк, дарыларга молеку-
лярдык туруктуулуктун маркерлери жана Mycobacterium tuberculosis комплексинин Кыргыз Республикасындагы
штаммдарынын жугуу жолдору начар түшүнүлгөн. Бүтүндөй геномдук секвенирлөө (БГС) өлкөдө жүгүртүүдөгү
штаммдардын молекулярдык-генетикалык түзүлүшүн аныктоо үчүн колдонулган. Изилдөөнүн максаты -
изилдөөнүн максаты Кыргыз Республикасындагы микобактерия туберкулез комплексинин штаммдарынын мо-
лекулярдык-генетикалык мүнөздөмөлөрүн сүрөттөө. Материалдар жана методдор. Бүтүндөй геномду
секвенирлөө Улуттук фтизиатрия борборунун Улуттук референттик лабораториясында SNRL, Борстел, Герма-
ниянын көзөмөлүндө жүргүзүлдү. 2018 жана 2019-жылдары 475 МТБК изоляты сыналган. Секвендер MySeq
платформасында, Illuminа, АКШда өндүрүүчүнүн көрсөтмөлөрүнө ылайык аткарылган. MTBSeq протоколу са-
лыштырмалуу геномдук анализ жана "EvolView жана PhyResSe" онлайн инструменттери кургак учукка каршы
дарыларга туруштук берүүчү мутацияларды графикалык көрсөтүү жана экрандаштыруу үчүн колдонулган. Ста-
тистикалык талдоо үчүн Stata/IC 16.1 версиясы колдонулган. Натыйжалар. БГСди колдонуу менен МТБК по-
пуляциясынын структурасы Кыргыз Республикасындагы кообунчосу үч филогенетикалык линиядан (L) тураарын
көрсөттүк. Бул линиялар Coll, McNerney жана Niemann, Merker тарабынан классификацияланган L2 (Beijing), L3
(Delhi/CAS) жана L4 (Euro-American) болуп саналат. L2 штаммдары басымдуулук кылган (74,1%, 352/475), L3
жана L4 штаммдары тиешелүүлүгүнө жараша 0,8% (4/475) жана 25,1% (119/475) түзгөн. Андан кийин, биз L2
жана L4 штаммдарын бир нече МБТК сублинияларына классификацияладык. Beijing Central Asia (n=225), Beijing
Central Asia outbreak жана Beijing Europe/Russian W148 Outbreak (n=28) сублиниялык штаммдары башка L2 суб-
линиялык штаммдарына жана L4 сублиниялык штаммдарына салыштырмалуу эң кеңири таралган штаммдар
болуп саналат. Жыйынтыгы. БГС колдонуу менен Кыргыз Республикасында өпкө кургак учугу негизинен L2
(Beijing) штаммдарынан пайда болоорун көрсөттүк. Дарыларга туруктуулук L2 штаммдары менен да байланыш-
туу, бул L2 штаммдарынын өлкөдөгү кургак учуктун эпидемиологиясында маанилүү ролун баса белгилейт. Жал-
пысынан алганда, биздин натыйжалар Кыргыз Республикасындагы кургак учуктун молекулярдык
эпидемиологиясын жакшыраак түшүнүүгө мүмкүндүк берет жана өлкөдө кургак учуктун динамикасын ачыктоо
жана демек, аны контролдоо үчүн кошумча молекулярдык эпидемиологиялык изилдөөлөрдү талап кылат.
кургак учуктун көп дарыга туруштук бере турган түрү жогору таралган 18 өлкөнүн катарына кирет. Кургак учук
инфекциясынын молекулярдык эпидемиологиясы, анын ичинде генетикалык ар түрдүүлүк, дарыларга молеку-
лярдык туруктуулуктун маркерлери жана Mycobacterium tuberculosis комплексинин Кыргыз Республикасындагы
штаммдарынын жугуу жолдору начар түшүнүлгөн. Бүтүндөй геномдук секвенирлөө (БГС) өлкөдө жүгүртүүдөгү
штаммдардын молекулярдык-генетикалык түзүлүшүн аныктоо үчүн колдонулган. Изилдөөнүн максаты -
изилдөөнүн максаты Кыргыз Республикасындагы микобактерия туберкулез комплексинин штаммдарынын мо-
лекулярдык-генетикалык мүнөздөмөлөрүн сүрөттөө. Материалдар жана методдор. Бүтүндөй геномду
секвенирлөө Улуттук фтизиатрия борборунун Улуттук референттик лабораториясында SNRL, Борстел, Герма-
ниянын көзөмөлүндө жүргүзүлдү. 2018 жана 2019-жылдары 475 МТБК изоляты сыналган. Секвендер MySeq
платформасында, Illuminа, АКШда өндүрүүчүнүн көрсөтмөлөрүнө ылайык аткарылган. MTBSeq протоколу са-
лыштырмалуу геномдук анализ жана "EvolView жана PhyResSe" онлайн инструменттери кургак учукка каршы
дарыларга туруштук берүүчү мутацияларды графикалык көрсөтүү жана экрандаштыруу үчүн колдонулган. Ста-
тистикалык талдоо үчүн Stata/IC 16.1 версиясы колдонулган. Натыйжалар. БГСди колдонуу менен МТБК по-
пуляциясынын структурасы Кыргыз Республикасындагы кообунчосу үч филогенетикалык линиядан (L) тураарын
көрсөттүк. Бул линиялар Coll, McNerney жана Niemann, Merker тарабынан классификацияланган L2 (Beijing), L3
(Delhi/CAS) жана L4 (Euro-American) болуп саналат. L2 штаммдары басымдуулук кылган (74,1%, 352/475), L3
жана L4 штаммдары тиешелүүлүгүнө жараша 0,8% (4/475) жана 25,1% (119/475) түзгөн. Андан кийин, биз L2
жана L4 штаммдарын бир нече МБТК сублинияларына классификацияладык. Beijing Central Asia (n=225), Beijing
Central Asia outbreak жана Beijing Europe/Russian W148 Outbreak (n=28) сублиниялык штаммдары башка L2 суб-
линиялык штаммдарына жана L4 сублиниялык штаммдарына салыштырмалуу эң кеңири таралган штаммдар
болуп саналат. Жыйынтыгы. БГС колдонуу менен Кыргыз Республикасында өпкө кургак учугу негизинен L2
(Beijing) штаммдарынан пайда болоорун көрсөттүк. Дарыларга туруктуулук L2 штаммдары менен да байланыш-
туу, бул L2 штаммдарынын өлкөдөгү кургак учуктун эпидемиологиясында маанилүү ролун баса белгилейт. Жал-
пысынан алганда, биздин натыйжалар Кыргыз Республикасындагы кургак учуктун молекулярдык
эпидемиологиясын жакшыраак түшүнүүгө мүмкүндүк берет жана өлкөдө кургак учуктун динамикасын ачыктоо
жана демек, аны контролдоо үчүн кошумча молекулярдык эпидемиологиялык изилдөөлөрдү талап кылат.
АЛДЫН АЛУУ МЕДИЦИНАСЫ
Авторлор:
Макембаева Ж.И.
Беттер:
99-105
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Макалада 2014-жылдан 2020-жылга чейинки мезгилдеги динамикада кызылча менен ооруган эпидемиологиялык абалы талкууланат. Кызылча оорусунун жана жайылуусунун узак мөөнөттүү көрсөткүчтөрү менен
маалыматтарды топтоо Кыргыз Республикасындагы эпидемиялык процессти баалоо менен жүргүзүлдү. Ар
кайсы региондордо алынган натыйжаларды салыштыруу, оорунун көбөйүшүнүн мүмкүн болгон себептерин,
тактап айтканда, акыркы жылдарда калктын эмдөөдөн толук өтпөгөндүгүн аныктоого мүмкүндүк берди.
маалыматтарды топтоо Кыргыз Республикасындагы эпидемиялык процессти баалоо менен жүргүзүлдү. Ар
кайсы региондордо алынган натыйжаларды салыштыруу, оорунун көбөйүшүнүн мүмкүн болгон себептерин,
тактап айтканда, акыркы жылдарда калктын эмдөөдөн толук өтпөгөндүгүн аныктоого мүмкүндүк берди.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Авторлор:
Исмаилов М.А. , Долонбаева З.А. , Абилов Б.А.
Беттер:
110-116
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Кыргыз Республикасынын Саламаттыкты сактоо жана социалдык өнүгүү министрлиги, Эл аралык Каржы
Корпорациясынын (IFC) колдоосу менен Бишкек, Ош жана Жалал-Абад шаарларында диализ борборлорун
түзүү боюнча мамлекеттик-жеке өнөктөштүк (МЖӨ) долбоорун демилгеледи (мындан ары -Долбоор деп
аталат). Бул долбоор Немец Өнүктүрүү Банкынын (KfW) каржылык колдоосу менен ишке ашырылды.
Долбоор алты мамлекеттик бөлүмдөрдө гемодиализ кызматын алып жүргөн, 5-стадиядагы өнөкөт бөйрөк
кемтигинен жабыркаган пациенттерди жеке өнөктөштүн диализ борборлорунун базасында дарылоого максатталды.
Корпорациясынын (IFC) колдоосу менен Бишкек, Ош жана Жалал-Абад шаарларында диализ борборлорун
түзүү боюнча мамлекеттик-жеке өнөктөштүк (МЖӨ) долбоорун демилгеледи (мындан ары -Долбоор деп
аталат). Бул долбоор Немец Өнүктүрүү Банкынын (KfW) каржылык колдоосу менен ишке ашырылды.
Долбоор алты мамлекеттик бөлүмдөрдө гемодиализ кызматын алып жүргөн, 5-стадиядагы өнөкөт бөйрөк
кемтигинен жабыркаган пациенттерди жеке өнөктөштүн диализ борборлорунун базасында дарылоого максатталды.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Киришүү. Учурда катуу курч респиратордук инфекциялар дүйнөдө гана
эмес, Кыргыз Республикасында да актуалдуу бойдон калууда.
Өзгөчө кызыгууну жакында эле табылган козгогучтар туудурат, алардын бири адамдын Метапневмовирусу. Адамдын метапневмовирусу
биринчи жолу 2001-жылдын аягында Нидерландияда оорулуу адамдан
бөлүнүп алынган.
Максат. Метапневмовирус инфекциясы жөнүндө, анын клиникалык
жана эпидемиологиялык мүнөздөмөлөрү боюнча толук маалымат алуу.
Адамдын метапневмовирусунун эпидемиологиясы али толук изилдене
элек, бирок бул вирус бүткүл дүйнөгө таралып, бардык курактагы
адамдарда ооруну жаратышы мүмкүн экендиги белгилүү. Мындай талдоо Кыргыз Республикасында буга чейин жүргүзүлгөн эмес.
Материалдар жана ыкмалар. Кыргыз Республикасында катуу курч
респиратордук инфекцияларга жана сасык тумоого окшош ооруларга
күзөтчү эпидемиологиялык көзөмөл уюштурулган, ал республиканын
3 шаарында: Бишкек, Ош, Токмок шаарларында жүргүзүлүүдө. Бардык
маалыматтар flu.dgsen.kg бирдиктүү программага киргизилет. Бул маалымат базасы боюнча 2022-жылдын 40-жумасынан 2024-жылдын 15-
жумасына чейин МП катуу курч респиратордук инфекциялардын
бардык түрлөрү боюнча талдоо жүргүзүлүп, бардыгы болуп 270 учур
катталган жана бул учурлардын бардыгы анализге киргизилген.
Натыйжалар. Бул талдоонуну жыйынтыгы метапневмовирус инфекциясы бардык курактагы топтордо болушу мүмкүн экенин, бирок 4
жашка чейинки балдарда көбүрөөк кездешээрин көрсөтүп турат.
Жыйынтыгы. Алынган маалыматтар балдарда катуу курч респиратордук инфекциялардын өнүгүшүндө метапневмовирустук инфекциянын
маанисин жана салымын ачык көрсөтүп турат.
эмес, Кыргыз Республикасында да актуалдуу бойдон калууда.
Өзгөчө кызыгууну жакында эле табылган козгогучтар туудурат, алардын бири адамдын Метапневмовирусу. Адамдын метапневмовирусу
биринчи жолу 2001-жылдын аягында Нидерландияда оорулуу адамдан
бөлүнүп алынган.
Максат. Метапневмовирус инфекциясы жөнүндө, анын клиникалык
жана эпидемиологиялык мүнөздөмөлөрү боюнча толук маалымат алуу.
Адамдын метапневмовирусунун эпидемиологиясы али толук изилдене
элек, бирок бул вирус бүткүл дүйнөгө таралып, бардык курактагы
адамдарда ооруну жаратышы мүмкүн экендиги белгилүү. Мындай талдоо Кыргыз Республикасында буга чейин жүргүзүлгөн эмес.
Материалдар жана ыкмалар. Кыргыз Республикасында катуу курч
респиратордук инфекцияларга жана сасык тумоого окшош ооруларга
күзөтчү эпидемиологиялык көзөмөл уюштурулган, ал республиканын
3 шаарында: Бишкек, Ош, Токмок шаарларында жүргүзүлүүдө. Бардык
маалыматтар flu.dgsen.kg бирдиктүү программага киргизилет. Бул маалымат базасы боюнча 2022-жылдын 40-жумасынан 2024-жылдын 15-
жумасына чейин МП катуу курч респиратордук инфекциялардын
бардык түрлөрү боюнча талдоо жүргүзүлүп, бардыгы болуп 270 учур
катталган жана бул учурлардын бардыгы анализге киргизилген.
Натыйжалар. Бул талдоонуну жыйынтыгы метапневмовирус инфекциясы бардык курактагы топтордо болушу мүмкүн экенин, бирок 4
жашка чейинки балдарда көбүрөөк кездешээрин көрсөтүп турат.
Жыйынтыгы. Алынган маалыматтар балдарда катуу курч респиратордук инфекциялардын өнүгүшүндө метапневмовирустук инфекциянын
маанисин жана салымын ачык көрсөтүп турат.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Киришүү. Биз ИСО 15189 эл аралык стандарты боюнча лабораторияларды аккредитациялоого даярдоодо колдонула турган корутундуларды жана сунуштарды иштеп чыктык, ошондой эле саламаттык сактоо уюмдарынын жетекчилерине лабораториялык адистер менен биргеликте бул татаал процесске катышууга жардам берет. Иштин максаты, бүткүл дүйнөлүк саламаттык сактоо уюму тарабынан иштелип чыккан жана С.Б. Данияров атындагы Кыргыз мамлекеттик медициналык квалификацияны жогорулатуу жана кайра даярдоо
институтунда ишке ашырылган Глобалдык лаборатория лидерлери программасынын (ГЛЛП) алкагында, саламаттыкты сактоо уюмдарынын лабораторияларынын улуттук аккредитация тутумунун ченемдик документтеринин талаптарын аткаруусуна жана ИСО 15189 боюнча
аккредитацияланышына тоскоол болгон жана Кыргыз Республикасынын лабораторияларында менеджмент системасын толук ишке киргизүүгө тоскоолдук кылган тоскоолдуктарды талдап чыкты. Материалдар жана методдор. Эл аралык документтерди, Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлигинин лабораториялары
үчүн жоболорду жана Кыргыз аккредитациялоо борборунун документтерин талдоо, анын негизинде анкета/текшерүү баракчасы иштелип чыккан. Формулаларды жана EXCEL диаграммаларын колдонуу менен статистикалык талдоо, Кыргыз Республикасынын саламаттык сактоо
уюмдарынын администрациясынын өкүлдөрү жана лаборатория кызматкерлери тарабынан толтурулган 2020 текшерүү баракчалары. Натыйжалар жана талкуулар. Кыргыз Республикасындагы бардык лабораториялар ISO 15189 эл аралык стандартын карманышат. Бирок саламаттыкты сактоо уюмдарынын структурасында буга умтулган бардык лабораториялар үчүн аккредитациядан өтүү мүмкүнчүлүктөрү
бирдей эмес. Демек, Кыргызстанда ISO 15189 «Медициналык лабораториялар. Сапатка жана компетенттүүлүккө талаптар» боюнча лабораторияларды аккредитациялоого милдеттендирген документтер жок болгондуктан, аккредитацияга тоскоолдуктар келип чыгууда. Лабораториялык кызматтарды көрсөтүүнү жакшыртуу жана калктын ар кандай категориялары үчүн алардын жеткиликтүүлүгүн камсыз кылуу үчүн сурамжылоонун бардык катышуучулары Кыргыз Республикасынын бардык лабораторияларында 15189 Эл аралык стандартын кир
гизүү боюнча аракеттерди активдештирүү үчүн даяр.
Жыйынтыгы. Кыргыз Республикасында лабораторияларды ИСО тарабынан аккредитациялоого милдеттендирген бир дагы өлкө документтери жок жана жеке лабораториялар гана лицензиялоодон/сертифи
кациядан өтүшү керек. Аккредитацияланган лабораториялардын кызматкерлерин материалдык жактан стимулдаштыруу механизмдери жок.
Саламаттык сактоо мекемелеринин администрациясынын жана жарым жартылай 3 жылга чейинки иш тажрыйбасы бар лабораториялык кызматкерлердин аккредитация жөнүндө билими аз жана ИСО боюнча окутуу жетишсиз.
институтунда ишке ашырылган Глобалдык лаборатория лидерлери программасынын (ГЛЛП) алкагында, саламаттыкты сактоо уюмдарынын лабораторияларынын улуттук аккредитация тутумунун ченемдик документтеринин талаптарын аткаруусуна жана ИСО 15189 боюнча
аккредитацияланышына тоскоол болгон жана Кыргыз Республикасынын лабораторияларында менеджмент системасын толук ишке киргизүүгө тоскоолдук кылган тоскоолдуктарды талдап чыкты. Материалдар жана методдор. Эл аралык документтерди, Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлигинин лабораториялары
үчүн жоболорду жана Кыргыз аккредитациялоо борборунун документтерин талдоо, анын негизинде анкета/текшерүү баракчасы иштелип чыккан. Формулаларды жана EXCEL диаграммаларын колдонуу менен статистикалык талдоо, Кыргыз Республикасынын саламаттык сактоо
уюмдарынын администрациясынын өкүлдөрү жана лаборатория кызматкерлери тарабынан толтурулган 2020 текшерүү баракчалары. Натыйжалар жана талкуулар. Кыргыз Республикасындагы бардык лабораториялар ISO 15189 эл аралык стандартын карманышат. Бирок саламаттыкты сактоо уюмдарынын структурасында буга умтулган бардык лабораториялар үчүн аккредитациядан өтүү мүмкүнчүлүктөрү
бирдей эмес. Демек, Кыргызстанда ISO 15189 «Медициналык лабораториялар. Сапатка жана компетенттүүлүккө талаптар» боюнча лабораторияларды аккредитациялоого милдеттендирген документтер жок болгондуктан, аккредитацияга тоскоолдуктар келип чыгууда. Лабораториялык кызматтарды көрсөтүүнү жакшыртуу жана калктын ар кандай категориялары үчүн алардын жеткиликтүүлүгүн камсыз кылуу үчүн сурамжылоонун бардык катышуучулары Кыргыз Республикасынын бардык лабораторияларында 15189 Эл аралык стандартын кир
гизүү боюнча аракеттерди активдештирүү үчүн даяр.
Жыйынтыгы. Кыргыз Республикасында лабораторияларды ИСО тарабынан аккредитациялоого милдеттендирген бир дагы өлкө документтери жок жана жеке лабораториялар гана лицензиялоодон/сертифи
кациядан өтүшү керек. Аккредитацияланган лабораториялардын кызматкерлерин материалдык жактан стимулдаштыруу механизмдери жок.
Саламаттык сактоо мекемелеринин администрациясынын жана жарым жартылай 3 жылга чейинки иш тажрыйбасы бар лабораториялык кызматкерлердин аккредитация жөнүндө билими аз жана ИСО боюнча окутуу жетишсиз.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Авторлор:
Ашырбаев А.А., Кадыров М.С., Толбашиева Г.У., Джузумалиева К. С.
Беттер:
128-134
Полный текст:
Киришүү. 1991-жылдан бери Лейк Луис Курч Тоо Оорусун баллдык шкаласы (ЛЛКТОБШ) дүйнө жүзү боюнча курч тоо оорусун (КТО) диагностикалоо үчүн курал катары колдонулуп келет. Кыргыз Республикасында бул шкала ар кандай себептерден улам көпчүлүк учурларда колдонулбайт. Тоолуу аймактарда алыскы аймактарда иштеген медицина кызматкерлери КТО диагностикалоо үчүн ЛЛКТОБШ көбүрөөк колдонушу керек. Изилдөөнүн максаты - Кыргыз Республикасынын тоолуу райондорунда нөөмөттө иштеген жумушчулардын (КТО) баа берүү үчүн ЛЛКТОБШ көлүнүн баллдык шкаласы маанисин изилдөө. Материалдар жана изилдөө ыкмалары. Деңиз деңгээлинен 3800 метр бийиктикте жайгашкан шахтада вахталык
негизде иштеген 200 адам текшерилди. Бардык суралган жумушчулар жумушка келгенден кийин алты сааттан кийин медициналык текшерүүдөн өтүштү жана аларга жашоо белгилери, адамдын физикалык параметрлери, кесиптик суроолор жана ЛЛКТОБШ камтылган анкета берилди. Маалыматтарды иштеп чыгуу жана ар кандай көрсөткүчтөрдүн ортосундагы байланышты аныктоо үчүн SPSS статистикалык программасы колдонулган..
Натыйжалар. ЛЛКТОБШ колдонуу КТО диагностикалоо үчүн ишенимдүү жана маалыматтык куралы экенин көрсөттү. Сурамжыланган жумушчулардын бири да анын негизги параметрлерин түшүнүүдө кыйынчылыктарга дуушар болгон эмес. Лейк Луиза шкаласы боюнча баллдарды жана жумушчулардын физикалык параметрлерин
салыштыруу жүргүзүлдү, ал КТО, жумушчулардын физикалык маалыматтарынын жана кесиптик факторлордун ортосундагы байланышты көрсөткөн эмес. Жыйынтыгы. ЛЛКТОБШ биринчи жолу 1991-жылы сунушталды. Дүйнөлүк практикада бул шкала КТО диагностикалоо үчүн ишенимдүү курал болуп саналат. Ошол эле учурда Кыргыз Республикасында тоолуу райондордогу алыскы өндүрүш объектилеринин медицина кызматкерлери ЛЛКТОБШ жөнүндө, КТО алдын алуу, диагностикалоо жана дарылоо ыкмалары жөнүндө жетиштүү билимге ээ эмес. Бул патология тоо медицинасы менен алектенген адистердин тар чөйрөсүнө гана белгилүү. Кыргыз Республикасында миңдеген адамдар вахталык негизде бийик тоолуу аймактарда иштешет. Тоолуу аймактарда дистанциялык медицина тармагында иштеген медициналык адистер үчүн клиникалык протоколдорду түзүү зарыл, аларда негизги патологиялык шарттар, анын ичинде ЛЛКТОБШ боюнча КТО диагностикасы, ошондой эле алдын алуу жана бул патологиялык синдромду дарылоо.
негизде иштеген 200 адам текшерилди. Бардык суралган жумушчулар жумушка келгенден кийин алты сааттан кийин медициналык текшерүүдөн өтүштү жана аларга жашоо белгилери, адамдын физикалык параметрлери, кесиптик суроолор жана ЛЛКТОБШ камтылган анкета берилди. Маалыматтарды иштеп чыгуу жана ар кандай көрсөткүчтөрдүн ортосундагы байланышты аныктоо үчүн SPSS статистикалык программасы колдонулган..
Натыйжалар. ЛЛКТОБШ колдонуу КТО диагностикалоо үчүн ишенимдүү жана маалыматтык куралы экенин көрсөттү. Сурамжыланган жумушчулардын бири да анын негизги параметрлерин түшүнүүдө кыйынчылыктарга дуушар болгон эмес. Лейк Луиза шкаласы боюнча баллдарды жана жумушчулардын физикалык параметрлерин
салыштыруу жүргүзүлдү, ал КТО, жумушчулардын физикалык маалыматтарынын жана кесиптик факторлордун ортосундагы байланышты көрсөткөн эмес. Жыйынтыгы. ЛЛКТОБШ биринчи жолу 1991-жылы сунушталды. Дүйнөлүк практикада бул шкала КТО диагностикалоо үчүн ишенимдүү курал болуп саналат. Ошол эле учурда Кыргыз Республикасында тоолуу райондордогу алыскы өндүрүш объектилеринин медицина кызматкерлери ЛЛКТОБШ жөнүндө, КТО алдын алуу, диагностикалоо жана дарылоо ыкмалары жөнүндө жетиштүү билимге ээ эмес. Бул патология тоо медицинасы менен алектенген адистердин тар чөйрөсүнө гана белгилүү. Кыргыз Республикасында миңдеген адамдар вахталык негизде бийик тоолуу аймактарда иштешет. Тоолуу аймактарда дистанциялык медицина тармагында иштеген медициналык адистер үчүн клиникалык протоколдорду түзүү зарыл, аларда негизги патологиялык шарттар, анын ичинде ЛЛКТОБШ боюнча КТО диагностикасы, ошондой эле алдын алуу жана бул патологиялык синдромду дарылоо.
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Баказова Н.К. , Калиев Р.Р. , Иманкулова А.С., Мухамбедиев В.М.
Беттер:
21-27
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Бүткүл дүйнөдө бөйрөк трансплантациясын талап кылган өнөкөт бөйрөк жетишсиздигинин акыркы стадиясында ооругандардын саны өсүүдө. Кыргызстандын шартында бөйрөктү трансплантациялоонун жет киликтүүлүгү жана трансплантацияга чейинки жана кийинки мезгилде уюштуруучулук-методикалык ыкмаларды
иштеп чыгуу маселесинин актуалдуулугу өсүүдө. Изилдөөнүн максаты - Кыргыз Республикасындагы бөйрөктү донордук жана трансплантациялоо системасынын абалына кырдаалдык талдоо жүргүзүү. Материалдар жана методтор: Кыргызстанда трансплантациядан кийинки кеч мезгилде жашаган бөйрөктүн өнөкөт жетишсиздиги менен ооруган бейтаптарга бөйрөк трансплантациясынын натыйжаларына салыштырмалуу ретроспективдүү талдоо
жүргүзүлдү. Натыйжалар жана корутундулар: 1999-жылдан бери бөйрөктү трансплантациялоо Кыргыз Республикасынын ар кандай курактагы 536 жаранына жасалды, алардын 58%ы 26 жаштан 45 жашка чейинкилер, 8,6%ы 18 жашка чейинки балдар болгон. Бөйрөктү трансплантациялоо негизинен Түркияда – 56,5%, Кыргызстанда –
9%, Тажикстанда – 8,8% жасалган. Донорлор менен реципиенттердин ортосундагы өз ара мамилелердин
деңгээлин талдоо 34,1% жана 34,7% 1 жана 2-даражадагы тууганчылыктын таралышын аныктаган. Байланышсыз трансплантациянын үлүшү 8%ды түздү, ал эми эң төмөнкү көрсөткүч өлүк трансплантациясын түздү - 1,9%.
Трансплантациядан кийинки кеч мезгилде реципиенттердин 82,8% канаттандырарлык бөйрөк трансплантациялоо функциясына ээ болгон, ал эми бейтаптардын 8,0% бөйрөк трансплантатынын функциясын жоготкон. Бөйрөгүн трансплантациялоодон кийинки бейтаптардын өлүмүнүн көрсөткүчү 9,2%ды түздү, өлүмдүн негизги себеби COVID-19 (26,5%), себеби аныкталган жок 18,4%, трансплантациядан баш тартуу 12,2%, сепсис жана залалдуу шишиктер 10,2%. ар кандай локализациянын. Алынган жыйынтыктар бөйрөктү трансплантациялоочу реципиенттерде иммуносупрессиянын узак мөөнөттүү абалына жана көптөгөн кошумча оорулардын болушуна байланыштуу жогорку тобокелдикке дуушар болот деген тыянак чыгарууга мүмкүндүк берет.
иштеп чыгуу маселесинин актуалдуулугу өсүүдө. Изилдөөнүн максаты - Кыргыз Республикасындагы бөйрөктү донордук жана трансплантациялоо системасынын абалына кырдаалдык талдоо жүргүзүү. Материалдар жана методтор: Кыргызстанда трансплантациядан кийинки кеч мезгилде жашаган бөйрөктүн өнөкөт жетишсиздиги менен ооруган бейтаптарга бөйрөк трансплантациясынын натыйжаларына салыштырмалуу ретроспективдүү талдоо
жүргүзүлдү. Натыйжалар жана корутундулар: 1999-жылдан бери бөйрөктү трансплантациялоо Кыргыз Республикасынын ар кандай курактагы 536 жаранына жасалды, алардын 58%ы 26 жаштан 45 жашка чейинкилер, 8,6%ы 18 жашка чейинки балдар болгон. Бөйрөктү трансплантациялоо негизинен Түркияда – 56,5%, Кыргызстанда –
9%, Тажикстанда – 8,8% жасалган. Донорлор менен реципиенттердин ортосундагы өз ара мамилелердин
деңгээлин талдоо 34,1% жана 34,7% 1 жана 2-даражадагы тууганчылыктын таралышын аныктаган. Байланышсыз трансплантациянын үлүшү 8%ды түздү, ал эми эң төмөнкү көрсөткүч өлүк трансплантациясын түздү - 1,9%.
Трансплантациядан кийинки кеч мезгилде реципиенттердин 82,8% канаттандырарлык бөйрөк трансплантациялоо функциясына ээ болгон, ал эми бейтаптардын 8,0% бөйрөк трансплантатынын функциясын жоготкон. Бөйрөгүн трансплантациялоодон кийинки бейтаптардын өлүмүнүн көрсөткүчү 9,2%ды түздү, өлүмдүн негизги себеби COVID-19 (26,5%), себеби аныкталган жок 18,4%, трансплантациядан баш тартуу 12,2%, сепсис жана залалдуу шишиктер 10,2%. ар кандай локализациянын. Алынган жыйынтыктар бөйрөктү трансплантациялоочу реципиенттерде иммуносупрессиянын узак мөөнөттүү абалына жана көптөгөн кошумча оорулардын болушуна байланыштуу жогорку тобокелдикке дуушар болот деген тыянак чыгарууга мүмкүндүк берет.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Авторлор:
Шахматова А.К., Шаршенова А.А., Арзыгулова К.Ш., Салымбекова К.С., Касымбеков Ж.О., Джемуратов К.А.
Беттер:
148-156
Полный текст:
Киришүү. Хризотил асбести - табигый минерал, булалуу түзүлүштөгү күйбөй турган материал. Серпентин тобуна кирет, хризотил дагы ак асбест деп да аталат. Курулуш, жылуулук өткөрүүчү, отко чыдамдуу материалдар катары колдонулат. Бүткүл Дүйнөлүк Саламаттык сактоо Уюмунун маалыматы боюнча, хризотил асбести алмаштыруучу көп төгөн булалар адамдын ден соолугуна салыштырмалуу азыраак коркунуч келтирет, бирок кээ бир алмаштыруучу булалардын канцерогендик
коркунучу жогору деп таанылган. Кыргыз Республикасында хризотил асбест колдонулган ишканада иштеген жумушчулардын эмгегин баалоо боюнча изилдөөлөр аз. Изилдөөнүн максаты - өндүрүштүк чөйрөдөгү зыяндуу жана кооптуу факторлордун таасирин төмөндөтү үчүн асбест-цемент продукциясын
өндүрүүдө иштеген жумушчулардын эмгек шарттарына гигиеналык баа берүү. Материалдар жана ыкмалар. Иште гигиеналык, медициналык-демографиялык, статистикалык жана башка изилдөө ыкмалары колдонулган. Асбестоцемент продукциясын чыгаруучу ишканада (трубалар жана шиферлер) абанын үлгүлөрү алынып, жумушчу зонасында абанын чаӊдуулугу изилденген; «Кант ТШИ» ЖЧКсынын негизги жана көмөкчү жумуш орундарындагы жумушчу зонасында абанын микроклиматтык параметрлерин (температура, салыштырмалуу нымдуулук жана кыймылдын ылдамдыгы) өлчөө иштери жүргүзүлгөн. Жумушчулардын ден соолугунун абалын изилдөө үчүн медициналык документтер, отчеттук формалар чогултулган. Натыйжалар жана талдоо. Жумушчу зонасындагы абанын чаӊ болуу деӊгээлин жана микроклиматтык параметрлерди изилдөө боюнча
алынган жыйынтыктар асбест-цемент продукциясын өндүрүү ишканасында иштеген жумушчулардын эмгек шарттарына гигиеналык мүнө здөмө берүүгө мүмкүнчүлү берди. Оорунун эмгекке жарамдуулугун
убактылуу жоготкондугу тууралуу маалыматтарын изилдөөнүн негизинде жумушчулардын ден соолугунун абалына баа берилген. Жыйынтыгы. Жумушчу зонанын абасындагы чаңды жана микроклиматтык параметрлерди өлчөөнүн жыйынтыктары асбест-цемент продукциясын өндүрүүдө иштегендердин эмгек шарттарын баалоого жана ишкананын жумушчуларынын эмгек шарттарын жакшыртуу боюнча практикалык сунуштарды берүүгө мүмкүндүк берди.
коркунучу жогору деп таанылган. Кыргыз Республикасында хризотил асбест колдонулган ишканада иштеген жумушчулардын эмгегин баалоо боюнча изилдөөлөр аз. Изилдөөнүн максаты - өндүрүштүк чөйрөдөгү зыяндуу жана кооптуу факторлордун таасирин төмөндөтү үчүн асбест-цемент продукциясын
өндүрүүдө иштеген жумушчулардын эмгек шарттарына гигиеналык баа берүү. Материалдар жана ыкмалар. Иште гигиеналык, медициналык-демографиялык, статистикалык жана башка изилдөө ыкмалары колдонулган. Асбестоцемент продукциясын чыгаруучу ишканада (трубалар жана шиферлер) абанын үлгүлөрү алынып, жумушчу зонасында абанын чаӊдуулугу изилденген; «Кант ТШИ» ЖЧКсынын негизги жана көмөкчү жумуш орундарындагы жумушчу зонасында абанын микроклиматтык параметрлерин (температура, салыштырмалуу нымдуулук жана кыймылдын ылдамдыгы) өлчөө иштери жүргүзүлгөн. Жумушчулардын ден соолугунун абалын изилдөө үчүн медициналык документтер, отчеттук формалар чогултулган. Натыйжалар жана талдоо. Жумушчу зонасындагы абанын чаӊ болуу деӊгээлин жана микроклиматтык параметрлерди изилдөө боюнча
алынган жыйынтыктар асбест-цемент продукциясын өндүрүү ишканасында иштеген жумушчулардын эмгек шарттарына гигиеналык мүнө здөмө берүүгө мүмкүнчүлү берди. Оорунун эмгекке жарамдуулугун
убактылуу жоготкондугу тууралуу маалыматтарын изилдөөнүн негизинде жумушчулардын ден соолугунун абалына баа берилген. Жыйынтыгы. Жумушчу зонанын абасындагы чаңды жана микроклиматтык параметрлерди өлчөөнүн жыйынтыктары асбест-цемент продукциясын өндүрүүдө иштегендердин эмгек шарттарын баалоого жана ишкананын жумушчуларынын эмгек шарттарын жакшыртуу боюнча практикалык сунуштарды берүүгө мүмкүндүк берди.
АЛДЫН АЛУУ МЕДИЦИНАСЫ
Авторлор:
Малышева М.А., Касабекова Л.К., Даданова Г.С.
Беттер:
83-88
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Киришүү. Кызамык - бул өтө жугуштуу оор вирустук оору. 1963-жылы кызамыкка каршы вакцина
киргизилгенге чейин жана кеңири таралган эмдөө башталганга чейин ар бир 2-3 жылда кызамыктын чон эпидемиялары болуп, жыл сайын 2,6 миллион адам кызамыктан каза болгон.
Изилдөө максаттары. Бул баалоонун максаттары кызамык оорусуна байкоо жүргүзүү системасын сыпаттоо жана
анын пайдалуулугу, өз убагындалыгы, маанилүүлүгү, жөнөкөйлүгү сыяктуу касиеттерин баалоо болуп саналат.
Материалдар жана изилдөө ыкмалары. Баалоо АКШнын Ооруларды көзөмөлдөө жана алдын алуу борборлорунун (ОААЖББ) көрсөтмөлөрүнө ылайык жүргүзүлдү. Кызамык оорусунун эпидемиологиялык көзөмөлдоосун
баалоо үчүн томонку эпидемиологиялык ыкма колдонулган: калктын ар кандай топторунун аймактары, убакыт
жана орду боюнча таралуусу изилденген.
Натыйжалар. Кыргыз Республикасында кызамыкты эпидемиологиялык көзөмөлдөөнүн сезгич, ийкемдүү жана
пайдалуу системасы түзүлгон жана иштеп жатат, анткени ал кызамык оорусу боюнча эпидемиологиялык кырдаалдын тенденциясын аныктайт жана анын очогун аныктайт. Маанилүүлүк критерийи боюнча баалоодо каржылык чыгымдар боюнча эмдөө дарылоого кеткен чыгымга караганда 29 эсе пайдалуу экенин көрсөттү.
Жыйынтыгы. Анализ кызамыкка каршы эмдөөдөгү көйгөйлөрдү аныктады. 2019-жылдагы кызамыктын чыгышынын түпкү көйгөйлөрүнө деталдуу баа берүү жүргүзүлүшү керек.
киргизилгенге чейин жана кеңири таралган эмдөө башталганга чейин ар бир 2-3 жылда кызамыктын чон эпидемиялары болуп, жыл сайын 2,6 миллион адам кызамыктан каза болгон.
Изилдөө максаттары. Бул баалоонун максаттары кызамык оорусуна байкоо жүргүзүү системасын сыпаттоо жана
анын пайдалуулугу, өз убагындалыгы, маанилүүлүгү, жөнөкөйлүгү сыяктуу касиеттерин баалоо болуп саналат.
Материалдар жана изилдөө ыкмалары. Баалоо АКШнын Ооруларды көзөмөлдөө жана алдын алуу борборлорунун (ОААЖББ) көрсөтмөлөрүнө ылайык жүргүзүлдү. Кызамык оорусунун эпидемиологиялык көзөмөлдоосун
баалоо үчүн томонку эпидемиологиялык ыкма колдонулган: калктын ар кандай топторунун аймактары, убакыт
жана орду боюнча таралуусу изилденген.
Натыйжалар. Кыргыз Республикасында кызамыкты эпидемиологиялык көзөмөлдөөнүн сезгич, ийкемдүү жана
пайдалуу системасы түзүлгон жана иштеп жатат, анткени ал кызамык оорусу боюнча эпидемиологиялык кырдаалдын тенденциясын аныктайт жана анын очогун аныктайт. Маанилүүлүк критерийи боюнча баалоодо каржылык чыгымдар боюнча эмдөө дарылоого кеткен чыгымга караганда 29 эсе пайдалуу экенин көрсөттү.
Жыйынтыгы. Анализ кызамыкка каршы эмдөөдөгү көйгөйлөрдү аныктады. 2019-жылдагы кызамыктын чыгышынын түпкү көйгөйлөрүнө деталдуу баа берүү жүргүзүлүшү керек.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Авторлор:
Аксупова А.М., Атамбаева Р.М., Эсенаманова М.К., Кочкорова Ф.А.
Беттер:
178-184
Полный текст:
Киришүү. Күнүмдүк тамактануу рационундагы макро- жана микроэлементтердин сапаттык жана
сандык курамын адамдын жаш курагына жана физиологиялык керектөөлөрүнө ылайык изилдөө - анын дени сак
тамактануусунун негизги принциби болуп саналат.
Изилдөөнүн максаты - Кыргыз Республикасынын ар кайсы региондорунун негизги тамак-аш продуктыларында
айрым минералдык заттардын камтылышын аныктоо.
Материалдар жана ыкмалар. Биз төмөнкү тамак-аш азыктарынын – эт жана сүт азыктарынын, дан эгиндеринин,
Кыргыз Республикасынын жашылчаларында минералдык заттардын (кальций жана темир) камтылышын изил-
дедик. Жалпысынан 1470 изилдөө жүргүзүлдү. Тамак-аш азыктарынын курамындагы минералдык заттарды анык-
тоодо ГОСТ 30538-9 боюнча ICAP 6000/7000/PRO N 51/21 спектрометрде AES-ICP ыкмасы колдонулган.
Натыйжалар. Кыргыз Республикасынын калкынын тамак-аш азыктарынын негизги түрлөрүндө (эт жана сүт
азыктары, дан эгиндери, жашылчалар) кальцийдин жана темирдин камтылышынын жыйынтыктары келтирилген.
Жыйынтыгы. Биологиялык жактан баалуу тамак-аш азыктары болуп кальцийдин курамы боюнча Кыргыз Рес-
публикада бардык региондорунун сүт азыктары саналат; дан азыктарынын ичинен кальцийдин курамы боюнча
Баткен күрүчү, ал эми темирдин курамы боюнча Өзгөн күрүчү эсептелет.
сандык курамын адамдын жаш курагына жана физиологиялык керектөөлөрүнө ылайык изилдөө - анын дени сак
тамактануусунун негизги принциби болуп саналат.
Изилдөөнүн максаты - Кыргыз Республикасынын ар кайсы региондорунун негизги тамак-аш продуктыларында
айрым минералдык заттардын камтылышын аныктоо.
Материалдар жана ыкмалар. Биз төмөнкү тамак-аш азыктарынын – эт жана сүт азыктарынын, дан эгиндеринин,
Кыргыз Республикасынын жашылчаларында минералдык заттардын (кальций жана темир) камтылышын изил-
дедик. Жалпысынан 1470 изилдөө жүргүзүлдү. Тамак-аш азыктарынын курамындагы минералдык заттарды анык-
тоодо ГОСТ 30538-9 боюнча ICAP 6000/7000/PRO N 51/21 спектрометрде AES-ICP ыкмасы колдонулган.
Натыйжалар. Кыргыз Республикасынын калкынын тамак-аш азыктарынын негизги түрлөрүндө (эт жана сүт
азыктары, дан эгиндери, жашылчалар) кальцийдин жана темирдин камтылышынын жыйынтыктары келтирилген.
Жыйынтыгы. Биологиялык жактан баалуу тамак-аш азыктары болуп кальцийдин курамы боюнча Кыргыз Рес-
публикада бардык региондорунун сүт азыктары саналат; дан азыктарынын ичинен кальцийдин курамы боюнча
Баткен күрүчү, ал эми темирдин курамы боюнча Өзгөн күрүчү эсептелет.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
Авторлор:
Малышева М.А., Зикриярова С.М., Набирова Д.А.
Беттер:
130-136
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Киришүү. Коронавирустук инфекция (COVID-19) пандемиясы Кытайда пайда болуп, 2020-жылдын
башында дээрлик бүт дүйнөгө таасирин тийгизген. Коомдук саламаттыкты сактоонун натыйжалуу чараларын
түшүнүү жана маалымдоо үчүн биз Кыргыз Республикасынын Бишкек жана Нарын шаарларынын бойго жеткен
калкынын билимине, мамилесине жана практикасына сурамжылоо жүргүздүк.
Изилдөө методдору. 2021-жылдын август айында Кыргыз Республикасынын Бишкек жана Нарын шаарларынын
бойго жеткен калкын сурамжылоо менен секциялык изилдөө жүргүзүлгөн. Изилдөөнүн катышуучуларын тартуу
үчүн жөнөкөй эки этаптуу кластердик тандоо ыкмасы колдонулган. Анализ Epi Info 7 статистикалык програм-
масын колдонуу менен жүргүзүлдү.Өзгөрмөлөр жыштык жана пайыз катары суммаланган.
Натыйжалар. Сурамжылоо Бишкек шаарынын 1390 (86%) жана Нарын шаарынын 234 (14%) чоң тургундарынын
арасында жүргүзүлгөн. Бардыгы болуп 1624 анкета талданып, жооп берүү көрсөткүчү 95% түздү, анын ичинен
918 (57%) эркектер жана 706 (43%) аялдар. Изилдөөнүн катышуучуларынын орточо жашы 35 жашты түздү, стан-
дарттык четтөө 14,9. Сурамжылоого катышкандардын 1490у (92%) адамдар COVID-19 тыгыз байланышта болгон
адамдан адамга жугушу мүмкүн экенин билишкен, 1371и (84%) COVID-19 инфекциясын жуктурган адам виру-
стун белгилери жок болсо да башкаларга жугуза аларын билишкен. 1446 (89) беткап кийүү маанилүү экенин бел-
гилешти, бирок 1255 (77) респондент гана беткап тагынышат, 1440 (89) бөлмөдө физикалык аралыкты сактоо
маанилүү экенин белгилешти, бирок 955 (59) гана суралган респонденттер аралыкты сакташкан, 1556 ( 96) коом-
дук жайларга баргандан кийин колду жууш керек экенин айтышкан.
Жыйынтыктар. COVID-19 глобалдык коркунучу уланып жаткандыктан, билимди жана практиканы өркүндөтүү
зарыл. Жалпысынан, биздин изилдөөнүн натыйжалары катышуучулардын COVID-19 жөнүндө адекваттуу билим
деңгээли, жакшы мамилеси бар, бирок начар практиканы көрсөтүп жатканын көрсөтүп турат.
башында дээрлик бүт дүйнөгө таасирин тийгизген. Коомдук саламаттыкты сактоонун натыйжалуу чараларын
түшүнүү жана маалымдоо үчүн биз Кыргыз Республикасынын Бишкек жана Нарын шаарларынын бойго жеткен
калкынын билимине, мамилесине жана практикасына сурамжылоо жүргүздүк.
Изилдөө методдору. 2021-жылдын август айында Кыргыз Республикасынын Бишкек жана Нарын шаарларынын
бойго жеткен калкын сурамжылоо менен секциялык изилдөө жүргүзүлгөн. Изилдөөнүн катышуучуларын тартуу
үчүн жөнөкөй эки этаптуу кластердик тандоо ыкмасы колдонулган. Анализ Epi Info 7 статистикалык програм-
масын колдонуу менен жүргүзүлдү.Өзгөрмөлөр жыштык жана пайыз катары суммаланган.
Натыйжалар. Сурамжылоо Бишкек шаарынын 1390 (86%) жана Нарын шаарынын 234 (14%) чоң тургундарынын
арасында жүргүзүлгөн. Бардыгы болуп 1624 анкета талданып, жооп берүү көрсөткүчү 95% түздү, анын ичинен
918 (57%) эркектер жана 706 (43%) аялдар. Изилдөөнүн катышуучуларынын орточо жашы 35 жашты түздү, стан-
дарттык четтөө 14,9. Сурамжылоого катышкандардын 1490у (92%) адамдар COVID-19 тыгыз байланышта болгон
адамдан адамга жугушу мүмкүн экенин билишкен, 1371и (84%) COVID-19 инфекциясын жуктурган адам виру-
стун белгилери жок болсо да башкаларга жугуза аларын билишкен. 1446 (89) беткап кийүү маанилүү экенин бел-
гилешти, бирок 1255 (77) респондент гана беткап тагынышат, 1440 (89) бөлмөдө физикалык аралыкты сактоо
маанилүү экенин белгилешти, бирок 955 (59) гана суралган респонденттер аралыкты сакташкан, 1556 ( 96) коом-
дук жайларга баргандан кийин колду жууш керек экенин айтышкан.
Жыйынтыктар. COVID-19 глобалдык коркунучу уланып жаткандыктан, билимди жана практиканы өркүндөтүү
зарыл. Жалпысынан, биздин изилдөөнүн натыйжалары катышуучулардын COVID-19 жөнүндө адекваттуу билим
деңгээли, жакшы мамилеси бар, бирок начар практиканы көрсөтүп жатканын көрсөтүп турат.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Авторлор:
Исмаилов М.А. , Долонбаева З.А. , Абилов Б.А.
Беттер:
117-123
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Бул изилдөөнүн актуалдуулугу 5-этаптагы өнөкөт бөйрөк оорулары менен жабыркаган адамдар үчүн гемодиализ кызматтарынын сапатын жогорулатууга багытталган жаңы инновациялык менеджменттик чечимдерди издөө зарылчылыгында. МЖӨ моделин колдонуп, муктаж болгон бейтаптарга сапаттуу
гемодиализ кызматын көрсөтүү боюнча коюлган максат ишке ашты. Методдорду колдонуунун негизинде,
диализ кызматын алуу шарттарын оптималдаштыруу боюнча негизги натыйжалар алынды, алар аркылуу
саламаттыкты сактоо тутумунун учурдагы жана келечектеги моделдерин өркүндөтүү стратегиясын түзсө
болот.
гемодиализ кызматын көрсөтүү боюнча коюлган максат ишке ашты. Методдорду колдонуунун негизинде,
диализ кызматын алуу шарттарын оптималдаштыруу боюнча негизги натыйжалар алынды, алар аркылуу
саламаттыкты сактоо тутумунун учурдагы жана келечектеги моделдерин өркүндөтүү стратегиясын түзсө
болот.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Авторлор:
Эсентаева Э.А.
Беттер:
114-118
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Макалада 2015-жылдан 2020-жылга чейин жарандык сектор менен салыштырылып жаза аткаруу ту-
тумдагы кургак учуктун абалы, кургак учук менен ооругандардын жана өлүмдөрдүн динамикасы баяндалган.
Улуттук фтизиатрия борборунун Кыргыз Республикасынын жаза аткаруу тутуму боюнча эсепке алуу жана от-
четтуулук формаларынын маалыматтары колдонулган. 2015-жылы жаза аткаруу тутумунда кургак учук менен
ооругандардын деңгээли жалпысынан 100 000 калкка 2240,2 учурду түзүп, 2020-жылы 6 жылдын ичинде 28%
азайды, кургак учуктан каза болгондордун көрсөткүчү 14,2%г кыскарган. 2015-жылы жаза-аткаруу тутумунда
кургак учуктун жаңы учурлары рецидивге караганда 3,7 эсеге жана мурда дарыланган башка учурларга караганда
8,5 эсеге көп катталган (р <0,001, χ², OR=3,7, 95% CI 2,6-5,4 биринчи салыштырганд жана р <0,001, χ², OR=8,5,
95% CI 5,7-12,8 экинчиде). 5 жылдан кийин кургак учуктун жаңы учурларынын рецидивдер менен салыштыр-
ганда 8 эсеге (p <0,001, χ², OR=8,1, 95% CI 3,5-8,1) жана мурда дарыланган учурларга салыштырмалуу 11 эсеге
чейин олуттуу өсүшү байкалган (p<0,001, χ², OR=11,4, 95% CI 4,8-27,7).Кургак учуктун жаңы учурларынын
үлүшүнүн жакшырышы кургак учуктун эрте аныкталышынын жакшырышы жана камактагылардын арасында
тез-тез скринингден өтүшү менен тыгыз байланышта (анкета, көкүрөк клеткасынын рентгенографиясы жана тез
диагностикалык метод). Xpert-MTB/Rif менен катталган кургак учук менен ооругандардын камтуусу 69,5%ды
түзсө, 2020-жылы 83,8%ды түзгөн.
тумдагы кургак учуктун абалы, кургак учук менен ооругандардын жана өлүмдөрдүн динамикасы баяндалган.
Улуттук фтизиатрия борборунун Кыргыз Республикасынын жаза аткаруу тутуму боюнча эсепке алуу жана от-
четтуулук формаларынын маалыматтары колдонулган. 2015-жылы жаза аткаруу тутумунда кургак учук менен
ооругандардын деңгээли жалпысынан 100 000 калкка 2240,2 учурду түзүп, 2020-жылы 6 жылдын ичинде 28%
азайды, кургак учуктан каза болгондордун көрсөткүчү 14,2%г кыскарган. 2015-жылы жаза-аткаруу тутумунда
кургак учуктун жаңы учурлары рецидивге караганда 3,7 эсеге жана мурда дарыланган башка учурларга караганда
8,5 эсеге көп катталган (р <0,001, χ², OR=3,7, 95% CI 2,6-5,4 биринчи салыштырганд жана р <0,001, χ², OR=8,5,
95% CI 5,7-12,8 экинчиде). 5 жылдан кийин кургак учуктун жаңы учурларынын рецидивдер менен салыштыр-
ганда 8 эсеге (p <0,001, χ², OR=8,1, 95% CI 3,5-8,1) жана мурда дарыланган учурларга салыштырмалуу 11 эсеге
чейин олуттуу өсүшү байкалган (p<0,001, χ², OR=11,4, 95% CI 4,8-27,7).Кургак учуктун жаңы учурларынын
үлүшүнүн жакшырышы кургак учуктун эрте аныкталышынын жакшырышы жана камактагылардын арасында
тез-тез скринингден өтүшү менен тыгыз байланышта (анкета, көкүрөк клеткасынын рентгенографиясы жана тез
диагностикалык метод). Xpert-MTB/Rif менен катталган кургак учук менен ооругандардын камтуусу 69,5%ды
түзсө, 2020-жылы 83,8%ды түзгөн.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Авторлор:
Темиров Н.М., Темирова В.Н., Калыбекова К.Д. , Жолдошев С.Т.
Беттер:
54-62
Полный текст:
Киришүү. Макалада бруцеллезду көзөмөлдөөнү жакшыртуу максатында Жалал-Абад облусунун 2020-2022-жылдардагы шаар тургундарынын бруцеллезуна эпидемиологиялык анализ, оорунун түзүмү жана эпизоотиялык баалоо келтирилген. Изилдөөнүн максаты - облус боюнча шаар калкынын бруцеллез оорусунун өзгөчөлүктөрүнө эпидемиологиялык анализ жүргүзүү. Материалдар жана методдор. Облустук оорулардын алдын алуу жана санитардык – эпидемиологиялык көзөмөлдөө борборунун маалыматтарына негизделген, айлык жана жылдык отчеттук №1 формасы, "Инфекциялык жана мите оорулар жөнүндө" формалары, райондук жана шаардык МСЭКБ, облустук санитардык эпидемиологиялык башкаруу центрине көрсөтүлгөн формалар колдонулду. Натыйжалар жана талкуулар. Акыркы үч жылда облустун аймактарында, өзгөчө бийик тоолуу райондордо оорурунун өсүү тенденциясы байкалып, шаар калкында азайуу байкалган. Ошондой эле 14 жашка чейинки балдар арасында бруцеллездун өсүшү 1,4 эседен 3,2 эсеге чейин байкалган. Бруцеллез оорусунун структурасында курч бруцеллез биринчи орунда турат - 92,4%, экинчи орунда өнөкөт 5,2% жана субактуалуу турат -2,3% кездешет. Бруцеллез диагнозу клиникалык-лабораториялык түрдө 5,3%, бактериологиялык методдун жардамы менен 68,7% жана клиникалык-эпидемиологиялык 31,2% көрсөтүлгөн. Жыйынтыгы. Ошентип, Жалал-Абад облусунун шаарларында жашаган калктын бруцеллез оорусу акыркы үч жылда 32,0 дөн 17,4 кө 100 миң калк көрсөтүчкүндө азайган, мында облустун райондорунда оорунун өсүү тенденциясы байкалган (18,7-24,2 ден 100 миң калкка).
МЕДИЦИНА ТАРЫХЫ
Авторлор:
Бапалиева Г.О., Атамбаева Р.М., Тургумбаева Ж.Д., Касымов О.Т.
Беттер:
158-165
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Өлкөнүн жогорку медициналык билим берүү системасында гигиена илиминин жаралуу жана өнүгүү тарыхы 1939-жылы Кыргыз медициналык институтунун ачылышы жана андагы жалпы гигиена кафедрасынын
уюштурулушу менен байланыштуу. Андан кийинки гигиена тарыхы 1953-жылы санитардык-гигиеналык факультеттин адистештирилген кафедраларынын ачылышы менен тыгыз байланышта болуп, өлкөнүн алдын алуу медицинасынын комплекстүү өнүгүшүн түптөдү. Гигиенанын ар кандай багыттары боюнча илимди өнүктүрүүнүн тажрыйбасынын топтомдору, ошону менен бирге Кыргызстандын илимпоз-гигиенисттеринин жетишкендиктери каралып жаткан процесс 20-кылымдын 38-40-жылдарынан 21-кылымдын азыркы мезгилине чейинки аралыкты
камтыйт. Жогорку медициналык билим берүү системасында гигиеналык дисциплиналарды калыптандыруу боюнча билим берүү чөйрөсүнүн анализи берилген, ошол эле учурда гигиена тармагындагы изилдөөлөр боюнча
илимий-уюштуруу борборунун калыптанышын көрсөтөт. Советтик гигиена илимин өнүктүрүүдө жана өлкөнүн илимий-педагогикалык кадрларын даярдоодо алдыңкы гигиенист-окумуштуулар профессор Ф.С. Околов (1946-
1956) жана Г.А. Гудзовский (1956-1966) негиздөөчү салымдарын кошкон. Аталган окумуштуулар менен илимий потенциал түзүлүп, алардын шакирттери С.Р.Рыспаев, өзгөчө тоолук аймактагы эмгек физиологиясынын
негиздөөчүсү болгон профессор Б.С.Мамбеталиев (1970-2010ж) толук ишке ашырышкан. Ал эми өз кезегинде анын шакирттери К.У. Акынбеков - чабандардын эмгеги (2000-2015ж), О.Т. Касымов - вахталык эмгек (1987-
2000ж), ошондой эле гигиена, эпидемиология, эмгек медицинасы, саламаттыкты сактоонун башка көйгөйлөрү (2000-жылдан азыркы учурга чейин) изилдөөдө. Бүгүнкү күндө заманбап дүйнөдө гигиена илим жана практика
катары сапаттык өзгөрүүлөргө дуушар болууда, бул Кыргыз Республикасында анын өнүгүүсүнүн тарыхый аспек-
тилерин изилдөөнү актуалдуулугун жогорулатат.
уюштурулушу менен байланыштуу. Андан кийинки гигиена тарыхы 1953-жылы санитардык-гигиеналык факультеттин адистештирилген кафедраларынын ачылышы менен тыгыз байланышта болуп, өлкөнүн алдын алуу медицинасынын комплекстүү өнүгүшүн түптөдү. Гигиенанын ар кандай багыттары боюнча илимди өнүктүрүүнүн тажрыйбасынын топтомдору, ошону менен бирге Кыргызстандын илимпоз-гигиенисттеринин жетишкендиктери каралып жаткан процесс 20-кылымдын 38-40-жылдарынан 21-кылымдын азыркы мезгилине чейинки аралыкты
камтыйт. Жогорку медициналык билим берүү системасында гигиеналык дисциплиналарды калыптандыруу боюнча билим берүү чөйрөсүнүн анализи берилген, ошол эле учурда гигиена тармагындагы изилдөөлөр боюнча
илимий-уюштуруу борборунун калыптанышын көрсөтөт. Советтик гигиена илимин өнүктүрүүдө жана өлкөнүн илимий-педагогикалык кадрларын даярдоодо алдыңкы гигиенист-окумуштуулар профессор Ф.С. Околов (1946-
1956) жана Г.А. Гудзовский (1956-1966) негиздөөчү салымдарын кошкон. Аталган окумуштуулар менен илимий потенциал түзүлүп, алардын шакирттери С.Р.Рыспаев, өзгөчө тоолук аймактагы эмгек физиологиясынын
негиздөөчүсү болгон профессор Б.С.Мамбеталиев (1970-2010ж) толук ишке ашырышкан. Ал эми өз кезегинде анын шакирттери К.У. Акынбеков - чабандардын эмгеги (2000-2015ж), О.Т. Касымов - вахталык эмгек (1987-
2000ж), ошондой эле гигиена, эпидемиология, эмгек медицинасы, саламаттыкты сактоонун башка көйгөйлөрү (2000-жылдан азыркы учурга чейин) изилдөөдө. Бүгүнкү күндө заманбап дүйнөдө гигиена илим жана практика
катары сапаттык өзгөрүүлөргө дуушар болууда, бул Кыргыз Республикасында анын өнүгүүсүнүн тарыхый аспек-
тилерин изилдөөнү актуалдуулугун жогорулатат.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Авторлор:
Чойбекова К.М., Касымов О.Т., Калбаев А.А., Жоробекова К.К.
Беттер:
98-103
Полный текст:
Киришүү. Стоматологиялык жардам - калкка жардам көрсөтүүнүн эң кеңири таралган түрлөрүнүн
бири. Кыргыз Республикасында тиш ооруларынын таралышы жогору. Заманбап шарттарда калкка стоматологиялык жардамды мамлекеттик жана коммерциялык стоматологиялык мекемелердин тармагы, негизинен амбулаториялык жана стационардык (жаак-бет хирургиясы бөлүмү) тейлейт. Изилдөөнүн максаты- Стоматологиялык саламаттыкты сактоо кызматынын ишмердүүлүгүнө баа берүү. Материалдар жана изилдөө ыкмалары. Стоматологиялык уюмдар, ченемдик-укуктук документтер, ретроспективдүү талдоо. Натыйжалар жана аны талкуулоо. Белгилүү бир мезгилге чейин калкка стоматологиялык жардамды өз алдынча
стоматологиялык клиникалар көрсөтүп келген. Юридикалык жактан өз алдынча мекемелерге кошулуу жана саламаттыкты сактоо уюмдарынын тармагын түзүү жолу менен кайра түзүүдөн кийин стоматологиялык кызмат баардык багыттар боюнча өз ишинде өзгөрүүлөргө дуушар болгон. Алсак, облустагы үй-бүлөлүк дарыгерлер борборлорунун (ҮДБ) жана жалпы медициналык практика борборлорунун түзүмүнө кирген бардык өз алдынча стоматологиялык уюмдар айрым чыгаша статьялары боюнча жетишсиз каржыланган. Отчеттук жана эсепке алуу документтери жөнгө салынбагандыктан, стоматологиялык кызмат көрсөтүүлөр рыногунун потенциалын көзөмөлдөө мүмкүн эмес. Стоматологдорго кайрылуу динамикасын жана аткарылган стоматологиялык кызматтардын көлөмүн талдоо мүмкүн эмес (бардык пломбалардын, протездердин жана жасалган операциялардын суммасы). Инфекцияга каршы программаларды киргизүүнүн жана ишке ашыруунун натыйжалуулугу төмөндөп жатат. Жыйынтыктар. Стоматологиялык кызматты өнүктүрүү жана сапаттуу стоматологиялык жардамды уюштуруу үчүн мыйзамдуу түрдө өз алдынча иштеген стоматологиялык уюмдар оптималдуу болуп саналат.
бири. Кыргыз Республикасында тиш ооруларынын таралышы жогору. Заманбап шарттарда калкка стоматологиялык жардамды мамлекеттик жана коммерциялык стоматологиялык мекемелердин тармагы, негизинен амбулаториялык жана стационардык (жаак-бет хирургиясы бөлүмү) тейлейт. Изилдөөнүн максаты- Стоматологиялык саламаттыкты сактоо кызматынын ишмердүүлүгүнө баа берүү. Материалдар жана изилдөө ыкмалары. Стоматологиялык уюмдар, ченемдик-укуктук документтер, ретроспективдүү талдоо. Натыйжалар жана аны талкуулоо. Белгилүү бир мезгилге чейин калкка стоматологиялык жардамды өз алдынча
стоматологиялык клиникалар көрсөтүп келген. Юридикалык жактан өз алдынча мекемелерге кошулуу жана саламаттыкты сактоо уюмдарынын тармагын түзүү жолу менен кайра түзүүдөн кийин стоматологиялык кызмат баардык багыттар боюнча өз ишинде өзгөрүүлөргө дуушар болгон. Алсак, облустагы үй-бүлөлүк дарыгерлер борборлорунун (ҮДБ) жана жалпы медициналык практика борборлорунун түзүмүнө кирген бардык өз алдынча стоматологиялык уюмдар айрым чыгаша статьялары боюнча жетишсиз каржыланган. Отчеттук жана эсепке алуу документтери жөнгө салынбагандыктан, стоматологиялык кызмат көрсөтүүлөр рыногунун потенциалын көзөмөлдөө мүмкүн эмес. Стоматологдорго кайрылуу динамикасын жана аткарылган стоматологиялык кызматтардын көлөмүн талдоо мүмкүн эмес (бардык пломбалардын, протездердин жана жасалган операциялардын суммасы). Инфекцияга каршы программаларды киргизүүнүн жана ишке ашыруунун натыйжалуулугу төмөндөп жатат. Жыйынтыктар. Стоматологиялык кызматты өнүктүрүү жана сапаттуу стоматологиялык жардамды уюштуруу үчүн мыйзамдуу түрдө өз алдынча иштеген стоматологиялык уюмдар оптималдуу болуп саналат.
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Киришүү. Кыргыз Республикасында 2021-жылдагы коронавирустук инфекциялык пандемиянын экинчи толкунунан кийинки мезгилде калктын SARS-CoV-2 вирусуна каршы иммунитетине баа берүү үчүн сероэпидемиологиялык изилдөөнүн экинчи туру өткөрүлдү.
Изилдөөнүн максаты- COVID-19 интенсивдүү жайылуу мезгилинде Кыргыз Республикасынын калкынын арасында SARS-CoV-2ге каршы калктын иммунитетинин деңгээлин жана структурасын аныктоо.
Материалдар жана ыкмалар. Изилдөө методдору сероэпидемиологиялык, популяциялык, жаш курагы боюнча стратификацияланган, проспективдүү (кросс-секциялык). Изилдөөнүн материалдары изилдөөгө макул болгон адамдардын сывороткалары жана жеке маалыматтары болгон.
Натыйжалар. Лабораториялык изилдөөлөрдүн жыйынтыгы көрсөткөндөй, республикада 2021-жылдын февраль айында коронавирус инфекциясына антителолору бар адамдардын үлүшү 2020-жылдын июлундагы 30,8%га каршы 71,2% түздү. Региондор боюнча серопреваленттик изилдөөнүн биринчи турунда 13төн 62,7%ке чейин, экинчи турда 63,9дан 77,8%ке чейин өзгөргөн. Изилдөөнүн биринчи турунда 1446 серопозитивдүү адамдын ичинен 925-64,0% (61,5-66,5) COVID-19 белгилерине ээ болгон, ал эми экинчи турда 3372/1696-50,3% (48,6-52,0) тиешелүүлүгүнө жараша. Медициналык жардам сурап кайрылган 1446/315тен биринчи турда -21,8% (19,7-23,9), экинчи турда 3372/855тен -25,4% (23,9-26,9). Изилдөөнүн эки турунун тең жыйынтыктары көрсөткөндөй, жаш курактын өсүшү менен катар эле медициналык жардамга кайрылган адамдардын үлүшү биринчи турда 10,0% дан 27,5% га чейин, ал эми экинчи турда 6,2% дан 37,5%га чейин өскөн.
Жыйынтыктар.Бардык курак категорияларында серопозитивдүүлүктүн өсүшү байкалган жана текшерилген адамдарда жаштын өсүшү менен серопозитивдүүлүктүн үлүшү көбөйгөн. Каралып жаткан адамдардын жеке маалыматтарынын негизинде эпидемиологиялык көрсөткүчтөрдү талдоо көрсөткөндөй, изилдөөнүн биринчи раундунун жыйынтыгы менен салыштырганда клиникалык симптомдордун көрүнүшү 13,7%га, медициналык жардамга кайрылган бейтаптардын саны 3,6%га жана ооруканага жаткырылгандардын саны 4,6%га. Бул коронавирус инфекциясынын клиникалык агымынын оордугунун төмөндөшүнөн кабар берет. Оорунун белгилеринин төмөндөшү өзгөчө 0-9 жана 10-19 жаш категориясында байкалат.
Изилдөөнүн максаты- COVID-19 интенсивдүү жайылуу мезгилинде Кыргыз Республикасынын калкынын арасында SARS-CoV-2ге каршы калктын иммунитетинин деңгээлин жана структурасын аныктоо.
Материалдар жана ыкмалар. Изилдөө методдору сероэпидемиологиялык, популяциялык, жаш курагы боюнча стратификацияланган, проспективдүү (кросс-секциялык). Изилдөөнүн материалдары изилдөөгө макул болгон адамдардын сывороткалары жана жеке маалыматтары болгон.
Натыйжалар. Лабораториялык изилдөөлөрдүн жыйынтыгы көрсөткөндөй, республикада 2021-жылдын февраль айында коронавирус инфекциясына антителолору бар адамдардын үлүшү 2020-жылдын июлундагы 30,8%га каршы 71,2% түздү. Региондор боюнча серопреваленттик изилдөөнүн биринчи турунда 13төн 62,7%ке чейин, экинчи турда 63,9дан 77,8%ке чейин өзгөргөн. Изилдөөнүн биринчи турунда 1446 серопозитивдүү адамдын ичинен 925-64,0% (61,5-66,5) COVID-19 белгилерине ээ болгон, ал эми экинчи турда 3372/1696-50,3% (48,6-52,0) тиешелүүлүгүнө жараша. Медициналык жардам сурап кайрылган 1446/315тен биринчи турда -21,8% (19,7-23,9), экинчи турда 3372/855тен -25,4% (23,9-26,9). Изилдөөнүн эки турунун тең жыйынтыктары көрсөткөндөй, жаш курактын өсүшү менен катар эле медициналык жардамга кайрылган адамдардын үлүшү биринчи турда 10,0% дан 27,5% га чейин, ал эми экинчи турда 6,2% дан 37,5%га чейин өскөн.
Жыйынтыктар.Бардык курак категорияларында серопозитивдүүлүктүн өсүшү байкалган жана текшерилген адамдарда жаштын өсүшү менен серопозитивдүүлүктүн үлүшү көбөйгөн. Каралып жаткан адамдардын жеке маалыматтарынын негизинде эпидемиологиялык көрсөткүчтөрдү талдоо көрсөткөндөй, изилдөөнүн биринчи раундунун жыйынтыгы менен салыштырганда клиникалык симптомдордун көрүнүшү 13,7%га, медициналык жардамга кайрылган бейтаптардын саны 3,6%га жана ооруканага жаткырылгандардын саны 4,6%га. Бул коронавирус инфекциясынын клиникалык агымынын оордугунун төмөндөшүнөн кабар берет. Оорунун белгилеринин төмөндөшү өзгөчө 0-9 жана 10-19 жаш категориясында байкалат.
АЛДЫҢКЫ
Киришүү. Акыркы жылдардагы кан кызматынын ишмердүүлүгү боюнча маалыматтарды талдоо донорлордун санынын, донордук кандын,плазманын донорлугунун, чогултулган кандын жана анын компоненттеринин көлөмүнүн көбөйүшү сыяктуу оң тенденцияларды көрсөтөт.Орточо бир жолку дозанын көлөмү көбөйдү, плазмаферез аркылуу алынган плазманын донорлорунун саны өстү. Лейкофильтрация жанавирусту инактивациялоо сыяктуу жаңы технологиялар киргизилди. Кан аркылуу жугуучу инфекцияларды (ВИЧ, гепатит В, С гепатити, сифилис) эрте аныктоо ыкмалары өркүндөтүлдү. Кан донорлорунун бруцеллез оорусун аныктоонун эффективдүү методу иштелип чыгып,практикага киргизилди. Максаты: улуттук масштабда коопсуз, жетиштүү жана ишенимдүү кан менен камсыз кылуу үчүн туруктуу донордук базаны түзүү. Материалдары жана усулу. ф1здрав «Кан кызматынын иши жөнүндө» статистикалык отчеттук маалыматтары колдонулган. Жалпылоо жана иштеп чыгуу үчүн Excel компьютердик программалары колдонулду. Натыйжалар жана талкулоо. Жаңы технологияларды (лейкофильтрация, вирусту инактивациялоо, бруцеллезду Кумбс гел тест бруцеллез
карталары менен аныктоо методу) ишке киргизүү кан куюунун инфекциялык коопсуздугунун деңгээлин жогорулатууга мүмкүндүк берет. Өндүрүштүк трансфузиология тармагындагы мындай өнүгүүлөр саламаттыкты сактоо уюмдарын керектүү жана коопсуз кан препараттары менен камсыздоого жакшы таасирин тийгизет. Жүргүзүлгөн талдоо Кыргыз Республикасында өндүрүштүк жана клиникалык трансфузиологияны андан ары өнүктүрүүнүн болжолуна оң баа берүүгө мүмкүндүк берет. Жыйынтыгы. 2019-2022-жылдардагы маалымат менен салыштырмалуу 2023-жылы донорлордун саны жана даярдалган кандын көлөмү өскөн.Кан кызматынын мекемелеринин ишин жакшыртуу донордук кандын инфекциялык коопсуздугун жогорулатууга жана трансфузиядан кийинки кыйынчылыктардын алдын алууга мүмкүндүк берет.Бул жетишкендиктердин баары кан кызматы медицинада хирургия, гематология, анестезиология, реанимация, клиникалык токсикология,трансплантология жана башкалар сыяктуу клиникалык багыттарды ийгиликтүү өнүктүрүүнүн негизги факторлорунун бири болуп саналат.
карталары менен аныктоо методу) ишке киргизүү кан куюунун инфекциялык коопсуздугунун деңгээлин жогорулатууга мүмкүндүк берет. Өндүрүштүк трансфузиология тармагындагы мындай өнүгүүлөр саламаттыкты сактоо уюмдарын керектүү жана коопсуз кан препараттары менен камсыздоого жакшы таасирин тийгизет. Жүргүзүлгөн талдоо Кыргыз Республикасында өндүрүштүк жана клиникалык трансфузиологияны андан ары өнүктүрүүнүн болжолуна оң баа берүүгө мүмкүндүк берет. Жыйынтыгы. 2019-2022-жылдардагы маалымат менен салыштырмалуу 2023-жылы донорлордун саны жана даярдалган кандын көлөмү өскөн.Кан кызматынын мекемелеринин ишин жакшыртуу донордук кандын инфекциялык коопсуздугун жогорулатууга жана трансфузиядан кийинки кыйынчылыктардын алдын алууга мүмкүндүк берет.Бул жетишкендиктердин баары кан кызматы медицинада хирургия, гематология, анестезиология, реанимация, клиникалык токсикология,трансплантология жана башкалар сыяктуу клиникалык багыттарды ийгиликтүү өнүктүрүүнүн негизги факторлорунун бири болуп саналат.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Авторлор:
Соромбаева Н.О. , Исмаилова А.Дж., Сарыбаева Дж.М., Асыранова У.С.
Беттер:
116-122
Полный текст:
Киришүү. Бул макалада кан кызматында инфекциялык көзөмөлдөө тутуму боюнча аткарылган иш-чаралардын натыйжалары талданат. Инфекциялык көзөмөл тутуму боюнча ишке ашырылган чаралар мониторинг жана баалоо көрсөткүчүн 84%дан 95,5%га чейин жакшыртууга мүмкүндүк берди, бул инфекциялык көзөмөлдүн коопсуздугун олуттуу жогорулатат. Инфекциялык көзөмөл тутумун көрсөткүчү жогорулады, бул инфекциялык көзөмөлдүн бардык критерийлерин аткаруунун жалпы пайызын жогорулатат дегенди түшундурөт. Негизги максаты - Кан кызматынын түзүмдүк бөлүмдөрүндө медициналык жардамдын коопсуздугун жана сапатын жогорулатуу болгон. Материалдары жана усулу. Кан кызматтарында инфекциялык көзөмөл тутумуна мониторинг жана баалоо жылына эки жолу жүргүзүлөт. Бардык мониторинг жана баалоо эки багытта жүргүзүлдү – сапаттык жана сандык баалоо. Маалымат чогултуу үчүн материалдар төмөнкүлөрдү камтыйт: мониторинг жана баалоо баракчалары жана инфекциялык көзөмөлдүн (ИК) колдонуудагы практикасына түз байкоо жүргүзүү, анын ичинде изилдөөчүнүн талабы боюнча көрсөтүү. 2017-2018-жылдар үчүн МжБ көрсөткүчтөрүнө ретроспективдүү талдоо жүргүзүлдү. Натыйжалар жана талдоо. Кан кызматында өткөрүлгөн 2 жолку жүргүзүлгөн МжБнын жүрүшүндө инфекциялык көзөмөлдөө тутумун
өнүктүрүүдө белгилүү жетишкендиктер аныкталды. Тактап айтканда, кан кызматында ИК адиси менен толук камсыз болушканы, Сапат боюнча комитет (ИК функциялары бар) жана ИК боюнча пландар бар экендиги, уюм ИК боюнча ченемдик документтердин толук пакети менен камсыздалганы жана борбордун бир жолу колдонулуучу медициналык буюмдар менен жакшы камсыз болушу аныкталды. Жүргүзүлгөн МжБнын жыйынтыгында 2017-жылы кан кызматында ИК талаптарынын аткарылышынын жалпы пайызы - 89%ды түзгөнү аныкталган, бул инфекциялык көзөмөлдөо тутумун уюштуруунун жогорку деңгээлин көрсөтүп турат. Кир жуугуч блогунун ишинин натыйжасында 2018-жылы аткаруу көрсөткүчү 94% га өстү. MжБдагы кир
жуугуч блогу 2017-жылы 33,3% аткарылган деп бааланган. 2018-жылы оңдоо иштери жүргүзүлүп, сунуштар аткарылып, аткарылбаган деп белгиленген критерийлер аткарылды. Жыйынтыгы. Кийин 2019-жылдан 2024-жылга чейин Республикалык инфекцияны көзөмөлдөө борбору жана аймактык кан кызматтары пандемияга байланыштуу инфекциялык контролдоо тутумунун абалына бирдиктүү мониторинг жана баалоо жүргүзгөн эмес. Бирок бул мезгилде инфекциялык көзөмөл тутумундагы негизги документтер - инфекциялык көзөмөл жана медициналык калдыктарды башкаруу боюнча жана башка көптөгөн ченемдик документтер жаңыртылган жана кайра каралып чыккан.
өнүктүрүүдө белгилүү жетишкендиктер аныкталды. Тактап айтканда, кан кызматында ИК адиси менен толук камсыз болушканы, Сапат боюнча комитет (ИК функциялары бар) жана ИК боюнча пландар бар экендиги, уюм ИК боюнча ченемдик документтердин толук пакети менен камсыздалганы жана борбордун бир жолу колдонулуучу медициналык буюмдар менен жакшы камсыз болушу аныкталды. Жүргүзүлгөн МжБнын жыйынтыгында 2017-жылы кан кызматында ИК талаптарынын аткарылышынын жалпы пайызы - 89%ды түзгөнү аныкталган, бул инфекциялык көзөмөлдөо тутумун уюштуруунун жогорку деңгээлин көрсөтүп турат. Кир жуугуч блогунун ишинин натыйжасында 2018-жылы аткаруу көрсөткүчү 94% га өстү. MжБдагы кир
жуугуч блогу 2017-жылы 33,3% аткарылган деп бааланган. 2018-жылы оңдоо иштери жүргүзүлүп, сунуштар аткарылып, аткарылбаган деп белгиленген критерийлер аткарылды. Жыйынтыгы. Кийин 2019-жылдан 2024-жылга чейин Республикалык инфекцияны көзөмөлдөө борбору жана аймактык кан кызматтары пандемияга байланыштуу инфекциялык контролдоо тутумунун абалына бирдиктүү мониторинг жана баалоо жүргүзгөн эмес. Бирок бул мезгилде инфекциялык көзөмөл тутумундагы негизги документтер - инфекциялык көзөмөл жана медициналык калдыктарды башкаруу боюнча жана башка көптөгөн ченемдик документтер жаңыртылган жана кайра каралып чыккан.
КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНЫН ОШ ОБЛАСТЫК ПАТОЛОГО-АНАТОМИЯ- ЛЫК БЮРОНУН УЮШУЛГАНЫНЫН 35 ЖЫЛДЫК МААРАКЕСИНЕ
ЖЫЛДЫК
ОшМУнун гистология жана патаанатомия кафедрасы менен байланышын, өнүгүү этаптарын жана
жолдорун ачып берүү.
жолдорун ачып берүү.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Авторлор:
Абдимомунова Б.Т., Даутов Т.Т., Турусбекова А.К., Абжапарова А.З.
Беттер:
58-65
Полный текст:
Киришүү. Дүйнөдө, анын ичинде Кыргыз Республикасында 20 жылдан бери бүткүл дүйнөлүк саламаттык сактоо уюму (ДССУ) тарабынан кызамыкты жана кызамыкты жоюу боюнча программа ишке ашырылып
келет. Күнүмдүк эмдөөгө карабастан, кызамыкты жок кылуу жылмакай эмес. Туруксуз эмдөө, вакцинадан баш
тартуу кызамыктын жана кызамыктын көйгөйүнүн актуалдуулугун сактайт. Акыркы 10 жылда Кыргыз Республикасы боюнча кызамыктын 159, кызамыктын 287 учуру катталган. Ошол эле учурда бул жылы эң көп оору Ош
облусуна туура келет, 2023-жылдын январь айынан ушул күнгө чейин 238 кызамык оорусу катталган.
Изилдөөнүн максаты - Кыргыз Республикасынын Ош облусундагы кызамык боюнча эпидемиялык кырдаалды
сүрөттөө жана баалоо жана курчуу факторлорун аныктоо болгон.
Материалдар жана методдор. Изилдөө методдору эпидемиологиялык иликтөө, сүрөттөөчү-баалоочу эпидемиологиялык методдор. Изилдөөнүн материалдары катары кызылча жана кызамык оорулары жөнүндө статистикалык
отчеттордун маалыматтары, лабораториялык маалыматтар жана Ош облусунун тургундарынын стационарга кайрылган оорулары болду.
Натыйжалар жана талкуулолор. Жүргүзүлгөн эпидемиологиялык иликтөөлөр көрсөткөндөй, Ош облусунун
региондору боюнча катталган учурлардын жогорку үлүшү Ош шаары (76 адам /31.9%) жана Кара-Суу району
(108/45.4%) болгон. Бул оорукана – оорунун жайылып кетуусуно себеп болуусу, Ош шаарынын жана Кара-Суу
районунун ички миграциясынын көп болушу менен мүнөздөлөт. Ооруга чалдыккандардын жаш курагы боюнча
бөлүштүрүлүшү 1 жаштан 34 жашка чейин болуп, жана жогорку үлүшү 1 жашка чейин курактагылар. Оорулуулардын иммундук статусун талдоосунун натыйжасы кызамык боюнча эмделбеген адамдар жаңы оорунун себептери болгонун тастыктайт.
Жыйынтыгы. Кызамык оорусунун өсүшү бардык курактык категорияларда белгиленип, 1 жаштан 3 жашка чейинки курактагылардын үлүшү жогору. Ош облусунун кызамык боюнча эпидемиялык кырдаалдын курчушунун
факторлору төмөнкүлөр болду: ооруканада оорулуу аныкталганда эпидемияга каршы чаралардын жетишсиз сакталышы, кызамыктын биринчи учуру дарылоо үчүн жалпы палатага жаткырылуусу. Ички миграция жана
эмдөөдөн баш тартуу жаңы оорулардын пайда болуу коркунучу бойдон калууда.
келет. Күнүмдүк эмдөөгө карабастан, кызамыкты жок кылуу жылмакай эмес. Туруксуз эмдөө, вакцинадан баш
тартуу кызамыктын жана кызамыктын көйгөйүнүн актуалдуулугун сактайт. Акыркы 10 жылда Кыргыз Республикасы боюнча кызамыктын 159, кызамыктын 287 учуру катталган. Ошол эле учурда бул жылы эң көп оору Ош
облусуна туура келет, 2023-жылдын январь айынан ушул күнгө чейин 238 кызамык оорусу катталган.
Изилдөөнүн максаты - Кыргыз Республикасынын Ош облусундагы кызамык боюнча эпидемиялык кырдаалды
сүрөттөө жана баалоо жана курчуу факторлорун аныктоо болгон.
Материалдар жана методдор. Изилдөө методдору эпидемиологиялык иликтөө, сүрөттөөчү-баалоочу эпидемиологиялык методдор. Изилдөөнүн материалдары катары кызылча жана кызамык оорулары жөнүндө статистикалык
отчеттордун маалыматтары, лабораториялык маалыматтар жана Ош облусунун тургундарынын стационарга кайрылган оорулары болду.
Натыйжалар жана талкуулолор. Жүргүзүлгөн эпидемиологиялык иликтөөлөр көрсөткөндөй, Ош облусунун
региондору боюнча катталган учурлардын жогорку үлүшү Ош шаары (76 адам /31.9%) жана Кара-Суу району
(108/45.4%) болгон. Бул оорукана – оорунун жайылып кетуусуно себеп болуусу, Ош шаарынын жана Кара-Суу
районунун ички миграциясынын көп болушу менен мүнөздөлөт. Ооруга чалдыккандардын жаш курагы боюнча
бөлүштүрүлүшү 1 жаштан 34 жашка чейин болуп, жана жогорку үлүшү 1 жашка чейин курактагылар. Оорулуулардын иммундук статусун талдоосунун натыйжасы кызамык боюнча эмделбеген адамдар жаңы оорунун себептери болгонун тастыктайт.
Жыйынтыгы. Кызамык оорусунун өсүшү бардык курактык категорияларда белгиленип, 1 жаштан 3 жашка чейинки курактагылардын үлүшү жогору. Ош облусунун кызамык боюнча эпидемиялык кырдаалдын курчушунун
факторлору төмөнкүлөр болду: ооруканада оорулуу аныкталганда эпидемияга каршы чаралардын жетишсиз сакталышы, кызамыктын биринчи учуру дарылоо үчүн жалпы палатага жаткырылуусу. Ички миграция жана
эмдөөдөн баш тартуу жаңы оорулардын пайда болуу коркунучу бойдон калууда.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Киришүү. Бул макалада Бруцеллезго текшерилген 23 788 донордук кандын үлгүсүнө ретроспективдүү талдоо жүргүздүлдү жана донордук кандан бруцеллезду аныктоонун натыйжалуу диагностикалык ыкмасы сунушталды. Иштин максаты донордук кандын үлгүсүн бруцеллезго текшерүүнүн натыйжалуу ыкмасын иштеп чыгуу жана практикага киргизүү болуп
саналат. Материалдар жана ыкмасы. Изилдөөнүн материалдары Бишкек шаарындагы Республикалык кан борборунун клиникалык-иммунологиялык лабораториясы тарабынан 23788 донордук кан сывороткасынын үлгүсүн бруцеллезго изилденген маалымат базасы болгон. Документте изилдөөнүн натыйжаларына ретроспективдүү талдоо берилген. Бруцеллезду аныктоонун эки ыкмасы колдонулган: биринчиси – Хеддельсон реакциясы, экинчиси – Бруцелла гель-тест Кумбс карталары. Натыйжалар жана талкуулоо. Донордук кан үлгүлөрүнүн сывороткалары эки ыкма менен изилденген: 1 -ыкма - Хеддельсон пластинка
реакциясы, анда, Алмата чумага каршы институту чыгарган агглютинация реакциясы үчүн суюк бруцеллез диагностикуму колдонулган; - 2-ыкма – бруцеллезду аныктоо үчүн «Бруцелла Кумбс гель-тест» гелдик карталары колдонулган. 2023-жылдын 1-жарым жылдыгында Хедделсон реакциясы менен 11577 донордук сыворотканын үлгүлөрү изилденди, анын ичинен 302 оң жыйынтык болду, бул 3%ды түздү, ал эми 2024-жылдын 1-жарым жылдыгында 12211 донордук сыворотканын үлгүлөрү Бруцелла гелинин жардамы менен изилденди, анын ичинен 256 оң жэыйынтык берди, же 2% түздү. Хеддельсон реакциясы бруцеллездун тез диагностикалык ыкмасы болуп саналат. Аны аткаруу абдан жөнөкөй, көп убакытты талап кылбайт жана өзгөчө шарттарды да талап кылбайт. Оорунун алгачкы күндөрүнөн баштап колдонсо болот. Бул ыкманын кемчилиги "жалган оң" натыйжалардын пайызынын көп болушу. Бирок, техниканын жөнөкөйлүгү жана ылдамдыгы "жалган оң" жыйынтыкты көп берип, бул адамдарды кылдат текшерүү үчүн дагы кайрадан текшерилүүгө муктаж кылат. Изилдөөнүн максималдуу узактыгы - 8 мүнөт. «Бруцелла Кумбс» гелдик тест картасы адамдын кан сыворотусунда бруцеллага каршы антителолорду тез жана так аныктоого мүмкүндүк берет. Ал Кумбс сыноо ыкмасы менен
айкалышкан гелдин молекулярдык элегинин принцибине негизделген. Бул ыкма изилдөөнүн жөнөкөйлүгү, ишке ашыруу ылдамдыгы, ошондой эле стандартташтыруу мүмкүнчүлүгү менен мүнөздөлөт. Изилдөөнүн натыйжасы 30 мүнөттөн кийин эле чыгат, ал салттуу методдорго
(18-24 саатка чейин инкубацияны талап кылган) караганда бир топ жакшыраак. Аныктоону өткөрүп жибербөө үчүн аз потенциалдуу антителолорду аныктоого жөндөмдүү. Бир эле учурда IgM/IgG/ IgA аныктоо курч/өнөкөт инфекцияны аныктоого мүмкүндүк берет. Натыйжаларды кийинчерээк колдонуу үчүн сактап койсо болот. Жыйынтыгы. Ошентип, бруцеллезге донордук канды изилдөөнү «Бруцелла Кумбс» гелдик тесттик картасы менен жүргүзүү сунушталат,
анткени сезгичтиги 98,6%, өзгөчөлүгү 98% түзөт. Жыйынтыкты окуганга да жөнөкөй, визуалдык түрдө да бааласа болот. Бул изилдөө адам факторунан улам ката кетирүү коркунучун жок кылат.
саналат. Материалдар жана ыкмасы. Изилдөөнүн материалдары Бишкек шаарындагы Республикалык кан борборунун клиникалык-иммунологиялык лабораториясы тарабынан 23788 донордук кан сывороткасынын үлгүсүн бруцеллезго изилденген маалымат базасы болгон. Документте изилдөөнүн натыйжаларына ретроспективдүү талдоо берилген. Бруцеллезду аныктоонун эки ыкмасы колдонулган: биринчиси – Хеддельсон реакциясы, экинчиси – Бруцелла гель-тест Кумбс карталары. Натыйжалар жана талкуулоо. Донордук кан үлгүлөрүнүн сывороткалары эки ыкма менен изилденген: 1 -ыкма - Хеддельсон пластинка
реакциясы, анда, Алмата чумага каршы институту чыгарган агглютинация реакциясы үчүн суюк бруцеллез диагностикуму колдонулган; - 2-ыкма – бруцеллезду аныктоо үчүн «Бруцелла Кумбс гель-тест» гелдик карталары колдонулган. 2023-жылдын 1-жарым жылдыгында Хедделсон реакциясы менен 11577 донордук сыворотканын үлгүлөрү изилденди, анын ичинен 302 оң жыйынтык болду, бул 3%ды түздү, ал эми 2024-жылдын 1-жарым жылдыгында 12211 донордук сыворотканын үлгүлөрү Бруцелла гелинин жардамы менен изилденди, анын ичинен 256 оң жэыйынтык берди, же 2% түздү. Хеддельсон реакциясы бруцеллездун тез диагностикалык ыкмасы болуп саналат. Аны аткаруу абдан жөнөкөй, көп убакытты талап кылбайт жана өзгөчө шарттарды да талап кылбайт. Оорунун алгачкы күндөрүнөн баштап колдонсо болот. Бул ыкманын кемчилиги "жалган оң" натыйжалардын пайызынын көп болушу. Бирок, техниканын жөнөкөйлүгү жана ылдамдыгы "жалган оң" жыйынтыкты көп берип, бул адамдарды кылдат текшерүү үчүн дагы кайрадан текшерилүүгө муктаж кылат. Изилдөөнүн максималдуу узактыгы - 8 мүнөт. «Бруцелла Кумбс» гелдик тест картасы адамдын кан сыворотусунда бруцеллага каршы антителолорду тез жана так аныктоого мүмкүндүк берет. Ал Кумбс сыноо ыкмасы менен
айкалышкан гелдин молекулярдык элегинин принцибине негизделген. Бул ыкма изилдөөнүн жөнөкөйлүгү, ишке ашыруу ылдамдыгы, ошондой эле стандартташтыруу мүмкүнчүлүгү менен мүнөздөлөт. Изилдөөнүн натыйжасы 30 мүнөттөн кийин эле чыгат, ал салттуу методдорго
(18-24 саатка чейин инкубацияны талап кылган) караганда бир топ жакшыраак. Аныктоону өткөрүп жибербөө үчүн аз потенциалдуу антителолорду аныктоого жөндөмдүү. Бир эле учурда IgM/IgG/ IgA аныктоо курч/өнөкөт инфекцияны аныктоого мүмкүндүк берет. Натыйжаларды кийинчерээк колдонуу үчүн сактап койсо болот. Жыйынтыгы. Ошентип, бруцеллезге донордук канды изилдөөнү «Бруцелла Кумбс» гелдик тесттик картасы менен жүргүзүү сунушталат,
анткени сезгичтиги 98,6%, өзгөчөлүгү 98% түзөт. Жыйынтыкты окуганга да жөнөкөй, визуалдык түрдө да бааласа болот. Бул изилдөө адам факторунан улам ката кетирүү коркунучун жок кылат.
АЛДЫҢКЫ
Авторлор:
Байызбекова Д.А., Джумалиева Г.А., Касымбеков Ж.О., Касымов О.Т., Кравцов А.А.
Беттер:
12-21
Полный текст:
Обзордук макала Коомдук саламаттыкты сактоо Улуттук институтунун алдындагы инфекциялык контролдоо боюнча Республикалык илимий-практикалык борборунун 20 жылдык иш тажрыйбасына арналган. Борбор 2003-жылы Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлигинин 2003-жылдын 6-ноябрындагы №490 буйругу менен уюштурулган. "Оорукана ичиндеги инфекцияларга эпидемиологиялык көзөмөл жүргүзүү үчүн инфраструктураны уюштуруу жөнүндө". Борбордун негизги максаты инфекциялык контролду жана медициналык калдыктарды башкаруу системасын өркүндөтүүнү кайчылаш функционалдык координациялоо жана уюштуруу, медициналык жардам көрсөтүү менен байланышкан инфекцияларга эпидемиологиялык көзөмөл, клиникалык микробиология жана антибиотиктерге туруктуулукту мониторингдөө болуп саналат. Борбор инфекциялардын алдын алуу жана инфекциялык контролдоого (ИАИК) карата улуттук тутумунун ченемдик укуктук базасын түзүү боюнча бир топ иштерди аткарды. Ооруканалардын деңгээлинде ИАИК системаларына көптөгөн мониторинг жана баа берүүлөр жүргүзүлүп, аларды өркүндөтүү боюнча сунуштар берилип, кызматкерлер окутулду. Улуттук системаны чыңдоо үчүн донордук жана эл аралык уюмдардан, анын ичинде COVID-19 пандемиясы учурунда каржылоону ийгиликтүү тартуу боюнча чоң тажрыйба бар.
Бирок, ошол эле учурда, алдыда дагы бир топ иштер бар экенин моюнга алуу керек, анткени ченемдик укуктук актыларды иштеп чыгуу процесси үзгүлтүксүз жүргүзүлүшү керек. Көрсөтмөлөр, алгоритмдер жана стандарттык операциялык процедуралар өлкөнүн топтолгон тажрыйбасына жана БДССУнун жаңы сунуштарына ылайык 3-5 жыл аралыгында жаңыртылууга тийиш. ИАИК жана медициналык калдыктарын башкаруу (МКБ) боюнча мониторинг жана баалоо 2-3 жылда бир жолудан кем эмес жүргүзүлүшү керек. Бирок мониторинг процесси өзү каржылык жактан кымбат келет, ошондуктан башка ыкмаларды киргизүү керек. Республикада көптөгөн уюмдар инфекциялык контролго мониторинг жүргүзүү жана баалоо үчүн текшерүү баракчаларын колдонушат, аудиттин ар кандай түрлөрүн жүргүзүүдө бул текшерүү барактарын сунуштар менен талдоолорду, ИК жана МКБ системаларын бекемдөө боюнча сунуштар камтылган түрүндө Талдоо жана кыскача аналитикалык отчетторду даярдоо борборуна өткөрүп берүүсү жакшы болмок. Саламаттыкты сактоо уюму менен кайтарым байланыш жүргүзүү үчүн институтташтыруу, калкка медициналык жардам көрсөтүүчү мекемелердин деңгээлинде түздөн-түз ИК системаларын чыңдоо үчүн колдоо керек.
Бирок, ошол эле учурда, алдыда дагы бир топ иштер бар экенин моюнга алуу керек, анткени ченемдик укуктук актыларды иштеп чыгуу процесси үзгүлтүксүз жүргүзүлүшү керек. Көрсөтмөлөр, алгоритмдер жана стандарттык операциялык процедуралар өлкөнүн топтолгон тажрыйбасына жана БДССУнун жаңы сунуштарына ылайык 3-5 жыл аралыгында жаңыртылууга тийиш. ИАИК жана медициналык калдыктарын башкаруу (МКБ) боюнча мониторинг жана баалоо 2-3 жылда бир жолудан кем эмес жүргүзүлүшү керек. Бирок мониторинг процесси өзү каржылык жактан кымбат келет, ошондуктан башка ыкмаларды киргизүү керек. Республикада көптөгөн уюмдар инфекциялык контролго мониторинг жүргүзүү жана баалоо үчүн текшерүү баракчаларын колдонушат, аудиттин ар кандай түрлөрүн жүргүзүүдө бул текшерүү барактарын сунуштар менен талдоолорду, ИК жана МКБ системаларын бекемдөө боюнча сунуштар камтылган түрүндө Талдоо жана кыскача аналитикалык отчетторду даярдоо борборуна өткөрүп берүүсү жакшы болмок. Саламаттыкты сактоо уюму менен кайтарым байланыш жүргүзүү үчүн институтташтыруу, калкка медициналык жардам көрсөтүүчү мекемелердин деңгээлинде түздөн-түз ИК системаларын чыңдоо үчүн колдоо керек.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Кыргыз Республикасынын саламаттык сактоо системасынын функцияларынын бири болуп саламаттык сактоо уюмдарында кургак учукка каршы инфекциялык көзөмөлдөө иш-чараларын жүргүзүү саналат. Кургак учукка каршы күрөшүү боюнча инфекциялык көзөмөлдөө иш-чаралардын туура жүргүзүлүшү кургак учуктун бейтаптардан медицина кызматкерлерине нозокомиалдык таралышын же бейтаптардын арасында инфекциянын кайчылаш таралышынын алдын алат. Республиканын бардык 25 (100%) кургак учукка каршы ооруканаларында жана республиканын бардык аймактарында 895 баштапкы медициналык-санитардык жардам көрсөтүү уюмдарында (49,9%) кургак учукка каршы инфекциялык контролдоо иш-чараларынын аткарылышына баа берилди. Баалоо натыйжалары үч критерий боюнча чечмеленди (эң жакшы, жакшы жана канааттандырарлык). Анын негизинде өлкөдөгү кургак учукка каршы бардык ооруканаларга канааттандырарлык баа берилди, баалоо көрсөткүчү 70% жана андан жогору болду. Бааланган МСАК саламаттык сактоо уюмдарынын ичинен 41,3%ы гана канааттандырарлык көрсөткүчкө туура келет (70% жана андан көп).
АЛДЫН АЛУУ МЕДИЦИНАСЫ
Авторлор:
Шахматова А.К., Байгазиева А.А., Соромбаева Н.О., Мурзаева А.Т., Сарыева Г.А.
Беттер:
72-79
Полный текст:
Киришүү. Суунун жетиштүү ченемде болуусу калкка медициналык кѳмѳк кѳрсѳтүүчү уюмдарда (медициналык пункттарда, амбулаторияларда, район аймагында жайгашкан мамлекеттик, улуттук жана жеке
менчик ооруканаларда) инфекциялык оорулардын алдын алуу боюнча
жогорку мүмкүнчүлүктү түзѳт.
Иштин максаты: Улуттук жана эл аралык (стандарттар) ченемдик документтердин талаптарына ылайык сууну саламаттык сактоо уюмдарынын лабораторияларында санитардык жана гигиеналык абалын
талдоо. Материалдар жана ыкмалар. Санитардык-гигиеналык, эпидемиологиялык, социологиялык жана статистикалык изилдөө ыкмалары. Социологиялык изилдөө жүргүзүү максатында лабораторияларды суу менен камсыздоо, санитария жана гигиена боюнча анкета иштелип чыккан. Кыргыз Республикасынын саламаттыкты сактоо уюмдарынын
41 лабораториясында онлайн сурамжылоо жүргүзүлгөн. Кыргыз Республикасынын облустарынын контекстинде ичүүчү суунун сапатынын
микробиологиялык көрсөткүчтөрү боюнча ОАА жана МСЭКДепартаментинин №18 отчеттук формалары талдоого алынган. Натыйжалар жана талдоо. Изилдөөнүн жүрүшүндө саламаттыкты
сактоо уюмдарынын 41 лабораториясынын 88,6% борборлоштурулгансуу менен камсыздоого мүмкүнчүлүгү бар экени, 87,8% медициналык
жана башка кызматтарды көрсөтүү үчүн коопсуз ичүүчү суу менен камсыз болгондугу аныкталган. Изилденген уюмдардын жалпы санынан лабораториялардын 68,3% жергиликтүү борборлоштурулган канализация системасына туташтырылган; лабораториялардын 21,1% канализация системасы иштебей жаткандыгы аныкталган. Ошондой эле лабораторияларда ден соолугунун мүмкүнчүлүгү чектелген адамдар
үчүн дааратканалар жок экенин белгилей кетүү керек (ДМЧА). Жыйынтыгы. Изилдөөнүн натыйжалары суу булактарынын түрүнө, объекттин географиялык жайгашуусуна, алардын аймагында калктын
ден-соолугун коргоо маселелерин жакшыртууда жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын мүмкүнчүлүктөрүнө жана кызыкчылыктарына жараша изилденген уюмдардын чарбалык-ичүүчү суу
менен камсыздоо системасы ар кандай экенин көрсөттү: Республикада бейтапка (амбулатордук жана стационардык), медицина кызматкерине
жана саламаттыкты сактоо уюмуна суунун сарпталышынын бекитилген нормалары жок. Суу керектөө стандарттарынын болушу саламаттыкты сактоо уюмдарына бейтаптар жана медициналык кызматкер үчүн санитардык жана гигиеналык нормаларды жана эрежелерди сактоо боюнча коопсуз шарттарды камсыз кылууга мүмкүндүк берет.
менчик ооруканаларда) инфекциялык оорулардын алдын алуу боюнча
жогорку мүмкүнчүлүктү түзѳт.
Иштин максаты: Улуттук жана эл аралык (стандарттар) ченемдик документтердин талаптарына ылайык сууну саламаттык сактоо уюмдарынын лабораторияларында санитардык жана гигиеналык абалын
талдоо. Материалдар жана ыкмалар. Санитардык-гигиеналык, эпидемиологиялык, социологиялык жана статистикалык изилдөө ыкмалары. Социологиялык изилдөө жүргүзүү максатында лабораторияларды суу менен камсыздоо, санитария жана гигиена боюнча анкета иштелип чыккан. Кыргыз Республикасынын саламаттыкты сактоо уюмдарынын
41 лабораториясында онлайн сурамжылоо жүргүзүлгөн. Кыргыз Республикасынын облустарынын контекстинде ичүүчү суунун сапатынын
микробиологиялык көрсөткүчтөрү боюнча ОАА жана МСЭКДепартаментинин №18 отчеттук формалары талдоого алынган. Натыйжалар жана талдоо. Изилдөөнүн жүрүшүндө саламаттыкты
сактоо уюмдарынын 41 лабораториясынын 88,6% борборлоштурулгансуу менен камсыздоого мүмкүнчүлүгү бар экени, 87,8% медициналык
жана башка кызматтарды көрсөтүү үчүн коопсуз ичүүчү суу менен камсыз болгондугу аныкталган. Изилденген уюмдардын жалпы санынан лабораториялардын 68,3% жергиликтүү борборлоштурулган канализация системасына туташтырылган; лабораториялардын 21,1% канализация системасы иштебей жаткандыгы аныкталган. Ошондой эле лабораторияларда ден соолугунун мүмкүнчүлүгү чектелген адамдар
үчүн дааратканалар жок экенин белгилей кетүү керек (ДМЧА). Жыйынтыгы. Изилдөөнүн натыйжалары суу булактарынын түрүнө, объекттин географиялык жайгашуусуна, алардын аймагында калктын
ден-соолугун коргоо маселелерин жакшыртууда жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын мүмкүнчүлүктөрүнө жана кызыкчылыктарына жараша изилденген уюмдардын чарбалык-ичүүчү суу
менен камсыздоо системасы ар кандай экенин көрсөттү: Республикада бейтапка (амбулатордук жана стационардык), медицина кызматкерине
жана саламаттыкты сактоо уюмуна суунун сарпталышынын бекитилген нормалары жок. Суу керектөө стандарттарынын болушу саламаттыкты сактоо уюмдарына бейтаптар жана медициналык кызматкер үчүн санитардык жана гигиеналык нормаларды жана эрежелерди сактоо боюнча коопсуз шарттарды камсыз кылууга мүмкүндүк берет.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
Авторлор:
Казыбаева Ж.С. , Бектурдиев К.Б., Кыдышов К., Нурматов З.Ш.
Беттер:
108-112
Полный текст:
Макалада Кыргыз Республикасынын аймагында бруцелла штаммдарынын адамдар жана айыл чарба жаныбарларынын арасында таралышы боюнча маалыматтар келтирилген. Ар кайсы авторлор тарабы нан жүргүзүлгөн молекулярдык-генетикалык анализдердин натыйжалары боюнча адамдардан бөлүнүп алынган бруцеллалар B. melitensis түрүнө гана таандык экени аныкталды, айыл чарба жаныбарларынан бөлүнүп алынган изоляттар бруцелланын эки түрүнүн тең циркуляция болуп жатканын көрсөттү. Кой эчкилерден алынган 443 штаммдын 427си (96,3%) B. melitensis жана 16 (3,6%) штамм B. abortus катары аныкталган. Ийри мүйүздүү малдан алынган бруцелланын 30 штаммынын түрү боюнча 11 (37%) B.abortus жана 19 үлгү (63%) B.melitensis катары классификацияланды. Ошондой эле B. melitensis бодо малга жана B. abortus кой эчкилерге миграция болору жөнүндө маалыматтар берилди. Ал эми адамдардан бөлүнүп алынган толук геном тизмегинин натыйжалары боюнча B. melitensis түрү аныкталды жана бруцеллездун козгогучунун штаммдары Түркмөнстан, Туркия, Ирандын штаммдарына эң көп окшоштугу бар Чыгыш Жер Ортолук деңизинин өлкө лөрүндө жүргөн штаммдары менен бирдей экендигин көрсөттү.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Жолдошбеков Е.Ж., Ниязов К.А., Мусаев У.С., Токтосунов А.С.
Беттер:
48-55
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Киришүү. Тоо шартынын таасири аспектисинде ашказан жарасы биздин планетанын ар кайсы бур-
чунан келген окумуштуулар тарабынан изилденген, бирок курстун өзгөчөлүктөрү жана алардын механизмдери
боюнча акыркы жооп дагы эле жок. Изилдөөнүн максаты- Кыргыз Республикасынын бийик тоолорунун, ортоңку
жана жапыз тоолордун шартында жашаган ашказан жана он эки эли ичегинин жарасы менен ооруган, кан агуу
менен татаалданган бейтаптардагы жара процессинин жүрүшүндөгү айырмачылыктарды аныктоо. Изилдөөнүн
материалдары жана методдору. Жашы 17 жаштан 87 жашка чейинки Кыргыз Республикасынын ар кандай то-
олуу шарттарында жашаган ашказан жана он эки эли ичегинин жарасы менен ооруган, кан агуу менен ооруган
316 бейтапка ретроспективдүү когорттук изилдөө жүргүзүлдү. Натыйжалар. Бийик тоолуу шарттарда эркектерде
кан агуу менен татаалданган ашказан жана он эки эли ичеги жарасынын гендердик структурасы жапыз тоолуу
топко салыштырмалуу дээрлик 3 эсеге айырмаланат (1,6:1,0 катышы 4,5:1,0). Бийик тоолор шартында ашказан-
дагы жара жаралуу процессинин локализациясы жапыз тоолордогу оорулуулардын өкүлдөрүнө салыштырмалуу
кыйла басымдуулук кылат (бийик тоолор тобу үчүн катышы 1,9:1,0 жана жапыз тоолор үчүн 1,5:1,0). Гемогло-
биндин жогорку деңгээли (6%ке), тромбоциттер (11,5%ке), кандын көлөмүндөгү тромбоцит массасынын пайызы
(8%ке), тромбоциттердин орточо көлөмү (16,5%ке), тромбоциттердин гетерогендүүлүгүнүн көрсөткүчтөрү
(22%ке) белгиленет. %) бийик тоолуу топко кирет. Жыйынтыгы.Бийик тоолуу бейтаптардагы гастродуоденалдык
кан агуунун клиникалык курсу кан жоготуунун оордугуна карабастан, жеңил толеранттуулук менен мүнөздөлөт,
ал клиникалык көрүнүштө жана гемостаз менен кабыл алынган бейтаптардын көп санында көрүнүп турат. Тоолуу
шарттарда ашказан жарасынын жана он эки эли ичегинин жарасынын агымынын өзгөчөлүктөрүн кененирээк
аныктоо биздин мындан аркы изилдөөбүздүн предмети болот.
чунан келген окумуштуулар тарабынан изилденген, бирок курстун өзгөчөлүктөрү жана алардын механизмдери
боюнча акыркы жооп дагы эле жок. Изилдөөнүн максаты- Кыргыз Республикасынын бийик тоолорунун, ортоңку
жана жапыз тоолордун шартында жашаган ашказан жана он эки эли ичегинин жарасы менен ооруган, кан агуу
менен татаалданган бейтаптардагы жара процессинин жүрүшүндөгү айырмачылыктарды аныктоо. Изилдөөнүн
материалдары жана методдору. Жашы 17 жаштан 87 жашка чейинки Кыргыз Республикасынын ар кандай то-
олуу шарттарында жашаган ашказан жана он эки эли ичегинин жарасы менен ооруган, кан агуу менен ооруган
316 бейтапка ретроспективдүү когорттук изилдөө жүргүзүлдү. Натыйжалар. Бийик тоолуу шарттарда эркектерде
кан агуу менен татаалданган ашказан жана он эки эли ичеги жарасынын гендердик структурасы жапыз тоолуу
топко салыштырмалуу дээрлик 3 эсеге айырмаланат (1,6:1,0 катышы 4,5:1,0). Бийик тоолор шартында ашказан-
дагы жара жаралуу процессинин локализациясы жапыз тоолордогу оорулуулардын өкүлдөрүнө салыштырмалуу
кыйла басымдуулук кылат (бийик тоолор тобу үчүн катышы 1,9:1,0 жана жапыз тоолор үчүн 1,5:1,0). Гемогло-
биндин жогорку деңгээли (6%ке), тромбоциттер (11,5%ке), кандын көлөмүндөгү тромбоцит массасынын пайызы
(8%ке), тромбоциттердин орточо көлөмү (16,5%ке), тромбоциттердин гетерогендүүлүгүнүн көрсөткүчтөрү
(22%ке) белгиленет. %) бийик тоолуу топко кирет. Жыйынтыгы.Бийик тоолуу бейтаптардагы гастродуоденалдык
кан агуунун клиникалык курсу кан жоготуунун оордугуна карабастан, жеңил толеранттуулук менен мүнөздөлөт,
ал клиникалык көрүнүштө жана гемостаз менен кабыл алынган бейтаптардын көп санында көрүнүп турат. Тоолуу
шарттарда ашказан жарасынын жана он эки эли ичегинин жарасынын агымынын өзгөчөлүктөрүн кененирээк
аныктоо биздин мындан аркы изилдөөбүздүн предмети болот.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Касиев Н.К., Сулейманова Г.Т., Акматов И.М., Касымова Р.О.
Беттер:
16-23
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Кыргыз Республикасынын улгайган жаштагы жарандарына социалдык коргоо жана медициналык жардам
көрсөтүүдөгү нормативдик-укуктук жөнгө салуусуна анализ жүргүзүлдү. Бул документтердин мазмуну
бирдиктүү туура формулировканы, унификациялоо максатындагы так аныктоону, социалдык сферадагы бир
катар жоболордун жана терминологиялардын келишпестиктерин жана карама-каршылыктарын жб. жок кы-
лууну талап кылат. Белгилүү бир деңгээлде, мамлекеттин социалдык-экономикалык иш-чараларынын ком-
плекси, эл аралык тажрыйбаны эске алуу менен, медициналык жардамга, өлкөнүн эмгекке жарамсыз
жарандарын социалдык жана пенсиялык камсыздоого чыгымдарды жогорулатууну талап кылат. Бүгүнкү
күндө, улгайган адамдар үчүн, аларды басмырлоо жана стигматизациялоо өтө таралган көрүнүш болуп турган
шартта, өлкөдө алардын жашоо сапатын жакшыртуу үчүн саламаттыкты сактоо жана социалдык өнүгүү си-
стемасында адистештирилген геронтологиялык жардам жетишпейт.
көрсөтүүдөгү нормативдик-укуктук жөнгө салуусуна анализ жүргүзүлдү. Бул документтердин мазмуну
бирдиктүү туура формулировканы, унификациялоо максатындагы так аныктоону, социалдык сферадагы бир
катар жоболордун жана терминологиялардын келишпестиктерин жана карама-каршылыктарын жб. жок кы-
лууну талап кылат. Белгилүү бир деңгээлде, мамлекеттин социалдык-экономикалык иш-чараларынын ком-
плекси, эл аралык тажрыйбаны эске алуу менен, медициналык жардамга, өлкөнүн эмгекке жарамсыз
жарандарын социалдык жана пенсиялык камсыздоого чыгымдарды жогорулатууну талап кылат. Бүгүнкү
күндө, улгайган адамдар үчүн, аларды басмырлоо жана стигматизациялоо өтө таралган көрүнүш болуп турган
шартта, өлкөдө алардын жашоо сапатын жакшыртуу үчүн саламаттыкты сактоо жана социалдык өнүгүү си-
стемасында адистештирилген геронтологиялык жардам жетишпейт.
АЛДЫН АЛУУ МЕДИЦИНАСЫ
Авторлор:
Касиев Н.К., Сулейманова Г.Т., Акматов И.М., Касымова Р.О.
Беттер:
124-133
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Кыргыз Республикасындагы улгайган адамдардын жашоо сапаты жөнүндө комплекстүү медициналык-демографиялык жана социалдык-гигиеналык маалыматтар (2010-2019жж.) алынды. Жогоруда аталган жыйынтыктар пенсияга чейинки жана пенсия жашындагы калктын жашоо шартын жакшыртуу жана
ден-соолугун чыңдоо боюнча мындан аркы медициналык-алдын алуу жана социалдык-гигиеналык иш-чараларды иштеп чыгууга багытталат. Ушуну менен эле бирге, улгайган адамдардагы карылыктын жана социалдык ыңгайлашуунун терс кесепеттерин жоюу үчүн мамлекеттик институттардын структуралык өз ара
аракеттенүүсүн жакшыртууга басым жасалат. Мунун бардыгы кыска жана орто мөөнөттүү (2021-2030 жж.)
жана узак мөөнөттүү (2031-2050жж.) жылдардагы мамлекеттин карылар чөйрөсүндөгү социалдык саясатын
өзгөртүү, мамлекеттик колдоону күчөтүү жана өкмөттүк эмес уюмдардын жана жарандык коомдун биргелешкен катышуусун камсыз кылат.
ден-соолугун чыңдоо боюнча мындан аркы медициналык-алдын алуу жана социалдык-гигиеналык иш-чараларды иштеп чыгууга багытталат. Ушуну менен эле бирге, улгайган адамдардагы карылыктын жана социалдык ыңгайлашуунун терс кесепеттерин жоюу үчүн мамлекеттик институттардын структуралык өз ара
аракеттенүүсүн жакшыртууга басым жасалат. Мунун бардыгы кыска жана орто мөөнөттүү (2021-2030 жж.)
жана узак мөөнөттүү (2031-2050жж.) жылдардагы мамлекеттин карылар чөйрөсүндөгү социалдык саясатын
өзгөртүү, мамлекеттик колдоону күчөтүү жана өкмөттүк эмес уюмдардын жана жарандык коомдун биргелешкен катышуусун камсыз кылат.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Авторлор:
Кубатова А.К., Дооронбекова А.Ж., Бекболотов А.А., Байызбекова Д.А., Чокморова У.Ж.
Беттер:
85-93
Полный текст:
Киришүү. АИВ менен жашаган кайра аныкталган адамдардын арасында жыл сайын мигранттардын саны өсүүдө. Алсак, АИВ-позитивдүү адамдардын арасында мигранттардын саны 2010-жылдан 2019-жылга чейин 37 эсеге көбөйгөн (55тен 2042 адамга чейин). 2020-жылдын башына карата АИВ-позитивдүү адамдардын жалпы санынан мигранттардын үлүшү 22,41% ды түздү. Эмгек мигранттарынын арасындагы кырдаалды иликтөө максатында 2023-жылы Кыргыз Республикасында биринчи жолу эмгек мигранттарынын арасында изилдөө жүргүзүлдү. Материалдар жана методдор. Эмгек мигранттарын тандоону түзүү үчүн респонденттер өздөрү түзгөн тандоо методикасы колдонулган (ЭИК). Изилдөөгө акыркы 24 ай ичинде акча табуу максатында өлкөдөн тышкары жүргөн эмгек мигранттары чакырылган. Изилдөөнүн катышуучулары жарым структураланган анкета менен маектешип жана ВИЧ, Гепатит С (ВГС), Гепатит В (ВГВ) жана Сифилиске текшерилди. Жыйынтыктар жана талкуулоо. Изилдөөгө бардыгы болуп 945 эмгек мигранттары катышкан: Жалал - Абад ш. (n=212), Ош ш. (n=167), Ноокат (n=284) жана Сокулук (n=282). АИВдин эң көп таркалышы Сокулуктан келген мигранттары арасында байкалган, 1.5%. ВГС Ош шаарында (13.4%) жана Сокулука (4.3%). Ал эми, Ноокатта ВГВ (7.04%) мигранттардын арасында көп кездешкен. Сифилиске каршы антителолор Оштон (4.3%) жана Сокулуктан (4%) келген мигранттарда көбүрөөк табылган. Корутунду.Изилдөөнүн жыйынтыктары боюнча эмгек мигранттарын АИВ эпидемиясынын контекстинде жогорку тобокелдик тобу катары аныктоого боло турган өзүнчө категорияга бөлүүгө болот. Эмгек мигранттарына арналган алдын алуу программаларын иштеп чыгуу жана кырдаалды андан ары изилдөө сунушталат.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюмунун маалыматы боюнча, кан аркылуу жугуучу вирустук гепатиттеринен, өлүмгө алып келген негизги учурлары 20-49 жаштагы жаштар арасында байкалат. Ушуга байланыштуу макаланын максаты Кыргыз Республикасындагы жашаган жаштардын (18-49 жаш) арасында кан аркылуу жугуучу В жана С вирустук гепатиттеринин таралышын талдоо болуп саналат. Материалдар жана ыкмалар. Талдоо жүргүзүү үчүн 1998-жылдан 2021га чейинки мезгилде Кыргыз Республикасынын Саламаттыкты сактоо министрлигинин электрондук ден- соолук борборунун Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлигинин Оорулардын алдын алуу жана мамлекеттик санитардык-эпидемиологиялык көзөмөлдөө департаментинин маалыматтары колдонулган. Жыйынтыктар. В жана С курч вирустук гепатиттеринин жаны учурларын каттоосунун көрсөткүчтөрү боюнча оорунун төмөндөшүнүн орточо тенденциялары аныкталган (Т<5%). Эң маанилүү топ 18 жаштан 49 жашка чейинкилер. Алардын жаш курагы боюнча В курч вирустук гепатити боюнча 80,6% жана С курч вирустук гепатити боюнча 67,9% үлүшүн түздү. ВГВнын катталган учурларынын көпчүлүгүн өнөкөт гепатити 66,2% ин түзүп жана алар биринчи жолу 18-49 жаштагылар арасында аныкталат. Кан менен байланышта болгон өнөкөт гепатиттин түзүмүндө жаштардын үлүшү 72,5% тен 83,7%ке чейин. Учурдагы мамлекеттик статистика реалдуу жагдайларды чагылдырбагандыгын эске алганда дагы, 18 жаштан 49 жашка чейинки курактык топ негизги болуп саналат деген тыянак чыгарууга болот. Толук эпидемиологиялык көрүнүшүн, түзүү үчүн бул популяцияда кан аркылуу жугуучу вирустук гепатиттеринин таралышынын тобокелдик факторлорун изилдөө үчүн кошумча изилдөөлөр жүргүзүлүшү керек.
АЛДЫН АЛУУ МЕДИЦИНАСЫ
Авторлор:
Саху Анил Капур, Турдумамбетова М.А., Буранчиева А.А., Иманбаева Л.А., Кибишева К.И.
Беттер:
167-172
Полный текст:
Киришүү. Кыргыз Республикасында акыркы эки жылда кызамык
менен ооругандардын саны кескин өстү. Оорулардын көбөйүшүнүн не-
гизги себеби профилактикалык эмдөөдөн баш тартууда. Учурдагы кыр-
даалга байланыштуу жана инфекциянын андан ары жайылышын ток
тотуу максатында Кыргызстандагы кызамык оорусуна салыштырмалуу
анализ жүргүзүүнү чечтик.
Изилдөөнүн максаты - Кыргызстандагы кызылчанын салыштырмалуу
клиникалык жана эпидемиологиялык мүнөздөмөлөрүн изилдөө.
Материалдар жана ыкмалар. 2018-жылдан 2023-жылдын августуна
чейинки мезгилде Бишкек шаарындагы Республикалык жугуштуу
оорулар ооруканасынан алынган маалыматтарды талдап чыктык. Кы-
замык оорусунун 2469 учуру катталды, анын ичинен 1173 (48%) лабо-
раториялык, 515 (21%) клиникалык тастыкталган жана 781 (31%) учур
эпидемиологиялык аныкталды.
Натыйжалар. Кыргызстанда кызамык оорусу күч алууда. Кыргыз-
станда кызамык оорусунун көбөйүшү эмдөөдөн баш тартууга байла-
ныштуу.
Жыйынтыгы. Бүткүл дүйнөдө кызамыкка каршы эмдөө милдеттүү
түрдө жүргүзүлөт, ошондуктан эмдөө катуу жүргүзүлүп, ар кандай се-
бептерден улам уруксат берилген учурларга жол берилбейт, ал эми
Кыргызстанда кызамык оорусунун көп катталып жатышына Саламат-
тыкты сактоо министрлигинин буйругунун аткарылбагандыгы себеп
болууда.
менен ооругандардын саны кескин өстү. Оорулардын көбөйүшүнүн не-
гизги себеби профилактикалык эмдөөдөн баш тартууда. Учурдагы кыр-
даалга байланыштуу жана инфекциянын андан ары жайылышын ток
тотуу максатында Кыргызстандагы кызамык оорусуна салыштырмалуу
анализ жүргүзүүнү чечтик.
Изилдөөнүн максаты - Кыргызстандагы кызылчанын салыштырмалуу
клиникалык жана эпидемиологиялык мүнөздөмөлөрүн изилдөө.
Материалдар жана ыкмалар. 2018-жылдан 2023-жылдын августуна
чейинки мезгилде Бишкек шаарындагы Республикалык жугуштуу
оорулар ооруканасынан алынган маалыматтарды талдап чыктык. Кы-
замык оорусунун 2469 учуру катталды, анын ичинен 1173 (48%) лабо-
раториялык, 515 (21%) клиникалык тастыкталган жана 781 (31%) учур
эпидемиологиялык аныкталды.
Натыйжалар. Кыргызстанда кызамык оорусу күч алууда. Кыргыз-
станда кызамык оорусунун көбөйүшү эмдөөдөн баш тартууга байла-
ныштуу.
Жыйынтыгы. Бүткүл дүйнөдө кызамыкка каршы эмдөө милдеттүү
түрдө жүргүзүлөт, ошондуктан эмдөө катуу жүргүзүлүп, ар кандай се-
бептерден улам уруксат берилген учурларга жол берилбейт, ал эми
Кыргызстанда кызамык оорусунун көп катталып жатышына Саламат-
тыкты сактоо министрлигинин буйругунун аткарылбагандыгы себеп
болууда.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Киришүү. УЗИ инвазивдүү эмес жана оңой жеткиликтүү курал катары алкоголсуз майлуу боордун
оорусун (АМБО) диагностикалоодо маанилүү ролду ойнойт. Кыргызстанда АМБОнун таралышы буга чейин
изилденген эмес. Ооруканага жаткырылган пациенттерде боордун майлуу инфильтрациясынын жыштыгын билүү
АМБОну активдүү диагностикалоо жана анын кесепеттерин өз убагында алдын алуу үчүн зарыл.
Изилдөөнүн максаты - стационардык профилдеги пациенттерде майлуу гепатоздун жана аны менен байланышкан
ички органдарынын патологияларынын таралышын аныктоо.
Материал жана методдор. Бишкектеги No1 шаардык клиникалык ооруканага жалпысынан 6720 зыяратчы тек-
шерилди. Орточо жашы 45,9 жашты түздү. Алардын ичинен аялдар – 53,8%, эркектер – 46,2%. Текшерилген топ-
тор үчүн киргизүү критерийлери: 18 жаштан 92 жашка чейин; изилдөөгө катышуу үчүн пациенттин макулдугу.
Чыгарып салуу критерийлери: оор соматикалык, онкологиялык, гематологиялык жана психикалык оорулардын
болушу; изилдөөгө катышуудан баш тартуу. Контролдук топ майлуу боордун УЗИ белгилери жок адамдардан
(бардыгы 2466 адам) турган. Салыштыруу тобуна майлуу гепатозго мүнөздүү УЗИ белгилери менен 4254 адам
кирген. Ар бир изилдөө тобунда эки жаш категориясы каралат: 45 жаштан улуу жана кичүүлөр. Бардык субъекттер
ичтин органдарын УЗИден өткөрүштү. Натыйжалар Windows үчүн SPSS 16.0 статистикалык программалык па-
кетин колдонуу менен талданды.
Натыйжалар. Көп тармактуу ооруканадагы бейтаптар арасында майлуу гепатоздун белгилеринин таралышы
63,3%ды, 45 жашка чейинкилер арасында - 43%ды, 45 жаштан жогоркуларда - 79,1%ды түзөрү аныкталган. Май-
луу гепатоз менен ооруган адамдарда өнөкөт холециститтин, панкреатиттин, холелитиаздын жана пиелонефрит-
тин белгилери статистикалык жактан маанилүү болгон.
Майлуу гепатозу бар жаш курактагы адамдардын 60%дан ашыгы өнөкөт панкреатиттин белгилерине ээ болсо,
36,2% майлуу инфильтрация жок. 45 жашка чейинки бейтаптар арасында майлуу гепатоздун I даражасы басым-
дуулук кылган. 45 жаштан ашкан бейтаптарда II жана III даражалар статистикалык жактан маанилүү болгон.
Майлуу гепатоздун панкреатит менен статистикалык жактан маанилүү орточо корреляциясы табылган. Майлуу
боордун өнөкөт холецистит жана пиелонефрит менен начар түз байланышы да табылган.
Жыйынтыгы.Көп профилдүү стационарга жаткырылган 45 жаштан жогорку текшерилген пациенттерде боордун
майлуу инфильтрациясынын УЗИ белгилеринин (79,1%) жогорку таралышы жана өнөкөт холециститтин, пан-
креатиттин, холелитиаздын жана пиелонефриттин белгилеринин таралышы. Бул боордун циррозу жана гепато-
целлюлярдык рак сыяктуу кыйынчылыктардын алдын алуу үчүн боор ооруларын кылдат диагностикалоо
зарылдыгын көрсөтөт.
оорусун (АМБО) диагностикалоодо маанилүү ролду ойнойт. Кыргызстанда АМБОнун таралышы буга чейин
изилденген эмес. Ооруканага жаткырылган пациенттерде боордун майлуу инфильтрациясынын жыштыгын билүү
АМБОну активдүү диагностикалоо жана анын кесепеттерин өз убагында алдын алуу үчүн зарыл.
Изилдөөнүн максаты - стационардык профилдеги пациенттерде майлуу гепатоздун жана аны менен байланышкан
ички органдарынын патологияларынын таралышын аныктоо.
Материал жана методдор. Бишкектеги No1 шаардык клиникалык ооруканага жалпысынан 6720 зыяратчы тек-
шерилди. Орточо жашы 45,9 жашты түздү. Алардын ичинен аялдар – 53,8%, эркектер – 46,2%. Текшерилген топ-
тор үчүн киргизүү критерийлери: 18 жаштан 92 жашка чейин; изилдөөгө катышуу үчүн пациенттин макулдугу.
Чыгарып салуу критерийлери: оор соматикалык, онкологиялык, гематологиялык жана психикалык оорулардын
болушу; изилдөөгө катышуудан баш тартуу. Контролдук топ майлуу боордун УЗИ белгилери жок адамдардан
(бардыгы 2466 адам) турган. Салыштыруу тобуна майлуу гепатозго мүнөздүү УЗИ белгилери менен 4254 адам
кирген. Ар бир изилдөө тобунда эки жаш категориясы каралат: 45 жаштан улуу жана кичүүлөр. Бардык субъекттер
ичтин органдарын УЗИден өткөрүштү. Натыйжалар Windows үчүн SPSS 16.0 статистикалык программалык па-
кетин колдонуу менен талданды.
Натыйжалар. Көп тармактуу ооруканадагы бейтаптар арасында майлуу гепатоздун белгилеринин таралышы
63,3%ды, 45 жашка чейинкилер арасында - 43%ды, 45 жаштан жогоркуларда - 79,1%ды түзөрү аныкталган. Май-
луу гепатоз менен ооруган адамдарда өнөкөт холециститтин, панкреатиттин, холелитиаздын жана пиелонефрит-
тин белгилери статистикалык жактан маанилүү болгон.
Майлуу гепатозу бар жаш курактагы адамдардын 60%дан ашыгы өнөкөт панкреатиттин белгилерине ээ болсо,
36,2% майлуу инфильтрация жок. 45 жашка чейинки бейтаптар арасында майлуу гепатоздун I даражасы басым-
дуулук кылган. 45 жаштан ашкан бейтаптарда II жана III даражалар статистикалык жактан маанилүү болгон.
Майлуу гепатоздун панкреатит менен статистикалык жактан маанилүү орточо корреляциясы табылган. Майлуу
боордун өнөкөт холецистит жана пиелонефрит менен начар түз байланышы да табылган.
Жыйынтыгы.Көп профилдүү стационарга жаткырылган 45 жаштан жогорку текшерилген пациенттерде боордун
майлуу инфильтрациясынын УЗИ белгилеринин (79,1%) жогорку таралышы жана өнөкөт холециститтин, пан-
креатиттин, холелитиаздын жана пиелонефриттин белгилеринин таралышы. Бул боордун циррозу жана гепато-
целлюлярдык рак сыяктуу кыйынчылыктардын алдын алуу үчүн боор ооруларын кылдат диагностикалоо
зарылдыгын көрсөтөт.
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Молдокматова А.О., Дооронбекова А.Ж., Жумалиева Ч.К., Мукамбетов А.С., Кубатова А.К., Усенбаев Н.Т., Осмонов А.Ж., Ибрагимов Ш.М., Абдылдаев Т.О., Кутманова А.З., Лузия Фрейтас, Лиза Джейн Уайт
Беттер:
14-23
Полный текст:
Full text:
PDF (RUS)
Толук текст:
PDF (RUS)
2020-жылдын декабрында дүйнө жүзү боюнча COVID-19га каршы эмдөө башталды. Вакцина азыркы учурда көпчүлүк өлкөлөрдө жетишсиз болгондуктан, эмдөөнүн эффективдүү стратегияларын аныктоо саламаттыкты сактоо тутумундагы жүктү азайтууга жардам берет. Колдо болгон далилдер оорунун оордугу жана андан
болгон өлүмдөр жаш курагына жараша айырмаланарын көрсөтүп турат, ошондуктан эмдөө маанилүү жана ар-
тыкчылыктуу стратегия катары каралышы мүмкүн. Макалада жаш куракка негизделген SIERS моделин колдонуу
менен эмдөөнүн төрт гипотетикалык стратегиясы жана алардын Кыргызстандагы эпидемияга тийгизген таасири
салыштырылган.
Кыска мөөнөттүү келечекте (2022-жылдын мартына чейин) негизги басым коркунучтуу курактагы топторго (50
жаштан жогору) бурулат, бул ооруга чалдыккандардын (20-49 жаш) бир аз кеңейиши менен симптоматикалык
учурлардын жана андан өлүмдүн азайышына алып келиши мүмкүн. Башка жагынан алганда, COVID-19 учурла-
рынын жалпы болжолдуу санына тийгизген таасири салыштырмалуу (15-25% азыркы вакцинанын
жеткиликтүүлүгүнө жараша) анчалык деле олуттуу болбойт. Жогорудагы жыйынтыктар жана жаңы вакцина маа-
лыматтары эмдөө эпидемияларды көзөмөлдөөдө жана дары-дармексиз кийлигишүүлөр менен колдоого алынса,
өлүмдү азайтууда натыйжалуураак экенин көрсөтүп турат. Кыска мөөнөттө тобокелдиктин жогорку топторуна
көңүл буруу саламаттык сактоо системасына түшкөн жүктү азайтат.
болгон өлүмдөр жаш курагына жараша айырмаланарын көрсөтүп турат, ошондуктан эмдөө маанилүү жана ар-
тыкчылыктуу стратегия катары каралышы мүмкүн. Макалада жаш куракка негизделген SIERS моделин колдонуу
менен эмдөөнүн төрт гипотетикалык стратегиясы жана алардын Кыргызстандагы эпидемияга тийгизген таасири
салыштырылган.
Кыска мөөнөттүү келечекте (2022-жылдын мартына чейин) негизги басым коркунучтуу курактагы топторго (50
жаштан жогору) бурулат, бул ооруга чалдыккандардын (20-49 жаш) бир аз кеңейиши менен симптоматикалык
учурлардын жана андан өлүмдүн азайышына алып келиши мүмкүн. Башка жагынан алганда, COVID-19 учурла-
рынын жалпы болжолдуу санына тийгизген таасири салыштырмалуу (15-25% азыркы вакцинанын
жеткиликтүүлүгүнө жараша) анчалык деле олуттуу болбойт. Жогорудагы жыйынтыктар жана жаңы вакцина маа-
лыматтары эмдөө эпидемияларды көзөмөлдөөдө жана дары-дармексиз кийлигишүүлөр менен колдоого алынса,
өлүмдү азайтууда натыйжалуураак экенин көрсөтүп турат. Кыска мөөнөттө тобокелдиктин жогорку топторуна
көңүл буруу саламаттык сактоо системасына түшкөн жүктү азайтат.
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Молдокматова А.О., Дооронбекова А.Ж., Жумалиева Ч.К., Мукамбетов А.С., Кубатова А.К., Усенбаев Н.Т., Осмонов А.Ж., Ибрагимов Ш.М., Абдылдаев Т.О., Кутманова А.З., Лузия Фрейтас, Лиза Джейн Уайт
Беттер:
24-33
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
2020-жылдын аягынан тарта дүйнө жүзү боюнча адамдарды COVID-19га каршы эмдөө иштери башталды. Бирок ресурстары чектелген өлкөлөрдө вакцина жетишсиз болгондуктан, эмдөөнүн натыйжалуу стратегияларын аныктоо үчүн өлкөдөгү COVID-19 боюнча маалыматтар талданган.
Макалада жаш куракка көз каранды SIERS моделин колдонуу менен эмдөөнүн төрт гипотетикалык стратегиясы
жана алардын Кыргызстандагы эпидемияга тийгизген таасири салыштырылган.
Ошентип, 2022-жылдын мартына карата коомдук саламаттыкты сактоо системасы COVID-19 учурларын жана
аны менен байланышкан өлүмдөрдү азайта алат, эгерде тобокелдиктин жогорку жаштагы топторуна (50 жаш
жана андан улуу) көңүл бурулса жана эмдөө орто жаш курактагы адамдарга жазалса (20-49 жаш). Ошондой эле,
вакцинацияны дары-дармексиз кийлигишүүлөр менен айкалыштыруунун маанилүүлүгүн белгилей кетүү керек
(беткап кийүү жана аралыкты сактоо). Бул COVID-19дан оорунун жана өлүмдүн андан ары төмөндөшүнө алып
келет жана башка себептерден болгон өлүмдү кыйыр түрдө азайтат. Ошентип, эгерде бул сценарий байкалса, симуляция мезгилинде (2020-жылдын мартынан 2022-жылдын мартына чейин) өлкөдөгү өлүмдүн көрсөткүчү 27
000ден 16 000ге чейин кыскарышы мүмкүн.
Симуляциянын натыйжаларына ылайык, эмдөө COVID-19дан коргонуунун эффективдүү чарасы болуп саналат,
бирок таасири беткап кийүү жана аралыкты сактоо сыяктуу дары-дармексиз кийлигишүүлөрдү эмдөө менен айкалышканда жогорулатат. Тобокелдиктин жогорку топторуна көңүл бурулганда ооруу азаят, андан кийин өлүм.
Ошентип, саламаттыкты сактоо системасынын жүгү азаят. Бирок ооруулардын жана өлүмдөрдүн кийинки чокусунун азайтуу максатында, эмдөө иштерин жаш курак адамдардын (20-49 жаш) арасында жогорулатуу зарыл.
Макалада жаш куракка көз каранды SIERS моделин колдонуу менен эмдөөнүн төрт гипотетикалык стратегиясы
жана алардын Кыргызстандагы эпидемияга тийгизген таасири салыштырылган.
Ошентип, 2022-жылдын мартына карата коомдук саламаттыкты сактоо системасы COVID-19 учурларын жана
аны менен байланышкан өлүмдөрдү азайта алат, эгерде тобокелдиктин жогорку жаштагы топторуна (50 жаш
жана андан улуу) көңүл бурулса жана эмдөө орто жаш курактагы адамдарга жазалса (20-49 жаш). Ошондой эле,
вакцинацияны дары-дармексиз кийлигишүүлөр менен айкалыштыруунун маанилүүлүгүн белгилей кетүү керек
(беткап кийүү жана аралыкты сактоо). Бул COVID-19дан оорунун жана өлүмдүн андан ары төмөндөшүнө алып
келет жана башка себептерден болгон өлүмдү кыйыр түрдө азайтат. Ошентип, эгерде бул сценарий байкалса, симуляция мезгилинде (2020-жылдын мартынан 2022-жылдын мартына чейин) өлкөдөгү өлүмдүн көрсөткүчү 27
000ден 16 000ге чейин кыскарышы мүмкүн.
Симуляциянын натыйжаларына ылайык, эмдөө COVID-19дан коргонуунун эффективдүү чарасы болуп саналат,
бирок таасири беткап кийүү жана аралыкты сактоо сыяктуу дары-дармексиз кийлигишүүлөрдү эмдөө менен айкалышканда жогорулатат. Тобокелдиктин жогорку топторуна көңүл бурулганда ооруу азаят, андан кийин өлүм.
Ошентип, саламаттыкты сактоо системасынын жүгү азаят. Бирок ооруулардын жана өлүмдөрдүн кийинки чокусунун азайтуу максатында, эмдөө иштерин жаш курак адамдардын (20-49 жаш) арасында жогорулатуу зарыл.
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Хоффман С.А., Кадыралиева А.А., Чолурова Р.А., Ибраимова А.С., Абдрахманова Э.Д.
Беттер:
78-85
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Кыргызстанда кургак учукка каршы кызмат көрсөтүүнүн сапатына баа берүү жүргүзүлдү (QTSA),
анын ичинде COVID-19дун кургак учук кызматына таасирин баалоо үчүн атайын модуль камтылган. Бул баало-
онун натыйжалары кургак учукка каршы кызматтардын ири жана ар жер жерлерде үзгүлтүккө учурашын, анын
ичинде кургак учукка каршы ресурстарды COVID-19ду жоюу чараларына кайра бөлүштүрүү, кургак учук менен
ооругандарды аныктоо жана дарылоо боюнча аракеттердин чектелгендигин жана инфекцияны көзөмөлдөөгө кан-
дайдыр бир таасир тийгизгендигин көрсөтүп турат. Мындан тышкары, баалоонун натыйжалары COVID-19дун
кургак учукка каршы кызмат көрсөтүүлөргө, анын ичинде бейтапка багытталган кызматтарга тийгизген таасирин
азайтуу боюнча көрүлгөн чаралардын олуттуу кеңейгендигин көрсөтүп турат. Кургак учук менен күрөшүү системасына болгон таасирин чечүү үчүн күч-аракеттерди жана инвестицияларды кургак учукка каршы күрөшүүгө багыттоо сунушталат.
анын ичинде COVID-19дун кургак учук кызматына таасирин баалоо үчүн атайын модуль камтылган. Бул баало-
онун натыйжалары кургак учукка каршы кызматтардын ири жана ар жер жерлерде үзгүлтүккө учурашын, анын
ичинде кургак учукка каршы ресурстарды COVID-19ду жоюу чараларына кайра бөлүштүрүү, кургак учук менен
ооругандарды аныктоо жана дарылоо боюнча аракеттердин чектелгендигин жана инфекцияны көзөмөлдөөгө кан-
дайдыр бир таасир тийгизгендигин көрсөтүп турат. Мындан тышкары, баалоонун натыйжалары COVID-19дун
кургак учукка каршы кызмат көрсөтүүлөргө, анын ичинде бейтапка багытталган кызматтарга тийгизген таасирин
азайтуу боюнча көрүлгөн чаралардын олуттуу кеңейгендигин көрсөтүп турат. Кургак учук менен күрөшүү системасына болгон таасирин чечүү үчүн күч-аракеттерди жана инвестицияларды кургак учукка каршы күрөшүүгө багыттоо сунушталат.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Киришүү. Демиелинизациялоочу оорулардын спектри, анын ичинде
рецидивдүү-ремитивдүү таралган склероз (РРТС) алардын татаал этиологиясынын жана көп факторлуу мүнөзүнүн негизинде интенсивдүү
илимий изилдөөлөрдүн предмети болуп калууда. Бул контекстте витамин D РРТСтин өнүгүшүнө жана активдүүлүгүнө таасир этүүчү потенциалдуу фактор катары көңүл бурду. D витамининин деңгээли менен
неврологиялык оорулар, анын ичинде РРТС ортосундагы байланыштын кээ бир далилдерине карабастан, Кыргызстан сыяктуу тоолуу аймактардын контекстинде анын ролу жөнүндө маалымдар аз бойдон
калууда. Берилген изилдөө бул витаминдин оорунун жүрүшүнө тийгизген таасирин жакшыраак түшүнүү жана ооруну эффективдүү башкарууну өнүктүрүү максатында Кыргызстандын тоолуу райондорунда
жашаган рецидивдүү-ремитивдүү таралган склероз менен ооруган бейтаптардагы D витамининин деңгээли менен клиникалык рецидивдердин ортосундагы мүмкүн болгон корреляцияны ачууга багытталган.
стратегиялар.
Изилдөөнүн максаты: Тоолуу Кыргызстанда жашаган, рецидивдүү таралган склероз (РРТС) менен ооруган бейтаптардагы витамин D деңгээлинин клиникалык рецидивдердин жыштыгы менен байланышын изилдөө.
Материалдар жана методдор. Изилдөөгө Кыргыз Республикасынын
Саламаттык сактоо министрлигинин Улуттук госпиталынын неврология бөлүмүндө анализден өткөн РРМС диагнозу коюлган 42 бейтап
камтылган. Витамин D деңгээли баштапкы деңгээлде өлчөнгөн жана
физикалык майыптуулук Майыптуулуктун статусунун кеңейтилген
шкаласы менен бааланган.
Натыйжалар. 30 нг/млден аз D витамининин деңгээли бейтаптардын
93%да табылган, алардын 57%ында EDSS денгээли 3 же андан жогору болгон. Болгону 7%ында гана D витамининин деңгээли нормалдуу болгон. Натыйжалар РРТС менен ооруган бейтаптар арасында D витамининин жетишсиздигинин олуттуу таралышын көрсөтүп турат жана D
витамининин деңгээлин үзгүлтүксүз мониторингдөө жана коррекциялоо зарылдыгын көрсөтүп турат.
Жыйынтыгы. Изилдөө склероздун контекстинде витамин D ролунун
маанилүүлүгүн баса белгилейт жана D витамининин деңгээлин оңдоо
оорунун активдүүлүгүн жакшыртууда негизги ролду ойношу мүмкүн
деп болжолдойт. Натыйжаларды ырастоо жана клиникалык практикада
практикалык колдонуу боюнча сунуштарды иштеп чыгуу үчүн кошумча изилдөөлөр сунушталат.
рецидивдүү-ремитивдүү таралган склероз (РРТС) алардын татаал этиологиясынын жана көп факторлуу мүнөзүнүн негизинде интенсивдүү
илимий изилдөөлөрдүн предмети болуп калууда. Бул контекстте витамин D РРТСтин өнүгүшүнө жана активдүүлүгүнө таасир этүүчү потенциалдуу фактор катары көңүл бурду. D витамининин деңгээли менен
неврологиялык оорулар, анын ичинде РРТС ортосундагы байланыштын кээ бир далилдерине карабастан, Кыргызстан сыяктуу тоолуу аймактардын контекстинде анын ролу жөнүндө маалымдар аз бойдон
калууда. Берилген изилдөө бул витаминдин оорунун жүрүшүнө тийгизген таасирин жакшыраак түшүнүү жана ооруну эффективдүү башкарууну өнүктүрүү максатында Кыргызстандын тоолуу райондорунда
жашаган рецидивдүү-ремитивдүү таралган склероз менен ооруган бейтаптардагы D витамининин деңгээли менен клиникалык рецидивдердин ортосундагы мүмкүн болгон корреляцияны ачууга багытталган.
стратегиялар.
Изилдөөнүн максаты: Тоолуу Кыргызстанда жашаган, рецидивдүү таралган склероз (РРТС) менен ооруган бейтаптардагы витамин D деңгээлинин клиникалык рецидивдердин жыштыгы менен байланышын изилдөө.
Материалдар жана методдор. Изилдөөгө Кыргыз Республикасынын
Саламаттык сактоо министрлигинин Улуттук госпиталынын неврология бөлүмүндө анализден өткөн РРМС диагнозу коюлган 42 бейтап
камтылган. Витамин D деңгээли баштапкы деңгээлде өлчөнгөн жана
физикалык майыптуулук Майыптуулуктун статусунун кеңейтилген
шкаласы менен бааланган.
Натыйжалар. 30 нг/млден аз D витамининин деңгээли бейтаптардын
93%да табылган, алардын 57%ында EDSS денгээли 3 же андан жогору болгон. Болгону 7%ында гана D витамининин деңгээли нормалдуу болгон. Натыйжалар РРТС менен ооруган бейтаптар арасында D витамининин жетишсиздигинин олуттуу таралышын көрсөтүп турат жана D
витамининин деңгээлин үзгүлтүксүз мониторингдөө жана коррекциялоо зарылдыгын көрсөтүп турат.
Жыйынтыгы. Изилдөө склероздун контекстинде витамин D ролунун
маанилүүлүгүн баса белгилейт жана D витамининин деңгээлин оңдоо
оорунун активдүүлүгүн жакшыртууда негизги ролду ойношу мүмкүн
деп болжолдойт. Натыйжаларды ырастоо жана клиникалык практикада
практикалык колдонуу боюнча сунуштарды иштеп чыгуу үчүн кошумча изилдөөлөр сунушталат.
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Исупова А.А., Исупов Р.В.
Беттер:
34-39
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Бул макалада биринчи жолу Кыргызстандын түпкү калкынын кан сары суусунун орточо 25 (OH) D
деңгээлинин флуктуациясынын детерминанттары сүрөттөлөт.
Маанилүүлүк. Витамин D азыр көбүрөөк көңүл буруп жатат. 25 (OH) D жетишсиздиги скелеттик (рахит, остеопения, остеопороз) жана скелеттик эмес патологиялык эффекттердин (дерматоздор, гипертония, семирүү, онкологиялык, эндокриндик, аутоиммундук жана инфекциялык оорулар) өнүгүшүнө өбөлгө түзөт. Сарысудагы
25-гидроксивитамин D деңгээли> 75 нмоль/л же 30 нг/мл адамдын ден соолугун сактоо үчүн зарыл.
Изилдөөнүн максаты -Кыргызстандын дени сак жергиликтүү калкынын арасында 25 (OH) D витамининин жетишсиздигинин детерминанттары UVR деңгээлиндеги гендердик жана сезондук термелүүлөр экендигин аныктоо.
Материалдар жана ыкмалар. Кыргызстандын түпкү жашоочуларынын кан сары суусунун 25 (OH) D деңгээлине
(41° ш., 75° E; күндүн нурунун узактыгы 1700-2900 с/жыл) пилоттук көп борборлуу кесилиш изилдөөсү
жүргүзүлгөн. Тандалган 218 адам, анын 99у (45,4%) эркектер жана 119у (54,6%) аялдар. Өкүлчүлүктүн орточо
жашы 38 ± 1,0 (95% CI 36,0 - 40,1) жылды түздү.
Натыйжалар. Жалпы үлгүдөгү орточо кан 25 (OH) D3 деңгээли 46,9 ± 1,1 нмоль / л (95% CI 44,8 - 49,1 нмоль /
л) болгон, бул тартыштыкка (<50 нмоль / л) туура келет. Ошол эле учурда эркектерде 25 (OH) D3 орточо
көрсөткүчү 50,0 ± 1,5 нмоль/л (95% CI 46,9 - 53,0 нмоль/л), аялдарда 44,5 ± 1,5 нмоль/л (95% CI 41,5 - 47,5)
болгон. nmol / L), p <0,013. 41,7 ± 2,3 (95% CI 37,1 - 46,4) жазында 50,0 ± 2,1 (95% CI 45,9 - 54,2) күзүндө 41,7 ±
2,3 (OH) D3 25 (OH) D3 статистикалык маанилүү (р <0,026) сезондук термелүүлөр болгон.
Жыйынтыгы. Статистикалык жактан маанилүү гендердик жана сезондук термелүүлөргө, ошондой эле өлкөнүн
географиялык абалына (41° N, 75° E) жана күндүн нурунун узактыгына (1700-2900 с/жыл.), орточо кан сары
суусу 25 (OH) D3 карабастан. адекваттуу деңгээлге жетпейт (> 75 нмоль/л).
деңгээлинин флуктуациясынын детерминанттары сүрөттөлөт.
Маанилүүлүк. Витамин D азыр көбүрөөк көңүл буруп жатат. 25 (OH) D жетишсиздиги скелеттик (рахит, остеопения, остеопороз) жана скелеттик эмес патологиялык эффекттердин (дерматоздор, гипертония, семирүү, онкологиялык, эндокриндик, аутоиммундук жана инфекциялык оорулар) өнүгүшүнө өбөлгө түзөт. Сарысудагы
25-гидроксивитамин D деңгээли> 75 нмоль/л же 30 нг/мл адамдын ден соолугун сактоо үчүн зарыл.
Изилдөөнүн максаты -Кыргызстандын дени сак жергиликтүү калкынын арасында 25 (OH) D витамининин жетишсиздигинин детерминанттары UVR деңгээлиндеги гендердик жана сезондук термелүүлөр экендигин аныктоо.
Материалдар жана ыкмалар. Кыргызстандын түпкү жашоочуларынын кан сары суусунун 25 (OH) D деңгээлине
(41° ш., 75° E; күндүн нурунун узактыгы 1700-2900 с/жыл) пилоттук көп борборлуу кесилиш изилдөөсү
жүргүзүлгөн. Тандалган 218 адам, анын 99у (45,4%) эркектер жана 119у (54,6%) аялдар. Өкүлчүлүктүн орточо
жашы 38 ± 1,0 (95% CI 36,0 - 40,1) жылды түздү.
Натыйжалар. Жалпы үлгүдөгү орточо кан 25 (OH) D3 деңгээли 46,9 ± 1,1 нмоль / л (95% CI 44,8 - 49,1 нмоль /
л) болгон, бул тартыштыкка (<50 нмоль / л) туура келет. Ошол эле учурда эркектерде 25 (OH) D3 орточо
көрсөткүчү 50,0 ± 1,5 нмоль/л (95% CI 46,9 - 53,0 нмоль/л), аялдарда 44,5 ± 1,5 нмоль/л (95% CI 41,5 - 47,5)
болгон. nmol / L), p <0,013. 41,7 ± 2,3 (95% CI 37,1 - 46,4) жазында 50,0 ± 2,1 (95% CI 45,9 - 54,2) күзүндө 41,7 ±
2,3 (OH) D3 25 (OH) D3 статистикалык маанилүү (р <0,026) сезондук термелүүлөр болгон.
Жыйынтыгы. Статистикалык жактан маанилүү гендердик жана сезондук термелүүлөргө, ошондой эле өлкөнүн
географиялык абалына (41° N, 75° E) жана күндүн нурунун узактыгына (1700-2900 с/жыл.), орточо кан сары
суусу 25 (OH) D3 карабастан. адекваттуу деңгээлге жетпейт (> 75 нмоль/л).
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Токтоналиев А.Б. , Садырбеков Н.Ж., Кадырбеков А.К., Кырбашев К.Д.
Беттер:
13-20
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Киришүү. Уролитиаз - эмгекке жарамдуу калктын 5% дан ашыгы менен таралган урологиялык оорулардын бири. Климаттык-географиялык өзгөчөлүктөрүн жана заара ташынын структурасын деталдуу изилдөө
жогорку сапаттагы дарылоо жана алдын алуу маселесин чечүү үчүн шашылыш изилдөө болуп саналат.
Иштин максаты: Кыргызстандын ар кандай табигый-климаттык зоналарында жашаган мочеролит оорусуна
каршы операция болгон бейтаптарда таштан чыгарылган таштарга физикалык-химиялык анализ жүргүзүү жана
таштын пайда болушунун негизги закон ченемдүүлүктөрүн аныктоо.
Материалдар жана ыкмалар. Таштардын структуралык тыгыздыгы жана химиялык касиеттери 2019-2022-жыл-
дар аралыгында Кыргызстандын ар кандай табигый-климаттык зоналарында жашаган 119 мочеролит оорусуна
каршы операция болгон 119 бейтапта жүргүзүлгөн.
Жыйынтыгы. Бийик тоолордо жашаган заара оорусу менен ооругандардын орто тоолорго катышы 1:2,8 болгон.
Орто тоодо (72,7%) жана бийик тоолордо (80,7%) жашаган эмгекке жарамдуу курактагы эркектер басымдуулук
кылган. Бийик тоолордо жашаган бейтаптардагы таштардын орточо структуралык тыгыздыгы орто тоо тобундагы
оорулууларга салыштырмалуу 1,5 эсе аз. Заара таш оорусуна каршы операция болгон бейтаптардагы таштардын
химиялык түзүлүшүн талдоо бардык үлгүлөрдө MgO, CaO, Na2O, SiO2 сыяктуу химиялык элементтердин жана
кошулмалардын бар экендигин аныктады. Фосфордун мазмуну ≥10 бийик тоолуу топтун пациенттерине салыш-
тырмалуу орто бийиктиктеги оорулууларда 3,7 эсе көп болгон.
жогорку сапаттагы дарылоо жана алдын алуу маселесин чечүү үчүн шашылыш изилдөө болуп саналат.
Иштин максаты: Кыргызстандын ар кандай табигый-климаттык зоналарында жашаган мочеролит оорусуна
каршы операция болгон бейтаптарда таштан чыгарылган таштарга физикалык-химиялык анализ жүргүзүү жана
таштын пайда болушунун негизги закон ченемдүүлүктөрүн аныктоо.
Материалдар жана ыкмалар. Таштардын структуралык тыгыздыгы жана химиялык касиеттери 2019-2022-жыл-
дар аралыгында Кыргызстандын ар кандай табигый-климаттык зоналарында жашаган 119 мочеролит оорусуна
каршы операция болгон 119 бейтапта жүргүзүлгөн.
Жыйынтыгы. Бийик тоолордо жашаган заара оорусу менен ооругандардын орто тоолорго катышы 1:2,8 болгон.
Орто тоодо (72,7%) жана бийик тоолордо (80,7%) жашаган эмгекке жарамдуу курактагы эркектер басымдуулук
кылган. Бийик тоолордо жашаган бейтаптардагы таштардын орточо структуралык тыгыздыгы орто тоо тобундагы
оорулууларга салыштырмалуу 1,5 эсе аз. Заара таш оорусуна каршы операция болгон бейтаптардагы таштардын
химиялык түзүлүшүн талдоо бардык үлгүлөрдө MgO, CaO, Na2O, SiO2 сыяктуу химиялык элементтердин жана
кошулмалардын бар экендигин аныктады. Фосфордун мазмуну ≥10 бийик тоолуу топтун пациенттерине салыш-
тырмалуу орто бийиктиктеги оорулууларда 3,7 эсе көп болгон.
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Токтогулова Н.A., Султаналиева Р.Б., Тухватшин Р.Р.
Беттер:
34-40
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Максат. Бийик тоолуу аймактардын шартында дене салмагы ар түрдүү болгон пациенттерде боордун
алкоголсуз май оорусунда липиддердин алмашуусунун бузулушунун өзгөчөлүктөрүн изилдөө.
Материал жана методдор. Изилдөө «Кыргызстанда боордун алкоголсуз майлуу оорусунун (БАМО) этиопато-
генетикалык өзгөчөлүктөрү жана өнүгүү темптери» долбоорунун алкагында жүргүзүлгөн (каттоо номери
МЗН/ТЗ-2020-3). Ачык салыштырма изилдөө БАМО эки түрү менен ооруган бейтаптарга жүргүзүлгөн: майлуу
гепатоз (FH) жана алкоголсуз стеатогепатит (NASH) (n=236). Жапыз тоо шартында (Бишкек, бийиктиги - 750-
800 м, n =111) жана Кыргызстандын бийик тоолуу шартында жашаган (Нарын облусу, Ат-Башы району, бийиктиги
- 2046-2300 м., n=125) кардарлар изилденген. БАМОнун өнүгүшүндө генетикалык факторлор роль ойношу
мүмкүн экенин эске алып, биз этникалык кыргыздардан турган гана популяцияны талдадык. Бейтаптардын орточо
жашы 55,7±0,95 жашты түздү. Бейтаптардын ар бир тобунда арык (BMI≤23) жана семиз (BMI> 23) топтору ка-
ралды. Физикалык активдүүлүктү аныктоо үчүн физикалык активдүүлүк боюнча анкета (ФА) колдонулган, ал
www.ipaq.ki.se Физикалык активдүүлүктүн таралышын эл аралык изилдөөнүн материалдарынын негизинде
түзүлгөн. Физикалык экспертиза антропометриялык параметрлерди өлчөө (бой, дене салмагы, белдин айланасы
(БА)), дене массасынын индексин (ДМИ), арык дене массасын (АДМ), дене майынын пайызын эсептөөнү кам-
тыйт. ДСУнун градацияларына ылайык, семирүү даражасы азиялыктар үчүн ДМИ менен бааланган. Изилдөө
үчүн кан үлгүлөрү эртең менен ач карынга, жок эле дегенде, 12 сааттык орозодон кийин алынган. Төмөнкү
көрсөткүчтөр аныкталган: глюкоза, липиддердин спектри (жалпы холестерин, жогорку тыгыздыктагы липопро-
теиддер, тыгыздыгы төмөн липопротеиддер, триглицериддер), АЛТ, АСТ деңгээлдери. BARD шкаласы БАМО
менен ооруган боор фиброзунун өнүгүшүн баалоо үчүн алдын ала көрсөткүч катары колдонулган [1]. Упай си-
стемасы үч өзгөрмөлөрдү камтыган: ДМИ, АСТ/АЛТ жана 2-типтеги диабеттин болушу. БАМО диагнозу тарых-
тын, лабораториялык анализдердин, боордун УЗИ жана башка боор ооруларын жокко чыгаруунун негизинде
коюлган. Алынган натыйжаларды талдоо Windows үчүн SPSS 16.0 колдонмо программаларынын статистикалык
пакетин колдонуу менен жүргүзүлдү. "p" мааниси <0,05 95% ишеним деңгээлинде статистикалык жактан
маанилүү деп эсептелген. Натыйжалар. БАМО менен бийик тоолуу аймактардын жашоочулары түздүктөргө са-
лыштырмалуу төмөнкү ДМИ менен көрсөтүлөрү аныкталган. Аялдарда АДМ жана дене майынын пайыздык
деңгээли олуттуу жана статистикалык жактан өз ара байланышта болгон (r = -0,971, p<0,001), ал эми эркектерде
бул эки көрсөткүч көз карандысыз болушкан. Эркектерде дене салмагына жана жашаган аймагына карабастан,
дене майынын жогорку пайыздык тенденциясы байкалган. Аялдарда бул көрсөткүч алгылыктуу чектерде болгон
жана 31% ашкан эмес. БАМО менен ооруган ашыкча салмагы бар бейтаптар тобунда түздүктө жашаган менен
тоолуктардын ортосундагы жалпы холестериндин деңгээлинде статистикалык маанилүү айырма табылган
(p<0,001). Статистикалык жактан маанилүү төмөн АЛТ көрсөткүчтөрү бийик тоолуу шарттарда жашаган семиз
бейтаптардын тобунда аныкталган.
алкоголсуз май оорусунда липиддердин алмашуусунун бузулушунун өзгөчөлүктөрүн изилдөө.
Материал жана методдор. Изилдөө «Кыргызстанда боордун алкоголсуз майлуу оорусунун (БАМО) этиопато-
генетикалык өзгөчөлүктөрү жана өнүгүү темптери» долбоорунун алкагында жүргүзүлгөн (каттоо номери
МЗН/ТЗ-2020-3). Ачык салыштырма изилдөө БАМО эки түрү менен ооруган бейтаптарга жүргүзүлгөн: майлуу
гепатоз (FH) жана алкоголсуз стеатогепатит (NASH) (n=236). Жапыз тоо шартында (Бишкек, бийиктиги - 750-
800 м, n =111) жана Кыргызстандын бийик тоолуу шартында жашаган (Нарын облусу, Ат-Башы району, бийиктиги
- 2046-2300 м., n=125) кардарлар изилденген. БАМОнун өнүгүшүндө генетикалык факторлор роль ойношу
мүмкүн экенин эске алып, биз этникалык кыргыздардан турган гана популяцияны талдадык. Бейтаптардын орточо
жашы 55,7±0,95 жашты түздү. Бейтаптардын ар бир тобунда арык (BMI≤23) жана семиз (BMI> 23) топтору ка-
ралды. Физикалык активдүүлүктү аныктоо үчүн физикалык активдүүлүк боюнча анкета (ФА) колдонулган, ал
www.ipaq.ki.se Физикалык активдүүлүктүн таралышын эл аралык изилдөөнүн материалдарынын негизинде
түзүлгөн. Физикалык экспертиза антропометриялык параметрлерди өлчөө (бой, дене салмагы, белдин айланасы
(БА)), дене массасынын индексин (ДМИ), арык дене массасын (АДМ), дене майынын пайызын эсептөөнү кам-
тыйт. ДСУнун градацияларына ылайык, семирүү даражасы азиялыктар үчүн ДМИ менен бааланган. Изилдөө
үчүн кан үлгүлөрү эртең менен ач карынга, жок эле дегенде, 12 сааттык орозодон кийин алынган. Төмөнкү
көрсөткүчтөр аныкталган: глюкоза, липиддердин спектри (жалпы холестерин, жогорку тыгыздыктагы липопро-
теиддер, тыгыздыгы төмөн липопротеиддер, триглицериддер), АЛТ, АСТ деңгээлдери. BARD шкаласы БАМО
менен ооруган боор фиброзунун өнүгүшүн баалоо үчүн алдын ала көрсөткүч катары колдонулган [1]. Упай си-
стемасы үч өзгөрмөлөрдү камтыган: ДМИ, АСТ/АЛТ жана 2-типтеги диабеттин болушу. БАМО диагнозу тарых-
тын, лабораториялык анализдердин, боордун УЗИ жана башка боор ооруларын жокко чыгаруунун негизинде
коюлган. Алынган натыйжаларды талдоо Windows үчүн SPSS 16.0 колдонмо программаларынын статистикалык
пакетин колдонуу менен жүргүзүлдү. "p" мааниси <0,05 95% ишеним деңгээлинде статистикалык жактан
маанилүү деп эсептелген. Натыйжалар. БАМО менен бийик тоолуу аймактардын жашоочулары түздүктөргө са-
лыштырмалуу төмөнкү ДМИ менен көрсөтүлөрү аныкталган. Аялдарда АДМ жана дене майынын пайыздык
деңгээли олуттуу жана статистикалык жактан өз ара байланышта болгон (r = -0,971, p<0,001), ал эми эркектерде
бул эки көрсөткүч көз карандысыз болушкан. Эркектерде дене салмагына жана жашаган аймагына карабастан,
дене майынын жогорку пайыздык тенденциясы байкалган. Аялдарда бул көрсөткүч алгылыктуу чектерде болгон
жана 31% ашкан эмес. БАМО менен ооруган ашыкча салмагы бар бейтаптар тобунда түздүктө жашаган менен
тоолуктардын ортосундагы жалпы холестериндин деңгээлинде статистикалык маанилүү айырма табылган
(p<0,001). Статистикалык жактан маанилүү төмөн АЛТ көрсөткүчтөрү бийик тоолуу шарттарда жашаган семиз
бейтаптардын тобунда аныкталган.
МЕДИЦИНА ТАРЫХЫ
Авторлор:
Осмоналиев М.К., Койбагарова А.А., Юсупова Д.М., Шакирова А.Т., Халикова А.У.
Беттер:
212-215
Полный текст:
Макалада Кыргыз Республикасындагы дерматовенерологиялык кызматтын өнүгүүсү боюнча маалы-
маттык материал берилген. Дерматовенерологиялык кызмат - теринин жугуштуу ооруларын жана жыныстык жол
менен жугуучу инфекцияларды өз убагында аныктоо, дарылоо, реабилитациялоо жана алдын алуу боюнча дер-
матовенерологиялык жардам көрсөтүүчү саламаттык сактоо уюму. Дерматовенерологиялык кызматты
өнүктүрүүдө инфекциялардын очогу роль ойноду, аны чечүү үчүн саламаттыкты сактоонун башкаруу органдары
саламаттыкты сактоо системасын реконструкциялоону талап кылышты, анын натыйжасында жыныстык жол
менен жугуучу инфекцияларды дарылоо жана алдын алуу чаралары вертикалдык тармакка интеграцияланды
жана сифилисти экстенциллин менен дарылоо протоколу иштелип чыгып, клиникалык практикага киргизилген.
Акыркы беш жылда жыныстык жол менен жугуучу инфекциялар көп катталган жок.
маттык материал берилген. Дерматовенерологиялык кызмат - теринин жугуштуу ооруларын жана жыныстык жол
менен жугуучу инфекцияларды өз убагында аныктоо, дарылоо, реабилитациялоо жана алдын алуу боюнча дер-
матовенерологиялык жардам көрсөтүүчү саламаттык сактоо уюму. Дерматовенерологиялык кызматты
өнүктүрүүдө инфекциялардын очогу роль ойноду, аны чечүү үчүн саламаттыкты сактоонун башкаруу органдары
саламаттыкты сактоо системасын реконструкциялоону талап кылышты, анын натыйжасында жыныстык жол
менен жугуучу инфекцияларды дарылоо жана алдын алуу чаралары вертикалдык тармакка интеграцияланды
жана сифилисти экстенциллин менен дарылоо протоколу иштелип чыгып, клиникалык практикага киргизилген.
Акыркы беш жылда жыныстык жол менен жугуучу инфекциялар көп катталган жок.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Эсеналиева Ж.А., Бримкулов Н.Н., Сулайманов Ш.А.
Беттер:
39-45
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Изилдөөнүн максаты - Кыргызстандын Ош облусунда SARS-CoV-2 жуктуруп алгандардын, дарттын
оордугуна жараша, клиникалык өзгөчөлүктөрүн, лабораториялык жана аспаптык көрсөткүчтөрүнүн жыйынтык-
тарын изилдөө.
Материалдары жана изилдөө усулдары. Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлигине караштуу
Ош облустар аралык бириккен клиникалык ооруканасынын жана Ош шаардык клиникалык ооруканасынын маа-
лыматтары боюнча 2020-жылдын апрель айынан декабрга чейин ПЧР аркылуу тастыкталган 71 COVID-19 учу-
руна ретроспективдүү талдоо жүргүзүлдү. Биз демографиялык, клиникалык маалыматтарды, коштолгон
оорулардын бар-жоктугун, лабораториялык изилдөөлөрдүн жана көкүрөк көңдөй органдарынын компьютердик
томографиясынын натыйжаларын талдап чыктык.
Натыйжалары. SARS-CoV-2 инфекциясын жуктурган бейтаптарда дарттын клиникалык белгилеринин оорду-
гунун өсүүсү менен тромбоцитопения (p<0,001), лимфопения (p<0,001), лейкоцитоз (p<0,01), D-димер (p<0,01),
фибринген (р<0,05), АСТ жана АЛТ (р<0,001) көрсөткүчтөрүнүн деңгээли жогорулайт. Дарттын оор түрүндө
өпкө тканынын жаралануу көлөмү 50% ашып, КТ3 баскычына туура келет. SARS-CoV-2 инфекциясынын оорло-
шуу коркунучу улгайган курактагы топтордо (p<0,001) көбөйөт, алар коштолгон оорулар: гипертония (51,6%),
жүрөктүн коронардык оорусу (35,3%), ашыкча салмактуулук (20,5) менен байланышкан. Бейтаптарды дарылоо
Кыргыз Республикасынын саламаттык сактоо министрлигинин клиникалык колдомолоруна ылайык жүргүзүлгөн.
Корутунду. Кыргызстандын Ош облусундагы COVID-19 менен жабыркаган бейтаптардын клиникалык жана ла-
бораториялык мүнөздөмөлөрү дарттын оордугуна жараша мыйзам ченемдүү түрдө өзгөрүп турган. Изилденген
бардык бейтаптар, анын ичинде оор түрдөгүлөрү, дарылоонун жүрүшүндө абалдары жакшырып, андан кийин
ооруканадан чыгышты.
оордугуна жараша, клиникалык өзгөчөлүктөрүн, лабораториялык жана аспаптык көрсөткүчтөрүнүн жыйынтык-
тарын изилдөө.
Материалдары жана изилдөө усулдары. Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлигине караштуу
Ош облустар аралык бириккен клиникалык ооруканасынын жана Ош шаардык клиникалык ооруканасынын маа-
лыматтары боюнча 2020-жылдын апрель айынан декабрга чейин ПЧР аркылуу тастыкталган 71 COVID-19 учу-
руна ретроспективдүү талдоо жүргүзүлдү. Биз демографиялык, клиникалык маалыматтарды, коштолгон
оорулардын бар-жоктугун, лабораториялык изилдөөлөрдүн жана көкүрөк көңдөй органдарынын компьютердик
томографиясынын натыйжаларын талдап чыктык.
Натыйжалары. SARS-CoV-2 инфекциясын жуктурган бейтаптарда дарттын клиникалык белгилеринин оорду-
гунун өсүүсү менен тромбоцитопения (p<0,001), лимфопения (p<0,001), лейкоцитоз (p<0,01), D-димер (p<0,01),
фибринген (р<0,05), АСТ жана АЛТ (р<0,001) көрсөткүчтөрүнүн деңгээли жогорулайт. Дарттын оор түрүндө
өпкө тканынын жаралануу көлөмү 50% ашып, КТ3 баскычына туура келет. SARS-CoV-2 инфекциясынын оорло-
шуу коркунучу улгайган курактагы топтордо (p<0,001) көбөйөт, алар коштолгон оорулар: гипертония (51,6%),
жүрөктүн коронардык оорусу (35,3%), ашыкча салмактуулук (20,5) менен байланышкан. Бейтаптарды дарылоо
Кыргыз Республикасынын саламаттык сактоо министрлигинин клиникалык колдомолоруна ылайык жүргүзүлгөн.
Корутунду. Кыргызстандын Ош облусундагы COVID-19 менен жабыркаган бейтаптардын клиникалык жана ла-
бораториялык мүнөздөмөлөрү дарттын оордугуна жараша мыйзам ченемдүү түрдө өзгөрүп турган. Изилденген
бардык бейтаптар, анын ичинде оор түрдөгүлөрү, дарылоонун жүрүшүндө абалдары жакшырып, андан кийин
ооруканадан чыгышты.
АЛДЫҢКЫ
Авторлор:
Касымов О.Т., Арабаева А.Ч., Шатманова Э.К. , Айдаралиев А.А.
Беттер:
3-12
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Макалада Кыргызстандын тоолуу аймактарын туруктуу өнүктүрүү боюнча көп жылдык изилдөөлөрдүн
натыйжалары келтирилген. Өздүк талдоонун жыйынтыктары жана бир катар чет элдик авторлордун
изилдөөлөрүнүн негизинде туруктуу өнүгүүгө тоскоол болгон көйгөйлөр аныкталат жана өнүгүүнүн келечектеги багыттары сунушталат.
натыйжалары келтирилген. Өздүк талдоонун жыйынтыктары жана бир катар чет элдик авторлордун
изилдөөлөрүнүн негизинде туруктуу өнүгүүгө тоскоол болгон көйгөйлөр аныкталат жана өнүгүүнүн келечектеги багыттары сунушталат.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Кибец Е.А., Абаева Т.А., Максутова Э.М., Дозалиев А.А.
Беттер:
88-94
Полный текст:
Киришүү. Эндометрийдин гиперпластикалык процесстери заманбап гинекологиянын актуалдуу
көйгөйү болуп саналат. Бул жатындын былжыр челиндеги морфологиялык өзгөрүүлөрдүн башка спектри, бездүү
жана азыраак даражада стромалык компоненттердин басымдуу пролиферациясы.
Изилдөөнүн максаты - көп тууган аялдардын клиникалык эффективдүүлүгүн баалоо менен гиперпластикалык
процесстерди дарылоонун тактикасын оптималдаштыруу.
Материалдар жана ыкмалар. Кыргыз Республикасынын Бишкек шаарындагы шаардык гинекологиялык оору-
канасынан эндометрий гиперплазиясы менен ооруган 142 оорунун тарыхына жана амбулаториялык кабыл алын-
ган дени сак аялдардын 80 медициналык картасына ретроспективдүү талдоо жүргүзүлдү. Аялдардын орточо
жашы 29,7 ± 6,1 жашты түзөт.
Натыйжалар. Эндометрия безинин гиперплазиясынын диагнозу арыздардын, УЗИ, гистероскопиянын негизинде
коюлуп, гистологиялык жактан тастыкталган. Бардык бейтаптар 6 ай бою пероралдык прогестогендер менен
жана жатын ичиндеги гормоналдык левоноргестрел-релиз системасын колдонуу менен дарыланышкан. Дарыло-
одон кийин эндометриянын гиперплазиясынын регрессиясы, кандагы гемоглобиндин көбөйүшү жана этек кирдин
азайышы байкалган.
Жыйынтыгы. Ооз аркылуу жана жергиликтүү жатын ичиндеги (ЛНГ-ВМС) прогестогендер эндометриянын ги-
перплазиясынын атипиясыз регрессиясына жетүү үчүн натыйжалуу.
көйгөйү болуп саналат. Бул жатындын былжыр челиндеги морфологиялык өзгөрүүлөрдүн башка спектри, бездүү
жана азыраак даражада стромалык компоненттердин басымдуу пролиферациясы.
Изилдөөнүн максаты - көп тууган аялдардын клиникалык эффективдүүлүгүн баалоо менен гиперпластикалык
процесстерди дарылоонун тактикасын оптималдаштыруу.
Материалдар жана ыкмалар. Кыргыз Республикасынын Бишкек шаарындагы шаардык гинекологиялык оору-
канасынан эндометрий гиперплазиясы менен ооруган 142 оорунун тарыхына жана амбулаториялык кабыл алын-
ган дени сак аялдардын 80 медициналык картасына ретроспективдүү талдоо жүргүзүлдү. Аялдардын орточо
жашы 29,7 ± 6,1 жашты түзөт.
Натыйжалар. Эндометрия безинин гиперплазиясынын диагнозу арыздардын, УЗИ, гистероскопиянын негизинде
коюлуп, гистологиялык жактан тастыкталган. Бардык бейтаптар 6 ай бою пероралдык прогестогендер менен
жана жатын ичиндеги гормоналдык левоноргестрел-релиз системасын колдонуу менен дарыланышкан. Дарыло-
одон кийин эндометриянын гиперплазиясынын регрессиясы, кандагы гемоглобиндин көбөйүшү жана этек кирдин
азайышы байкалган.
Жыйынтыгы. Ооз аркылуу жана жергиликтүү жатын ичиндеги (ЛНГ-ВМС) прогестогендер эндометриянын ги-
перплазиясынын атипиясыз регрессиясына жетүү үчүн натыйжалуу.
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Дуденко Е.В., Сыдыкова С., Муканбаев К.М.
Беттер:
52-57
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Жогорку жалпы иммуноглобулин Е (IgE) деңгээли аллергиялык реакциянын жогорку ыктымалдыгын
көрсөтөт. Изилдөөнүн максаты: изилдөөнүн максаты кургак учуктун көп дарыга туруктуулугу (КДТ-КУ) менен
ооруган пациенттерде жалпы IgE сандык аныктоо аркылуу дары аллергиясын (ДА) аныктоо болгон. Материал
жана ыкмалар. Изилдөөнүн объектиси болуп ДA клиникалык белгилери бар КДТ-КУ менен ооруган 80 бейтап
болгон. Стандарттык дарылоо тобунда (СТ): 50/62,5% КДТ-КУ менен ооругандар - 23/46,0% аялдар жана 27/54,0%
эркектер, орточо жаш - 34,9±2,8 жаш. Индивидуалдык дарылоо тобунда (ИТ): 20/25,0% адамдар - 6/30,0% эркектер
жана 14/70,0% аялдар, 36,0±3,5 жаш. Кыска мөөнөттүү тобунда (КТ) менен топто: 10/12,5% бейтаптар - 2/20,0%
эркектер жана 8/80,0% аялдар, 31,0±5,2 жаш. Изилдөөчү материал кан тундурмасы болуп саналат. Изилдөө методу
– ферменттик иммуносорбенттик анализ (ИФА). Дизайн: келечектүү жана ретроспективдүү изилдөө. Статисти-
калык иштетүү үчүн SPSS16.0 программалык пакети колдонулган. Натыйжалар. IgE жогорку деңгээли менен
ДA болушу КДТ-КУ менен ооругандардын 39/48,8%да аныкталган. СТ дарылоодо, ИТ жана КТ менен салыш-
тырганда IgE эң жогорку деңгээли (423,2±62,7 МЕ/мл) белгиленген. ДA менен ооруган КДТ-КУ бейтаптарындагы
IgE концентрациясы ДA жок КДТ-КУ бейтаптарындагы IgE деңгээлине салыштырмалуу кыйла жогору (p<0,05).
ДА менен ооруган КДТ-КУ бейтаптарындагы IgE концентрациясы өпкө кургак учугу менен ооруган дары-дар-
мектерге сезгич микобактериялар жана ДА менен ооруган бейтаптардагы IgE деңгээлине салыштырмалуу кыйла
жогору (p<0,05). Жыйынтык. Жалпы спецификалык эмес IgE концентрациясын сандык аныктоо КДТ-КУ менен
ооруган бейтаптарда ДАны аныктоодо колдонулушу мүмкүн.
көрсөтөт. Изилдөөнүн максаты: изилдөөнүн максаты кургак учуктун көп дарыга туруктуулугу (КДТ-КУ) менен
ооруган пациенттерде жалпы IgE сандык аныктоо аркылуу дары аллергиясын (ДА) аныктоо болгон. Материал
жана ыкмалар. Изилдөөнүн объектиси болуп ДA клиникалык белгилери бар КДТ-КУ менен ооруган 80 бейтап
болгон. Стандарттык дарылоо тобунда (СТ): 50/62,5% КДТ-КУ менен ооругандар - 23/46,0% аялдар жана 27/54,0%
эркектер, орточо жаш - 34,9±2,8 жаш. Индивидуалдык дарылоо тобунда (ИТ): 20/25,0% адамдар - 6/30,0% эркектер
жана 14/70,0% аялдар, 36,0±3,5 жаш. Кыска мөөнөттүү тобунда (КТ) менен топто: 10/12,5% бейтаптар - 2/20,0%
эркектер жана 8/80,0% аялдар, 31,0±5,2 жаш. Изилдөөчү материал кан тундурмасы болуп саналат. Изилдөө методу
– ферменттик иммуносорбенттик анализ (ИФА). Дизайн: келечектүү жана ретроспективдүү изилдөө. Статисти-
калык иштетүү үчүн SPSS16.0 программалык пакети колдонулган. Натыйжалар. IgE жогорку деңгээли менен
ДA болушу КДТ-КУ менен ооругандардын 39/48,8%да аныкталган. СТ дарылоодо, ИТ жана КТ менен салыш-
тырганда IgE эң жогорку деңгээли (423,2±62,7 МЕ/мл) белгиленген. ДA менен ооруган КДТ-КУ бейтаптарындагы
IgE концентрациясы ДA жок КДТ-КУ бейтаптарындагы IgE деңгээлине салыштырмалуу кыйла жогору (p<0,05).
ДА менен ооруган КДТ-КУ бейтаптарындагы IgE концентрациясы өпкө кургак учугу менен ооруган дары-дар-
мектерге сезгич микобактериялар жана ДА менен ооруган бейтаптардагы IgE деңгээлине салыштырмалуу кыйла
жогору (p<0,05). Жыйынтык. Жалпы спецификалык эмес IgE концентрациясын сандык аныктоо КДТ-КУ менен
ооруган бейтаптарда ДАны аныктоодо колдонулушу мүмкүн.
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Жунусова М.М.
Беттер:
22-29
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Казакстан Республикасынын Саламаттык сактоо министрлиги сапатты башкаруу тутумун медициналык
уюмдарды башкаруу тажрыйбасына киргизүү үчүн келечектүү жаңы инновациялык технологиялардын тизмесине киргизди.
Бул милдеттерди чечүү көбүнчө максаттарды туура коюудан, стратегиялык менеджменттин сапатынан, сапатты башкаруу тутумунун философиясынын жана принциптеринин ишке ашырылышынан, командалык
ишти уюштуруудан жана окутуудан, жоготууларды жоюу боюнча иштерди уюштуруудан жана ресурстарды
натыйжалуу башкаруудан көз каранды. Биздин оюбузча, ISO 9001: 2015 стандарттары иш-аракеттерди
үзгүлтүксүз өркүндөтүү жана керектөөчүлөрдүн жогорку сапаттагы медициналык жардамга болгон муктаждыктарын канааттандыруу үчүн негиз түзүү үчүн эмне кылуу керек деген суроого жооп берет.
Жумушта көп тармактуу клиниканын ишин талдоонун жыйынтыктары боюнча материалдар колдонулган.
Сапатты башкаруу тутумун ишке ашыруунун жүрүшүндө, биз керектөөчүлөрдүн жана бардык кызыкдар
тараптардын талаптарын жана күтүүлөрүн канааттандыруу максатында процесстерди башкарууга тутумдаштырылган мамилени жүзөгө ашыруунун башкаруу модели болгон жалпы сапатты башкаруу принциптерине негизделдик.
Көп тармактуу клиниканын иштелип чыккан жана жүзөгө ашырылган сапат менеджмент тутуму жоготууларды кыскартууга жана уюмдун өзүнүн потенциалын ишке ашырууга жана атаандаштыкка
жөндөмдүүлүгүн, кызмат көрсөтүүлөрдүн сапатын жогорулатууга, кардарлардын канааттануусун жогорулатууга жана персоналдын мотивациясын жогорулатууга мүмкүндүк берген шарттарды түзүүгө багытталган
уюмдарды башкаруу тажрыйбасына киргизүү үчүн келечектүү жаңы инновациялык технологиялардын тизмесине киргизди.
Бул милдеттерди чечүү көбүнчө максаттарды туура коюудан, стратегиялык менеджменттин сапатынан, сапатты башкаруу тутумунун философиясынын жана принциптеринин ишке ашырылышынан, командалык
ишти уюштуруудан жана окутуудан, жоготууларды жоюу боюнча иштерди уюштуруудан жана ресурстарды
натыйжалуу башкаруудан көз каранды. Биздин оюбузча, ISO 9001: 2015 стандарттары иш-аракеттерди
үзгүлтүксүз өркүндөтүү жана керектөөчүлөрдүн жогорку сапаттагы медициналык жардамга болгон муктаждыктарын канааттандыруу үчүн негиз түзүү үчүн эмне кылуу керек деген суроого жооп берет.
Жумушта көп тармактуу клиниканын ишин талдоонун жыйынтыктары боюнча материалдар колдонулган.
Сапатты башкаруу тутумун ишке ашыруунун жүрүшүндө, биз керектөөчүлөрдүн жана бардык кызыкдар
тараптардын талаптарын жана күтүүлөрүн канааттандыруу максатында процесстерди башкарууга тутумдаштырылган мамилени жүзөгө ашыруунун башкаруу модели болгон жалпы сапатты башкаруу принциптерине негизделдик.
Көп тармактуу клиниканын иштелип чыккан жана жүзөгө ашырылган сапат менеджмент тутуму жоготууларды кыскартууга жана уюмдун өзүнүн потенциалын ишке ашырууга жана атаандаштыкка
жөндөмдүүлүгүн, кызмат көрсөтүүлөрдүн сапатын жогорулатууга, кардарлардын канааттануусун жогорулатууга жана персоналдын мотивациясын жогорулатууга мүмкүндүк берген шарттарды түзүүгө багытталган
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Курч ичеги карын тоскоолдуктарын дарылоо маселеси актуалдуу бойдон калууда. Шашылыш хи-
рургиядагы жана изилдөөнүн жаңы диагностикалык ыкмаларын киргизүүдөгү олуттуу жетишкендиктерге ка-
рабастан, курч ичеги карын патологиясы оор түрү бойдон калууда.
Изилдөөнүн максаты - курч ичеги-карын тоскоолдуктары менен ооруган адамдардын жалпы жана регионалдык
микроциркуляция абалы..
Материалдар жана изилдөө ыкмалары. Ичке ичегинин микроциркулятордук нугунун бир катар өзгөчөлүктөрү
бар: ичке ичегинин кабыгы булчуң кабыгын дагы кан тамырлардан кыйла айырмаланат. Эки катмардын тең та-
мырлары кан алып, субмукозалдык хороиддик плексус агып чыгат. Булчуң кабыгында 2 капилляр тармагы бар:
булчуң кабыгынын узунунан жана тегерек катмарынын жылмакай булчуң боолоруна параллель жайгашкан ка-
пиллярлардын сырткы жана ички катмары. Былжырлуу кабыкта крипт негиздери микроваскулалар менен камсыз
болуп, крипттин айланасында капилляр тармагы пайда болот, андан крипт бойлорунда ичегинин люменине чейин
кичинекей посткапиллярлар көтөрүлүп, киребериштин айланасында капилляр шакеги пайда болот. Крипттин
түбүнүн айланасында жайгашкан кээбир капиллярлар канды венулаларга алып барышат, алар дароо субмукозалуу
веналык плексуска өтүшөт. Калган перикрипталдык капиллярлардан кан микроваскулярдык виллаларга агат. Ве-
нулланын микро-идиштерин кан менен камсыз кылган артериола борбордук локалдашкан. Венулланын жогору
жагында, ал көбүнчө бурмаланган конфигурацияга ээ болгон субэпителий алмашуу микроваскуляцияларынан
турган капиллярдык плексуска өтөт. Чоңдору жүндүн кыр катоосунан өтүшөт . Бул капиллярлардын бардыгы
венуланын түбүнө карай жылып өтөт. Ошентип, бөлүштүрүүнүн фонтан түрү пайда болот. Ичеги венуласынын
ортосунда капиллярдык плексус акырындык менен ичке ичегинин проксималдык бөлүгүнүн ар бири 2 венулага
жана дисталдык бөлүгүндө 3 венулага өтөт . Венулалар симметриялуу жана борбордук артерияга параллель жай-
гашкан.
Натыйжалар. Ичке ичегинин венулаларындагы кан айланууну уюштуруу венуланын жогору жагындагы кыч-
кылтектин жарым-жартылай басымынын салыштырмалуу төмөн болушун камсыз кылат. Бирок, ар кандай жу-
муштарда берилген курч ичеги тоскоолдуктарындагы ичеги люмениндеги басым капиллярдын люмениндеги
басымдан ашпайт (30-35 см аралыкта) жана артериолалардын басымынан кыйла төмөн. Ошол эле учурда, ичеги-
карын тоскоолдуктарындагы ичеги-карын дубалындагы микроциркуляциянын бузулушу талашсыз. Артериола-
лардын жанака пиллярлардын диаметри болжол менен биржарым эссе төмөндөйт, венулалар эки эсе кеңейет.
Жыйынтыгы. Артериолаларда жана капиллярларда басымдын төмөндөшү, веналык стаз, капилляр дубалдарынын
өткөрүмдүүлүгүнүн жогорулашы жана кан түзүүчү элементтердин экстравазациясы далилденген. Субмукозист
менен тышкы плексустун кан айланууинтенсивдүүлүгүнүн катышы өзгөрөт, эгерде алар кадимкидей 2:1 болсо,
анда ичеги-карын тоскоолдуктарында 1:4 деп аныкталат, башкача айтканда, былжырлуу кабыкчоң кан жетиш-
сиздигин сезет.
рургиядагы жана изилдөөнүн жаңы диагностикалык ыкмаларын киргизүүдөгү олуттуу жетишкендиктерге ка-
рабастан, курч ичеги карын патологиясы оор түрү бойдон калууда.
Изилдөөнүн максаты - курч ичеги-карын тоскоолдуктары менен ооруган адамдардын жалпы жана регионалдык
микроциркуляция абалы..
Материалдар жана изилдөө ыкмалары. Ичке ичегинин микроциркулятордук нугунун бир катар өзгөчөлүктөрү
бар: ичке ичегинин кабыгы булчуң кабыгын дагы кан тамырлардан кыйла айырмаланат. Эки катмардын тең та-
мырлары кан алып, субмукозалдык хороиддик плексус агып чыгат. Булчуң кабыгында 2 капилляр тармагы бар:
булчуң кабыгынын узунунан жана тегерек катмарынын жылмакай булчуң боолоруна параллель жайгашкан ка-
пиллярлардын сырткы жана ички катмары. Былжырлуу кабыкта крипт негиздери микроваскулалар менен камсыз
болуп, крипттин айланасында капилляр тармагы пайда болот, андан крипт бойлорунда ичегинин люменине чейин
кичинекей посткапиллярлар көтөрүлүп, киребериштин айланасында капилляр шакеги пайда болот. Крипттин
түбүнүн айланасында жайгашкан кээбир капиллярлар канды венулаларга алып барышат, алар дароо субмукозалуу
веналык плексуска өтүшөт. Калган перикрипталдык капиллярлардан кан микроваскулярдык виллаларга агат. Ве-
нулланын микро-идиштерин кан менен камсыз кылган артериола борбордук локалдашкан. Венулланын жогору
жагында, ал көбүнчө бурмаланган конфигурацияга ээ болгон субэпителий алмашуу микроваскуляцияларынан
турган капиллярдык плексуска өтөт. Чоңдору жүндүн кыр катоосунан өтүшөт . Бул капиллярлардын бардыгы
венуланын түбүнө карай жылып өтөт. Ошентип, бөлүштүрүүнүн фонтан түрү пайда болот. Ичеги венуласынын
ортосунда капиллярдык плексус акырындык менен ичке ичегинин проксималдык бөлүгүнүн ар бири 2 венулага
жана дисталдык бөлүгүндө 3 венулага өтөт . Венулалар симметриялуу жана борбордук артерияга параллель жай-
гашкан.
Натыйжалар. Ичке ичегинин венулаларындагы кан айланууну уюштуруу венуланын жогору жагындагы кыч-
кылтектин жарым-жартылай басымынын салыштырмалуу төмөн болушун камсыз кылат. Бирок, ар кандай жу-
муштарда берилген курч ичеги тоскоолдуктарындагы ичеги люмениндеги басым капиллярдын люмениндеги
басымдан ашпайт (30-35 см аралыкта) жана артериолалардын басымынан кыйла төмөн. Ошол эле учурда, ичеги-
карын тоскоолдуктарындагы ичеги-карын дубалындагы микроциркуляциянын бузулушу талашсыз. Артериола-
лардын жанака пиллярлардын диаметри болжол менен биржарым эссе төмөндөйт, венулалар эки эсе кеңейет.
Жыйынтыгы. Артериолаларда жана капиллярларда басымдын төмөндөшү, веналык стаз, капилляр дубалдарынын
өткөрүмдүүлүгүнүн жогорулашы жана кан түзүүчү элементтердин экстравазациясы далилденген. Субмукозист
менен тышкы плексустун кан айланууинтенсивдүүлүгүнүн катышы өзгөрөт, эгерде алар кадимкидей 2:1 болсо,
анда ичеги-карын тоскоолдуктарында 1:4 деп аныкталат, башкача айтканда, былжырлуу кабыкчоң кан жетиш-
сиздигин сезет.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Курманов Р.А., Талайбекова А.Т. , Садыков А.А., Садабаев М.З.
Беттер:
82-87
Полный текст:
Киришүү. Өттөгү таш оорусу ашказан-ичеги-карын ооруларынын эң көп кездешкен ооруларынын
бири деп эсептелет, алар негизинен эмгекке жарамдуу курактагы калктын 20-30%ында аныкталат, жашарууга
карай өсүп, жаш курагы кеңейет. Бул эмгекте авторлор өт ташынын оорусу менен ооругандарды лапароскопиялык
холецистэктомиядан кийин дарылоонун узак мөөнөттүү натыйжаларын изилдешкен.
Иштин максаты. Операция мезгилинен кийин от оорулууларын дагы лапароскопиялык холецистэктомиянын
натыйжаларын жакшыртуу үчүн "Жалал-Абад" минералдык суусун баалоо.
Материалдар жана изилдөө ыкмалары.Жалал-Абад облустук ооруканасында хирургиялык бөлүмдө өт ташынын
оорусу менен ооруган 302 бейтаптын 2017-жылдан 2022-жылга чейинки оорулууларды текшерүү жүргүзүлдү.
Оорулууларга лапароскопиялык холецистэктомия жасалат. Бардык оорулуулар эки топко бөлүнгөн:контролдуу
жана негизги. Контролдоо тобу операциядан кийинки мезгилде алынган 104 бейтапты түздү– салттуу комплекстүү
дарылоо. Алардын ичинен 68 (65,4%) өнөкөт калькулездук холецистит менен жана 36 (34,6%) курч калькулездук
холецистит менен ооруган бейтаптарга операция жасашат. Негизги топ 198 бейтап, алардын ичинен өнөкөт каль-
кулездук холецистит менен -124(62,1%) жана курч калькулездук холецистит менен ооруган 74(37,9%). Лапаро-
скопиялык холецистэктомия операциядан кийин алгачкы мезгилде салттуу дарылоого иштелип чыккан схема
боюнча Жалал-Абад минералдык суусун ичуу кошумча кошулган. Өттөгү таш оорусу менен ооруган 45 бейтапка
"Жалал – Абад" минералдык суусун лапароскопиялык холецистэктомия операциядан кийин колдонулбаган жана
51 бейтапка колдонулган, изилдөөнүн жыйынтыгы 6 айдан 12 айга чейинки мезгилде каралган. 68 бейтап амбу-
латордук текшерүүдөн өткөн жана 32% Жалал-Абадоблустук ооруканасында хирургиялык бөлүмдө стационар-
дык текшерүүдөн өткөн. Жашоонун сапаты 3 айдан 6 айга чейин жана 6 айдан 12 айга чейин изилденген.
Натыйжалар. Изилдөөлөр көрсөткөндөй, Лапароскопиялык холецистэктомиядан кийин "Жалал-Абад" мине-
ралдык суусу дарылангандардын калыбына келтирүү курсун өткөрүү боордун иштешин нормалдаштырууга,
жыргалчылыкты жакшыртууга өбөлгө түзөт. Бейтаптар стационардан чыккандан кийин санаториялык-курорттук
дарылоону улантуу керек жана дарылоонун негизги ыкмасы "Жалал-Абад"минералдык сууларын колдонуу бо-
лушу керек.
бири деп эсептелет, алар негизинен эмгекке жарамдуу курактагы калктын 20-30%ында аныкталат, жашарууга
карай өсүп, жаш курагы кеңейет. Бул эмгекте авторлор өт ташынын оорусу менен ооругандарды лапароскопиялык
холецистэктомиядан кийин дарылоонун узак мөөнөттүү натыйжаларын изилдешкен.
Иштин максаты. Операция мезгилинен кийин от оорулууларын дагы лапароскопиялык холецистэктомиянын
натыйжаларын жакшыртуу үчүн "Жалал-Абад" минералдык суусун баалоо.
Материалдар жана изилдөө ыкмалары.Жалал-Абад облустук ооруканасында хирургиялык бөлүмдө өт ташынын
оорусу менен ооруган 302 бейтаптын 2017-жылдан 2022-жылга чейинки оорулууларды текшерүү жүргүзүлдү.
Оорулууларга лапароскопиялык холецистэктомия жасалат. Бардык оорулуулар эки топко бөлүнгөн:контролдуу
жана негизги. Контролдоо тобу операциядан кийинки мезгилде алынган 104 бейтапты түздү– салттуу комплекстүү
дарылоо. Алардын ичинен 68 (65,4%) өнөкөт калькулездук холецистит менен жана 36 (34,6%) курч калькулездук
холецистит менен ооруган бейтаптарга операция жасашат. Негизги топ 198 бейтап, алардын ичинен өнөкөт каль-
кулездук холецистит менен -124(62,1%) жана курч калькулездук холецистит менен ооруган 74(37,9%). Лапаро-
скопиялык холецистэктомия операциядан кийин алгачкы мезгилде салттуу дарылоого иштелип чыккан схема
боюнча Жалал-Абад минералдык суусун ичуу кошумча кошулган. Өттөгү таш оорусу менен ооруган 45 бейтапка
"Жалал – Абад" минералдык суусун лапароскопиялык холецистэктомия операциядан кийин колдонулбаган жана
51 бейтапка колдонулган, изилдөөнүн жыйынтыгы 6 айдан 12 айга чейинки мезгилде каралган. 68 бейтап амбу-
латордук текшерүүдөн өткөн жана 32% Жалал-Абадоблустук ооруканасында хирургиялык бөлүмдө стационар-
дык текшерүүдөн өткөн. Жашоонун сапаты 3 айдан 6 айга чейин жана 6 айдан 12 айга чейин изилденген.
Натыйжалар. Изилдөөлөр көрсөткөндөй, Лапароскопиялык холецистэктомиядан кийин "Жалал-Абад" мине-
ралдык суусу дарылангандардын калыбына келтирүү курсун өткөрүү боордун иштешин нормалдаштырууга,
жыргалчылыкты жакшыртууга өбөлгө түзөт. Бейтаптар стационардан чыккандан кийин санаториялык-курорттук
дарылоону улантуу керек жана дарылоонун негизги ыкмасы "Жалал-Абад"минералдык сууларын колдонуу бо-
лушу керек.
ЖАРДАМ ПРАКТИКАЛЫК ВРАЧКА
Авторлор:
Мадыбаева Д.М., Кулжабаева А. А., Жирнова Е.А., Шумская Н.А.
Беттер:
159-166
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Бул кайчылаш изилдөө маалыматтарды чогултуу үчүн сандык жана сапаттык ыкмалары колдонулган.
Респонденттердин тандоосу 2021-жылы катталган кургак учук менен ооругандардын жалпы тизмесинен жөнөкөй
кокус тандап алуу ыкмасы менен жүргүзүлгөн. Тандалып алынган 120 кургак учук менен ооруган бейтаптар
менен маектешүү жана баштапкы медициналык жазуулардан маалыматтарды чогултуунун себеби Чүй облусунун
жана Бишкек шаарындагы баштапкы медициналык-санитардык жардам берүү жана жеке медициналык кызмат
көрсөтүү уюмдарында кургак учукту аныктоо маалында алынган кызмат көрсөтүүлөр менен бейтаптардын ка-
нааттануусун изилдөө үчүн жүргүзүлдү.
Изилдөө жеке медициналык провайдерлердин пайдасына кызмат көрсөтүүлөрдүн сапаты сыяктуу параметрлер
чечүүчү ролду ойной турганы аныкталган (p-value<0,01 жана CI 7,3-107,2); алдын ала жолугушууну түзүү (pvalue<
0,01 жана CI 2,6-20,0); өздүк унаа (p-value-0,01 жана CI 1,7-81,6); диагностиканын ылдамдыгы (p-value-
0,01 жана CI 1,3-10,5), кууш адистердин болушу (р-value-0,01 жана CI 1,1-3,3); рентгендик изилдөөгө
мүмкүнчүлүк (p-value<0,01 жана CI 1,9-7,6); ошондой эле медициналык кызматкерлердин пациентке телефон ар-
кылуу байланышы (p-баалыгы <0,01 жана CI 1,5-8,0).
Жеке медициналык провайдерлерден кызмат алган респонденттер кызмат көрсөтүүлөргө көбүрөөк канааттан-
гандыгын көрсөтүштү, 95%и кызмат көрсөтүүгө «эң жакшы» жана «жакшы» деген баа беришти. Ал эми 78%
гана баштапкы медициналык-санитардык жардам уюмдарында кызмат алган респонденттердин баа беришти.
Респонденттердин тандоосу 2021-жылы катталган кургак учук менен ооругандардын жалпы тизмесинен жөнөкөй
кокус тандап алуу ыкмасы менен жүргүзүлгөн. Тандалып алынган 120 кургак учук менен ооруган бейтаптар
менен маектешүү жана баштапкы медициналык жазуулардан маалыматтарды чогултуунун себеби Чүй облусунун
жана Бишкек шаарындагы баштапкы медициналык-санитардык жардам берүү жана жеке медициналык кызмат
көрсөтүү уюмдарында кургак учукту аныктоо маалында алынган кызмат көрсөтүүлөр менен бейтаптардын ка-
нааттануусун изилдөө үчүн жүргүзүлдү.
Изилдөө жеке медициналык провайдерлердин пайдасына кызмат көрсөтүүлөрдүн сапаты сыяктуу параметрлер
чечүүчү ролду ойной турганы аныкталган (p-value<0,01 жана CI 7,3-107,2); алдын ала жолугушууну түзүү (pvalue<
0,01 жана CI 2,6-20,0); өздүк унаа (p-value-0,01 жана CI 1,7-81,6); диагностиканын ылдамдыгы (p-value-
0,01 жана CI 1,3-10,5), кууш адистердин болушу (р-value-0,01 жана CI 1,1-3,3); рентгендик изилдөөгө
мүмкүнчүлүк (p-value<0,01 жана CI 1,9-7,6); ошондой эле медициналык кызматкерлердин пациентке телефон ар-
кылуу байланышы (p-баалыгы <0,01 жана CI 1,5-8,0).
Жеке медициналык провайдерлерден кызмат алган респонденттер кызмат көрсөтүүлөргө көбүрөөк канааттан-
гандыгын көрсөтүштү, 95%и кызмат көрсөтүүгө «эң жакшы» жана «жакшы» деген баа беришти. Ал эми 78%
гана баштапкы медициналык-санитардык жардам уюмдарында кызмат алган респонденттердин баа беришти.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
Киришүү. COVID-19 пандемиясы медицина кызматкерлеринин иш жүгүн бир топ жогорулатты жана алардын ден соолугуна, коопсуздугуна жана жыргалчылыгына кооптуу көңүл бурбай жатканын көрсөттү. Саламаттыкты сактоо кызматкерлери бейтаптарды клиникалык башкарууда гана эмес, ошондой эле саламаттыкты
сактоо мекемелеринде адекваттуу инфекциянын алдын алуу жана контролдоо (IPC) чараларын камсыз кылууда маанилүү ролду ойношту. «Кыргыз Республикасында COVID-19 пандемиясына каршы көрүлүп жаткан профилактикалык иш-чаралар, анын ичинде өзгөчө абал (өзгөчө абал) киргизүү жана чек араларды жабуу эффективдүү чара болуп калган жок жана
эпидемия бардыгына жайылып кетти. Медицина кызматкерлеринин арасында инфекциянын деңгээли жогору болгон аймактар, кооптонууну жаратууда. Ар бир төртүнчү учур медициналык кызматкерлер арасында (26%) катталган. [13] Ал эми медициналык кызматкерлердин арасында бул көрсөткүч жогору бойдон калууда.
Изилдөөнүн максаты -медициналык кызматкерлердин арасында COVID-19 инфекциясынын жогорку фактылары боюнча адабияттарды жана илимий маалыматтарды изилдөө жана талдоо жана натыйжалуу чара катары меди-
циналык кызматкерлер арасында COVID-19нын жайылышына эпидемиологиялык көзөмөлдү уюштуруунун зарылчылыгы жана актуалдуулугу болгон. жалпы калктын COVID-19 алдын алуу боюнча иш-чара. Методдор. Биз ДСУнун, Россия Федерациясынын Роспотребнадзорунун глобалдык эпидемиологиялык
көзөмөлүнүн жүрүшүндө аныкталган 13 адабий жана илимий маалыматтарды жана медициналык кызматкерлердин COVID-19 инфекциясынын себеп-натыйжа байланышын эпидемиологиялык иликтөөнүн маалыматтарын изилдеп, талдап чыктык. Кыргызстанда 2020-жылдын май айына чейин. Маалыматтык-аналитикалык издөөнүн натыйжалары Кыргыз Республикасы үчүн медициналык кызматкерлер арасында COVID-19нын жайылышына эпидемиологиялык көзөмөлдү уюштуруудагы актуалдуулугун жана приоритеттүүлүгүн негиздөөгө мүмкүндүк берди, бул биринчи даражадагы мааниге ээ жана илимий жактан ак-
туалдуу. SARS-CoV-2 вирусун медицина кызматкерлерине жуктуруп алуу үчүн потенциалдуу тобокелдик факторлорун баалоо аркылуу саламаттык сактоо уюмдарында COVID-19 инфекциясынын медициналык кыз
маткерлердин арасында жайылышына эпидемиологиялык көзөмөлдү уюштуруу вирусту жуктуруп алуу, медициналык жардам көрсөтүүдө профилактикалык иш-чараларды жүргүзүү. Жыйынтыгы. Медициналык кызматкерлердин арасында COVID-19нын эпидемиологиялык абалын, анын ичинде алардын экспозициялык мүнөздөмөлөрүн жана тобокелдик факторлорун баалоо үчүн улуттук деңгээлдеги илимий изилдөөлөрдү жүргүзүү, эпидемиологиялык көзөмөлдөө жана эпидемиологиялык сүрөттү алуу максаттарына багытталган. Анын натыйжалары бизге саламаттык сактоо уюмдарынын деңгээлинде ЭПКнын эң ылайыктуу чараларын аныктоого жардам берет.
сактоо мекемелеринде адекваттуу инфекциянын алдын алуу жана контролдоо (IPC) чараларын камсыз кылууда маанилүү ролду ойношту. «Кыргыз Республикасында COVID-19 пандемиясына каршы көрүлүп жаткан профилактикалык иш-чаралар, анын ичинде өзгөчө абал (өзгөчө абал) киргизүү жана чек араларды жабуу эффективдүү чара болуп калган жок жана
эпидемия бардыгына жайылып кетти. Медицина кызматкерлеринин арасында инфекциянын деңгээли жогору болгон аймактар, кооптонууну жаратууда. Ар бир төртүнчү учур медициналык кызматкерлер арасында (26%) катталган. [13] Ал эми медициналык кызматкерлердин арасында бул көрсөткүч жогору бойдон калууда.
Изилдөөнүн максаты -медициналык кызматкерлердин арасында COVID-19 инфекциясынын жогорку фактылары боюнча адабияттарды жана илимий маалыматтарды изилдөө жана талдоо жана натыйжалуу чара катары меди-
циналык кызматкерлер арасында COVID-19нын жайылышына эпидемиологиялык көзөмөлдү уюштуруунун зарылчылыгы жана актуалдуулугу болгон. жалпы калктын COVID-19 алдын алуу боюнча иш-чара. Методдор. Биз ДСУнун, Россия Федерациясынын Роспотребнадзорунун глобалдык эпидемиологиялык
көзөмөлүнүн жүрүшүндө аныкталган 13 адабий жана илимий маалыматтарды жана медициналык кызматкерлердин COVID-19 инфекциясынын себеп-натыйжа байланышын эпидемиологиялык иликтөөнүн маалыматтарын изилдеп, талдап чыктык. Кыргызстанда 2020-жылдын май айына чейин. Маалыматтык-аналитикалык издөөнүн натыйжалары Кыргыз Республикасы үчүн медициналык кызматкерлер арасында COVID-19нын жайылышына эпидемиологиялык көзөмөлдү уюштуруудагы актуалдуулугун жана приоритеттүүлүгүн негиздөөгө мүмкүндүк берди, бул биринчи даражадагы мааниге ээ жана илимий жактан ак-
туалдуу. SARS-CoV-2 вирусун медицина кызматкерлерине жуктуруп алуу үчүн потенциалдуу тобокелдик факторлорун баалоо аркылуу саламаттык сактоо уюмдарында COVID-19 инфекциясынын медициналык кыз
маткерлердин арасында жайылышына эпидемиологиялык көзөмөлдү уюштуруу вирусту жуктуруп алуу, медициналык жардам көрсөтүүдө профилактикалык иш-чараларды жүргүзүү. Жыйынтыгы. Медициналык кызматкерлердин арасында COVID-19нын эпидемиологиялык абалын, анын ичинде алардын экспозициялык мүнөздөмөлөрүн жана тобокелдик факторлорун баалоо үчүн улуттук деңгээлдеги илимий изилдөөлөрдү жүргүзүү, эпидемиологиялык көзөмөлдөө жана эпидемиологиялык сүрөттү алуу максаттарына багытталган. Анын натыйжалары бизге саламаттык сактоо уюмдарынын деңгээлинде ЭПКнын эң ылайыктуу чараларын аныктоого жардам берет.
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Ибраимова Ч.Т., Хоффман С.А., Алимахунов А.К., Ибраимова А.С.
Беттер:
70-77
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Кыргызстан кургак учуктун дарыга туруктуу формасынын көрсөткүчтөрү боюнча дүйнө өлкөлөрдун
сап башында турат. Кургак учук менен ооруп калуу коркунучу бар адамдар көбүнчө жетүүгө кыйын болгон топ-
тордун арасында болушат, бул аларга медициналык кызмат алууну кыйындатат. Изилдөө кургак учук менен оору-
гандардын текшерилүүсүнө жана дарыланууну аяктоого көмөктөшүүчү факторлорду жана тоскоолдуктарды,
кургак учук менен ооруган бейтаптарды жана алардын үй-бүлөлөрүн кодулоонун жана басмырлоонун себептерин
жана түрлөрүн, ошондой эле калк арасында кургак учук жөнүндө туура эмес маалыматтарды аныктады.
сап башында турат. Кургак учук менен ооруп калуу коркунучу бар адамдар көбүнчө жетүүгө кыйын болгон топ-
тордун арасында болушат, бул аларга медициналык кызмат алууну кыйындатат. Изилдөө кургак учук менен оору-
гандардын текшерилүүсүнө жана дарыланууну аяктоого көмөктөшүүчү факторлорду жана тоскоолдуктарды,
кургак учук менен ооруган бейтаптарды жана алардын үй-бүлөлөрүн кодулоонун жана басмырлоонун себептерин
жана түрлөрүн, ошондой эле калк арасында кургак учук жөнүндө туура эмес маалыматтарды аныктады.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Курбанова Д.Ч.
Беттер:
47-53
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Киришүү. Мелазманын изилдөөсүнүн актуалдуулугу беттин терисиндеги патологиялык
өзгөчөлүктөрү жайгашкан жери менен аныкталат, бул косметикалык кемчилик коомдогу социалдык адаптацияда
туруксуздукка алып келет, жашоо сапатын төмөндөтөт. Мелазма – гиперпигментация тактардын кеңири таралган
жерлердин калыптанышы менен түзүлгөн жалпы оору. Гиперпигментациянын өнүгүшү ар кандай этиологиялык
жана патогенетикалык факторлор менен байланыштуу. Айрым авторлордун маалыматтарына ылайык, мелазма-
нын себептери тукум куучулук менен байланыштуу, ультра кызгылт-көк нурларга карата жогорку сезгичтиги,
кош бойлуулук, жашаган жери, теринин фототиби, ультра кызгылт-көк нурлануу, гормоналдык препараттарды
колдонуу жана дагы бир катар патологияларга байланышкан. Мелазманын жогорку деңгээлде таралышын эске
алганда, дарылоонун ыкмаларын аныктоо үчүн мелазманын өнүгүшүнүн себептерин изилдөө өтө маанилүү.
Изилдөөнүн максаты- 2018 жылдан 2020 жылга чейин «DIVA EFFECT» косметикалык клиникасына гиперпиг-
ментация боюнча кайрылган бейтаптарды, атайын иштелип чыккан анкета боюнча мелазманын себептерин анык-
тоо. Материалдар жана ыкмалар. Иштелип чыккан анкета боюнча 176 бейтапка сурамжылоо өткөрүлдү.
Социологиялык сурамжылоо, статистикалык изилдөө ыкмасы колдонулду. Натыйжалар. Изилдөөнүн негизине
ылайык, көпчүлүк бейтаптардын арасында мелазманын орто оордугу аныкталды. Негизги себептери болуп, бул
кош бойлуулук жана төрөт, өнөкөт оорулардын курчушу жана күн нурунун кесепеттери болгон. Ошол эле учурда,
мелазманын орто жана женил оордугу менен ооруган бейтаптар гормоналдык дары-дармектерди 3 жылдан ашуун
убакыттан бери колдонуп келишкен. Бейтаптарды дарылоонун ыкмасын аныктоо үчүн жана жашоо сапатын жак-
шыртууга өбөлгө түзүү үчүн, мелазманын өөрчүшүнүн себептерин так аныктоо негиз болуп саналат.
өзгөчөлүктөрү жайгашкан жери менен аныкталат, бул косметикалык кемчилик коомдогу социалдык адаптацияда
туруксуздукка алып келет, жашоо сапатын төмөндөтөт. Мелазма – гиперпигментация тактардын кеңири таралган
жерлердин калыптанышы менен түзүлгөн жалпы оору. Гиперпигментациянын өнүгүшү ар кандай этиологиялык
жана патогенетикалык факторлор менен байланыштуу. Айрым авторлордун маалыматтарына ылайык, мелазма-
нын себептери тукум куучулук менен байланыштуу, ультра кызгылт-көк нурларга карата жогорку сезгичтиги,
кош бойлуулук, жашаган жери, теринин фототиби, ультра кызгылт-көк нурлануу, гормоналдык препараттарды
колдонуу жана дагы бир катар патологияларга байланышкан. Мелазманын жогорку деңгээлде таралышын эске
алганда, дарылоонун ыкмаларын аныктоо үчүн мелазманын өнүгүшүнүн себептерин изилдөө өтө маанилүү.
Изилдөөнүн максаты- 2018 жылдан 2020 жылга чейин «DIVA EFFECT» косметикалык клиникасына гиперпиг-
ментация боюнча кайрылган бейтаптарды, атайын иштелип чыккан анкета боюнча мелазманын себептерин анык-
тоо. Материалдар жана ыкмалар. Иштелип чыккан анкета боюнча 176 бейтапка сурамжылоо өткөрүлдү.
Социологиялык сурамжылоо, статистикалык изилдөө ыкмасы колдонулду. Натыйжалар. Изилдөөнүн негизине
ылайык, көпчүлүк бейтаптардын арасында мелазманын орто оордугу аныкталды. Негизги себептери болуп, бул
кош бойлуулук жана төрөт, өнөкөт оорулардын курчушу жана күн нурунун кесепеттери болгон. Ошол эле учурда,
мелазманын орто жана женил оордугу менен ооруган бейтаптар гормоналдык дары-дармектерди 3 жылдан ашуун
убакыттан бери колдонуп келишкен. Бейтаптарды дарылоонун ыкмасын аныктоо үчүн жана жашоо сапатын жак-
шыртууга өбөлгө түзүү үчүн, мелазманын өөрчүшүнүн себептерин так аныктоо негиз болуп саналат.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Кожоналиев Т.З., Усупбаев А.Ч. , Миклухин Д.С., Садырбеков Н.Ж.
Беттер:
56-61
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Менопаузадан кийинки мезгилде аялдар арасында эң көп тараган сезгенүү ооруларынын бири бул
цистит оруусу Жалпы уропатологиянын 30дан 40 % га чейинкилерин түзөт. Бул макалада авторлор тарабынан
аялдардын менопаузадан кийинки мезгилдеги уропатогендеринин негизги спектри көрсөтүлгөн. Изилдөөнүн
максаты: менопаузалык цистит менен ооруган аялдардагы уропатогендик спектрди анализдөө болгон. Матери-
алдар жана методдор. Үчүнчү стационардын менопаузалык цистит менен ооруган 150 бейтабынан заара жана
урогениталдык инфекцияларга карата кындын мазокторунан ПЦР анализдерине бактериологиялык изилдөө
жүргүзүү жана алардын жыйынтыктарын чогултуу. Изилдөөнүн жыйынтыктары жана корутундусу. Менопау-
залык циститтин негизги козгогучтары- Esherichia.coli - 62,3%, Candida albicans - 8,7% и Staphylococcus saprophyticus.-
7,2%. Esherichia coli штаммдарынын антибиотиктерге туруктуулугунун жогорку деңгээли цефалос
пориндин экинчи (50%) жана үчүнчү (55%) чыгарылыштарына фторхинолондордун биринчи (45%) арылышына
белгиленген. Esherichia coli штаммынын сезгичтиктин жогорку деңгээли Аминогликозиддеринин экинчи (80%)
жана үчүнчү (100%) муундарына, фторхинолондоруна экинчи (75%) жана үчүнчү (95%) муундарына, карбапе-
немаларга (100%) жана фосфомицинге (100%) байкалган. Цистит менен ооруган бейтаптардагы заара-жыныс органдарынын инфекцияларына Полимеразно Цепная Реакцияларынын (ПЦР) оң натыйжасы 52,7% учурларда
аныкталган.
цистит оруусу Жалпы уропатологиянын 30дан 40 % га чейинкилерин түзөт. Бул макалада авторлор тарабынан
аялдардын менопаузадан кийинки мезгилдеги уропатогендеринин негизги спектри көрсөтүлгөн. Изилдөөнүн
максаты: менопаузалык цистит менен ооруган аялдардагы уропатогендик спектрди анализдөө болгон. Матери-
алдар жана методдор. Үчүнчү стационардын менопаузалык цистит менен ооруган 150 бейтабынан заара жана
урогениталдык инфекцияларга карата кындын мазокторунан ПЦР анализдерине бактериологиялык изилдөө
жүргүзүү жана алардын жыйынтыктарын чогултуу. Изилдөөнүн жыйынтыктары жана корутундусу. Менопау-
залык циститтин негизги козгогучтары- Esherichia.coli - 62,3%, Candida albicans - 8,7% и Staphylococcus saprophyticus.-
7,2%. Esherichia coli штаммдарынын антибиотиктерге туруктуулугунун жогорку деңгээли цефалос
пориндин экинчи (50%) жана үчүнчү (55%) чыгарылыштарына фторхинолондордун биринчи (45%) арылышына
белгиленген. Esherichia coli штаммынын сезгичтиктин жогорку деңгээли Аминогликозиддеринин экинчи (80%)
жана үчүнчү (100%) муундарына, фторхинолондоруна экинчи (75%) жана үчүнчү (95%) муундарына, карбапе-
немаларга (100%) жана фосфомицинге (100%) байкалган. Цистит менен ооруган бейтаптардагы заара-жыныс органдарынын инфекцияларына Полимеразно Цепная Реакцияларынын (ПЦР) оң натыйжасы 52,7% учурларда
аныкталган.
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Курманбекова Б.Т., Рустамбекова А.Р., Норузбаева А.М.
Беттер:
21-32
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Киришүү. Өнөкөт жүрөк жетишсиздиги жана 2-типтеги кант диабети көп учурда бирге болот. Өнөкөт
жүрөк жетишсиздиги учурда инсулинге каршылыктын абалы катары каралат жана бейтаптардын прогнозунун
жана жашоо сапатынын начарлашы менен байланышкан. Метформиндин жүрөк-кан тамыр ооруларына, атап айт-
канда, 2-типтеги кант диабети менен ооругандарга жакшы таасири көптөгөн изилдөөлөрдө аныкталган. Бул
изилдөөнүн максаты инсулинге каршылыктын стадиясындагы пациенттерде ишемиялык этиологиядагы өнөкөт
жүрөк жетишсиздигинин клиникалык жүрүшүнө метформиндин таасирин баалоо болуп саналат. Материалдар
жана ыкмалар. Ачык, келечектүү, рандомизацияланган клиникалык изилдөөнүн жүрүшүндө ишемиялык этио-
логиядагы өнөкөт жүрөк жетишсиздиги менен (орто жашы 62 (57,5-65), эркектер (n=44), сол карынчанын орточо
фракциясы менен ооруган 76 пациенттин катышуусунда. 44,0 % (34-52,5) 2 топко рандомизацияланган:
тиешелүүлүгүнө жараша метформин менен (n=39) жана жок (n=37). Бардык бейтаптарга жашоо образын өзгөртүү
принциптери кеңири түшүндүрүлүп берилди. Инсулинге каршылыгы HOMA-IR ≥ 2,5 деген диагноз коюлган.
Керектүү объективдүү (жашоо сапаты боюнча сурамжылоо менен), лабораториялык жана аспаптык изилдөө ык-
малары, 6 мүнөттүк басуу тест баштапкы жана 12 ай байкоо кийин сыналган. Натыйжалар.Метформин тера-
пиясы өнөкөт жүрөк жетишсиздиги менен байланышкан клиникалык көрсөткүчтөрдүн жакшырышы менен
байланышкан, мисалы: HOMA-IR, альдостерон деңгээли, функциялык мүмкүнчүлүктөрү жана жашоо сапаты.
Ошондой эле метформин тобунда бөйрөк функциясынын (креатинин жана суткалык протеинурия боюнча) жана
орточо чыгаруу фракциясы олуттуу жакшыруусу байкалган. Жыйынтыктар. 2-типтеги кант диабети менен кош-
толбогон пациенттерде ишемиялык этиологиянын өнөкөт жүрөк жетишсиздиги жүрүшүнө метформиндин жа-
гымдуу таасир тийгизүү мүмкүнчүлүгү жашоонун сапатын жана өнөкөт жүрөк жетишсиздиги менен узак
мөөнөттүү прогнозду жакшыртуу үчүн кийлигишүү стратегиясын оптималдаштырат.
жүрөк жетишсиздиги учурда инсулинге каршылыктын абалы катары каралат жана бейтаптардын прогнозунун
жана жашоо сапатынын начарлашы менен байланышкан. Метформиндин жүрөк-кан тамыр ооруларына, атап айт-
канда, 2-типтеги кант диабети менен ооругандарга жакшы таасири көптөгөн изилдөөлөрдө аныкталган. Бул
изилдөөнүн максаты инсулинге каршылыктын стадиясындагы пациенттерде ишемиялык этиологиядагы өнөкөт
жүрөк жетишсиздигинин клиникалык жүрүшүнө метформиндин таасирин баалоо болуп саналат. Материалдар
жана ыкмалар. Ачык, келечектүү, рандомизацияланган клиникалык изилдөөнүн жүрүшүндө ишемиялык этио-
логиядагы өнөкөт жүрөк жетишсиздиги менен (орто жашы 62 (57,5-65), эркектер (n=44), сол карынчанын орточо
фракциясы менен ооруган 76 пациенттин катышуусунда. 44,0 % (34-52,5) 2 топко рандомизацияланган:
тиешелүүлүгүнө жараша метформин менен (n=39) жана жок (n=37). Бардык бейтаптарга жашоо образын өзгөртүү
принциптери кеңири түшүндүрүлүп берилди. Инсулинге каршылыгы HOMA-IR ≥ 2,5 деген диагноз коюлган.
Керектүү объективдүү (жашоо сапаты боюнча сурамжылоо менен), лабораториялык жана аспаптык изилдөө ык-
малары, 6 мүнөттүк басуу тест баштапкы жана 12 ай байкоо кийин сыналган. Натыйжалар.Метформин тера-
пиясы өнөкөт жүрөк жетишсиздиги менен байланышкан клиникалык көрсөткүчтөрдүн жакшырышы менен
байланышкан, мисалы: HOMA-IR, альдостерон деңгээли, функциялык мүмкүнчүлүктөрү жана жашоо сапаты.
Ошондой эле метформин тобунда бөйрөк функциясынын (креатинин жана суткалык протеинурия боюнча) жана
орточо чыгаруу фракциясы олуттуу жакшыруусу байкалган. Жыйынтыктар. 2-типтеги кант диабети менен кош-
толбогон пациенттерде ишемиялык этиологиянын өнөкөт жүрөк жетишсиздиги жүрүшүнө метформиндин жа-
гымдуу таасир тийгизүү мүмкүнчүлүгү жашоонун сапатын жана өнөкөт жүрөк жетишсиздиги менен узак
мөөнөттүү прогнозду жакшыртуу үчүн кийлигишүү стратегиясын оптималдаштырат.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Нурбекова Б.Н., Медетбекова С.Э. , Токтомаметова А.У., Чекеева Н.Т.
Беттер:
23-28
Полный текст:
Киришүү. Мойя-мойя оорусу – мээнин ички артерияларынын жана алардын негизги бутактарынын прогрессивдүү стихиялуу эки тараптуу окклюзиясы менен мүнөздөлүүчү сейрек кездешүүчү мээ кан тамыр
оорусу. Натыйжада, мээ ангиографиясында «түтүндөрдүн» (жапон тилинде: мойя-мойя) окшош кошумча капиллярдык күрөөлөр пайда болот. Оору башка оорулар менен бирге өнүккөндө мойя-мойя синдрому
деп аталат. Изилдөөнүн максаты-Сейрек кездешүүчү оорулардын диагностикасын
жакшыртуу үчүн клиникалык байкоону сүрөттөө. Материалдар жана ыкмалар. Клиникалык, лабораториялык жана инструменталдык маалыматтарды байкоо, текшерүү жана баалоо жүргүзүлдү.
Натыйжалар. Оорунун клиникалык көрүнүштөрү жана Сузуки классификациясынын оордугу жана дарылоо ыкмалары сүрөттөлгөн. Жыйынтыгы. Мойя-мойя оорусу, 100 000 адамга 0,54-0,94 учурга чейин, жетим оору катары классификациялоого болот. Бул анын сейрек кездешүүчү оору катары статусун баса белгилейт, ал диагностикага, дарылоого жана изилдөөгө кыйынчылыктарды жаратышы мүмкүн. Бул сейрек кездешүүчү ооруну жакшыраак түшүнүү зарылдыгы бейтаптардын жашоо сапатын жакшыртуу үчүн натыйжалуу дарылоо ыкмаларын
изилдөө жана иштеп чыгуунун маанилүүлүгүн баса белгилейт
оорусу. Натыйжада, мээ ангиографиясында «түтүндөрдүн» (жапон тилинде: мойя-мойя) окшош кошумча капиллярдык күрөөлөр пайда болот. Оору башка оорулар менен бирге өнүккөндө мойя-мойя синдрому
деп аталат. Изилдөөнүн максаты-Сейрек кездешүүчү оорулардын диагностикасын
жакшыртуу үчүн клиникалык байкоону сүрөттөө. Материалдар жана ыкмалар. Клиникалык, лабораториялык жана инструменталдык маалыматтарды байкоо, текшерүү жана баалоо жүргүзүлдү.
Натыйжалар. Оорунун клиникалык көрүнүштөрү жана Сузуки классификациясынын оордугу жана дарылоо ыкмалары сүрөттөлгөн. Жыйынтыгы. Мойя-мойя оорусу, 100 000 адамга 0,54-0,94 учурга чейин, жетим оору катары классификациялоого болот. Бул анын сейрек кездешүүчү оору катары статусун баса белгилейт, ал диагностикага, дарылоого жана изилдөөгө кыйынчылыктарды жаратышы мүмкүн. Бул сейрек кездешүүчү ооруну жакшыраак түшүнүү зарылдыгы бейтаптардын жашоо сапатын жакшыртуу үчүн натыйжалуу дарылоо ыкмаларын
изилдөө жана иштеп чыгуунун маанилүүлүгүн баса белгилейт
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Борисенко О.В., Коновалов В.К., Леонов С.Л., Лазарев А.Ф., Колмогоров В.Г., Федосеев М.А.
Беттер:
50-57
Полный текст:
Плевра көңдөйүндөгү суюктук (ПКС) - оорулуунун патологиясынын татаалдашуусунун этиологиялык гетерогендик көрүнүшү 5 жаштан 80 жашка чейинки жаштагы ПКСу бар 309 бейтапка МКСТ
жасалды. Бардык бейтаптардын диагноздору морфологиялык, бактериологиялык жана клиникалык ыкмалар менен текшерилген. Сканерлердин санарип талдоосун “Радиолог+” программасы (Россия) аркылуу
жүргүзүлдү. Нозологияны тандап алууга параболалык көзкарандылыкты сүрөттөөдө суюктуктун тыгыздыгы боюнча орточо корреляция коэфицентинин жана параболалык көзкарандылыкты сүрөттөөдө суюктуктун тыгыздыгынын орточо квадраттык корреляция коэфицентинин параметрлери таасир берет. Түз
көз карандылыкты сүрөттөөдө суюктуктун тыгыздыгы боюнча орточо корреляция коэфицентинин жана
суюктуктун тыгыздыгынын орточо квадраттык четтөө корреляция коэфицентинин параметрлерин кароодон алып салууга болот.
жасалды. Бардык бейтаптардын диагноздору морфологиялык, бактериологиялык жана клиникалык ыкмалар менен текшерилген. Сканерлердин санарип талдоосун “Радиолог+” программасы (Россия) аркылуу
жүргүзүлдү. Нозологияны тандап алууга параболалык көзкарандылыкты сүрөттөөдө суюктуктун тыгыздыгы боюнча орточо корреляция коэфицентинин жана параболалык көзкарандылыкты сүрөттөөдө суюктуктун тыгыздыгынын орточо квадраттык корреляция коэфицентинин параметрлери таасир берет. Түз
көз карандылыкты сүрөттөөдө суюктуктун тыгыздыгы боюнча орточо корреляция коэфицентинин жана
суюктуктун тыгыздыгынын орточо квадраттык четтөө корреляция коэфицентинин параметрлерин кароодон алып салууга болот.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Киришүү. Ишемиялык инсульт мээнин ткандарынын жабыркашы, мээнин тигил же бул бөлүгүнө тамырлар аркылуу кандын келүүсүнүн кыйындашы же токтошунан улам анын функцияларынын бузулушу менен
мүнөздөлөт. Мээнин кан агымынын төмөндөшүнөн, тромбоздон, эмболиядан же кан тамыр, жүрөк же кан ооруларына байланыштуу мээнин белгилүү бир жерине кан менен камсыздоонун жетишсиздигинен
келип чыгышы мүмкүн жана адамдардын өлүмүнүн негизги себептеринин бири болуп саналат.
Изилдөөнүн максаты. Бул изилдөөнүн максаты ишемиялык инсульттун
жүрүшүнө жана жыйынтыгына мээ тамырларынын стеноздук жана окклюзиялык процессинин таасирин изилдөө болгон.
Материалдар жана методдор. Биз ишемиялык инсульттан катуу кармаган мезгилде (21 күнгө чейин) каза болгон 27 оорулууга мээ тамырларын патоморфологиялык изилдөө жүргүздүк, морфометрия ыкмасы
менен мээ кан тамырларынын ички диаметри (толук жана жарым-жартылай окклюзиялар) аныкталды.
Жыйынтыктар. Изилдөөнүн натыйжасында биз ишемиялык инсультта мээ тамырларынын стеноздук жана окклюзиялык процесстери
атеросклеротикалык бляшкалар экенин жана алардын оордугу өтө
өзгөрмөлүү экенин аныктадык. Стенозго тамырлар өз тарабында (инфаркт жарым шарында) жана карама-каршы тарапта, чоң жана майда
артериялар кабылганы аныкталды. Мындан тышкары, бутактануу схемасында кан тамырлардын ар кандай аномалиялары, туташтыруучу артериялардын жоктугу жана кан тамырлардын гипоплазиясы дээрлик
бардык изилденген кан тамырларда байкалды. Бляшкалар изилденген
тамырлардын жарымынан көбүндө Виллизиев айлампасында жана
мээнин ичиндеги ичке артериялардын терең бутактарынын сөңгөгүндө
жайгашканы аныкталды.
Корутунду. Мээнин кескин түрдө кан айлануусунун бузулушу (акклюзиясы) менен карама-каршы тараптагы гемодинамиканын абалынын
начарлыгы оорунун жүрүшүнө жана натыйжасына түздөн түз таасир
этет. Ошол себептен клиникалык жактан неврологиялык симптомдордун өнүгүүсү менен коштолот.
мүнөздөлөт. Мээнин кан агымынын төмөндөшүнөн, тромбоздон, эмболиядан же кан тамыр, жүрөк же кан ооруларына байланыштуу мээнин белгилүү бир жерине кан менен камсыздоонун жетишсиздигинен
келип чыгышы мүмкүн жана адамдардын өлүмүнүн негизги себептеринин бири болуп саналат.
Изилдөөнүн максаты. Бул изилдөөнүн максаты ишемиялык инсульттун
жүрүшүнө жана жыйынтыгына мээ тамырларынын стеноздук жана окклюзиялык процессинин таасирин изилдөө болгон.
Материалдар жана методдор. Биз ишемиялык инсульттан катуу кармаган мезгилде (21 күнгө чейин) каза болгон 27 оорулууга мээ тамырларын патоморфологиялык изилдөө жүргүздүк, морфометрия ыкмасы
менен мээ кан тамырларынын ички диаметри (толук жана жарым-жартылай окклюзиялар) аныкталды.
Жыйынтыктар. Изилдөөнүн натыйжасында биз ишемиялык инсультта мээ тамырларынын стеноздук жана окклюзиялык процесстери
атеросклеротикалык бляшкалар экенин жана алардын оордугу өтө
өзгөрмөлүү экенин аныктадык. Стенозго тамырлар өз тарабында (инфаркт жарым шарында) жана карама-каршы тарапта, чоң жана майда
артериялар кабылганы аныкталды. Мындан тышкары, бутактануу схемасында кан тамырлардын ар кандай аномалиялары, туташтыруучу артериялардын жоктугу жана кан тамырлардын гипоплазиясы дээрлик
бардык изилденген кан тамырларда байкалды. Бляшкалар изилденген
тамырлардын жарымынан көбүндө Виллизиев айлампасында жана
мээнин ичиндеги ичке артериялардын терең бутактарынын сөңгөгүндө
жайгашканы аныкталды.
Корутунду. Мээнин кескин түрдө кан айлануусунун бузулушу (акклюзиясы) менен карама-каршы тараптагы гемодинамиканын абалынын
начарлыгы оорунун жүрүшүнө жана натыйжасына түздөн түз таасир
этет. Ошол себептен клиникалык жактан неврологиялык симптомдордун өнүгүүсү менен коштолот.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Каримов Ж.М.
Беттер:
47-54
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Бул илимий макалада мээнин глиобластомаларындагы перифокалдык шишик зонасынын патогенези мээнин
МРТ, морфологиялык, морфометриялык, биохимиялык жана гистологиялык изилдөөлөрдүн жыйынтыктарына
ылайык изилденген. Перифокалдык шишик зонасы дислокация синдромунун негизги фактору болуп, клиника-
лык симптомдордун көбөйүшүнө жана кээ бир учурларда пациенттердин өлүмүнө алып келет, ошондуктан пе-
рифокалдык шишик зонасын изилдөө клиникалардын гана эмес, ошондой эле рентгенологдор,
патологоанатомдор жана патофизиологдордун дагы кызыгуусун арттырат. Оз убагында перифокалдык шишикти
алдын алуу, операцияга чейинки жана андан кийинки дарылоо, мээнин шишиктерин йгиликтүү алып салууга
жана жоготулган белгилердин эрте калыбына келтирүүгө алып келет. Биздин ишибизде, биринчи жолу, пери-
фокалдык шишик зоналарын толук изилдөө жана морфологиялык баалоо келтирилген жана морфологиялык
өзгөрүүлөрдүн белгилери боюнча бөлүктөргө бөлүнгөн. Клеткалар аралык мейкиндиктеги жана клеткалардагы
сууну, липиддерди жана электролиттерди деталдуу изилдөө жүргүзүлдү. Гистологиялык материалдар изилден-
ген. Бул эмгекте гистологиялык материалдар кылдаттык менен изилденип, калыбына келтирилүүчү жана кай-
тарылгыс процесстерди жана анын операцияга чейинки жана кийинки коррекцияларын эске алуу менен
зоналарга бөлүнүп, перифокалдык шишик чөйрөсүндөгү өзгөрүүлөргө толук мүнөздөмө берилген.
МРТ, морфологиялык, морфометриялык, биохимиялык жана гистологиялык изилдөөлөрдүн жыйынтыктарына
ылайык изилденген. Перифокалдык шишик зонасы дислокация синдромунун негизги фактору болуп, клиника-
лык симптомдордун көбөйүшүнө жана кээ бир учурларда пациенттердин өлүмүнө алып келет, ошондуктан пе-
рифокалдык шишик зонасын изилдөө клиникалардын гана эмес, ошондой эле рентгенологдор,
патологоанатомдор жана патофизиологдордун дагы кызыгуусун арттырат. Оз убагында перифокалдык шишикти
алдын алуу, операцияга чейинки жана андан кийинки дарылоо, мээнин шишиктерин йгиликтүү алып салууга
жана жоготулган белгилердин эрте калыбына келтирүүгө алып келет. Биздин ишибизде, биринчи жолу, пери-
фокалдык шишик зоналарын толук изилдөө жана морфологиялык баалоо келтирилген жана морфологиялык
өзгөрүүлөрдүн белгилери боюнча бөлүктөргө бөлүнгөн. Клеткалар аралык мейкиндиктеги жана клеткалардагы
сууну, липиддерди жана электролиттерди деталдуу изилдөө жүргүзүлдү. Гистологиялык материалдар изилден-
ген. Бул эмгекте гистологиялык материалдар кылдаттык менен изилденип, калыбына келтирилүүчү жана кай-
тарылгыс процесстерди жана анын операцияга чейинки жана кийинки коррекцияларын эске алуу менен
зоналарга бөлүнүп, перифокалдык шишик чөйрөсүндөгү өзгөрүүлөргө толук мүнөздөмө берилген.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Мээнин көлөмдүү жабыркоолорундагы перифокалдык шишиктер көпчүлүк учурда оорунун клини-
калык белгилеринин оорлошуна таасир этишет, айрыкча мээнин глиалдык шишиктериндеги клеткалардын өнүгүү
жана өсүү өзгөчөлүктөрү, мээнин курчап турган ткандарына уулуу таасирин тийгизет. Бул илимий иште мээнин
глиалдык шишиктеринде перифокалдык шишик зонасындагы морфологиялык жана суу-электролиттик
өзгөчөлүктөрүн жана аны операцияга чейинки, операция учурундагы жана андан кийинки мезгилде коррекциялоо
мүмкүнчүлүктөрүн аныктадык. Изилдөөдө мээнин глиалдык шишиктери (глиобластома, астроцитома, олигоденд-
роглиома жана эпендимома) боюнча операция жасалган 534 бейтап камтылган. Операцияга чейин нейровизуа-
лизациялык ыкмаларды колдонуу менен жана операция маалында перифокалдык шишиктеги ткандардын
түзүлүштөрүн жана мээ кыртышындагы тамырлардын соо жана жабыркаган аймактарындагы микроциркуляция-
сын изилдөө жүргүзүлдү. Шишиктердин жайгашуусу боюнча глиалдык шишиктер көпчүлүк учурда мээнин
чыкый бөлүмүндө (100 бейтапка 27,9±1,9), төбө бөлүмүндө (22,5±1,8), p<0,05, маңдай бөлумундө (21,9±1,7),
p>0,05 жана желке бөлүмүндө (18,3±1,6), p>0,05 кездешишти, ал эми терең жайгашкан шишиктер 100 бейтапка
9,4±1,2 учурду түздү, p<0,001. Изилдөөдө перифокалдык шишик зоналарына морфологиялык баа берилип жана
алардын глиалдык шишиктердеги таркалуу даражасына жараша бөлүнүп, баллдар менен көрсөтүлдү. Изилдөө
мээ клеткаларынын жана клетка аралык мейкиндикте, кан тамырлардын, нерв жипчелеринин суу-электролиттик
курамында айкын морфологиялык өзгөрүүлөрун, айрыкча Grade III-IV типтеги залалдуу глиалдык шишиктерде
көп кездеше тургандыгын көрсөттү. Бул изилдөө татаалдашуулардын алдын алууга, операцияга чейинки жана
операциядан кийинки мезгилде адекваттуу дегидратация даарылоосун жүргүзүүгө, ошондой эле операциянын
жүрүшүн туура пландаштырууга мүмкүндүк берди.
калык белгилеринин оорлошуна таасир этишет, айрыкча мээнин глиалдык шишиктериндеги клеткалардын өнүгүү
жана өсүү өзгөчөлүктөрү, мээнин курчап турган ткандарына уулуу таасирин тийгизет. Бул илимий иште мээнин
глиалдык шишиктеринде перифокалдык шишик зонасындагы морфологиялык жана суу-электролиттик
өзгөчөлүктөрүн жана аны операцияга чейинки, операция учурундагы жана андан кийинки мезгилде коррекциялоо
мүмкүнчүлүктөрүн аныктадык. Изилдөөдө мээнин глиалдык шишиктери (глиобластома, астроцитома, олигоденд-
роглиома жана эпендимома) боюнча операция жасалган 534 бейтап камтылган. Операцияга чейин нейровизуа-
лизациялык ыкмаларды колдонуу менен жана операция маалында перифокалдык шишиктеги ткандардын
түзүлүштөрүн жана мээ кыртышындагы тамырлардын соо жана жабыркаган аймактарындагы микроциркуляция-
сын изилдөө жүргүзүлдү. Шишиктердин жайгашуусу боюнча глиалдык шишиктер көпчүлүк учурда мээнин
чыкый бөлүмүндө (100 бейтапка 27,9±1,9), төбө бөлүмүндө (22,5±1,8), p<0,05, маңдай бөлумундө (21,9±1,7),
p>0,05 жана желке бөлүмүндө (18,3±1,6), p>0,05 кездешишти, ал эми терең жайгашкан шишиктер 100 бейтапка
9,4±1,2 учурду түздү, p<0,001. Изилдөөдө перифокалдык шишик зоналарына морфологиялык баа берилип жана
алардын глиалдык шишиктердеги таркалуу даражасына жараша бөлүнүп, баллдар менен көрсөтүлдү. Изилдөө
мээ клеткаларынын жана клетка аралык мейкиндикте, кан тамырлардын, нерв жипчелеринин суу-электролиттик
курамында айкын морфологиялык өзгөрүүлөрун, айрыкча Grade III-IV типтеги залалдуу глиалдык шишиктерде
көп кездеше тургандыгын көрсөттү. Бул изилдөө татаалдашуулардын алдын алууга, операцияга чейинки жана
операциядан кийинки мезгилде адекваттуу дегидратация даарылоосун жүргүзүүгө, ошондой эле операциянын
жүрүшүн туура пландаштырууга мүмкүндүк берди.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
Киришүү. Бул макалада нейрохирургиялык патологиялардагы мээнин дислокациялык синдромунун этиологиясына, дислокациянын түрүнө жана даражасына көз каранды болгон патогенези жана клиникасы боюнча суроолорду ата мекендик жана чет элдик илимий адабияттардагы маалыматтар каралган. Изилдөөнүн максаты. нейрохирургиялык патологиялардагы мээнин дислокациялык синдромунун дарылоонун натыйжалуулугун жакшыртуу. Материалдар жана ыкмасы. Ар кандай нейрохирургиялык патологиялардагы мээнин дислокациялык синдромунун баардык заманбап илимий жана адабий маалыматтарга талкуу жана анализ жүргүзүлгөн. Натыйжалар жана талкуу. Неврологдор жана нейрохирургдар үчүн дислокация синдромдорунун (ДС) жүрүшүнө жана натыйжаларына жана оптималдуу дарылоо тактикасын тандоого мээнин фокалдык жабыркоосунун нозологиялык формаларынын таасири чоң илимий жана клиникалык кызыгууну туудурат. ДС көйгөйлөрүнө арналган олуттуу илимий изилдөөлөрдүн көпчүлүгү баш мээнин катуу травматикалык жаракатынын фонунда курч мээнин дислокациясы менен байланышкан. Ошол эле учурда, мээнин өзөгүнүн тыгылуусунун тигил же бул түрүн пайда кылышы мүмкүн болгон мээнин фокалдык жабыркалышынын кеминде алты тобу белгилүү. Аларга төмөнкүлөр кирет: ар кандай гистологиялык түзүлүштөгү мээ шишиктеринин чоң тобу, кутулгуз баш мээге кан куюлуулар, мээнин травмалык жабыркашы, анын ичинде мээнин контузиясынын массивдүү аймактары менен айкалышта мээнин челкабыктарынын жана интрацеребралдык гематомалар, гиганттык арахноидалдык жана мите кисталар, ошондой эле ар кандай келип чыккан мээнин абсцесстери. Жыйынтыгы. Ошентип, патогенези боюнча ата мекендик жана четөлкөлүк адабияттарды карап чыгууну жыйынтыктап, мээнин нейрохирургиялык патологияларындагы дислокация синдромунун клиникасы,
дислокациянын этиологиясына, түрүнө жана стадиясына жараша. Нейрохирургиялык патологиялардагы дислокация синдрому менен ооруганоор бейтаптарды дарылоо ыкмасын тандоодо консенсус жок деп айтууга мүмкүндүк берет - бүгүнкү күндө ал талаштуу жана толугу менен чечилбеген бойдон калууда жана аягына чыга элек. Ушуга байланыштуу пациентти дарылоонун натыйжаларын жакшыртууга багытталган нейрохирургиялык патологияга жана дислокация даражасына жараша хирургиялык тактиканын так алгоритмдерин иштеп чыгуу актуалдуу бойдон калууда.
дислокациянын этиологиясына, түрүнө жана стадиясына жараша. Нейрохирургиялык патологиялардагы дислокация синдрому менен ооруганоор бейтаптарды дарылоо ыкмасын тандоодо консенсус жок деп айтууга мүмкүндүк берет - бүгүнкү күндө ал талаштуу жана толугу менен чечилбеген бойдон калууда жана аягына чыга элек. Ушуга байланыштуу пациентти дарылоонун натыйжаларын жакшыртууга багытталган нейрохирургиялык патологияга жана дислокация даражасына жараша хирургиялык тактиканын так алгоритмдерин иштеп чыгуу актуалдуу бойдон калууда.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
Авторлор:
Каскеев Д.М., Кулов Б.Б., Шаменова А Я., Эрботоева Ш.Т.
Беттер:
104-108
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Бул макалада заара чыгуунун нейрогендик узгултукторунун кезделиши, инсультта урологиялык кесепеттерге алып келген факторлору каралган. Ошондой эле ылдыйкы заара жолдорунун симптомдорунун турлору келтирилген. Заара чыгуунун нейрогендик узгултукторунун консервативтик жана оперативтик дарылоо ыкмалары мисал келтирилген.
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Ырысов К.Б., Файзуллаева Г.А., Машрапов Ш.Ж.
Беттер:
30-38
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Киришүү. Азыркы мезгилге чейин мээ чайкалуусуна болгон бирдиктүү көз караш жок. Адистердин жайылган чөйрөсүнө жеткиликтүү акыркы жылдардагы адабияттарда мээнин чайкалуусунун жана анын диагностикалык критерийлерин жалпыланган заманбап сүрөттөмөсү жок. Бул кенемтени толтуруу – биздин
изилдөөбүздүн негизги милдети жана максаты.
Эмгектин максаты: Бейтаптардын канындагы S-100B протеин деңгээлинин баш мээ чайкалуусун аныктоодогу баалуулугун талдоо.
Материал жана ыкмалар. Бейтаптардын канындагы S-100B протеин деңгээлин баш мээ чайкалуусунан
жапа чеккен жана консервативдүү дарылоо алган бейтаптарда аныктоо боюнча изилдѳѳ жүргүзүлгѳн. Бардык бейтаптарга клиникалык-неврологиялык, мээнин КТ/МРТ изилдѳѳлѳрү жана электроэнцефалография
жасалган. S-100B протеин деңгээли бейтаптар клиникага келээри менен, 24 жана 48 сааттан кийин аныкталган. Клиникалык-инструменталдык жана S-100B протеин деңгээлин аныктоодогу алынган жыйынтыктарга салыштырма талдоо берилген.
Натыйжалар. Жарааттан кийинки биринчи 6 саат аралыгында S-100B протеиндин жогорку кѳрсѳткүчтѳрү
(> 0,105 мкг/л) 11 (58%) бейтапта аныкталган. S-100B протеиндин жогорулашы мээнин структуралык зыянга учуроосу (эзилүүсү) бар экендигин белгилеген. S-100B протеиндин жогорку кѳрсѳткүчтѳрү табылган
бейтаптарда мээнин КТ изилдѳѳсү 73% жана МРТ изилдѳѳсү 100% учурда эзилүү ѳзгѳрүүсү бар экендигин
кѳрсѳткѳн. S-100B протеиндин нормалдык кѳрсѳткүчтѳрү аныкталган бейтаптарда КТ жана МРТ
изилдѳѳлѳрү эч кандай патологиялык ѳзгѳрүштү тапкан эмес. S-100B протеиндин деңгээли менен ЭЭГ
изилдѳѳсүндѳгү аныкталган ѳзгѳрүүлѳр ортосунда кандайдыр бир кѳз карандылык табылган жок (р > 0,05).
Жыйынтыгы. S-100B протеин нерв тканынын зыянга учуроосунун жогорку сезимтал биохимиялык маркери болуп саналат. Анын кандагы курамынын жогорулашы жеңил баш мээ жараатында мээ эзилүүсүн тастыктаган кошумча критерий болуусу мүмкүн.
изилдөөбүздүн негизги милдети жана максаты.
Эмгектин максаты: Бейтаптардын канындагы S-100B протеин деңгээлинин баш мээ чайкалуусун аныктоодогу баалуулугун талдоо.
Материал жана ыкмалар. Бейтаптардын канындагы S-100B протеин деңгээлин баш мээ чайкалуусунан
жапа чеккен жана консервативдүү дарылоо алган бейтаптарда аныктоо боюнча изилдѳѳ жүргүзүлгѳн. Бардык бейтаптарга клиникалык-неврологиялык, мээнин КТ/МРТ изилдѳѳлѳрү жана электроэнцефалография
жасалган. S-100B протеин деңгээли бейтаптар клиникага келээри менен, 24 жана 48 сааттан кийин аныкталган. Клиникалык-инструменталдык жана S-100B протеин деңгээлин аныктоодогу алынган жыйынтыктарга салыштырма талдоо берилген.
Натыйжалар. Жарааттан кийинки биринчи 6 саат аралыгында S-100B протеиндин жогорку кѳрсѳткүчтѳрү
(> 0,105 мкг/л) 11 (58%) бейтапта аныкталган. S-100B протеиндин жогорулашы мээнин структуралык зыянга учуроосу (эзилүүсү) бар экендигин белгилеген. S-100B протеиндин жогорку кѳрсѳткүчтѳрү табылган
бейтаптарда мээнин КТ изилдѳѳсү 73% жана МРТ изилдѳѳсү 100% учурда эзилүү ѳзгѳрүүсү бар экендигин
кѳрсѳткѳн. S-100B протеиндин нормалдык кѳрсѳткүчтѳрү аныкталган бейтаптарда КТ жана МРТ
изилдѳѳлѳрү эч кандай патологиялык ѳзгѳрүштү тапкан эмес. S-100B протеиндин деңгээли менен ЭЭГ
изилдѳѳсүндѳгү аныкталган ѳзгѳрүүлѳр ортосунда кандайдыр бир кѳз карандылык табылган жок (р > 0,05).
Жыйынтыгы. S-100B протеин нерв тканынын зыянга учуроосунун жогорку сезимтал биохимиялык маркери болуп саналат. Анын кандагы курамынын жогорулашы жеңил баш мээ жараатында мээ эзилүүсүн тастыктаган кошумча критерий болуусу мүмкүн.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
ЖАРДАМ ПРАКТИКАЛЫК ВРАЧКА
Киришүү. Кан тамыр травмасы менен жабыркагандар алгач хирургиялык стационарларга кайрылышат. Ошондуктан, биринчи жардамды толук кандуу көрсөтүү жана жаракат алгандарды адистештирилген кан тамыр бөлүмүнө тез жеткирүү өтө маанилүү.
Изилдөөнүн максаты -Кан тамыр жаракат этап диагностикалык жана дарылоо жана тактикалык иш-чараларды уюштуруу иштеринин натыйжалуулугун баалоо.
Материалдар жана изилдөө ыкмалары. Ош облустар аралык бириккен клиникалык ооруканасынын кан тамыр бөлүмүндө дарыланган 574 кан тамыр травмасы менен жабыркагандардын 2011-2020-жылдар аралыгында оорунун тарыхы талданды. Кан тамыр жаракатына этап-этабы менен жардам көрсөтүлөт. Саламаттык сактоонун би-
ринчи жана экинчи звеносундагы мекемелерде кан тамыр травмасы менен жабыркагандарга жардам көрсөтүүнүн көлөмү жана мүнөзү такталды.
Натыйжалар жана талкуу. Тамыр травмасын этап-этабы менен дарылоо сүрөттөлгөн. Жаракат алган жерде жабыркагандардын абсолюттук көпчүлүгүнө биринчи медициналык жардамдын толук көлөмү көрсөтүлбөгөндүгү аныкталды, буга байланыштуу калктын кеңири катмарын биринчи медициналык жардамдын эрежелерине үйрөтүү зарылдыгы келип чыгууда. Ош облустар аралык бириккен оорукананын кан тамыр бөлүмүндө бузулган магистралдык тамырларды реваскуляризациялоо, айрым учурларда - нейррафия жана тендорафия операциялары жүргүзүлгөн. Жыйынтыктар. Жабыр тарткандар өз убагында толук кандуу квалификациялуу медициналык жардамды дары-
лоонун бардык этаптарында алышы керек: госпиталга чейинки, адистештирилбеген жана адистештирилген. Шокко жана кан жоготууга каршы өз убагында башталган күрөш, жабырлануучуну туура эвакуациялоонун эсебинен адистештирилген жардам көрсөтүү башталганга чейинки мөөнөттү кыскартуу бул категориядагы оорулууларга жардам көрсөтүүдө чоң мааниге ээ. Дарылоо-диагностикалык иштин бардык этаптарында кан тамыр травмасы менен жабыркагандарга жардам көрсөтүүнүн клиникалык протоколун иштеп чыгуу керектиги көрсөтүлгөн.
Изилдөөнүн максаты -Кан тамыр жаракат этап диагностикалык жана дарылоо жана тактикалык иш-чараларды уюштуруу иштеринин натыйжалуулугун баалоо.
Материалдар жана изилдөө ыкмалары. Ош облустар аралык бириккен клиникалык ооруканасынын кан тамыр бөлүмүндө дарыланган 574 кан тамыр травмасы менен жабыркагандардын 2011-2020-жылдар аралыгында оорунун тарыхы талданды. Кан тамыр жаракатына этап-этабы менен жардам көрсөтүлөт. Саламаттык сактоонун би-
ринчи жана экинчи звеносундагы мекемелерде кан тамыр травмасы менен жабыркагандарга жардам көрсөтүүнүн көлөмү жана мүнөзү такталды.
Натыйжалар жана талкуу. Тамыр травмасын этап-этабы менен дарылоо сүрөттөлгөн. Жаракат алган жерде жабыркагандардын абсолюттук көпчүлүгүнө биринчи медициналык жардамдын толук көлөмү көрсөтүлбөгөндүгү аныкталды, буга байланыштуу калктын кеңири катмарын биринчи медициналык жардамдын эрежелерине үйрөтүү зарылдыгы келип чыгууда. Ош облустар аралык бириккен оорукананын кан тамыр бөлүмүндө бузулган магистралдык тамырларды реваскуляризациялоо, айрым учурларда - нейррафия жана тендорафия операциялары жүргүзүлгөн. Жыйынтыктар. Жабыр тарткандар өз убагында толук кандуу квалификациялуу медициналык жардамды дары-
лоонун бардык этаптарында алышы керек: госпиталга чейинки, адистештирилбеген жана адистештирилген. Шокко жана кан жоготууга каршы өз убагында башталган күрөш, жабырлануучуну туура эвакуациялоонун эсебинен адистештирилген жардам көрсөтүү башталганга чейинки мөөнөттү кыскартуу бул категориядагы оорулууларга жардам көрсөтүүдө чоң мааниге ээ. Дарылоо-диагностикалык иштин бардык этаптарында кан тамыр травмасы менен жабыркагандарга жардам көрсөтүүнүн клиникалык протоколун иштеп чыгуу керектиги көрсөтүлгөн.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Кулбаев У.А., Култаев У.Т. , Максут уулу Э.
Беттер:
139-143
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Максат. Диабеттик бут синдрому ырбап, чирип кеткен соң, операциалык дарылоонун жыйынтыгын көрсөтүү.
Диабеттик бут синдрому менен жабыркагандардын дарылануусунун жыйынтыгы берилди. Түрдүү диагностика
жана дарылоонун ыкмасы корсотүлдү. Ушул чирип кеткен учурда, дарылоодон кийин гана, операция жолу менен жогору ампутациядан аарылууга мүмкүнчүлүк түзүлдү.
Диабеттик бут синдрому менен жабыркагандардын дарылануусунун жыйынтыгы берилди. Түрдүү диагностика
жана дарылоонун ыкмасы корсотүлдү. Ушул чирип кеткен учурда, дарылоодон кийин гана, операция жолу менен жогору ампутациядан аарылууга мүмкүнчүлүк түзүлдү.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Аманбеков Э.Б., Асыранова У.С., Абдиразаков Н.А., Рыскулбекова А.Б.
Беттер:
22-29
Полный текст:
Жаңы төрөлгөн балдардын сепсиси Кыргыз Республикасы үчүн олуттуу медициналык-социалдык көйгөй болуп саналат, ал инфекциялардын алдын алуу жана инфекциялык контролдоо, диагноз коюу жана дарылоо боюнча комплекстүү мамилени жана иш-чараларды өркүндөтүүнү талап кылат. Неонаталдык сепсис көбүнчө медициналык жардам көрсөтүү менен байланышкан инфекция катары өнүгөт. 2023-жылы Коомдук саламаттыкты сактоо Улуттук институтунун алдындагы инфекциялык контролдоо боюнча Республикалык илимий-практикалык борбору (КССУИ РИКИПБ) тарабынан 6 саламаттыкты сактоо уюмдарында жургузулгөн кайчылаш изилдөөлөр көрсөткөндөй, медициналык жардам көрсөтүү менен байланышкан инфекция катары неонаталдык сепсис текшерилген 137 ымыркайдын арасынан 7,3% анык талды. Тобокелдик факторлору төмөнкүлөр болду: кан тамыр катетерлеринин болушу (RR – 6,3 жана OR – 7,3) жана дем алуу органдары тарабындагы манипуляциялар (RR – 4,2 жана OR – 6,0). Сепсис менен ооруган жаңы төрөлгөн ымыркайлардын 80% төрөлгөндө дене салмагы 2500 граммдан аз (RR – 6,4 жана OR – 7,6) жана кош бойлуулук мө өнөтү 37 жумадан аз (RR – 6,7 жана OR– 7,8) болгондугу маа нилүү фактор болгон.
Неонаталдык сепсистин алдын алуу жана дарылоо үчүн инфекциялык контролдун стандарттарын сактоо, эрте диагностика жана адекваттуу антибиотик терапиясын жүргүзүү, ошондой эле жергиликтүү эпидемиологиялык кырдаалды жана микроорганизмдердин антибиотиктерге туруктуулугун эске алуу зарыл.
Неонаталдык сепсистин алдын алуу жана дарылоо үчүн инфекциялык контролдун стандарттарын сактоо, эрте диагностика жана адекваттуу антибиотик терапиясын жүргүзүү, ошондой эле жергиликтүү эпидемиологиялык кырдаалды жана микроорганизмдердин антибиотиктерге туруктуулугун эске алуу зарыл.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Киришүү. Кыргызстанда үй-бүлөлүк медицинанын кеңири жайылышына байланыштуу ага байланыштуу неврологиялык патологиясы
жана көптөгөн оорулары бар бейтаптарды башкаруу маселелери
бүгүнкү күндө актуалдуу болуп саналат. Бардык жерде атеросклероз,
кант диабети, гипертония жана коронардык синдрому менен коштолгон
оорулуулар изилденип жатса, сейрек кездешүүчү патологиялар начар
изилденген жана дарыгерлердин кеңири чөйрөсүнө белгисиз бойдон
калууда. Ушуга байланыштуу мен интернисттердин, эндокринологдор-
дун, ревматологдордун, ортопеддердин жана невропатологдордун тие
шелүү патологиясы - Пагет оорусунун бир учурун коомдук изилдөөгө
сунуш тагым келди.
Изилдөөнүн максаты - Иштин максаты оорунун негизги клиникалык
жана функционалдык көрүнүштөрүн баяндоо, белдин жана муундардын оорушу менен ооруган бейтаптар менен кеңешүүдө, дарыгердин
практикалык ишинде этияттык менен изилдөө жүргүзүү.
Материалдар жана ыкмалар. Иштин материалдары оорунун тарыхын,
соматикалык жана неврологиялык сүрөтүн билдирет. Негизги инструменталдык диагностикалык ыкмасы рентгенография жана кандагы щелочтук фосфатазанын анализи.
Натыйжалар. Жүргүзүлгөн иштердин жыйынтыгы көрсөткөндөй,
оорунун негизги клиникалык көрүнүшү сөөктөрдө жана омуртка
боюнда ооруу, сөөктүн деформациясы, патологиялык сыныктар, баш
сөөктүн сөөктөрүнүн жабыркашынан улам дүлөйлүк жана сокурдук
болуп саналат, бул рентген менен тастыкталган. Пагет оорусунун лабораториялык ырастоосу щелочтук фосфатаза активдүүлүгүнүн жогорулашы болуп саналат.
Жыйынтыгы. Кыргызстандын бүтүндөй калкынын арасында муундар,
сөөктөр жана омурткалардагы оорулардын көп таралышы Пагет оорусунун тез-тез таралышы мүмкүн экендигин айгинелейт жана бул нозология боюнча дарыгерлерге маалымдоо зарылдыгын көрсөтүп турат.
жана көптөгөн оорулары бар бейтаптарды башкаруу маселелери
бүгүнкү күндө актуалдуу болуп саналат. Бардык жерде атеросклероз,
кант диабети, гипертония жана коронардык синдрому менен коштолгон
оорулуулар изилденип жатса, сейрек кездешүүчү патологиялар начар
изилденген жана дарыгерлердин кеңири чөйрөсүнө белгисиз бойдон
калууда. Ушуга байланыштуу мен интернисттердин, эндокринологдор-
дун, ревматологдордун, ортопеддердин жана невропатологдордун тие
шелүү патологиясы - Пагет оорусунун бир учурун коомдук изилдөөгө
сунуш тагым келди.
Изилдөөнүн максаты - Иштин максаты оорунун негизги клиникалык
жана функционалдык көрүнүштөрүн баяндоо, белдин жана муундардын оорушу менен ооруган бейтаптар менен кеңешүүдө, дарыгердин
практикалык ишинде этияттык менен изилдөө жүргүзүү.
Материалдар жана ыкмалар. Иштин материалдары оорунун тарыхын,
соматикалык жана неврологиялык сүрөтүн билдирет. Негизги инструменталдык диагностикалык ыкмасы рентгенография жана кандагы щелочтук фосфатазанын анализи.
Натыйжалар. Жүргүзүлгөн иштердин жыйынтыгы көрсөткөндөй,
оорунун негизги клиникалык көрүнүшү сөөктөрдө жана омуртка
боюнда ооруу, сөөктүн деформациясы, патологиялык сыныктар, баш
сөөктүн сөөктөрүнүн жабыркашынан улам дүлөйлүк жана сокурдук
болуп саналат, бул рентген менен тастыкталган. Пагет оорусунун лабораториялык ырастоосу щелочтук фосфатаза активдүүлүгүнүн жогорулашы болуп саналат.
Жыйынтыгы. Кыргызстандын бүтүндөй калкынын арасында муундар,
сөөктөр жана омурткалардагы оорулардын көп таралышы Пагет оорусунун тез-тез таралышы мүмкүн экендигин айгинелейт жана бул нозология боюнча дарыгерлерге маалымдоо зарылдыгын көрсөтүп турат.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Боронбаева Э. К., Иманкулова А.С., Ашералиев М.Э., Маткасымова А.Т., Омуркулова Г.С.
Беттер:
65-71
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Бул басылмада Милдеттүү медициналык камсыздандыруу фондунун жана Саламаттыкты сактоо ми-
нистрлигинин балдарга ооруканада алгачкы 24 сааттын ичинде көрсөтүлүүчү стационардык кызматтарды кар-
жылоонун жаңы механизмин киргизүү боюнча программасынын жыйынтыктары көрсөтүлөт.
Мисал катары Ош облустар аралык балдар клиникалык ооруканасынын 2016-2017-жылдар аралыгындагы кыска
мөөнөттүү стационардык бөлүмүнүн ишмердүүлүгүнө баа берилген. Кыска мөөнөттүү бөлүмүнүн ачылышы ме-
дициналык жардамдын жеткиликтүүлүгүн жакшыртып, бейтапты кабыл алуу менен дарылоонун ортосундагы
убакытты 2 эседен ашык кыскартты.
Кыска мөөнөттүү медициналык кызмат көрсөтүү системасын киргизүү Ош облустар аралык балдар клиникалык
ооруканасынын стационардык бөлүмдөрүндө ооруканага негизсиз жаткыруулардын жалпы санын терапевттик
70%га жана хирургиялык бейтаптар арасында 50%га кыскартууга мүмкүндүк берди. 2017-жылы каражатты
үнөмдөө 28 005,0 миң сомго жеткен.
Кыска мөөнөттүү бөлүмүндө 24 саат бою медициналык жардамдын көрсөтүлүшү ата-энелердин көрсөтүлгөн
кызматтарга болгон канааттануусун арттырды. Балдар ооруканасында кыска мөөнөттүү стационардык бөлүмдүн
ачылышы бул балдарды жогорку адистештирилген медициналык жардам менен камсыз кылуунун жеткиликтүү,
сапаттуу, келечектүү жана экономикалык жактан үнөмдүү формасы болуп саналат.
Бейтаптын ооруканада бир күн болуу практикасын ишке ашыруу бул оорукананын бюджетине жакшы таасирин
тийгизди. Кабыл алынган чаралар калктын санитардык-агартуу билимдерин жогорулатуу максатында башталгыч
звенодо окуу-тарбия иштерин камтууну кучөтуу зарыл экендигин көрсөтөт.
нистрлигинин балдарга ооруканада алгачкы 24 сааттын ичинде көрсөтүлүүчү стационардык кызматтарды кар-
жылоонун жаңы механизмин киргизүү боюнча программасынын жыйынтыктары көрсөтүлөт.
Мисал катары Ош облустар аралык балдар клиникалык ооруканасынын 2016-2017-жылдар аралыгындагы кыска
мөөнөттүү стационардык бөлүмүнүн ишмердүүлүгүнө баа берилген. Кыска мөөнөттүү бөлүмүнүн ачылышы ме-
дициналык жардамдын жеткиликтүүлүгүн жакшыртып, бейтапты кабыл алуу менен дарылоонун ортосундагы
убакытты 2 эседен ашык кыскартты.
Кыска мөөнөттүү медициналык кызмат көрсөтүү системасын киргизүү Ош облустар аралык балдар клиникалык
ооруканасынын стационардык бөлүмдөрүндө ооруканага негизсиз жаткыруулардын жалпы санын терапевттик
70%га жана хирургиялык бейтаптар арасында 50%га кыскартууга мүмкүндүк берди. 2017-жылы каражатты
үнөмдөө 28 005,0 миң сомго жеткен.
Кыска мөөнөттүү бөлүмүндө 24 саат бою медициналык жардамдын көрсөтүлүшү ата-энелердин көрсөтүлгөн
кызматтарга болгон канааттануусун арттырды. Балдар ооруканасында кыска мөөнөттүү стационардык бөлүмдүн
ачылышы бул балдарды жогорку адистештирилген медициналык жардам менен камсыз кылуунун жеткиликтүү,
сапаттуу, келечектүү жана экономикалык жактан үнөмдүү формасы болуп саналат.
Бейтаптын ооруканада бир күн болуу практикасын ишке ашыруу бул оорукананын бюджетине жакшы таасирин
тийгизди. Кабыл алынган чаралар калктын санитардык-агартуу билимдерин жогорулатуу максатында башталгыч
звенодо окуу-тарбия иштерин камтууну кучөтуу зарыл экендигин көрсөтөт.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Бейшембаев М.И., Молдомусаев Т.С., Лягазов Р.И.
Беттер:
85-91
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
2005-2008-жылдарга карата 90 жаштан 2018-жылга чейинки 90-2018-жылдарга чейинки бейтаптагы 90 жашка
чейинки бейтаптарды дарылоонун натыйжалуулугун салыштырма жана интеграцияланган ыкмалардын натыйжалуулугун салыштырма талдоо жүргүзүлөт. Изилдөөнүн жүрүшүндө бир жылдык, эки жылдык жана үч
жылдык аман калгандардын, башкы топко салыштырмалуу 66,8%, 6,8% жана 20,8% жана 20 ± 4.2% түзгөнүн
байкадык. Бир жылдык, эки жашар аман калуу 57,7 ± 6,5%, 33,3 ± 5,3% жана 15,5 ± 3,7% түзгөн.
чейинки бейтаптарды дарылоонун натыйжалуулугун салыштырма жана интеграцияланган ыкмалардын натыйжалуулугун салыштырма талдоо жүргүзүлөт. Изилдөөнүн жүрүшүндө бир жылдык, эки жылдык жана үч
жылдык аман калгандардын, башкы топко салыштырмалуу 66,8%, 6,8% жана 20,8% жана 20 ± 4.2% түзгөнүн
байкадык. Бир жылдык, эки жашар аман калуу 57,7 ± 6,5%, 33,3 ± 5,3% жана 15,5 ± 3,7% түзгөн.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
Авторлор:
Азимбаев Н.М.
Беттер:
141-146
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Булл макалада ооз көңдөйүнүн былжыр кабыкчасы жана ооздун айланасындагы өнөкөт кайталануучу герпестик стаматиттин келип чыгуусу жонундо адабияттар топтому чагылдырылган. Ар кандай жазуучулардын өнөкөт герпестик дартын аныктоо жанадарылоо ыкмалары сүрөттөлөт. Жергиликтүү жана жалпы
медикаментоздук дарылоо алгаритими корсотулгон.
медикаментоздук дарылоо алгаритими корсотулгон.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Маманов М.А., Касиев Н.К.
Беттер:
69-73
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Өз учурунда эмес дарылоодогу ЛОР-органдарынын оорусу көп сандаган калктын жашоо сапатынын
жана майыптыгынын төмөндөшүнүн себеби болуп саналат. Эгемендүүлүккө ээ болгондон кийин, Кыргызстанда
да башка өнүгүп келе жаткан өлкөлөрдөгүдөй эле адистештирилген медициналык жардам көрсөтүүнүн жетиш-
сиздиги менен болгон проблемалар пайда болгон, өзгөчө айылда жашаган эл үчүн. Өлкөдө саламаттык сактоонун
биринчи баскычындагы иштер дагы да жөнгө салына элек, аймактарда ЛОР-оорулууларды кайра калыбына
келтирүү иш жүзүндө жок, ушуга байланыштуу оордуктун көпчүлүк бөлүгү экинчи жана үчүнчү деңгээлдеги
стационарларга туура келет. Изилдөөнүн максаты Ош областар аралык клиникалык оорукананын отоларинголо-
гиялык бөлүмүнүн үлгүсүндө, стационардык жардамга кайрылган чоң адамдарды изилдөө болуп саналган.
Изилдөөнүн аналитикалык, статистикалык ыкмалары колдонулган. 4061 пациенттердин ичинен 3423 пациент-
тердин маалыматтары анализдөөгө киргизилген. 4 жыл бою жүргүзүлгөн анализдин жыйынтыгында ооруканага
жаткырылгандардын 55,1% эркектер, 44,9% аялдар түзгөнү аныкталды. Пациенттердин көпчүлүгүндө милдеттүү
медициналык камсыздандыруу полиси болгон; ЛОР-бөлүмүндө күз-кыш мезгилинде иш өтө көп болот; демек,
башка мезгилдерге караганда дарыларга, адам-саат, комуналдык кызматтарга ж.б. болгон чыгым жогору; паци-
енттердин орточо курагы 32±13,8 жашты түзгөн. Ооруканага көбүнчө 20-24 курактагы жаштар жаткырылган.
Бардык курактык топтордун арасында 60 жана андан жогорку жаштагылар сейрек болгон, бул стационардык жар-
дамдын улгайган адамдарга болгон жеткиликтүүлүгүнүн төмөндөшү менен байланыштуу болушу мүмкүн;
көбүнчө ооруган чоң адамдар жогорку дем алуу жолдорунун оорулары (J01-J39), кулак оорулары (H60-H95)менен
кайрылышкан, бул курч респираторлук оорулардын кабылдоосу болуп саналса керек; Изилдөөнүн алынган жы-
йынтыктары оорукананы башкарууну, ошондой эле саламаттык сактоонун биринчи деңгээлинде оорунун кабыл-
доо деңгээлин төмөндөтүү үчүн алдын алуу иш-чараларынын багыттуулугун жакшыртууга мүмкүнчүлүк берет.
жана майыптыгынын төмөндөшүнүн себеби болуп саналат. Эгемендүүлүккө ээ болгондон кийин, Кыргызстанда
да башка өнүгүп келе жаткан өлкөлөрдөгүдөй эле адистештирилген медициналык жардам көрсөтүүнүн жетиш-
сиздиги менен болгон проблемалар пайда болгон, өзгөчө айылда жашаган эл үчүн. Өлкөдө саламаттык сактоонун
биринчи баскычындагы иштер дагы да жөнгө салына элек, аймактарда ЛОР-оорулууларды кайра калыбына
келтирүү иш жүзүндө жок, ушуга байланыштуу оордуктун көпчүлүк бөлүгү экинчи жана үчүнчү деңгээлдеги
стационарларга туура келет. Изилдөөнүн максаты Ош областар аралык клиникалык оорукананын отоларинголо-
гиялык бөлүмүнүн үлгүсүндө, стационардык жардамга кайрылган чоң адамдарды изилдөө болуп саналган.
Изилдөөнүн аналитикалык, статистикалык ыкмалары колдонулган. 4061 пациенттердин ичинен 3423 пациент-
тердин маалыматтары анализдөөгө киргизилген. 4 жыл бою жүргүзүлгөн анализдин жыйынтыгында ооруканага
жаткырылгандардын 55,1% эркектер, 44,9% аялдар түзгөнү аныкталды. Пациенттердин көпчүлүгүндө милдеттүү
медициналык камсыздандыруу полиси болгон; ЛОР-бөлүмүндө күз-кыш мезгилинде иш өтө көп болот; демек,
башка мезгилдерге караганда дарыларга, адам-саат, комуналдык кызматтарга ж.б. болгон чыгым жогору; паци-
енттердин орточо курагы 32±13,8 жашты түзгөн. Ооруканага көбүнчө 20-24 курактагы жаштар жаткырылган.
Бардык курактык топтордун арасында 60 жана андан жогорку жаштагылар сейрек болгон, бул стационардык жар-
дамдын улгайган адамдарга болгон жеткиликтүүлүгүнүн төмөндөшү менен байланыштуу болушу мүмкүн;
көбүнчө ооруган чоң адамдар жогорку дем алуу жолдорунун оорулары (J01-J39), кулак оорулары (H60-H95)менен
кайрылышкан, бул курч респираторлук оорулардын кабылдоосу болуп саналса керек; Изилдөөнүн алынган жы-
йынтыктары оорукананы башкарууну, ошондой эле саламаттык сактоонун биринчи деңгээлинде оорунун кабыл-
доо деңгээлин төмөндөтүү үчүн алдын алуу иш-чараларынын багыттуулугун жакшыртууга мүмкүнчүлүк берет.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Киришүү. Зыяндуу шишиктер менен кош бойлуулук - онкология жаатындагы татаал маселе болуп саналат. Кош бойлуулукту башкаруу тактикасынын негизин дарыгерлер адистеринин биргелешкен талкуусу
түзүшү керек жана кош бойлуулукка байланыштуу чечим анын
мөөнөтүнө,оорунун стадиясына жана дарылоо ыкмаларына жараша
болот. Рактын кайталануу коркунучуна жана эне менен балага кош бойлуулуктун башка терс натыйжаларына таасир этүүчү факторлорду эске
алуу зарыл.
Изилдөөнүн максаты - Оң өпкөнүн залалдуу шишиги менен ооруган
бейтаптын хирургиялык дарылоодон кийин, анын ичинде пневмонэктомиядан кийин ийгиликтүү кош бойлуулуктун жана төрөттүн клиникалык учурун көрсөтүү.
Материалдар жана ыкмалар. КР ССМ Улуттук онкология жана гематология борборунун көкүрөк онкология бөлүмүнүн оорунун тарыхын
изилдөө.
Натыйжалар жана талкуулоолор. Оң өпкөнү залалдуу шишиктен
алып салгандан кийин кош бойлуулуктун жана төрөттүн сак саламат
натыйжасы.
Жыйынтыгы. Сунушталган материал бейтаптын жана балдардын ден
соолугуна коркунуч келтирбестен залалдуу шишикти радикалдуу дарылоодон кийин кош бойлуулуктун жана төрөттүн мүмкүндүгүн
көрсөтөт ,бирок буга карабастан,ар бир учур өтө жекече болуп саналат
жана ошого жараша пайда болгон кош бойлуулуктун жыйынтыгы
жөнүндө чечим кабыл алуу керек болгон маалыматтардан жана факторлордон баштап,онкологдордун жана акушер-гинекологдордун катышуусу менен биргелешкен консилиумдун жардамы менен
түзүшү керек жана кош бойлуулукка байланыштуу чечим анын
мөөнөтүнө,оорунун стадиясына жана дарылоо ыкмаларына жараша
болот. Рактын кайталануу коркунучуна жана эне менен балага кош бойлуулуктун башка терс натыйжаларына таасир этүүчү факторлорду эске
алуу зарыл.
Изилдөөнүн максаты - Оң өпкөнүн залалдуу шишиги менен ооруган
бейтаптын хирургиялык дарылоодон кийин, анын ичинде пневмонэктомиядан кийин ийгиликтүү кош бойлуулуктун жана төрөттүн клиникалык учурун көрсөтүү.
Материалдар жана ыкмалар. КР ССМ Улуттук онкология жана гематология борборунун көкүрөк онкология бөлүмүнүн оорунун тарыхын
изилдөө.
Натыйжалар жана талкуулоолор. Оң өпкөнү залалдуу шишиктен
алып салгандан кийин кош бойлуулуктун жана төрөттүн сак саламат
натыйжасы.
Жыйынтыгы. Сунушталган материал бейтаптын жана балдардын ден
соолугуна коркунуч келтирбестен залалдуу шишикти радикалдуу дарылоодон кийин кош бойлуулуктун жана төрөттүн мүмкүндүгүн
көрсөтөт ,бирок буга карабастан,ар бир учур өтө жекече болуп саналат
жана ошого жараша пайда болгон кош бойлуулуктун жыйынтыгы
жөнүндө чечим кабыл алуу керек болгон маалыматтардан жана факторлордон баштап,онкологдордун жана акушер-гинекологдордун катышуусу менен биргелешкен консилиумдун жардамы менен
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Авторлор:
Бодыков Г.Ж., Божбанбаева Н.С., Сепбаева А.Д., Есенова С.А.
Беттер:
113-120
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Макалада педиатрдык кардиохирургия кызматынын уюштуруу түзүмү жана перинатология жана педиатрдык
жүрөк хирургиясы борборунун 2019-жылдын 9 айында балдардын оорусу жана тубаса жүрөк кемтигинен
каза болгон көрсөткүчтөрдүн деталдуу анализинин жыйынтыктары келтирилген. Жүрөк хирургиясы бөлүмү
эки структуралык бөлүмдөн турат - анестезиология, реанимация, балдар кардиохирургиясы үчүн реанимация
бөлүмү (бардыгы 6 керебет) жана балдар кардиохирургиясы бөлүмү (бардыгы 21 керебет). Жогорку технологиялык жабдуулар менен жабдылган, заманбап эффективдүү перинаталдык технологиялар киргизилген, оорулуу жаңы төрөлгөн ымыркайларды жана тубаса жүрөк кемтиги бар шала төрөлгөн балдарды эмизүү үчүн
оптималдуу шарттар түзүлгөн. Ошол эле учурда, макалада негизги көйгөйлөр чагылдырылган, алардын чечилиши балдардын тубаса кемтиктерден өлүмүн азайтууга жардам берет. Тубаса кемтиктердин пренаталдык
кеч диагнозу 17,5% түздү. Төрөт алдындагы скринингдин сапаты айрым региондордо жана жеке менчик саламаттык сактоо борборлорунда начарлап жатат. Тубаса жүрөк кемтиги менен ооруган балдардын өлүмүнүн
абалын жакшыртуу үчүн региондордо төрөт алдындагы скринингге мониторинг жүргүзүү керек, андан кийин
КП жана ДКХда төрөт маселесин чечүү керек. Бул чаралар өз убагында жүрөккө операция жасоо жана ушул
бейтаптардын жашоо деңгээлин жогорулатуу максатында жаңы төрөлгөн ымыркайды транспорттоону 3-4-
деңгээлдеги кардиохирургиялык борборлорго жакындатууга мүмкүндүк берет
жүрөк хирургиясы борборунун 2019-жылдын 9 айында балдардын оорусу жана тубаса жүрөк кемтигинен
каза болгон көрсөткүчтөрдүн деталдуу анализинин жыйынтыктары келтирилген. Жүрөк хирургиясы бөлүмү
эки структуралык бөлүмдөн турат - анестезиология, реанимация, балдар кардиохирургиясы үчүн реанимация
бөлүмү (бардыгы 6 керебет) жана балдар кардиохирургиясы бөлүмү (бардыгы 21 керебет). Жогорку технологиялык жабдуулар менен жабдылган, заманбап эффективдүү перинаталдык технологиялар киргизилген, оорулуу жаңы төрөлгөн ымыркайларды жана тубаса жүрөк кемтиги бар шала төрөлгөн балдарды эмизүү үчүн
оптималдуу шарттар түзүлгөн. Ошол эле учурда, макалада негизги көйгөйлөр чагылдырылган, алардын чечилиши балдардын тубаса кемтиктерден өлүмүн азайтууга жардам берет. Тубаса кемтиктердин пренаталдык
кеч диагнозу 17,5% түздү. Төрөт алдындагы скринингдин сапаты айрым региондордо жана жеке менчик саламаттык сактоо борборлорунда начарлап жатат. Тубаса жүрөк кемтиги менен ооруган балдардын өлүмүнүн
абалын жакшыртуу үчүн региондордо төрөт алдындагы скринингге мониторинг жүргүзүү керек, андан кийин
КП жана ДКХда төрөт маселесин чечүү керек. Бул чаралар өз убагында жүрөккө операция жасоо жана ушул
бейтаптардын жашоо деңгээлин жогорулатуу максатында жаңы төрөлгөн ымыркайды транспорттоону 3-4-
деңгээлдеги кардиохирургиялык борборлорго жакындатууга мүмкүндүк берет
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Кутманова А.З., Абдимомунова Б.Т., Жолдошев С.Т. , Калыбекова К.Д.
Беттер:
33-40
Полный текст:
Киришүү. Пост-ковид синдрому - бул коронавирустук пандемиядан
кийин пайда болгон жаңы термин. Ал астеникалык, когнитивдик синдромдор, өпкө фиброзы жана башка органдардын жана системалардын
бузулушу түрүндөгү ар кандай системалык жабыркоо менен мүнөздөлөт. COVID-19дагы көптөгөн органдардын бузулушу туруктуу
симптомдордун спектринин көрүнүшү менен аныкталат. Пост-ковид синдромунун клиникалык көрүнүштөрүнүн сүрөттөлгөн учурларына карабастан, COVID-19 узак мөөнөттүү кесепеттерин аныктоочу себептер жана факторлор бүдөмүк бойдон калууда. COVID-19 менен ооруган бейтаптарды байкоодо аталган инфекция менен ооруган
бейтаптарда, инфекциядан кийинки жыт жана даамдын дисфункциясы, ковидден кийинки өпкө фиброзы, башка өнөкөт ооруларга терс таасирин тийгизген жүрөк-кан тамыр көрүнүштөрү аныкталды. Ушуга байланыштуу, COVID-19 менен ооруканага жаткырылган оорулууларда
пост-ковиддик синдромдун пайда болуусунун жана жаңы инфекциянын жагымсыз жүрүшүн билүү өтө маанилүү. Изилдөөнүн максаты – Ош облусунун жашоочуларында пост-ковиддик синдромдун клиникалык симптомдорунун көрүнүштөрүнүн спектрин изилдөө болуп саналат. Изилдөөнүн материалдары жана методдору. 2020-2024-жылдар аралыгында Ош облустар аралык клиникалык ооруканасына (мындан ары
- ООАК) коронавирустук инфекция диагнозу менен жаткырылган 360 бейтапка перспективдүү анализ жүргүзүлүп, ошол эле оорулууларга пост-ковиддик синдрому менен байкоо жүргүзүлдү. Маалыматтарды
иштетүү жана статистикалык талдоо R- студия (Kruskal-Wallis rank sum test; Pearson's Chi-squared test) аркылуу жүргүзүлүп, Медиана
(IQR) n (%) аныкталды. Натыйжалар. Коронавирустук инфекциянын менен ооруган бейтаптарды узак мөөнөткө байкоо жүргүзүүдө 174 (ооругандардын жалпы
санынан) пост-ковиддик синдром диагнозу аныкталган, анын ичинде оорунун курч мезгилинде болгон симптомдордун сакталышы жана жаңы симптордун пайда болушу байкалды. Пост-ковид синдромунун
мультисистемалык көрүнүшү астеникалык синдром (алсыздык, чарчоо, уйкунун бузулушу), неврологиялык бузулуулар (баш оору, агеузия, гипомнезия, концентрациянын бузулушу) жана дем алуу системасынын,
ашказан-ичеги-карын, жүрөк-кан тамыр системасынын жана эндокриндик системанын көйгөйлөрү менен мүнөздөлгөн. 2 жылдан бери сакталып калган симптомдор: жалпы алсыздык, даам сезүүнүн жоголушу,
жыттын жоголушу, дем алуунун кыйындоосу, миалгия, диарея, көкүрөктүн оорушу, жөтөл, депрессия сыяктуу симптомдор менен
мүнөздөлдү. Жаңы катталган симптомдордун ичинен муундардын оорусу (81,1%) жана тынчсыздануу (63,25%) COVID-19дан кийин
көпчүлүгүндө кеңири таралган. Жыйынтыгы. Пост-ковид синдрому дем алуунун кыйындашы, жыттын жана даамдын жоголушу, жалпы алсыздык, ошондой эле жаңы
симптомдордун катталышы сыяктуу кээ бир симптомдордун узакка созулушу менен мүнөздөлөт. Бул дагы медициналык көзөмөлдү жана реабилитацияны талап кылат.
кийин пайда болгон жаңы термин. Ал астеникалык, когнитивдик синдромдор, өпкө фиброзы жана башка органдардын жана системалардын
бузулушу түрүндөгү ар кандай системалык жабыркоо менен мүнөздөлөт. COVID-19дагы көптөгөн органдардын бузулушу туруктуу
симптомдордун спектринин көрүнүшү менен аныкталат. Пост-ковид синдромунун клиникалык көрүнүштөрүнүн сүрөттөлгөн учурларына карабастан, COVID-19 узак мөөнөттүү кесепеттерин аныктоочу себептер жана факторлор бүдөмүк бойдон калууда. COVID-19 менен ооруган бейтаптарды байкоодо аталган инфекция менен ооруган
бейтаптарда, инфекциядан кийинки жыт жана даамдын дисфункциясы, ковидден кийинки өпкө фиброзы, башка өнөкөт ооруларга терс таасирин тийгизген жүрөк-кан тамыр көрүнүштөрү аныкталды. Ушуга байланыштуу, COVID-19 менен ооруканага жаткырылган оорулууларда
пост-ковиддик синдромдун пайда болуусунун жана жаңы инфекциянын жагымсыз жүрүшүн билүү өтө маанилүү. Изилдөөнүн максаты – Ош облусунун жашоочуларында пост-ковиддик синдромдун клиникалык симптомдорунун көрүнүштөрүнүн спектрин изилдөө болуп саналат. Изилдөөнүн материалдары жана методдору. 2020-2024-жылдар аралыгында Ош облустар аралык клиникалык ооруканасына (мындан ары
- ООАК) коронавирустук инфекция диагнозу менен жаткырылган 360 бейтапка перспективдүү анализ жүргүзүлүп, ошол эле оорулууларга пост-ковиддик синдрому менен байкоо жүргүзүлдү. Маалыматтарды
иштетүү жана статистикалык талдоо R- студия (Kruskal-Wallis rank sum test; Pearson's Chi-squared test) аркылуу жүргүзүлүп, Медиана
(IQR) n (%) аныкталды. Натыйжалар. Коронавирустук инфекциянын менен ооруган бейтаптарды узак мөөнөткө байкоо жүргүзүүдө 174 (ооругандардын жалпы
санынан) пост-ковиддик синдром диагнозу аныкталган, анын ичинде оорунун курч мезгилинде болгон симптомдордун сакталышы жана жаңы симптордун пайда болушу байкалды. Пост-ковид синдромунун
мультисистемалык көрүнүшү астеникалык синдром (алсыздык, чарчоо, уйкунун бузулушу), неврологиялык бузулуулар (баш оору, агеузия, гипомнезия, концентрациянын бузулушу) жана дем алуу системасынын,
ашказан-ичеги-карын, жүрөк-кан тамыр системасынын жана эндокриндик системанын көйгөйлөрү менен мүнөздөлгөн. 2 жылдан бери сакталып калган симптомдор: жалпы алсыздык, даам сезүүнүн жоголушу,
жыттын жоголушу, дем алуунун кыйындоосу, миалгия, диарея, көкүрөктүн оорушу, жөтөл, депрессия сыяктуу симптомдор менен
мүнөздөлдү. Жаңы катталган симптомдордун ичинен муундардын оорусу (81,1%) жана тынчсыздануу (63,25%) COVID-19дан кийин
көпчүлүгүндө кеңири таралган. Жыйынтыгы. Пост-ковид синдрому дем алуунун кыйындашы, жыттын жана даамдын жоголушу, жалпы алсыздык, ошондой эле жаңы
симптомдордун катталышы сыяктуу кээ бир симптомдордун узакка созулушу менен мүнөздөлөт. Бул дагы медициналык көзөмөлдү жана реабилитацияны талап кылат.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Кожоналиев Т.З., Жумагазиев Т.С., Джанузакова Н.Э., Андрианова Е.В.
Беттер:
62-66
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Заара чыгаруунун бузулушу проблемасы постменопаузадагы аялдардын "эстроген жетишсиздигинин
оорулары" структурасында алдыңкы орундардын бирин ээлейт. Бул макалада, жазуучулар постменопауза аялдар-
дын заара бузуунун негизги түрлөрүнө ар тараптуу баа беришет.
Изилдөөнүн максаты: постменопаузадагы аялдарда циститтин күчөшүнүн жыштыгына жараша заара чыгаруу-
нун бузулушун анализдөө болгон.
Материал жана методдор. Менопаузадан кийинки мезгилде цистит менен ооруган 150 бейтаптын күчөшүнүн
жыштыгына жараша заара чыгаруунун бузулушунун анализин жана оору синдромунун мүнөзүн келечектүү
изилдөө жүргүзүлдү.
Изилдоонун жыйынтыктары жана корутундусу. Постменопаузалдык мезгилде цистит менен ооруган бейтап-
тарда 45,4% учурда жылына 1ден 4кө чейин, 37,3%да 4төн 8ге чейин, 17,3% учурда жылына 8ден ашык күчөйт.
Оорулардын күчөшүнүн жыштыгынын көбөйүшү менен заара чыгаруунун орточо көлөмү 1,5 эсеге азаят, сутка-
сына заара чыгаруунун орточо саны 1,5 эсеге, ал эми түнкү заара чыгаруунун саны 2 эсеге көбөйөт. оору.
Постменопаузалдык мезгилде цистит менен ооруган бейтаптарда заара чыгарууда оору синдромунун оордугу
1,5 эсеге жана күчөшүнүн жыштыгына жараша 1,9 эсеге, жылына 8 эседен ашык өскөн.
оорулары" структурасында алдыңкы орундардын бирин ээлейт. Бул макалада, жазуучулар постменопауза аялдар-
дын заара бузуунун негизги түрлөрүнө ар тараптуу баа беришет.
Изилдөөнүн максаты: постменопаузадагы аялдарда циститтин күчөшүнүн жыштыгына жараша заара чыгаруу-
нун бузулушун анализдөө болгон.
Материал жана методдор. Менопаузадан кийинки мезгилде цистит менен ооруган 150 бейтаптын күчөшүнүн
жыштыгына жараша заара чыгаруунун бузулушунун анализин жана оору синдромунун мүнөзүн келечектүү
изилдөө жүргүзүлдү.
Изилдоонун жыйынтыктары жана корутундусу. Постменопаузалдык мезгилде цистит менен ооруган бейтап-
тарда 45,4% учурда жылына 1ден 4кө чейин, 37,3%да 4төн 8ге чейин, 17,3% учурда жылына 8ден ашык күчөйт.
Оорулардын күчөшүнүн жыштыгынын көбөйүшү менен заара чыгаруунун орточо көлөмү 1,5 эсеге азаят, сутка-
сына заара чыгаруунун орточо саны 1,5 эсеге, ал эми түнкү заара чыгаруунун саны 2 эсеге көбөйөт. оору.
Постменопаузалдык мезгилде цистит менен ооруган бейтаптарда заара чыгарууда оору синдромунун оордугу
1,5 эсеге жана күчөшүнүн жыштыгына жараша 1,9 эсеге, жылына 8 эседен ашык өскөн.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Усенко В.А., Кенджаева Д.О., Чакиева А.Р., Юлдашев А.М.
Беттер:
154-162
Полный текст:
Киришүү. ДСУнун маалыматы боюнча, балдардын миопиясы 19 миллион адамды түзөт, Орусияда
сокурдук жана миопиянын татаалданышынан улам начар көрүү 12-18% учурларда, дүйнө жүзү боюнча 2,2 мил-
лиард бейтапта белгиленет. Миопиянын өсүшү 2050-жылга чейин бүткүл дүйнѳдѳгү 4,8 миллиард адамда бол-
жолдонууда, эксперттердин айтымында, 1 миллиардга жакын бейтап миопиянын жогорку даражасына ээ болот.
Изилдөөнүн максаты - прогрессивдүү жогорку даражадагы миопиянын клиникалык жана структуралык
өзгөрүүлөрү изилдөө.
Материалдар жана ыкмалар. 145 адам (290 көз) текшерилди: жеңил миопия менен – 45 бейтап (90 көз); орточо
даражада – 49 бейтап (98 көз) жана жогорку миопия менен 51 бейтап (102 көз). Вегетативдик нерв системасынын
(ВНС) түрүн аныктоо үчүн 0,1% адреналин жана 0,05% пилокарпин эритмесинен нейрофармакологиялык тесттер
жүргүзүлгөн. Ар кандай даражадагы миопия менен болгон 92 бейтапка (184 көз) допплер УДИ “DOPSCAN” си-
стемасы жардамы менен моюн омурткасынын патологиясынын (МОП): ички каротид артериясынын (ИКА),
омуртка артериясынын (ОА), кѳздүн артериясынын (КА) гемодинамикалык параметрлери текшерилди. Көз жа-
шында липиддердин кычкылдануу продуктуларын (ЛКП) аныктоо үчүн (Гаврилов В.Б. ыкмасы боюнча) 33 адам
(66 көз) текшерилген.
Натыйжалар. 14 жаштан жогору миопиянын жогорку даражасы менен 66% симпатикотония басымдуулук кылган
(26 көз, 13 бейтап); 6-10 жаштагы жеңил миопияда холинергиялык система үстөмдүк кылган – 62%да (19 көз, 10
бейтап); миопиянын өнүгүшү менен – 41%да (37 көз, 19 бейтап). МОПнын III-IV стадиясы менен 33,3%да мио-
пиянын жогорку даражасынын өнүгүшү аныкталган, ОА жана КА гемоциркуляциянын бузулушу менен 22,6
см/сек ± 2,18 жана 25,0 см/сек ± 2,1; КА 0,91 ± 0,16 га чейин ангиоспазмдар менен (р<0,05). Жогорку миопия
менен, көз жашында ЛКПнын көрсөткүчтөрүнүн олуттуу өсүшү аныкталган, бул көздөгү зат алмашуунун бузу-
лушунун оордугун көрсөтүп турат.
Жыйынтыгы. Өз убагында диагностикалоо жана негизги тобокелдик факторлорун дарылоо миопияда көздүн
прогрессиясын жана майыптыгын алдын алууга жардам берет.
сокурдук жана миопиянын татаалданышынан улам начар көрүү 12-18% учурларда, дүйнө жүзү боюнча 2,2 мил-
лиард бейтапта белгиленет. Миопиянын өсүшү 2050-жылга чейин бүткүл дүйнѳдѳгү 4,8 миллиард адамда бол-
жолдонууда, эксперттердин айтымында, 1 миллиардга жакын бейтап миопиянын жогорку даражасына ээ болот.
Изилдөөнүн максаты - прогрессивдүү жогорку даражадагы миопиянын клиникалык жана структуралык
өзгөрүүлөрү изилдөө.
Материалдар жана ыкмалар. 145 адам (290 көз) текшерилди: жеңил миопия менен – 45 бейтап (90 көз); орточо
даражада – 49 бейтап (98 көз) жана жогорку миопия менен 51 бейтап (102 көз). Вегетативдик нерв системасынын
(ВНС) түрүн аныктоо үчүн 0,1% адреналин жана 0,05% пилокарпин эритмесинен нейрофармакологиялык тесттер
жүргүзүлгөн. Ар кандай даражадагы миопия менен болгон 92 бейтапка (184 көз) допплер УДИ “DOPSCAN” си-
стемасы жардамы менен моюн омурткасынын патологиясынын (МОП): ички каротид артериясынын (ИКА),
омуртка артериясынын (ОА), кѳздүн артериясынын (КА) гемодинамикалык параметрлери текшерилди. Көз жа-
шында липиддердин кычкылдануу продуктуларын (ЛКП) аныктоо үчүн (Гаврилов В.Б. ыкмасы боюнча) 33 адам
(66 көз) текшерилген.
Натыйжалар. 14 жаштан жогору миопиянын жогорку даражасы менен 66% симпатикотония басымдуулук кылган
(26 көз, 13 бейтап); 6-10 жаштагы жеңил миопияда холинергиялык система үстөмдүк кылган – 62%да (19 көз, 10
бейтап); миопиянын өнүгүшү менен – 41%да (37 көз, 19 бейтап). МОПнын III-IV стадиясы менен 33,3%да мио-
пиянын жогорку даражасынын өнүгүшү аныкталган, ОА жана КА гемоциркуляциянын бузулушу менен 22,6
см/сек ± 2,18 жана 25,0 см/сек ± 2,1; КА 0,91 ± 0,16 га чейин ангиоспазмдар менен (р<0,05). Жогорку миопия
менен, көз жашында ЛКПнын көрсөткүчтөрүнүн олуттуу өсүшү аныкталган, бул көздөгү зат алмашуунун бузу-
лушунун оордугун көрсөтүп турат.
Жыйынтыгы. Өз убагында диагностикалоо жана негизги тобокелдик факторлорун дарылоо миопияда көздүн
прогрессиясын жана майыптыгын алдын алууга жардам берет.
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Эмгектин максаты. Мээнин менингиомаларын коштогон проптоз (MКП) косметикалык жана функ-
ционалдык бузулуу болушу мүмкүн, ал сфено-орбиталдык жана баш-сөөк негизиндеги менингиомасы бар бей-
таптарда учурап, көпкө созулган көйгөй жаратат. Операциядан соң сандык көрсөткүчтө жакшырган проптоз
жөнүндө чектелген гана маалымат бар. Шишикти орбитаны кошо алып, кенен алып салуу деле проптозду азайт-
пагандыктан, биз орбита менен преиорбитаны каптаган ишишкти алууда агрессивдүү хирургиялык ыкманы кол-
дондук. Биз ретроспективдүү түрдө бул хирургиялык ыкманын натыйжаларын карап чыктык.
Материал жана ыкмалар. Бир хирург тарабынан 2010-жылдын 1-январынан баштап 2020-жылдын 1-майына че-
йинки мөөнөттө аткарылган проптоз менен коштолгон менингиомаларды алып салуу операциялары талданды.
Курак, жыныс, визуалдык симптомдор, хирургиялык кийлигишүүлөрдүн саны жана түрлөрү, каверноздук сину-
стун жабыркоосу, татаалдануулар, байкоо узактыгы, калып калган шишик, адъюванттык нур терапиясын колдонуу
жана экзофтальм индексин (ЭИ) колдонуу менен операцияга чейинки жана андан кийинки учурда, ошондой эле
акыркы көрүүдөгү проптоздун таралуу деңгээли изилденген.
Натыйжалар. Отуз үч бейтап (24 аял киши (73%) орточо курагы 51,6 жашта МКП себептүү дарылоодон өтүшкөн.
Кошумча визуалдык белгилери бар 22 бейтаптын ичинен (мисалы: көрүү курчтугунун жоголуусу, көрүү талаа-
сынын тарышы же кош көрүнүү) 15 бейтапта көрүүнүн жакшыруусу, ал эми 7 – туруктуу көрүү байкалган. Бир
дагы бейтапта проптоздун начарлоосу байкалган эмес. Операцияга чейинки орточо ЭИ 1,39, жакынкы операция-
дан кийинки мөөнөттө орточо ЭИ - 1,23, ал эми соңку орточо ЭИ акыркы байкоодо 1,13 болгон. Ошентип, ЭИ
орточо жалпы жакшыруусу 0,26ны түздү, бирок орточо ыкчам ЭИ төмөндөөсү 0,16 түздү, бул операциядан ки-
йинки мөөнөттө проптоздун прогрессивдүү жакшыруусун көрсөттү. Каверноздук синустун калдыктуу жабыр-
коосу операцияга чейин каверноздук синуста менингиомасы бар 18 бейтаптын 17 аныкталган. Бул сериядагы 2
гана бейтапта көз чанагынын кайталанган шишиги болгон, бирок кайталанган операциядан кийин алардын про-
птозу кайрадан жакшырган. Созулган вазоспазмдын бир учуру жана үчилтек нервинин (V2) операциядан ки-
йинки чымыроосу катталган. Байкоонун орточо мөөнөтү 4,5 жылды (53,8 ай) түзгөн.
Жыйынтыгы. Бул изилдөө сериясында бейтаптардын баары проптоздун жакшырганын белгилешти, акыркы ка-
роодо проптоз жай тараганына карабастан бир дагы бейтапта көрүү симптомдорунун начарлоосу байкалган жок.
Орбитанын шишиги 2 учурда гана рецидив берген жана хирургиялык кийлигишүүгө муктаж болгон. Хирургия-
лык татаалдануулар көп байкалган эмес. Изилдөө натыйжалары көрсөткөндөй, МКПга агрессивдүү резекция
бейтаптарда жакшы көтөрүлөт жана орбитадагы сейрек рецидив менен проптоздун жоголуусуна шарт түзөт. Белгилей турганы, энофтальм учурлары орбитанын формалдуу реконструкциясы болбосо да катталган жок.
ционалдык бузулуу болушу мүмкүн, ал сфено-орбиталдык жана баш-сөөк негизиндеги менингиомасы бар бей-
таптарда учурап, көпкө созулган көйгөй жаратат. Операциядан соң сандык көрсөткүчтө жакшырган проптоз
жөнүндө чектелген гана маалымат бар. Шишикти орбитаны кошо алып, кенен алып салуу деле проптозду азайт-
пагандыктан, биз орбита менен преиорбитаны каптаган ишишкти алууда агрессивдүү хирургиялык ыкманы кол-
дондук. Биз ретроспективдүү түрдө бул хирургиялык ыкманын натыйжаларын карап чыктык.
Материал жана ыкмалар. Бир хирург тарабынан 2010-жылдын 1-январынан баштап 2020-жылдын 1-майына че-
йинки мөөнөттө аткарылган проптоз менен коштолгон менингиомаларды алып салуу операциялары талданды.
Курак, жыныс, визуалдык симптомдор, хирургиялык кийлигишүүлөрдүн саны жана түрлөрү, каверноздук сину-
стун жабыркоосу, татаалдануулар, байкоо узактыгы, калып калган шишик, адъюванттык нур терапиясын колдонуу
жана экзофтальм индексин (ЭИ) колдонуу менен операцияга чейинки жана андан кийинки учурда, ошондой эле
акыркы көрүүдөгү проптоздун таралуу деңгээли изилденген.
Натыйжалар. Отуз үч бейтап (24 аял киши (73%) орточо курагы 51,6 жашта МКП себептүү дарылоодон өтүшкөн.
Кошумча визуалдык белгилери бар 22 бейтаптын ичинен (мисалы: көрүү курчтугунун жоголуусу, көрүү талаа-
сынын тарышы же кош көрүнүү) 15 бейтапта көрүүнүн жакшыруусу, ал эми 7 – туруктуу көрүү байкалган. Бир
дагы бейтапта проптоздун начарлоосу байкалган эмес. Операцияга чейинки орточо ЭИ 1,39, жакынкы операция-
дан кийинки мөөнөттө орточо ЭИ - 1,23, ал эми соңку орточо ЭИ акыркы байкоодо 1,13 болгон. Ошентип, ЭИ
орточо жалпы жакшыруусу 0,26ны түздү, бирок орточо ыкчам ЭИ төмөндөөсү 0,16 түздү, бул операциядан ки-
йинки мөөнөттө проптоздун прогрессивдүү жакшыруусун көрсөттү. Каверноздук синустун калдыктуу жабыр-
коосу операцияга чейин каверноздук синуста менингиомасы бар 18 бейтаптын 17 аныкталган. Бул сериядагы 2
гана бейтапта көз чанагынын кайталанган шишиги болгон, бирок кайталанган операциядан кийин алардын про-
птозу кайрадан жакшырган. Созулган вазоспазмдын бир учуру жана үчилтек нервинин (V2) операциядан ки-
йинки чымыроосу катталган. Байкоонун орточо мөөнөтү 4,5 жылды (53,8 ай) түзгөн.
Жыйынтыгы. Бул изилдөө сериясында бейтаптардын баары проптоздун жакшырганын белгилешти, акыркы ка-
роодо проптоз жай тараганына карабастан бир дагы бейтапта көрүү симптомдорунун начарлоосу байкалган жок.
Орбитанын шишиги 2 учурда гана рецидив берген жана хирургиялык кийлигишүүгө муктаж болгон. Хирургия-
лык татаалдануулар көп байкалган эмес. Изилдөө натыйжалары көрсөткөндөй, МКПга агрессивдүү резекция
бейтаптарда жакшы көтөрүлөт жана орбитадагы сейрек рецидив менен проптоздун жоголуусуна шарт түзөт. Белгилей турганы, энофтальм учурлары орбитанын формалдуу реконструкциясы болбосо да катталган жок.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Боталаев Б.А., Колесниченко И. В., Эйвазов Н.Р., Алмереков А.Э.
Беттер:
77-83
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Эркек калктын жашоо узактыгынын өсүшүнө байланыштуу, простата безинин гиперплазиясы менен
ооругандардын саны көбөйүүдө. ПБГнын негизги дарылоосу - трансуретралдык резекция же аденомэктомия
ыкмалары менен простатанын аденоматоздук түйүндөрүн хирургиялык жол менен алып салуу. Операциядан
кийин бейтаптардын гемостаз системасы ткандардын уюган активаторлорунун канга киришине байланыштуу ар
кандай өзгөрүүлөргө дуушар болушат. Улгайган курактагы бейтаптардын организминде антикоагулянт жана фиб-
ринолитикалык тутумдарынын активдүүлүгү төмөндөйт. Операцияга чейинки жана кийинки мезгилдерде тата-
алдашуу коркунучун болжолдоо операциялык кийлигишүү ыкмасына жана гемостатикалык даарылоо ыкмасына
жараша простата безинин гиперплазиясы менен ооруган бейтаптарды дарылоо схемасын тандап алууга
мүмкүндүк берди. Изилдөөнүн максаты: аденомэктомиядан жана трансуретралдык резекциядан кийин бейтап-
дардагы тромбогеморрагиялык жана тромбоэмболиялык кабылдоо тобокелдигинин алдын алуу ыкмаларын опе-
рациядан кийинки ар кандай мөөнөттө төмөн молекулалык гепариндерди жана простатанын аденоматоздук
түйүндөрүнүн ордуна модификацияланган гемостатикалык тигүүнү колдонуу менен негиздөө.
Изилдөөнүн материалы жана методдору. Изилдөөгө аденомэктомия жана ТУРП менен операция жасалган
ПБГнын менен 80 бейтап кирген. ирургиялык дарылоо ыкмасын тандоо катары 34 (42,5%) пациент трансвеси-
алдык аденомэктомия үчүн гемостаздын модификацияланган ыкмасын колдонушкан (1-топ - негизги); 46 бейтап
(57,5%) операциялардын салттуу түрлөрүн – салттуу ыкма менен простата безинин аденомасынын керебетине
алынуучу тигиш менен бир этаптуу трансвесиалдык аденомэктомияны (В. Н. Евсюков боюнча) жана ТУРП (2-
топ – контролдоо) колдонушкан. Тромбогеморрагиялык татаалдашуулардын алдын алуу чаралары катары топ-
тордун ар бири кошумча эки топко бөлүндү: "А" подгруппа - операцияга чейинки жана операциядан кийинки
мезгилде антикоагулянттарды албаган 38 (47,5%) пациент; подгруппа "В" - 42 (52,5%) пациенттер төмөнкү мо-
лекулярдык салмактагы гепариндерди (LMWH) алган - фраксипарин күнүнө 0,3 мл дозада (2500 IU) операциядан
18-20 саат мурун жана операциядан кийинки мезгилдин 4-күнүндө. Жыйынтыгы.Коагулограмманын
көрсөткүчтөрүн, хирургиялык убакытты жана кан жоготуунун даражасын талдоо геиомтаз системасында байка-
лган хирургиялык травма, геморрагиялык жана тромбоэмболиялык кабылдоолор менен гиперкоагуляцияга
мүнөздүү өзгөрүүлөр болуп, тезинен оңдоону талап кылат.
ооругандардын саны көбөйүүдө. ПБГнын негизги дарылоосу - трансуретралдык резекция же аденомэктомия
ыкмалары менен простатанын аденоматоздук түйүндөрүн хирургиялык жол менен алып салуу. Операциядан
кийин бейтаптардын гемостаз системасы ткандардын уюган активаторлорунун канга киришине байланыштуу ар
кандай өзгөрүүлөргө дуушар болушат. Улгайган курактагы бейтаптардын организминде антикоагулянт жана фиб-
ринолитикалык тутумдарынын активдүүлүгү төмөндөйт. Операцияга чейинки жана кийинки мезгилдерде тата-
алдашуу коркунучун болжолдоо операциялык кийлигишүү ыкмасына жана гемостатикалык даарылоо ыкмасына
жараша простата безинин гиперплазиясы менен ооруган бейтаптарды дарылоо схемасын тандап алууга
мүмкүндүк берди. Изилдөөнүн максаты: аденомэктомиядан жана трансуретралдык резекциядан кийин бейтап-
дардагы тромбогеморрагиялык жана тромбоэмболиялык кабылдоо тобокелдигинин алдын алуу ыкмаларын опе-
рациядан кийинки ар кандай мөөнөттө төмөн молекулалык гепариндерди жана простатанын аденоматоздук
түйүндөрүнүн ордуна модификацияланган гемостатикалык тигүүнү колдонуу менен негиздөө.
Изилдөөнүн материалы жана методдору. Изилдөөгө аденомэктомия жана ТУРП менен операция жасалган
ПБГнын менен 80 бейтап кирген. ирургиялык дарылоо ыкмасын тандоо катары 34 (42,5%) пациент трансвеси-
алдык аденомэктомия үчүн гемостаздын модификацияланган ыкмасын колдонушкан (1-топ - негизги); 46 бейтап
(57,5%) операциялардын салттуу түрлөрүн – салттуу ыкма менен простата безинин аденомасынын керебетине
алынуучу тигиш менен бир этаптуу трансвесиалдык аденомэктомияны (В. Н. Евсюков боюнча) жана ТУРП (2-
топ – контролдоо) колдонушкан. Тромбогеморрагиялык татаалдашуулардын алдын алуу чаралары катары топ-
тордун ар бири кошумча эки топко бөлүндү: "А" подгруппа - операцияга чейинки жана операциядан кийинки
мезгилде антикоагулянттарды албаган 38 (47,5%) пациент; подгруппа "В" - 42 (52,5%) пациенттер төмөнкү мо-
лекулярдык салмактагы гепариндерди (LMWH) алган - фраксипарин күнүнө 0,3 мл дозада (2500 IU) операциядан
18-20 саат мурун жана операциядан кийинки мезгилдин 4-күнүндө. Жыйынтыгы.Коагулограмманын
көрсөткүчтөрүн, хирургиялык убакытты жана кан жоготуунун даражасын талдоо геиомтаз системасында байка-
лган хирургиялык травма, геморрагиялык жана тромбоэмболиялык кабылдоолор менен гиперкоагуляцияга
мүнөздүү өзгөрүүлөр болуп, тезинен оңдоону талап кылат.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Алмереков А.Э., Колесниченко И. В., Боталаев Б.А., Эйвазов Н. Р.
Беттер:
41-47
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Киришүү. Илимий изилдөө аденомэктомия жана трансуретралдык резекция жолу менен операция
жасалган простата безинин залалсыз гиперплазиясы менен ооруган 345 бейтапты хирургиялык дарылоонун узак
мөөнөттүү жыйынтыктарын изилдөөгө негизделген. Алардын ичинен 69 адамда операциядан 1-1,5 ай өткөндөн
кийин табарсыктын моюнчасында цикатриалдык склеротикалык татаалдыктар пайда болгон. Аденомэктомиядан
жана трансуретралдык резекциятан кийин цикатриалдык өзгөрүүлөрдү дарылоо жана алдын алуу үчүн "Бовгиа-
луронидаза азоксимер" 3000 МЕ препараты - акырындык менен табарсыктын моюнчасынын былжыр астындагы
катмарына - операция учурунда, трансуретралдык (же фистулярдык тракт аркылуу) жана 1-1,5 айга бою ар бир
5 күндө акырындык менен киргизилген. Операциядан кийинки мезгилде 1-6-12-24 айдан кийин 78,8% учурларда
инфравезикалдык обструкциянын клиникалык симптомдорунун төмөндөшү жана төмөнкү заара чыгаруучу ка-
налдардын уродинамикасынын калыбына келиши байкалган.
Изилдөөнүн максаты. Табарсык моюнчасынын склерозу менен аденомэктомия жана трансуретралдык резекция
жасалган пациенттерди алдын алуу жана дарылоодо «Бовгиалуронидаза азоксимер» препаратын колдонуунун
узак мөөнөттүү натыйжаларына баа берүү.
Материал жана методдор. Изилдөө критерийлери 108 (31,3%) бейтаптарды бир этаптуу трансвесикалык аде-
номэктомия жана 237 (68,7%) TURP менен операция кылган. Аденомэктомиядан кийин 23,1% учурда жана ТУРП-
тан кийин 44 (18,6%) учурда табарсыктын моюнчасында цикатриалдык-склеротикалык өзгөрүүлөрдүн белгилери
жана ар кандай оордуктагы уродинамикалык бузулуулардын белгилери аныкталган.
Жыйынтыктар. Аденомэктомия жана трансуретралдык резекция жасалган пациенттерде табарсыктын моюну-
нун былжыр астындагы катмарына "Бовгиалуронидаза азоксимер" препаратын киргизгенден кийин, инфравези-
алдык тоскоолдуктун симптомдору туруктуу жеңилдеген, заара чыгаруунун калыбына келиши жана операциядан
кийинки узак мөөнөттүү мезгилде оорунун рецидивдеринин жоктугу байкалган.
жасалган простата безинин залалсыз гиперплазиясы менен ооруган 345 бейтапты хирургиялык дарылоонун узак
мөөнөттүү жыйынтыктарын изилдөөгө негизделген. Алардын ичинен 69 адамда операциядан 1-1,5 ай өткөндөн
кийин табарсыктын моюнчасында цикатриалдык склеротикалык татаалдыктар пайда болгон. Аденомэктомиядан
жана трансуретралдык резекциятан кийин цикатриалдык өзгөрүүлөрдү дарылоо жана алдын алуу үчүн "Бовгиа-
луронидаза азоксимер" 3000 МЕ препараты - акырындык менен табарсыктын моюнчасынын былжыр астындагы
катмарына - операция учурунда, трансуретралдык (же фистулярдык тракт аркылуу) жана 1-1,5 айга бою ар бир
5 күндө акырындык менен киргизилген. Операциядан кийинки мезгилде 1-6-12-24 айдан кийин 78,8% учурларда
инфравезикалдык обструкциянын клиникалык симптомдорунун төмөндөшү жана төмөнкү заара чыгаруучу ка-
налдардын уродинамикасынын калыбына келиши байкалган.
Изилдөөнүн максаты. Табарсык моюнчасынын склерозу менен аденомэктомия жана трансуретралдык резекция
жасалган пациенттерди алдын алуу жана дарылоодо «Бовгиалуронидаза азоксимер» препаратын колдонуунун
узак мөөнөттүү натыйжаларына баа берүү.
Материал жана методдор. Изилдөө критерийлери 108 (31,3%) бейтаптарды бир этаптуу трансвесикалык аде-
номэктомия жана 237 (68,7%) TURP менен операция кылган. Аденомэктомиядан кийин 23,1% учурда жана ТУРП-
тан кийин 44 (18,6%) учурда табарсыктын моюнчасында цикатриалдык-склеротикалык өзгөрүүлөрдүн белгилери
жана ар кандай оордуктагы уродинамикалык бузулуулардын белгилери аныкталган.
Жыйынтыктар. Аденомэктомия жана трансуретралдык резекция жасалган пациенттерде табарсыктын моюну-
нун былжыр астындагы катмарына "Бовгиалуронидаза азоксимер" препаратын киргизгенден кийин, инфравези-
алдык тоскоолдуктун симптомдору туруктуу жеңилдеген, заара чыгаруунун калыбына келиши жана операциядан
кийинки узак мөөнөттүү мезгилде оорунун рецидивдеринин жоктугу байкалган.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Акматбекова Ж.С., Музапаров.М.Ш., Кибец Е.А., Абаева Т.А.
Беттер:
75-81
Полный текст:
Киришүү. Эндометрия гиперплазиясы-бул стромага салыштырмалуу без компонентинин көбөйүшү
менен эндометриянын патологиялык көбөйүшү. Гиперплазия-ракка чейинки оору.
Кыргызстанда эндометрия гиперпластикалык процесстери боюнча расмий статистикалык маалыматтар жок.
Изилдөөнүн максаты- эндометрия гиперпластикалык жараяндардын өнүгүү коркунучу себептердин прогноздук
маанисин аныктоо жана аялдардын тобу эндометрия гиперплазия иштеп чыгуу үчүн көбүрөөк мүмкүнчүлүк
бөлүп.
Материалдар жана ыкмалар. Репродуктивдик курактагы 151 аял гана текшерилген, алардын 71и жөнөкөй ги-
перплазия, эндометрия гиперпластикалык процесстери жана 40 дени сак аял. Ошого жараша аялдардын орточо
жашы 28,6± 5,7 жана 30,9 ± 6,5. Кыргызстанда репродуктивдик курактагы аялдардагы ашыкча салмак, тынчсыз-
дануу, жамбаш органдарынын сезгенүү оорулары, экстрагениталдык оорулар, вирустук инфекциялар сыяктуу
тобокелдик факторлорунун бул патологияны өнүктүрүүгө тийгизген таасирине баа берилди.
Натыйжалар. Эндометрия гиперплазиясынын процесстери менен ооруган аялдарда тукумсуздук 17% жана
2,88% салыштырмалуу көп байкалган, дени сак аялдарда май алмашуу бузулушу 65% жана 21%, өзүнөн-өзү бой-
дон түшүү негизги топтогу аялдардан 3 эсе басымдуулук кылат, жамбаш сезгенүүсү көп байкалат , эндометрия
гиперплазиясы бар аялдардын 65,71% тынчсыздануу деңгээли жогору болгон, тескерисинче негизги топтон
12.20%.
Жыйынтыгы. Кыргызстанда аялдарда эндометрия гиперпластикалык процессинин өсүшүнө туруктуу тенденция
бар, бул эндометрия рагынын алдын алуу жана репродуктивдик потенциалды жогорулатуу максатында эндомет-
рия гиперпластикалык процессин диагностикалоонун болжолдуу критерийлерин системалаштыруу жана аныктоо
максатында аталган проблематика боюнча изилдөөлөрдү андан ары улантууну талап кылат.
Этек кир функциясы бузулган жана өнөкөт оорулары бар пациенттерди кылдаттык менен тарыхы жана
үзгүлтүксүз байкоо жүргүзүү аялдарда гиперпластикалык процесстердин өнүгүшүн алдын алуучу маанилүү фак-
тор болуп саналат.
менен эндометриянын патологиялык көбөйүшү. Гиперплазия-ракка чейинки оору.
Кыргызстанда эндометрия гиперпластикалык процесстери боюнча расмий статистикалык маалыматтар жок.
Изилдөөнүн максаты- эндометрия гиперпластикалык жараяндардын өнүгүү коркунучу себептердин прогноздук
маанисин аныктоо жана аялдардын тобу эндометрия гиперплазия иштеп чыгуу үчүн көбүрөөк мүмкүнчүлүк
бөлүп.
Материалдар жана ыкмалар. Репродуктивдик курактагы 151 аял гана текшерилген, алардын 71и жөнөкөй ги-
перплазия, эндометрия гиперпластикалык процесстери жана 40 дени сак аял. Ошого жараша аялдардын орточо
жашы 28,6± 5,7 жана 30,9 ± 6,5. Кыргызстанда репродуктивдик курактагы аялдардагы ашыкча салмак, тынчсыз-
дануу, жамбаш органдарынын сезгенүү оорулары, экстрагениталдык оорулар, вирустук инфекциялар сыяктуу
тобокелдик факторлорунун бул патологияны өнүктүрүүгө тийгизген таасирине баа берилди.
Натыйжалар. Эндометрия гиперплазиясынын процесстери менен ооруган аялдарда тукумсуздук 17% жана
2,88% салыштырмалуу көп байкалган, дени сак аялдарда май алмашуу бузулушу 65% жана 21%, өзүнөн-өзү бой-
дон түшүү негизги топтогу аялдардан 3 эсе басымдуулук кылат, жамбаш сезгенүүсү көп байкалат , эндометрия
гиперплазиясы бар аялдардын 65,71% тынчсыздануу деңгээли жогору болгон, тескерисинче негизги топтон
12.20%.
Жыйынтыгы. Кыргызстанда аялдарда эндометрия гиперпластикалык процессинин өсүшүнө туруктуу тенденция
бар, бул эндометрия рагынын алдын алуу жана репродуктивдик потенциалды жогорулатуу максатында эндомет-
рия гиперпластикалык процессин диагностикалоонун болжолдуу критерийлерин системалаштыруу жана аныктоо
максатында аталган проблематика боюнча изилдөөлөрдү андан ары улантууну талап кылат.
Этек кир функциясы бузулган жана өнөкөт оорулары бар пациенттерди кылдаттык менен тарыхы жана
үзгүлтүксүз байкоо жүргүзүү аялдарда гиперпластикалык процесстердин өнүгүшүн алдын алуучу маанилүү фак-
тор болуп саналат.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Рыскулбеков Н.Р., Абаралиев А.К., Суранов Д.А., Кубанычбек у Б.
Беттер:
72-76
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Макалада эркектердеги репродуктивдүү функциянын абалы тууралуу сөз болот. Акыркы жылдары
эркектердеги репродуктивдүү функциясынын абалы өзгөчө медициналык мааниге ээ экендиги жана
репродуктивдүү система органдары хирургиялык кийлигишүү аркылуу дарыланган эркектердин репродуктивдүү
системасынын ооруларын эрте аныктоо жана дарылоо маселелери актуалдуу көйгөй экендиги аныкталды. Ошон-
дой эле, эркектердин репродуктивдүү функциясынын оорулары –варикоцеле, гидроцеле, сперматоцеледе хирур-
гиялык кийгилишүү аркылуу дарылоонун натыйжасы кан тамырларындагы кандын айланышын - 78% га
жакшырта тургандыгы изилденген. Мында операциядан кийин жабыркаган урук безинин көлөмүнүн олуттуу
өсүшү байкалат, сол урук безинин көлөмү орточо 24% га, ал эми оң урук бези 12% га көбөйгөнү аныкталат. Ва-
рикоцеле, гидроцеле жана сперматоцеле дарттарына чалдыккан өспүрүмдөргө уроандрологдун динамикалык мо-
ниторинги жана 6 айда бир жолу урук безин (УЗИ), гонадотропиндердин, тестостерондун деңгээлин текшерүү,
ошондой эле тестикулярдык микрокальцинозду эрте аныктоо үчүн дарылоо тактикасы сунуштоо зарылчылдыгы
келип чыгат. Варикоцеле менен ооругандар үчүн Мармар ыкмасы боюнча хирургиялык дарылоо сунушталат
жана анын эффективдүүлүгү 91,5% ды түзөт.Репродуктивдүү система органдарына операция жасалган бейтап-
тарга уролог-андролог, эндокринологдун динамикалык мониторинг жүргүзүүсү сунушталат, ошондой эле спер-
мограмманы изилдөө, гонадотропиндердин деңгээлин, тестостеронду аныктоо, андан соң андрологдун көзөмөлү
сунушталат.
эркектердеги репродуктивдүү функциясынын абалы өзгөчө медициналык мааниге ээ экендиги жана
репродуктивдүү система органдары хирургиялык кийлигишүү аркылуу дарыланган эркектердин репродуктивдүү
системасынын ооруларын эрте аныктоо жана дарылоо маселелери актуалдуу көйгөй экендиги аныкталды. Ошон-
дой эле, эркектердин репродуктивдүү функциясынын оорулары –варикоцеле, гидроцеле, сперматоцеледе хирур-
гиялык кийгилишүү аркылуу дарылоонун натыйжасы кан тамырларындагы кандын айланышын - 78% га
жакшырта тургандыгы изилденген. Мында операциядан кийин жабыркаган урук безинин көлөмүнүн олуттуу
өсүшү байкалат, сол урук безинин көлөмү орточо 24% га, ал эми оң урук бези 12% га көбөйгөнү аныкталат. Ва-
рикоцеле, гидроцеле жана сперматоцеле дарттарына чалдыккан өспүрүмдөргө уроандрологдун динамикалык мо-
ниторинги жана 6 айда бир жолу урук безин (УЗИ), гонадотропиндердин, тестостерондун деңгээлин текшерүү,
ошондой эле тестикулярдык микрокальцинозду эрте аныктоо үчүн дарылоо тактикасы сунуштоо зарылчылдыгы
келип чыгат. Варикоцеле менен ооругандар үчүн Мармар ыкмасы боюнча хирургиялык дарылоо сунушталат
жана анын эффективдүүлүгү 91,5% ды түзөт.Репродуктивдүү система органдарына операция жасалган бейтап-
тарга уролог-андролог, эндокринологдун динамикалык мониторинг жүргүзүүсү сунушталат, ошондой эле спер-
мограмманы изилдөө, гонадотропиндердин деңгээлин, тестостеронду аныктоо, андан соң андрологдун көзөмөлү
сунушталат.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Киришүү. Республиканын кан кызматындагы негизги көйгөйлөрдүн
бири донордук кандын жана анын компоненттеринин коопсуздугу
болуп саналат. Бул маселени чечүү реципиентти жугууга мүмкүн болгон ВИЧ (адамдын иммундук жетишсиздигинин вирусу), В гепатити,
С гепатити, сифилис ж.б. сыяктуу вирустук инфекциялардан коргойт.
Бул макалада донордук канды текшерүүнүн жакшыртылышы жана кан
берүүнүн көрсөткүчтөрүнө салыштырмалуу анализ жүргүзүлүп,
өлкөдөгү донордук потенциалга баа берилген.
Изилдөөнүн негизги максаты – кан аркылуу жугуучу инфекцияларды
(ВИЧ, В гепатити, С гепатити, сифилис) өз убагында аныктоону жакшыртуу.
Материалдары жана изилдөө ыкмалары. Изилдөөнүн материалдары
Республикалык кан борборунун статистикалык маалыматтары болду.
Ретроспективдүү маалыматтарды талдоо жүргүзүлдү.
Натыйжалар. Республикалык кан борборунун, ошондой эле Улуттук
госпиталдын (Н) эки трансфузиология бөлүмдөрүнөн жана Бишкек
шаарындагы Жүрөк хирургиясы жана органдарды трансплантациялоо
илимий-изилдөө институтунан (НИИХСТО) берген бардык донордук
кан ар бир кан тапшырган сайын кан аркылуу жугуучу инфекцияларга
текшерилет. 2022-жылдын августунан тарта донордук канды эки этаптуу текшерүү ыкмасы киргизилген. Ар бир донордон алынган донордук кан үлгүлөрү эки башка аппаратта, эки башка ыкма менен
текшерилет. 1-этапта донордук канды изилдөө ИХЛА методу менен
жүргүзүлөт, андан кийин 2-этапта ИХЛА ыкмасы менен тестирленген
бардык терс үлгүлөр ПЦР ыкмасы менен изилденет. ИХЛА ыкмасын
колдонуу менен изилдөөлөр «Architect i2000SR» (АКШ) автоматтык
анализаторунда, ал эми ПЦР ыкмасы менен изилдөөлөр «Cobas 201»
(Швейцария) автоматтык анализаторунда жүргүзүлөт. Донордук канды
изилдөөнүн жогорку сапаты автоматташтырылган лабораториялык системаларды киргизүү, өтө сезгич ыкмаларды колдонуу жана адам факторунан улам ката кетирүү коркунучун жок кылуу менен камсыз кылынат. Бул акыр-аягында ишенимдүү изилдөө жыйынтыктарын алууга
жана донордук кан үлгүлөрүн изилдөөдө жашыруун стадиясында инфекцияны аныктоого кепилдик берет.
Жыйынтыгы. Күнүмдүк ички лабораториялык сапатты көзөмөлдөө,
Тышкы сапатты баалоого катышуу жана “жабык типтеги” автоматтык
анализаторлордо тестирлөө алынган натыйжалардын ишенимдүүлүгү
жөнүндө тыянак чыгарууга мүмкүндүк берет.
бири донордук кандын жана анын компоненттеринин коопсуздугу
болуп саналат. Бул маселени чечүү реципиентти жугууга мүмкүн болгон ВИЧ (адамдын иммундук жетишсиздигинин вирусу), В гепатити,
С гепатити, сифилис ж.б. сыяктуу вирустук инфекциялардан коргойт.
Бул макалада донордук канды текшерүүнүн жакшыртылышы жана кан
берүүнүн көрсөткүчтөрүнө салыштырмалуу анализ жүргүзүлүп,
өлкөдөгү донордук потенциалга баа берилген.
Изилдөөнүн негизги максаты – кан аркылуу жугуучу инфекцияларды
(ВИЧ, В гепатити, С гепатити, сифилис) өз убагында аныктоону жакшыртуу.
Материалдары жана изилдөө ыкмалары. Изилдөөнүн материалдары
Республикалык кан борборунун статистикалык маалыматтары болду.
Ретроспективдүү маалыматтарды талдоо жүргүзүлдү.
Натыйжалар. Республикалык кан борборунун, ошондой эле Улуттук
госпиталдын (Н) эки трансфузиология бөлүмдөрүнөн жана Бишкек
шаарындагы Жүрөк хирургиясы жана органдарды трансплантациялоо
илимий-изилдөө институтунан (НИИХСТО) берген бардык донордук
кан ар бир кан тапшырган сайын кан аркылуу жугуучу инфекцияларга
текшерилет. 2022-жылдын августунан тарта донордук канды эки этаптуу текшерүү ыкмасы киргизилген. Ар бир донордон алынган донордук кан үлгүлөрү эки башка аппаратта, эки башка ыкма менен
текшерилет. 1-этапта донордук канды изилдөө ИХЛА методу менен
жүргүзүлөт, андан кийин 2-этапта ИХЛА ыкмасы менен тестирленген
бардык терс үлгүлөр ПЦР ыкмасы менен изилденет. ИХЛА ыкмасын
колдонуу менен изилдөөлөр «Architect i2000SR» (АКШ) автоматтык
анализаторунда, ал эми ПЦР ыкмасы менен изилдөөлөр «Cobas 201»
(Швейцария) автоматтык анализаторунда жүргүзүлөт. Донордук канды
изилдөөнүн жогорку сапаты автоматташтырылган лабораториялык системаларды киргизүү, өтө сезгич ыкмаларды колдонуу жана адам факторунан улам ката кетирүү коркунучун жок кылуу менен камсыз кылынат. Бул акыр-аягында ишенимдүү изилдөө жыйынтыктарын алууга
жана донордук кан үлгүлөрүн изилдөөдө жашыруун стадиясында инфекцияны аныктоого кепилдик берет.
Жыйынтыгы. Күнүмдүк ички лабораториялык сапатты көзөмөлдөө,
Тышкы сапатты баалоого катышуу жана “жабык типтеги” автоматтык
анализаторлордо тестирлөө алынган натыйжалардын ишенимдүүлүгү
жөнүндө тыянак чыгарууга мүмкүндүк берет.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Авторлор:
Абдиразаков Н.А., Аманбеков Э.Б., Байызбекова Д.А.
Беттер:
104-109
Полный текст:
Киришүү. Коронавирустук инфекция (COVID-19) – бул жалпы дүйнө калкы жана саламаттыкты сактоо кызматкерлери үчүн таптакыр жаңы вирус, Ошондуктан жетиштүү деңгээлде изилдене элек. Бул инфекциянын спецификалык эмес белгилери бар экенин эстен чыгарбоо керек. Дүйнө жүзү боюнча адамдар коронавирус оорусу жөнүндө айтып жатышат (COVID-19) жана өздөрүн жана бүтүндөй коомду вирустан коргоо үчүн зарыл
чараларды көрүшөт. Медицина кызматкерлери коронавируска каршы күрөштүн алдыңкы сабында турган негизги согушкерлер. Коронавирус биздин өлкөдө пайда болгондон бери жана өзгөчө кырдаалдын киргизилиши менен медицина кызматкерлеринин мойнуна өтө чоң кошумча жүк түштү: жаңы шарттарда чечиле турган күнүмдүк милдеттерден тышкары, алар таптакыр жаңы жана татаал функцияларды аткарууга аргасыз болушту. Инфекцияны көзөмөлдөө боюнча коргоо чараларынын сакталышына карабастан, медициналык кызматкерлердин инфекциясы сөзсүз болду. Изилдөөнүн максаты -Бул макалада медициналык кызматкерлердин жана жалпы калктын COVID-19 оорусуна чалдыккандыгы жөнүндө ретроспективдүү маалыматтар берилген. Материалдар жана ыкмалар. 2020-жылдын апрель айынан тартып 2022-жылдын октябрь айына чейинки ара-
лыкта калктын жана саламаттык сактоо уюмунун медициналык кызматкерлеринин арасында COVID-19 оорусу жана өлүмү боюнча ретроспективдүү маалыматтар (КР УСК, ССМ БЭС, КР ССМ МСЭКД маалыматтары) чогултулган жана талданган. Натыйжалар. Талданган мезгилде 5 эпидемиологиялык COVID-19 оорусунун толкуну байкалган. Эң жогорку 3ү-толкун болду (570,89 калктын 100000ине). Акыркы эки көтөрүлүү 2022-жылы, январдан апрелге чейин (49 калктын 100000ине) жана августтан октябрга чейин болгон. (59 калктын 100000ине). 2022-жылы динамикасы
катталышынын төмөндөшү жана апрель айынан баштап өлүмдөрдүн жоктугуна чейин байкалган. Медициналык кызматкерлердин арасында COVID-19 оорунун 4 толкуну байкалган, бешинчи толкун байкалган эмес. COVID- 19 оорулуулардын жалпы санынан медицина кызматкерлеринин салыштырма салмагынын эң жогорку көрсөткүчү 2020-жылдын апрелинде байкалган (29,73%), калган мезгилде 5% дан ашпайт жана орточо 2±0,4%ды түзөт. Бирок оорунун көрсөткүчтөрүн 100,000 ге салыштырганда, медициналык кызматкерлер жогорку тобокелдик тобу экени
айкын көрүнүп турат. Медицина кызматкерлеринин ооруга чалдыгуу көрсөткүчү жалпы калктын ооруга чалдыгуу көрсөткүчүнөн көп эсе ашат (4 эседен 13 эсеге чейин). Жыйынтыгы. Ретроспективдүү маалыматтардын негизинде медициналык кызматкерлер COVID-19 инфекциясы
менен ооруп калуу эң жогорку коркунучта экенин белгиленет. Медициналык кызматкерлер арасында COVID-19 оорусун жана таралышын изилдөө, кийинчерээк жаңы пандемия учурунда медициналык кызматкерлер үчүн
эффективдүү коопсуздук чараларын иштеп чыгууга мүмкүндүк берет.
чараларды көрүшөт. Медицина кызматкерлери коронавируска каршы күрөштүн алдыңкы сабында турган негизги согушкерлер. Коронавирус биздин өлкөдө пайда болгондон бери жана өзгөчө кырдаалдын киргизилиши менен медицина кызматкерлеринин мойнуна өтө чоң кошумча жүк түштү: жаңы шарттарда чечиле турган күнүмдүк милдеттерден тышкары, алар таптакыр жаңы жана татаал функцияларды аткарууга аргасыз болушту. Инфекцияны көзөмөлдөө боюнча коргоо чараларынын сакталышына карабастан, медициналык кызматкерлердин инфекциясы сөзсүз болду. Изилдөөнүн максаты -Бул макалада медициналык кызматкерлердин жана жалпы калктын COVID-19 оорусуна чалдыккандыгы жөнүндө ретроспективдүү маалыматтар берилген. Материалдар жана ыкмалар. 2020-жылдын апрель айынан тартып 2022-жылдын октябрь айына чейинки ара-
лыкта калктын жана саламаттык сактоо уюмунун медициналык кызматкерлеринин арасында COVID-19 оорусу жана өлүмү боюнча ретроспективдүү маалыматтар (КР УСК, ССМ БЭС, КР ССМ МСЭКД маалыматтары) чогултулган жана талданган. Натыйжалар. Талданган мезгилде 5 эпидемиологиялык COVID-19 оорусунун толкуну байкалган. Эң жогорку 3ү-толкун болду (570,89 калктын 100000ине). Акыркы эки көтөрүлүү 2022-жылы, январдан апрелге чейин (49 калктын 100000ине) жана августтан октябрга чейин болгон. (59 калктын 100000ине). 2022-жылы динамикасы
катталышынын төмөндөшү жана апрель айынан баштап өлүмдөрдүн жоктугуна чейин байкалган. Медициналык кызматкерлердин арасында COVID-19 оорунун 4 толкуну байкалган, бешинчи толкун байкалган эмес. COVID- 19 оорулуулардын жалпы санынан медицина кызматкерлеринин салыштырма салмагынын эң жогорку көрсөткүчү 2020-жылдын апрелинде байкалган (29,73%), калган мезгилде 5% дан ашпайт жана орточо 2±0,4%ды түзөт. Бирок оорунун көрсөткүчтөрүн 100,000 ге салыштырганда, медициналык кызматкерлер жогорку тобокелдик тобу экени
айкын көрүнүп турат. Медицина кызматкерлеринин ооруга чалдыгуу көрсөткүчү жалпы калктын ооруга чалдыгуу көрсөткүчүнөн көп эсе ашат (4 эседен 13 эсеге чейин). Жыйынтыгы. Ретроспективдүү маалыматтардын негизинде медициналык кызматкерлер COVID-19 инфекциясы
менен ооруп калуу эң жогорку коркунучта экенин белгиленет. Медициналык кызматкерлер арасында COVID-19 оорусун жана таралышын изилдөө, кийинчерээк жаңы пандемия учурунда медициналык кызматкерлер үчүн
эффективдүү коопсуздук чараларын иштеп чыгууга мүмкүндүк берет.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Алымжан уулу Болотбек, Исраилова А.Т. , Турдумамбетова М.А.
Беттер:
71-77
Полный текст:
Киришүү. Туурасынан келген миелит-өтө сейрек кездешүүчү нейроинфламациялык оору. Жабыр тарткан бейтаптардын дээрлик жарымы заара жана ичеги дисфункциясы менен байланышкан пара - же
тетраплегияга кабылат. Ичеги-карындын дисфункциясы диета жана ич
алдыруучу дары-дармектер менен дарыланат деп эсептелет.
Изилдөөнүн максаты. Ичеги тешилишине жана өлүмгө алып келген
рефрактордук ичеги дисфункциясы менен татаалдашкан кайчылаш
миелит диагнозу коюлган 50 жаштагы аялдын медициналык тарыхынын анамнестикалык, клиникалык, лабораториялык жана инструменталдык маалыматтарын талдоо.
Материалдар жана методдор. Оорунун диагнозу клиникалык жыйынтыктарга, инструменталдык жана лабораториялык жыйынтыктарга негизделген. Дарылоо гормоналдык жана антихолиноэстераздык дарыдармектер менен жүргүзүлдү.
Натыйжалар. Туурасынан кеткен миелитте ичегинин дисфункциясын
жана нейрогендик табарсыкты өз убагында аныктоонун маанилүүлүгү
көрсөтүлгөн.
Жыйынтыгы. Ич катуу туурасынан кеткен миелитте залалсыз деп
эсептелет, бирок туурасынан кеткен миелит менен ооруган адамдардын
ич катуусунун татаал түрлөрү өлүмгө алып келиши мүмкүн.
тетраплегияга кабылат. Ичеги-карындын дисфункциясы диета жана ич
алдыруучу дары-дармектер менен дарыланат деп эсептелет.
Изилдөөнүн максаты. Ичеги тешилишине жана өлүмгө алып келген
рефрактордук ичеги дисфункциясы менен татаалдашкан кайчылаш
миелит диагнозу коюлган 50 жаштагы аялдын медициналык тарыхынын анамнестикалык, клиникалык, лабораториялык жана инструменталдык маалыматтарын талдоо.
Материалдар жана методдор. Оорунун диагнозу клиникалык жыйынтыктарга, инструменталдык жана лабораториялык жыйынтыктарга негизделген. Дарылоо гормоналдык жана антихолиноэстераздык дарыдармектер менен жүргүзүлдү.
Натыйжалар. Туурасынан кеткен миелитте ичегинин дисфункциясын
жана нейрогендик табарсыкты өз убагында аныктоонун маанилүүлүгү
көрсөтүлгөн.
Жыйынтыгы. Ич катуу туурасынан кеткен миелитте залалсыз деп
эсептелет, бирок туурасынан кеткен миелит менен ооруган адамдардын
ич катуусунун татаал түрлөрү өлүмгө алып келиши мүмкүн.
БИЛИМ АЛУУДАГЫ КЫЙЫНЧЫЛЫКТАР ЖАНА МЕДИЦИНАЛЫК ФАРМАЦЕВДИК БИЛИМ
Киришүү. Саламаттык сактоонун кызматкерлеринин үзгүлтүксүз медициналык билим берүү систе-
масынын натыйжалуулугу көп көрсөткүчтөрдөн көз каранды. Алардын бири тынымсыз медициналык билим
берүү системасына угуучулардын өздөрүнүн мамилеси. Бул изилдөөнүн максаты саламаттык сактоо уюмдарынын
медайымдарынын үзгүлтүксүз кесиптик билим берүүнүн азыркы абалы жана келечеги жөнүндө ой-пикирлерин
талдоо болуп саналат.
Изилдөөнүн материалдары жана ыкмалары. Изилдөө саламаттык сактоо уюмдарынын медайымдарына суроо
берүү ыкмасы менен жүргүзүлгөн (N=507). Медайымдардын жаш курагы 20 жаштан 70 жашка чейин жана андан
жогору.
Натыйжалар. Жеке маалыматтарга ылайык, медайымдардын көпчүлүгү (72,9%) үзгүлтүксүз түрдө квалифика-
циясын жогорулатуудан өтүшөт, өз убагында өтпөй калуунун себептери болуп: үй-бүлөлүк жагдайлар, окууга
жолдомонун жоктугу, администрациянын баш тартуусу. Ал эми алардын окуудан өтүшүнө түрткү болгон негизги
демилге – теориялык жана практикалык көндүмдөрдү жогорулатуу (52,7%), изилдөөгө катышуучулардын 91,7%ы
окууга канааттанышат, катышуучулардын 1/3төн көбү практикалык көндүмдөрдү алууга багытталган кыска
мөөнөттүү курстарды жана тренингдерди өткөрүүнү сунуш кылышат.
Жыйынтыктар. Сурамжылоонун жыйынтыгы көрсөткөндөй, азыркы учурдагы үзгүлтүксүз билим берүү ади-
стерди сапаттуу даярдоону толугу менен камтыбайт, ал эл аралык көрсөтмөлөрдү, стандарттарды жана заманбап
ыкмаларды ишке киргизип, аларды андан ары өркүндөтүү менен бирге модернизациялоого муктаж.
масынын натыйжалуулугу көп көрсөткүчтөрдөн көз каранды. Алардын бири тынымсыз медициналык билим
берүү системасына угуучулардын өздөрүнүн мамилеси. Бул изилдөөнүн максаты саламаттык сактоо уюмдарынын
медайымдарынын үзгүлтүксүз кесиптик билим берүүнүн азыркы абалы жана келечеги жөнүндө ой-пикирлерин
талдоо болуп саналат.
Изилдөөнүн материалдары жана ыкмалары. Изилдөө саламаттык сактоо уюмдарынын медайымдарына суроо
берүү ыкмасы менен жүргүзүлгөн (N=507). Медайымдардын жаш курагы 20 жаштан 70 жашка чейин жана андан
жогору.
Натыйжалар. Жеке маалыматтарга ылайык, медайымдардын көпчүлүгү (72,9%) үзгүлтүксүз түрдө квалифика-
циясын жогорулатуудан өтүшөт, өз убагында өтпөй калуунун себептери болуп: үй-бүлөлүк жагдайлар, окууга
жолдомонун жоктугу, администрациянын баш тартуусу. Ал эми алардын окуудан өтүшүнө түрткү болгон негизги
демилге – теориялык жана практикалык көндүмдөрдү жогорулатуу (52,7%), изилдөөгө катышуучулардын 91,7%ы
окууга канааттанышат, катышуучулардын 1/3төн көбү практикалык көндүмдөрдү алууга багытталган кыска
мөөнөттүү курстарды жана тренингдерди өткөрүүнү сунуш кылышат.
Жыйынтыктар. Сурамжылоонун жыйынтыгы көрсөткөндөй, азыркы учурдагы үзгүлтүксүз билим берүү ади-
стерди сапаттуу даярдоону толугу менен камтыбайт, ал эл аралык көрсөтмөлөрдү, стандарттарды жана заманбап
ыкмаларды ишке киргизип, аларды андан ары өркүндөтүү менен бирге модернизациялоого муктаж.
ЖАРДАМ ПРАКТИКАЛЫК ВРАЧКА
Макалада саламаттыкты сактоо уюмдарынын маанисин, алардын түрлөрү, классификациялары жана башка негиздери боюнча айырмачылыктарын мыйзамдуу аныктоо баяндалган. Саламаттыкты
сактоо уюмдарынын мамлекеттик мекемелер катары менчиги жана укуктук белгилери аныкталат. Алардын мүлккө болгон укуктары, ошондой эле мекемелердин кирешелери.
сактоо уюмдарынын мамлекеттик мекемелер катары менчиги жана укуктук белгилери аныкталат. Алардын мүлккө болгон укуктары, ошондой эле мекемелердин кирешелери.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
Киришүү. Документте саламаттыкты сактоо уюмун башкаруунун негизги механизми катары си-
стемалуу мамиленин принциптерин колдонуу боюнча заманбап адабияттын маалыматтарына жалпы анализ бе-
рилген.
Мындай мамиле диверсификацияланган жана борборлоштурулбаган өндүрүштүн пландарын иштеп чыгуу
бүтүндөй уюмду түзгөн түзүмдүк бөлүмдөрдүн өз ара аракеттенүүсүнүн кызыкчылыктарына баш ийүүсүнөн
келип чыгат. Уюмду башкаруунун системалуу мамилеси башкарууну объективдүү комплекстүү системалык ана-
лиздин натыйжалары менен бекемделген туура уюштуруучулук чечимдерди кабыл алуу процедурасы же процесси
катары кароону камтыйт. Саламаттыкты сактоо чөйрөсүндө системалуу мамиленин шарттарын колдонуу келе-
чекте медициналык уюмдарды башкаруу процессин, максаттарды жана стратегияларды туура тандоонун неги-
зинде өркүндөтүүгө мүмкүндүк берет, аларды эске алуу менен көп тармактуу ооруканалардын натыйжалуу ишин
жакшыртууга багытталган системалык анализдин натыйжалары жана белгилүү бир узак мөөнөттүү максатка на-
тыйжалуу жетүү үчүн, жок эле дегенде, эки альтернативалык иш-аракеттердин эң адекваттуу версиясын тандоо.
Системалык талдоо процессинде максаттар аныкталат, алардын артыкчылыктары, байланыштары жана карама-
каршылыктары белгиленет.
Максаттардын негизинде уюмдун, бөлүмдүн, топ үчүн өнүгүү стратегиялары иштелип жатат, б.а. изилденип жа-
ткан предмет. Уюмдун структурасы максаттардын туундусу катары каралат. Саламаттыкты сактоону башкаруу
– бул менеджмент, анын объектиси – социалдык-экономикалык жана комплекстүү динамикалык ачык система.
Саламаттык сактоо тармагында системалык менеджмент тармактын эмгек, материалдык жана финансылык ре-
сурстарын башкаруу, жөнгө салуу жана контролдоо илими катары колдогу ресурстар менен калктын өлүмүнөн,
ооруп калуудан жана майыптыктан коомдун жоготууларын кыскартууга багытталган. Медициналык уюмду баш-
карууга системалуу мамиле саламаттык сактоо системасынын практикасында мүмкүн болушунча колдонуу үчүн
сунушталат.
Максаты: Саламаттык сактоо уюмун башкаруунун негизги механизми катары системалуу мамиленин принци-
птерин колдонуу боюнча заманбап адабияттын маалыматтарына обзордук талдоо жүргүзүү.
Методдор. Медициналык уюмдарды башкарууда системалуу мамиленин принциптерин мүмкүн болуучу
перспективдүү колдонууну эске алуу менен чогултулган адабият маалыматтарын талдоо
Натыйжалар. Саламаттык сактоо уюмдарын башкарууда системалуу мамиле башкаруу чечимдерин кабыл алуу,
системалык талдоо жана тандоонун негизинде уюмдун ишинин натыйжалуулугун жогорулатууга багытталган
максаттарды жана стратегияларды (ар кандай ыкмаларды жана ыкмаларды колдонуу менен) тандоо боюнча сунуштарды кабыл алуу үчүн маанилүү. Жыйынтыгы. Системалуу мамиленин принциптерин колдонуу боюнча заманбап адабияттарды талдоонун неги-
зинде, аларды саламаттыкты сактоо тармагында колдонуу белгилүү бир узак мөөнөттө максатка натыйжалуу
жетүү үчүн медициналык уюмдарды башкаруу процессин жакшыртууга мүмкүндүк берет деген тыянак чыгарууга
болот. Иш жүзүндө мүмкүн болушунча колдонуу үчүн саламаттык сактоо уюмун башкарууга системалуу мамиле
сунушталат.
стемалуу мамиленин принциптерин колдонуу боюнча заманбап адабияттын маалыматтарына жалпы анализ бе-
рилген.
Мындай мамиле диверсификацияланган жана борборлоштурулбаган өндүрүштүн пландарын иштеп чыгуу
бүтүндөй уюмду түзгөн түзүмдүк бөлүмдөрдүн өз ара аракеттенүүсүнүн кызыкчылыктарына баш ийүүсүнөн
келип чыгат. Уюмду башкаруунун системалуу мамилеси башкарууну объективдүү комплекстүү системалык ана-
лиздин натыйжалары менен бекемделген туура уюштуруучулук чечимдерди кабыл алуу процедурасы же процесси
катары кароону камтыйт. Саламаттыкты сактоо чөйрөсүндө системалуу мамиленин шарттарын колдонуу келе-
чекте медициналык уюмдарды башкаруу процессин, максаттарды жана стратегияларды туура тандоонун неги-
зинде өркүндөтүүгө мүмкүндүк берет, аларды эске алуу менен көп тармактуу ооруканалардын натыйжалуу ишин
жакшыртууга багытталган системалык анализдин натыйжалары жана белгилүү бир узак мөөнөттүү максатка на-
тыйжалуу жетүү үчүн, жок эле дегенде, эки альтернативалык иш-аракеттердин эң адекваттуу версиясын тандоо.
Системалык талдоо процессинде максаттар аныкталат, алардын артыкчылыктары, байланыштары жана карама-
каршылыктары белгиленет.
Максаттардын негизинде уюмдун, бөлүмдүн, топ үчүн өнүгүү стратегиялары иштелип жатат, б.а. изилденип жа-
ткан предмет. Уюмдун структурасы максаттардын туундусу катары каралат. Саламаттыкты сактоону башкаруу
– бул менеджмент, анын объектиси – социалдык-экономикалык жана комплекстүү динамикалык ачык система.
Саламаттык сактоо тармагында системалык менеджмент тармактын эмгек, материалдык жана финансылык ре-
сурстарын башкаруу, жөнгө салуу жана контролдоо илими катары колдогу ресурстар менен калктын өлүмүнөн,
ооруп калуудан жана майыптыктан коомдун жоготууларын кыскартууга багытталган. Медициналык уюмду баш-
карууга системалуу мамиле саламаттык сактоо системасынын практикасында мүмкүн болушунча колдонуу үчүн
сунушталат.
Максаты: Саламаттык сактоо уюмун башкаруунун негизги механизми катары системалуу мамиленин принци-
птерин колдонуу боюнча заманбап адабияттын маалыматтарына обзордук талдоо жүргүзүү.
Методдор. Медициналык уюмдарды башкарууда системалуу мамиленин принциптерин мүмкүн болуучу
перспективдүү колдонууну эске алуу менен чогултулган адабият маалыматтарын талдоо
Натыйжалар. Саламаттык сактоо уюмдарын башкарууда системалуу мамиле башкаруу чечимдерин кабыл алуу,
системалык талдоо жана тандоонун негизинде уюмдун ишинин натыйжалуулугун жогорулатууга багытталган
максаттарды жана стратегияларды (ар кандай ыкмаларды жана ыкмаларды колдонуу менен) тандоо боюнча сунуштарды кабыл алуу үчүн маанилүү. Жыйынтыгы. Системалуу мамиленин принциптерин колдонуу боюнча заманбап адабияттарды талдоонун неги-
зинде, аларды саламаттыкты сактоо тармагында колдонуу белгилүү бир узак мөөнөттө максатка натыйжалуу
жетүү үчүн медициналык уюмдарды башкаруу процессин жакшыртууга мүмкүндүк берет деген тыянак чыгарууга
болот. Иш жүзүндө мүмкүн болушунча колдонуу үчүн саламаттык сактоо уюмун башкарууга системалуу мамиле
сунушталат.
INFORMATION AND CHRONICLE
Макалада чыр-чатактардын классификациясы, саламаттыкты сактоону башкаруудагы чыр-чатак кыр-
даалдарды чечүүнүн жолдору жана ыкмалары каралган. Чыр-чатактар ар бир уюмда болот, ар кандай команданын
ажырагыс бөлүгү болуп саналат. Демек, чыр-чатактар жагдайлар уюмдун ичиндеги жашоого өзгөчө таасирин
тийгизет.
даалдарды чечүүнүн жолдору жана ыкмалары каралган. Чыр-чатактар ар бир уюмда болот, ар кандай команданын
ажырагыс бөлүгү болуп саналат. Демек, чыр-чатактар жагдайлар уюмдун ичиндеги жашоого өзгөчө таасирин
тийгизет.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Авторлор:
Орозбекова А.К., Джанабилова Г.А., Каныметова А.К.
Беттер:
102-107
Полный текст:
Бул илимий иш тиешелүүлүгүнө жараша 2023-жылга өзүн-өзү баалоо маалыматтарынын жана 2021-жылга тышкы мониторингдин негизинде саламаттыкты сактоо уюмдарындагы инфекциялык контролдоо системасынын анализин камтыйт. 2023-жылы саламаттыкты сактоо уюмдарынын деңгээлинде инфекциялык контролдун (ЖК) жалпы көрсөткүчү 86,2% түздү, бул 2021-жылдагы тышкы баалоонун жыйынтыгынан (78%) 8,2%га жогору.
Ар кандай ИК критерийлерин деталдуу талдоо көрсөткөндөй, 2023-жылы ички мониторинг жогорку бааланган блоктордун, мисалы, медициналык процедуралардын коопсуздугу (95,5%), тышкы монито рингге салыштырмалуу 88,2 % ти түзгөн, 7,3%ке өскөн, медициналык калдыктарды башкаруу (95%) жана персоналды окутуу (89,2%), тышкы мониторингге салыштырмалуу (73%), бул 12,2%га жогору. 2021-жылдагы тышкы баалоо менен салыштыруу, өзгөчө изоляция тутуму жана административдик колдоо жаатындагы айырмачылыктарды баса белгиледи.
Натыйжалар тышкы баалоого салыштырмалуу ички мониторинг үчүн жогорку упайларды да көрсөтүп турат. Бирок, ички баа берүүнүн объек тивдүүлүгү жөнүндө маселе бойдон калууда, анткени алар субъектив дүү факторлорго жана маалыматтардын мүмкүн бурмаланышына, ошондой эле медициналык персоналдын жаңылануусунан улам үзгүлтүксүз окутуунун жоктугуна дуушар болушу мүмкүн.
Аймактык айырмачылыктардын шартында Бишкек шаарындагы жана айрым облустардагы уюмдар жогорку көрсөткүчтөрдү көрсөтсө, айрым облустук жана райондук деңгээлдеги көрсөткүчтөр төмөн.
Бул айырмачылыктар инфекцияны көзөмөлдөө системаларын жакшыртуу боюнча стратегияларды иштеп чыгууда жергиликтүү шарттарды жана ресурстарды эске алуунун маанилүүлүгүн көрсөтүп турат. Жалпы корутунду инфекциялык контролдоо системасы 2023-жылы ички мониторингдин негизинде натыйжалуураак иштейт деген гипотезаны колдойт, бирок ошол эле учурда бул баалардын объективдүүлүгүн тастыктоо жана медициналык мекемелерде инфекциялык контролдоо системасынын сапатына таасир этүүчү факторлорду аныктоо үчүн кошумча изилдөөлөрдү жүргүзүүнү талап кылат.
Ар кандай ИК критерийлерин деталдуу талдоо көрсөткөндөй, 2023-жылы ички мониторинг жогорку бааланган блоктордун, мисалы, медициналык процедуралардын коопсуздугу (95,5%), тышкы монито рингге салыштырмалуу 88,2 % ти түзгөн, 7,3%ке өскөн, медициналык калдыктарды башкаруу (95%) жана персоналды окутуу (89,2%), тышкы мониторингге салыштырмалуу (73%), бул 12,2%га жогору. 2021-жылдагы тышкы баалоо менен салыштыруу, өзгөчө изоляция тутуму жана административдик колдоо жаатындагы айырмачылыктарды баса белгиледи.
Натыйжалар тышкы баалоого салыштырмалуу ички мониторинг үчүн жогорку упайларды да көрсөтүп турат. Бирок, ички баа берүүнүн объек тивдүүлүгү жөнүндө маселе бойдон калууда, анткени алар субъектив дүү факторлорго жана маалыматтардын мүмкүн бурмаланышына, ошондой эле медициналык персоналдын жаңылануусунан улам үзгүлтүксүз окутуунун жоктугуна дуушар болушу мүмкүн.
Аймактык айырмачылыктардын шартында Бишкек шаарындагы жана айрым облустардагы уюмдар жогорку көрсөткүчтөрдү көрсөтсө, айрым облустук жана райондук деңгээлдеги көрсөткүчтөр төмөн.
Бул айырмачылыктар инфекцияны көзөмөлдөө системаларын жакшыртуу боюнча стратегияларды иштеп чыгууда жергиликтүү шарттарды жана ресурстарды эске алуунун маанилүүлүгүн көрсөтүп турат. Жалпы корутунду инфекциялык контролдоо системасы 2023-жылы ички мониторингдин негизинде натыйжалуураак иштейт деген гипотезаны колдойт, бирок ошол эле учурда бул баалардын объективдүүлүгүн тастыктоо жана медициналык мекемелерде инфекциялык контролдоо системасынын сапатына таасир этүүчү факторлорду аныктоо үчүн кошумча изилдөөлөрдү жүргүзүүнү талап кылат.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Абурасулов М.Г., Сагымбаев Э.М., Буларкиева Э.А.
Беттер:
62-68
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Өнөкөт остеомиелит - кеңири таралган ириңдүү сезгенүү ооруларынын бири. Ири оорулары бар бей-
таптардын арасында өнөкөт посттравматикалык остеомиелит менен ооругандардын үлүшү 6-10% ды түзөт. За-
манбап изилдөөлөр көрсөткөндөй, ачык сөөк сыныктарынан кийин остеомиелит 10-22% учурларда, жабык
сыныктарды хирургиялык дарылоодон кийин - 2ден 7% га чейин жана көбүнчө түтүктүү сөөктөрдө кездешет
[13].
Ири хирургиялык инфекцияны дарылоо бүгүнкү күнгө чейин эң маанилүү жана чечүү кыйын болгон
көйгөйлөрдүн бири бойдон калууда, бул организмдин иммундук каршылыгынын төмөндөшү менен гана эмес,
антибиотиктерге туруктуу микрофлора штаммдарынын кеңири колдонулушу менен байланыштуу, бирок ошондой
эле көптөгөн авторлор хирургиялык кийлигишүүлөрдүн канааттандырарлык эмес жыйынтыктары менен, госпи-
талга чейинки этапта эрте диагноз коюу каталарында, операцияга чейинки даярдыкта, ошондой эле операцияны
жасоо техникасында көрүшөт [14,15].
Проблеманын социалдык мааниси, ириңдүү оорулар жана остеомиелит негизинен калктын эң эффективдүү
бөлүгүнөн жабыркайт, мында бейтаптардын 90% дан көбү кийинчерээк майып болуп калышат [16]. Бул көбүнчө
жаракаттардын жогорку деңгээлине, таяныч-кыймыл аппаратынын оор жаракаттарынын үлүшүнүн өсүшүнө жана
травмадан кийинки остеомиелиттин санынын көбөйүшүнө, ошондой эле хирургиялык дарылоо ыкмаларына
көрсөтмөлөрдүн кеңейишине негизинен байланыштуу ошондой эле металл остеосинтезинин ар кандай түрлөрү
да түрткү болот.
таптардын арасында өнөкөт посттравматикалык остеомиелит менен ооругандардын үлүшү 6-10% ды түзөт. За-
манбап изилдөөлөр көрсөткөндөй, ачык сөөк сыныктарынан кийин остеомиелит 10-22% учурларда, жабык
сыныктарды хирургиялык дарылоодон кийин - 2ден 7% га чейин жана көбүнчө түтүктүү сөөктөрдө кездешет
[13].
Ири хирургиялык инфекцияны дарылоо бүгүнкү күнгө чейин эң маанилүү жана чечүү кыйын болгон
көйгөйлөрдүн бири бойдон калууда, бул организмдин иммундук каршылыгынын төмөндөшү менен гана эмес,
антибиотиктерге туруктуу микрофлора штаммдарынын кеңири колдонулушу менен байланыштуу, бирок ошондой
эле көптөгөн авторлор хирургиялык кийлигишүүлөрдүн канааттандырарлык эмес жыйынтыктары менен, госпи-
талга чейинки этапта эрте диагноз коюу каталарында, операцияга чейинки даярдыкта, ошондой эле операцияны
жасоо техникасында көрүшөт [14,15].
Проблеманын социалдык мааниси, ириңдүү оорулар жана остеомиелит негизинен калктын эң эффективдүү
бөлүгүнөн жабыркайт, мында бейтаптардын 90% дан көбү кийинчерээк майып болуп калышат [16]. Бул көбүнчө
жаракаттардын жогорку деңгээлине, таяныч-кыймыл аппаратынын оор жаракаттарынын үлүшүнүн өсүшүнө жана
травмадан кийинки остеомиелиттин санынын көбөйүшүнө, ошондой эле хирургиялык дарылоо ыкмаларына
көрсөтмөлөрдүн кеңейишине негизинен байланыштуу ошондой эле металл остеосинтезинин ар кандай түрлөрү
да түрткү болот.
АННОТАЦИЯЛАР
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
Авторлор:
Токтосопиев Ч.Н., Иманкулова А.С., Осмонов Д.Т., Усупбаев А.Ч.
Беттер:
164-170
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Сийдик аккычтын ятрогендик жаракат боюнча адабияттарды карап чыгуу жүргүзүлдү. Бул көйгөйгө
арналган PubMed, Scopus жана WoS маалымат базаларында эң көп цитаталанган, өкүлчүлүктүү макалалар тан-
далды. Мындай травмалардын негизги себептери урологиялык, акушердик, гинекологиялык жана ретроперито-
неалдык жана жамбаш органдарына жасалган хирургиялык операциялар болуп саналат деген пикир кеңири
тараган.
Материал жана методдор. Изилдөөнүн максаты – сийдик аккычтын ятрогендик жаракат проблемасынын бар-
дык аспектилерин сүрөттөө. Ырасталган ятрогендик жаракаттарды дарылоо аларды аныктоо мөөнөтүнөн көз ка-
ранды. Заманбап медициналык процедуралар консервативдик же минималдуу инвазивдүү дарылоону камсыз
кылат. Кеч диагноз коюу дарылоонун божомолун начарлатат. Заара чыгаруу системасынын" байкалбай калган "
травмасы бейтапка олуттуу коркунуч келтирет.
Изилдоонун жыйынтыктар. Узак жана кымбат, балким, көп баскычтуу дарылоо, стресс жана депрессия, ошондой
эле суицид коркунучу адамга жана коомго оор каржылык, моралдык жана этикалык жүк алып келет. Мындан
тышкары, ятрогендик жаракат юридикалык кесепеттерге алып келиши мүмкүн.
Талкуу / Корутунду.Демек, сийдик аккычтын ятрогендик жабыркашынын олуттуу көйгөйү дагы деле болсо
кыйын. Бардык операциялары үчүн милдеттүү тобокелдик тобундагы пациенттерди текшерүү алгоритмдерин,
ошондой эле көп тармактуу принципти киргизүү зарылдыгы бар.
арналган PubMed, Scopus жана WoS маалымат базаларында эң көп цитаталанган, өкүлчүлүктүү макалалар тан-
далды. Мындай травмалардын негизги себептери урологиялык, акушердик, гинекологиялык жана ретроперито-
неалдык жана жамбаш органдарына жасалган хирургиялык операциялар болуп саналат деген пикир кеңири
тараган.
Материал жана методдор. Изилдөөнүн максаты – сийдик аккычтын ятрогендик жаракат проблемасынын бар-
дык аспектилерин сүрөттөө. Ырасталган ятрогендик жаракаттарды дарылоо аларды аныктоо мөөнөтүнөн көз ка-
ранды. Заманбап медициналык процедуралар консервативдик же минималдуу инвазивдүү дарылоону камсыз
кылат. Кеч диагноз коюу дарылоонун божомолун начарлатат. Заара чыгаруу системасынын" байкалбай калган "
травмасы бейтапка олуттуу коркунуч келтирет.
Изилдоонун жыйынтыктар. Узак жана кымбат, балким, көп баскычтуу дарылоо, стресс жана депрессия, ошондой
эле суицид коркунучу адамга жана коомго оор каржылык, моралдык жана этикалык жүк алып келет. Мындан
тышкары, ятрогендик жаракат юридикалык кесепеттерге алып келиши мүмкүн.
Талкуу / Корутунду.Демек, сийдик аккычтын ятрогендик жабыркашынын олуттуу көйгөйү дагы деле болсо
кыйын. Бардык операциялары үчүн милдеттүү тобокелдик тобундагы пациенттерди текшерүү алгоритмдерин,
ошондой эле көп тармактуу принципти киргизүү зарылдыгы бар.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Усупбаев А.Ч. , Курбаналиев Р.М., Жумагазиев Т.С., Акылбек С.
Беттер:
130-135
Полный текст:
Киришүү. Лихен склератрофикасы-экстрагендик жана жыныстык локализациянын этиологиясы бел-
гисиз өнөкөт сезгенүү булалуу тери оорусу. Заара чыгаруучу каналдын стриктурасы бар эркектерде жыныс скле-
ратрофикалык лихенде зааранын өнөкөт жана курч кармалышы байкалат. Сүннөткө отургузулбаган эркектер
көбүнчө склератрофиялык лихен менен жабыркап, тырык фимоздорун көрсөтүшөт.
Изилдөөнүн максаты. Склератрофикалык лихен менен шартталган уретралдык стриктуралар жана тырык фи-
моздор менен ооругандарга шашылыш жардам көрсөтүү жөнүндө маалыматты баяндаңыз.
Материалдар жана ыкмалар. Республикалык урология илимий борборунда склератрофикалык лихен менен оору-
ган 120 бейтапка 17 жаштан 85 жашка чейин тез жардам көрсөтүлдү. Склератрофиялык лихен менен шартталган
заара чыгаруучу каналдын стриктурасы менен шартталган заара чыгаруунун курч жана өнөкөт кармалышы менен
70 бейтапка троакардык цистостомия жасалды. Склератрофиялык лихенден улам тырык фимоз менен ооруган
калган 50 бейтап циркумцизио менен өндүрүлөт.
Натыйжалар. Склератрофиялык лихен менен шартталган тырык фимоз менен ооруган адамдарга циркумци-
зияны жүргүзүү жана андан ары консервативдик дарылоо Эркектердин ушул категориясындагы көйгөйдү чечүүгө
мүмкүнчүлүк берет. Склератрофиялык лихен менен шартталган заара чыгаруучу каналдын стриктурасы менен
ооруган адамдарда зааранын курч жана өнөкөт кармалышында троакаралык цистостомия заара чыгаруучу ка-
налдын стриктурасын пландуу жана кылдат диагноздоого жана уретраны хирургиялык оңдоонун оптималдуу
тактикасын тандоого мүмкүндүк берет.
Жыйынтыгы. Заара чыгаруучу каналдын стриктурасы жана склератрофиялык лихен менен шартталган тырык
фимоз менен ооруган бейтаптарга троакардык цистостомия жана циркумцисио түрүндө шашылыш жардам
көрсөтүү.
гисиз өнөкөт сезгенүү булалуу тери оорусу. Заара чыгаруучу каналдын стриктурасы бар эркектерде жыныс скле-
ратрофикалык лихенде зааранын өнөкөт жана курч кармалышы байкалат. Сүннөткө отургузулбаган эркектер
көбүнчө склератрофиялык лихен менен жабыркап, тырык фимоздорун көрсөтүшөт.
Изилдөөнүн максаты. Склератрофикалык лихен менен шартталган уретралдык стриктуралар жана тырык фи-
моздор менен ооругандарга шашылыш жардам көрсөтүү жөнүндө маалыматты баяндаңыз.
Материалдар жана ыкмалар. Республикалык урология илимий борборунда склератрофикалык лихен менен оору-
ган 120 бейтапка 17 жаштан 85 жашка чейин тез жардам көрсөтүлдү. Склератрофиялык лихен менен шартталган
заара чыгаруучу каналдын стриктурасы менен шартталган заара чыгаруунун курч жана өнөкөт кармалышы менен
70 бейтапка троакардык цистостомия жасалды. Склератрофиялык лихенден улам тырык фимоз менен ооруган
калган 50 бейтап циркумцизио менен өндүрүлөт.
Натыйжалар. Склератрофиялык лихен менен шартталган тырык фимоз менен ооруган адамдарга циркумци-
зияны жүргүзүү жана андан ары консервативдик дарылоо Эркектердин ушул категориясындагы көйгөйдү чечүүгө
мүмкүнчүлүк берет. Склератрофиялык лихен менен шартталган заара чыгаруучу каналдын стриктурасы менен
ооруган адамдарда зааранын курч жана өнөкөт кармалышында троакаралык цистостомия заара чыгаруучу ка-
налдын стриктурасын пландуу жана кылдат диагноздоого жана уретраны хирургиялык оңдоонун оптималдуу
тактикасын тандоого мүмкүндүк берет.
Жыйынтыгы. Заара чыгаруучу каналдын стриктурасы жана склератрофиялык лихен менен шартталган тырык
фимоз менен ооруган бейтаптарга троакардык цистостомия жана циркумцисио түрүндө шашылыш жардам
көрсөтүү.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Усупбаев А.Ч. , Курбаналиев Р.М., , Акылбек С.
Беттер:
54-61
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Урология Республикалык Илимий борборунда 2015-2020 ж. склероатрофикалык лихен (САЛ) менен
42 эркектин уретрасынын өткөрүү абалынын маалыматтары негизделген. Оорулуулардын жаш курагы 17 жаштан
77 жашка чейин. Бейтаптардын бул тобунун өз убагында кайрылуусу инфравезикалдык обструктцияны чечүү
үчүн ыкчам дарылоону колдонуудан качууга мүмкүндүк берди. Туура диагнозун коюу жана тандоо дарылоонун
тактикасын уретранын стриктура оорусу өбөлгө калыбына келтирүү ченемдүү актысынын өз алдынча заара
кылуу. Стриктура уретраны комплекстүү дарылоонун натыйжалуулугу 3 айдан 1 жылга чейинки мөөнөткө эсеп-
телген. Изилдөөнүн максаты. Склероатрофиялык лихен менен шартталган уретрауретура менен бейтаптарды да-
рылоо үчүн комплекстүү ыкманын натыйжасында натыйжалуулугуна баа берүү. Материал жана изилдөөнүн
методдору- түзүмдүк бөлүмдөрүндө урология Республикалык Илимий борборунун алдындагы Улуттук Госпи-
талда МЗ КР жүргүзүлгөн текшерүү 42 эркектердин жаш курагы 17ден чейин 77 жыл менен ооруган уретранын
стриктурасы, склероатрофикалык лихен себеби. Клиникалык диагнозун верификациялоо аныктоо үчүн жана так-
тикалык ыкмаларды дарылоо уретранын стриктурасын мониторинг жүргүзүлдү такташтыруунун пассажды буз-
ган зааранын ичинен төмөнкү заара чыгаруучу жолдордун баалоо менен болгон ырбап, жүргүзүлүп жаткан
дарылоонун натыйжалуулугунун. Изилдөөнүн натыйжалары. 1 жылга чейинки алыскы дарылоо мөөнөтүндө
дарылоодон кийин жана чейин, склероатрофикалык лихен менен ооругандардын уретрасынын өткөрүү абалынын
маалыматтары негизделген. Дайындоодо комплекстүү консервативдүү дарылоосу жана уретранын бужирова-
ниясы караштуу оор уретранын стриктурасы аркылуу 3-6-12 ай бањгизат туруктуу оң динамикасы азайтуу
түрүндө симптомдор инфравезикалдык обструкциясы жана инфекциондук-сезгенүү процесстерин жыныстык
органдарында. Корутунду. Тактыгы нарын верификациялоо диагноз кесиптик көндүмдөрдү адистин жана туура
дарылоо методун тандоо уретранын стриктурасы караштуу склероатрофикалык лихен оң таасирин тийгизет оору-
нун натыйжасына жана сапатына, бейтаптын өмүрүнө. Жүргүзбөстөн илимий изилдөө иштелип чыккан ыкманы
дарыланууга бейтаптардын менен уретранын стриктурасы, склероатрофикалык лихен себеби биз деген жыйын-
тыкка келишти, анын натыйжалуулугун кыйла жогору.
42 эркектин уретрасынын өткөрүү абалынын маалыматтары негизделген. Оорулуулардын жаш курагы 17 жаштан
77 жашка чейин. Бейтаптардын бул тобунун өз убагында кайрылуусу инфравезикалдык обструктцияны чечүү
үчүн ыкчам дарылоону колдонуудан качууга мүмкүндүк берди. Туура диагнозун коюу жана тандоо дарылоонун
тактикасын уретранын стриктура оорусу өбөлгө калыбына келтирүү ченемдүү актысынын өз алдынча заара
кылуу. Стриктура уретраны комплекстүү дарылоонун натыйжалуулугу 3 айдан 1 жылга чейинки мөөнөткө эсеп-
телген. Изилдөөнүн максаты. Склероатрофиялык лихен менен шартталган уретрауретура менен бейтаптарды да-
рылоо үчүн комплекстүү ыкманын натыйжасында натыйжалуулугуна баа берүү. Материал жана изилдөөнүн
методдору- түзүмдүк бөлүмдөрүндө урология Республикалык Илимий борборунун алдындагы Улуттук Госпи-
талда МЗ КР жүргүзүлгөн текшерүү 42 эркектердин жаш курагы 17ден чейин 77 жыл менен ооруган уретранын
стриктурасы, склероатрофикалык лихен себеби. Клиникалык диагнозун верификациялоо аныктоо үчүн жана так-
тикалык ыкмаларды дарылоо уретранын стриктурасын мониторинг жүргүзүлдү такташтыруунун пассажды буз-
ган зааранын ичинен төмөнкү заара чыгаруучу жолдордун баалоо менен болгон ырбап, жүргүзүлүп жаткан
дарылоонун натыйжалуулугунун. Изилдөөнүн натыйжалары. 1 жылга чейинки алыскы дарылоо мөөнөтүндө
дарылоодон кийин жана чейин, склероатрофикалык лихен менен ооругандардын уретрасынын өткөрүү абалынын
маалыматтары негизделген. Дайындоодо комплекстүү консервативдүү дарылоосу жана уретранын бужирова-
ниясы караштуу оор уретранын стриктурасы аркылуу 3-6-12 ай бањгизат туруктуу оң динамикасы азайтуу
түрүндө симптомдор инфравезикалдык обструкциясы жана инфекциондук-сезгенүү процесстерин жыныстык
органдарында. Корутунду. Тактыгы нарын верификациялоо диагноз кесиптик көндүмдөрдү адистин жана туура
дарылоо методун тандоо уретранын стриктурасы караштуу склероатрофикалык лихен оң таасирин тийгизет оору-
нун натыйжасына жана сапатына, бейтаптын өмүрүнө. Жүргүзбөстөн илимий изилдөө иштелип чыккан ыкманы
дарыланууга бейтаптардын менен уретранын стриктурасы, склероатрофикалык лихен себеби биз деген жыйын-
тыкка келишти, анын натыйжалуулугун кыйла жогору.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Мусаев У.С., Ахматов С.А., Туратбекова К.Т.
Беттер:
84-91
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Киришүү. Операция жана дарылоо техникасын өркүндүүлүгүнө карабастан, сокур ичегинин өзгөчө
жайгашуусунда аппендэктомиядан кийинки оорунун татаалдап кетүү жыштыгы 10% тен 30% ке чейин кездешет.
Изилдөөнүн максаты - сокур ичегинин атипикалык жайгашуусунда апендэктомиядан кийин өтүшүп кетүүнүн
алдын алууда региондук лимфостимуляцияны жана озон эритмелерин колдонуунун натыйжалуулугун баалоо.
Материалдар жана ыкмалар. Сокур ичегинин атипикалык жайгашуусунда (перспективалуу изилдөө) 45 бейтап
изилдөөгө алынган. Алар 2-топко бөлүнгөн: биринчи (салыштыруу тобу) 21 бейтапты камтыйт, аларга салттуу
түрдө аппендэктомия жана операциядан кийинки дарылоо болгон.Экинчи, негизги топто 24 бейтап кароого алы-
нып аларга операция учурунда аймактык лимфостимуляция, операциялык аймакты суугаруу жана операциялык
жарааты озон натрий хлорид эритмеси колдолунулган. Натыйжалар. Салыштыруу тобунда жараатыириңдеши
4, ал эми 2 инфильтрат, ичегинин парези 2 бейтапта жана бир бейтапта эрте ичегинин өтпөөсү пайда болгон
(релапаротомия жасалган). Негизги топто бир бейтапта операциялык жараттын ириңдеши жана дагы бир бейтапта
инфильтраты белгиленген. Өлүм жок болчу. Жыйынтыгы. Региондук лимфостимуляцияны жана озон эритмеле-
рин колдонуу курч аппендицитин диагностикалоого жана стационарда туруу мөөнөтүн кыскартууга мүмкүндүк
берет.
жайгашуусунда аппендэктомиядан кийинки оорунун татаалдап кетүү жыштыгы 10% тен 30% ке чейин кездешет.
Изилдөөнүн максаты - сокур ичегинин атипикалык жайгашуусунда апендэктомиядан кийин өтүшүп кетүүнүн
алдын алууда региондук лимфостимуляцияны жана озон эритмелерин колдонуунун натыйжалуулугун баалоо.
Материалдар жана ыкмалар. Сокур ичегинин атипикалык жайгашуусунда (перспективалуу изилдөө) 45 бейтап
изилдөөгө алынган. Алар 2-топко бөлүнгөн: биринчи (салыштыруу тобу) 21 бейтапты камтыйт, аларга салттуу
түрдө аппендэктомия жана операциядан кийинки дарылоо болгон.Экинчи, негизги топто 24 бейтап кароого алы-
нып аларга операция учурунда аймактык лимфостимуляция, операциялык аймакты суугаруу жана операциялык
жарааты озон натрий хлорид эритмеси колдолунулган. Натыйжалар. Салыштыруу тобунда жараатыириңдеши
4, ал эми 2 инфильтрат, ичегинин парези 2 бейтапта жана бир бейтапта эрте ичегинин өтпөөсү пайда болгон
(релапаротомия жасалган). Негизги топто бир бейтапта операциялык жараттын ириңдеши жана дагы бир бейтапта
инфильтраты белгиленген. Өлүм жок болчу. Жыйынтыгы. Региондук лимфостимуляцияны жана озон эритмеле-
рин колдонуу курч аппендицитин диагностикалоого жана стационарда туруу мөөнөтүн кыскартууга мүмкүндүк
берет.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Суфианов А.А., Карасев С.М., Зуев И.А., Рустамов Р.Р.
Беттер:
168-177
Полный текст:
Киришүү.Моюндун хемодэктомасы параганглиянын рецептордук клеткаларынан пайда болгон жум-
шак ткандардын шишиктери, алар моюндун органикалык эмес шишиктеринин 18% жана бардык органикалык
эмес шишиктердин 40% түзөт. Хемодэктомдун булагы – каротид денеси (гломус).
Максаты: сол жалпы каротид артериясынын бифуркация аймагындагы чоң хемодэктоманы эки этаптуу (эндо-
васкулярдык жана хирургиялык) дарылоонун натыйжаларын клиникалык демонстрациялоо.
Натыйжалар. Шишик менен камсыз кылуучу тамырлардын жарым-жартылай эмболизациясы жасалган. Эмбо-
лизациянын операциядан кийинки мезгили кыйынчылыксыз өттү. Эртеси күнү экинчи этап сол жагында узар-
тылган жатын моюнчасынын ыкмасы менен шишик алып салуу болду. Операция учурунда шишиктен бир аз кан
кеткен, бул чоң артерияларды убактылуу кысуу талап кылбаган жана шишикти толугу менен алып салууга
мүмкүндүк берген. 2-операциялык этаптын операциядан кийинки мезгили да кыйынчылыксыз өттү.
Жыйынтыктар. Хемодэктоманын көлөмү чоң болгондуктан, пациентке эффективдүү жана коопсуз эки этаптуу операция жасалган: шишиктин азыктандыруучу тамырларын эмболизациялоо, андан кийин аны экинчи этапта толук алып салуу.
шак ткандардын шишиктери, алар моюндун органикалык эмес шишиктеринин 18% жана бардык органикалык
эмес шишиктердин 40% түзөт. Хемодэктомдун булагы – каротид денеси (гломус).
Максаты: сол жалпы каротид артериясынын бифуркация аймагындагы чоң хемодэктоманы эки этаптуу (эндо-
васкулярдык жана хирургиялык) дарылоонун натыйжаларын клиникалык демонстрациялоо.
Натыйжалар. Шишик менен камсыз кылуучу тамырлардын жарым-жартылай эмболизациясы жасалган. Эмбо-
лизациянын операциядан кийинки мезгили кыйынчылыксыз өттү. Эртеси күнү экинчи этап сол жагында узар-
тылган жатын моюнчасынын ыкмасы менен шишик алып салуу болду. Операция учурунда шишиктен бир аз кан
кеткен, бул чоң артерияларды убактылуу кысуу талап кылбаган жана шишикти толугу менен алып салууга
мүмкүндүк берген. 2-операциялык этаптын операциядан кийинки мезгили да кыйынчылыксыз өттү.
Жыйынтыктар. Хемодэктоманын көлөмү чоң болгондуктан, пациентке эффективдүү жана коопсуз эки этаптуу операция жасалган: шишиктин азыктандыруучу тамырларын эмболизациялоо, андан кийин аны экинчи этапта толук алып салуу.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Киришүү. Стоматологиялык «Витар» каражатынын жергиликтүү
дүүлүктүрүүчү таасирин жана аллергендик активдүүлүгүн, келемиштердин жон терисине аппликациялоо, ооз көңдөйүнүн былжыр чел кабыктарын нымдоо жана куйрук терисинин өзгөчөлүктөрүн эске алуу менен кошулмасы жок каражат менен нымдоо түрүндө изилдөөдөлөр ишке ашырылган.
Изилдөө ыкмалары: стоматологиялык «Витар» каражаттын аллергендик жана жергиликтүү дүүлүктүрүүчү касиеттерин изилдөө.Материалдар жана ыкмалар. Патенттелген «Витар» каражатынын аллергендик жана жергиликтүү дүүлүктүрүүчү касиеттерин изилдөө үчүн 15 күндөн кем эмес карантинге алынган, салмагы 240-250 г., 8-9 жумалык 16 ак тукумдуу эркек келемиштер колдонулган. Изилдөөлөр дарылардын аллергендик касиеттерин баалоо боюнча методологиялык сунуштарга ылайык жүргүзүлгөн. Жергиликтүү дүүлүктүрүүчү таасири 5 баллдык көзгө көрүнгөн өзгөрүүлөр боюнча бааланган. Натыйжалар. Эксперименталдык келемиштердин ооз көңдөйүнүнбылжыр челинде, шилекей бездеринин түзүлүшүндө, куйрук жана жон
терисинин микропрепаратарында гистологиялык өзгөрүүлор байкалган эмес.
Жыйынтыгы. Стоматологиялык «Витар» каражатынын эксперименталдык изилдөөлөрү, ооз көңдөйүнүн былжыр чел кабыгына, жон жана куйрук терисине жергиликтүү дүүлүктүрүүчү же аллергендик таасирлери болгонун далилдеди.
дүүлүктүрүүчү таасирин жана аллергендик активдүүлүгүн, келемиштердин жон терисине аппликациялоо, ооз көңдөйүнүн былжыр чел кабыктарын нымдоо жана куйрук терисинин өзгөчөлүктөрүн эске алуу менен кошулмасы жок каражат менен нымдоо түрүндө изилдөөдөлөр ишке ашырылган.
Изилдөө ыкмалары: стоматологиялык «Витар» каражаттын аллергендик жана жергиликтүү дүүлүктүрүүчү касиеттерин изилдөө.Материалдар жана ыкмалар. Патенттелген «Витар» каражатынын аллергендик жана жергиликтүү дүүлүктүрүүчү касиеттерин изилдөө үчүн 15 күндөн кем эмес карантинге алынган, салмагы 240-250 г., 8-9 жумалык 16 ак тукумдуу эркек келемиштер колдонулган. Изилдөөлөр дарылардын аллергендик касиеттерин баалоо боюнча методологиялык сунуштарга ылайык жүргүзүлгөн. Жергиликтүү дүүлүктүрүүчү таасири 5 баллдык көзгө көрүнгөн өзгөрүүлөр боюнча бааланган. Натыйжалар. Эксперименталдык келемиштердин ооз көңдөйүнүнбылжыр челинде, шилекей бездеринин түзүлүшүндө, куйрук жана жон
терисинин микропрепаратарында гистологиялык өзгөрүүлор байкалган эмес.
Жыйынтыгы. Стоматологиялык «Витар» каражатынын эксперименталдык изилдөөлөрү, ооз көңдөйүнүн былжыр чел кабыгына, жон жана куйрук терисине жергиликтүү дүүлүктүрүүчү же аллергендик таасирлери болгонун далилдеди.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Сулайманов Ш.А., Бримкулов Н.Н., Чернышева Е.А., Сагатбаева Н.А., Абдрахманова С.Т., Батырханов Ш.К., Эсеналиева Ж.А.
Беттер:
108-116
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Бул макалада Казакстандын жана Кыргыз Республикасынын жогорку медициналык окуу жайларынын
студенттеринин пост-ковидтик синдромунун жүрүшүн изилдөөнүн натыйжалары берилген. Жаңы коронавиру-
стук инфекциясынын пандемиясы ар кандай курактагы адамдарда анын жүрүшүнүн өзгөчөлүктөрүн изилдөөнүн
маанилүүлүгүн аныктайт. Студенттик популяциядагы пост-COVID синдромунун өзгөчөлүктөрүн түшүнүү өзгөчө
маанилүү.
Изилдөөнүн максаты - Алматы, Бишкек жана Нур-Султан шаарларындагы медициналык университеттердин сту-
денттериндеги пост-ковиддик синдромдун клиникалык жүрүшүнүн өзгөчөлүктөрүн изилдөө болуп саналат.
Материалдар жана усулдар. Google платформасынын («Google Forms») жардамы менен Борбордук Азиянын үч
шаарынан (Алматы, Бишкек жана Нур-Султан) медициналык университеттердин 800дѳн ашуун студенттерин
онлайн сурамжылоосу жүргүзүлгөн. Жыйынтыгында 315 пост-ковид синдрому бар жаштар табылган. Студент-
тердеги демографиялык маалыматтарды, пост-COVID синдромунун клиникалык жана диагностикалык белгиле-
рин камтыган анкета иштелип чыкты. Жынысы боюнча бөлүштүрүлүшү: кыздар - 69,8% (n=220), балдар - 30,2%
(n=95). Респонденттердин орточо курагы 21±1,7 жашты түздү. Статистикалык иштер SPSS-21 программасы ар-
кылуу ишке ашырылган.
Жыйынтыктар жана аны талкуулоо. Изилдөөнүн жүрүшүндө студенттердин арасында сыркоологондордун
көбү дарттын жеңил жана орточо оор формасында сыркоолошкон. Алар негизинен цефалгияга (79,7%), чарчоого
же алсыздыкка (76,8%), жөтөлгө (67,3%), булчуңдардын алсыздыгына жана миалгияга (62,2%), дене табынын
көтөрүлүшүнө (57,8%), тынчсызданууга жана депрессияга (43,8%), эс тутумдун начарлашына (42,9%), чачтын
түшүүсүнө (41%), даамдын бузулушуна (31,4%), демигүүгө (27,9%) даттанаары аныкталган. Респонденттердин
жалпы санынын 26,2%ы пост-ковидтик синдромуна чейин эле ар кандай өнөкөт дарттарга чалдыгышкан. Сурамжылоо учурунда студенттердин 79,7% COVID-19 инфекциясына каршы эмдөөдөн өтүшкөн.
студенттеринин пост-ковидтик синдромунун жүрүшүн изилдөөнүн натыйжалары берилген. Жаңы коронавиру-
стук инфекциясынын пандемиясы ар кандай курактагы адамдарда анын жүрүшүнүн өзгөчөлүктөрүн изилдөөнүн
маанилүүлүгүн аныктайт. Студенттик популяциядагы пост-COVID синдромунун өзгөчөлүктөрүн түшүнүү өзгөчө
маанилүү.
Изилдөөнүн максаты - Алматы, Бишкек жана Нур-Султан шаарларындагы медициналык университеттердин сту-
денттериндеги пост-ковиддик синдромдун клиникалык жүрүшүнүн өзгөчөлүктөрүн изилдөө болуп саналат.
Материалдар жана усулдар. Google платформасынын («Google Forms») жардамы менен Борбордук Азиянын үч
шаарынан (Алматы, Бишкек жана Нур-Султан) медициналык университеттердин 800дѳн ашуун студенттерин
онлайн сурамжылоосу жүргүзүлгөн. Жыйынтыгында 315 пост-ковид синдрому бар жаштар табылган. Студент-
тердеги демографиялык маалыматтарды, пост-COVID синдромунун клиникалык жана диагностикалык белгиле-
рин камтыган анкета иштелип чыкты. Жынысы боюнча бөлүштүрүлүшү: кыздар - 69,8% (n=220), балдар - 30,2%
(n=95). Респонденттердин орточо курагы 21±1,7 жашты түздү. Статистикалык иштер SPSS-21 программасы ар-
кылуу ишке ашырылган.
Жыйынтыктар жана аны талкуулоо. Изилдөөнүн жүрүшүндө студенттердин арасында сыркоологондордун
көбү дарттын жеңил жана орточо оор формасында сыркоолошкон. Алар негизинен цефалгияга (79,7%), чарчоого
же алсыздыкка (76,8%), жөтөлгө (67,3%), булчуңдардын алсыздыгына жана миалгияга (62,2%), дене табынын
көтөрүлүшүнө (57,8%), тынчсызданууга жана депрессияга (43,8%), эс тутумдун начарлашына (42,9%), чачтын
түшүүсүнө (41%), даамдын бузулушуна (31,4%), демигүүгө (27,9%) даттанаары аныкталган. Респонденттердин
жалпы санынын 26,2%ы пост-ковидтик синдромуна чейин эле ар кандай өнөкөт дарттарга чалдыгышкан. Сурамжылоо учурунда студенттердин 79,7% COVID-19 инфекциясына каршы эмдөөдөн өтүшкөн.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Субанова А.А., Белов Г.В., Сулайманов И.Б., Смайылкулов Д.Д.
Беттер:
47-53
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Киришүү. Адамдын организминде зат алмашуу процессинде тынымсыз эркин жана пероксиддик радикалдар пайда болот, ар кандай зыян келтирүүчү факторлордун таасири алдында, организмдин көптөгөн
патологиялык шарттарынын себеби болгон ашыкча көчкү турундогу цитотоксикалык эффект пайда болушун шарттайт.
Изилдөөнүн максаты. Адам организмине эркин жана пероксиддик радикалдардын таасир этүү процесстерин изилдөө жана аларды табигый антиоксиданттар менен оңдоо.
Материалдар жана ыкмалар. Сезгенуу пародонт оорусун дарылоодо табигый антиоксиданттарды изилдоодо илимий адабияттарды колдонуу.
Натыйжалар. Табигый антиоксиданттар менен сезгенген пародонт ооруларынын алдын алуу жана дарылоо
боюнча сунуштар берилди.
Жыйынтыгы. Кошумча антиоксидант терапиясы үчүн табигый антиоксиданттарды камтыган рационалдуу
тамактанууда жана пародонт ооруларын комплекстүү дарылоодо табигый кошумча стоматологиялык каражаттарды максаттуу түрдө кошуу сунушталат.
патологиялык шарттарынын себеби болгон ашыкча көчкү турундогу цитотоксикалык эффект пайда болушун шарттайт.
Изилдөөнүн максаты. Адам организмине эркин жана пероксиддик радикалдардын таасир этүү процесстерин изилдөө жана аларды табигый антиоксиданттар менен оңдоо.
Материалдар жана ыкмалар. Сезгенуу пародонт оорусун дарылоодо табигый антиоксиданттарды изилдоодо илимий адабияттарды колдонуу.
Натыйжалар. Табигый антиоксиданттар менен сезгенген пародонт ооруларынын алдын алуу жана дарылоо
боюнча сунуштар берилди.
Жыйынтыгы. Кошумча антиоксидант терапиясы үчүн табигый антиоксиданттарды камтыган рационалдуу
тамактанууда жана пародонт ооруларын комплекстүү дарылоодо табигый кошумча стоматологиялык каражаттарды максаттуу түрдө кошуу сунушталат.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Авторлор:
Курбонов Э.А., Кубатова А.К., Хорт Р., Юсуфи С. Дж., Набирова Д.А.
Беттер:
191-199
Полный текст:
Киришүү. АИВ-инфекциясы менен жашаган адамдар өмүр бою СПИД
борборлорунда көзөмөлдөнүп, дарыланып турушат жана алар саламат-
тыкты сактоо бюджетине олуттуу таасирин тийгизишет. Тутумдагы
боштуктарды аныктоо жана тутумдун сапатын, натыйжалуулугун жана
пайдалуулугун жогорулатуу үчүн байкоо тутумун баалоо өтө маанилүү.
Бул изилдөө Согдий облусундагы АИВ эпидемиологиялык көзөмөл ту-
тумун атрибуттар боюнча кемчиликтерди аныктоо менен ага карата си-
стеманы жакшыртуу боюнча сунуштарды иштеп чыгуу максатта
жургузулду.
Материалдар жана методдор. Сүрөттөөчү кайчылаш изилдөө 2023-
жылдын январынан май айына чейин АКШнын Ооруларды көзөмөл
дөө жана алдын алуу борборунун жаңыртылган колдонмосун колдонуу
менен жүргүзүлдү. Системанын: пайдалуулук, жөнөкөйлүк, өз уба-
гында, алгылыктуулук, өкүлчүлүк, туруктуулук атрибуттары бааланды.
Натыйжалар жана талкуулолор. Система кырдаалды баалоо жана
анын негизинде чечим кабыл алуу менен пайдалуу. №4 отчеттук фор-
мага ылайык системанын өз убагында аткарылуусу 54% ды түздү.
АИВтин жаңы учурлары боюнча эпидемиологиялык иликтөөлөрдүн
60%ы гана белгиленген мөөнөттө жүргүзүлгөн. Кабыл алуу 100% ды
түздү, бардык медициналык мекемелер АИВ-инфекциясын аныктоого
даяр. Система жергиликтүү өз алдынча башкаруунун бардык аймактарын, бардык курактагы адамдарды камтып, ошондой эле бардык меке-
мелерди керектүү материалдар жана техникалык каражаттар менен
камсыз кылган.
Жыйынтыгы.Согдий облусунда АИВге байкоо жүргүзүү системасы
пайдалуу, алгылыктуу, репрезентативдүү жана туруктуу, бирок
жөнөкөй жана өз убагында эмес. СПИД борборунун жана медицина-
лык уюмдардын кызматкерлеринин тыгыз өз ара аракеттенүүсү, ошон-
дой эле жооптуу адамдарды окутуу системанын татаалдыгын
жеңилдетип, өз убагындалуулук деңгээлин жогорулатат.
борборлорунда көзөмөлдөнүп, дарыланып турушат жана алар саламат-
тыкты сактоо бюджетине олуттуу таасирин тийгизишет. Тутумдагы
боштуктарды аныктоо жана тутумдун сапатын, натыйжалуулугун жана
пайдалуулугун жогорулатуу үчүн байкоо тутумун баалоо өтө маанилүү.
Бул изилдөө Согдий облусундагы АИВ эпидемиологиялык көзөмөл ту-
тумун атрибуттар боюнча кемчиликтерди аныктоо менен ага карата си-
стеманы жакшыртуу боюнча сунуштарды иштеп чыгуу максатта
жургузулду.
Материалдар жана методдор. Сүрөттөөчү кайчылаш изилдөө 2023-
жылдын январынан май айына чейин АКШнын Ооруларды көзөмөл
дөө жана алдын алуу борборунун жаңыртылган колдонмосун колдонуу
менен жүргүзүлдү. Системанын: пайдалуулук, жөнөкөйлүк, өз уба-
гында, алгылыктуулук, өкүлчүлүк, туруктуулук атрибуттары бааланды.
Натыйжалар жана талкуулолор. Система кырдаалды баалоо жана
анын негизинде чечим кабыл алуу менен пайдалуу. №4 отчеттук фор-
мага ылайык системанын өз убагында аткарылуусу 54% ды түздү.
АИВтин жаңы учурлары боюнча эпидемиологиялык иликтөөлөрдүн
60%ы гана белгиленген мөөнөттө жүргүзүлгөн. Кабыл алуу 100% ды
түздү, бардык медициналык мекемелер АИВ-инфекциясын аныктоого
даяр. Система жергиликтүү өз алдынча башкаруунун бардык аймактарын, бардык курактагы адамдарды камтып, ошондой эле бардык меке-
мелерди керектүү материалдар жана техникалык каражаттар менен
камсыз кылган.
Жыйынтыгы.Согдий облусунда АИВге байкоо жүргүзүү системасы
пайдалуу, алгылыктуу, репрезентативдүү жана туруктуу, бирок
жөнөкөй жана өз убагында эмес. СПИД борборунун жана медицина-
лык уюмдардын кызматкерлеринин тыгыз өз ара аракеттенүүсү, ошон-
дой эле жооптуу адамдарды окутуу системанын татаалдыгын
жеңилдетип, өз убагындалуулук деңгээлин жогорулатат.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Иманбаева Л.А.
Беттер:
48-54
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Киришүү. Такталбаган этиологиядагы курч вирустуу гепатиттин 12 учуруна анализ келтирилген. Бейтаптардын вирустук гепатит маркерлери эки жолу терс болгон, аутоиммундук антителолордун жоктугу аутоиммундук мүнөзүн алып салган. HSV (11 бейтап), EBV (9 бейтап) жана CMV (7 бейтап) антителолору (IgG)
табылган. Жакында HSV инфекциясын жуктуруп алган бейтаптарда (авиддүүлүктүн төмөн индекси) курч гепатит клиникасы жаштарда иммунокомпетенттүүлүктүн жогорку деңгээлинде өнүгүп, кыска мөөнөттө калыбына келди. Ал эми, жогорку авиддүүлүк менен ооругандардын тобунда, оору узак курстагы улгайган
курактык топтун арасында пайда болгон.
Материалдар жана ыкмалар. Такталбаган этиологиядагы гепатиттин клиникалык жана лабораториялык
мүнөздөмөлөрү 12 бейтапта изилденген. Бардык пациенттер стандарттуу жалпы клиникалык текшерүүдөн
өтүштү, анын ичинде даттанууларды жана физикалык экспертизанын маалыматтарын баалоо, биохимиялык
кан анализдери, кан жана зааранын жалпы клиникалык анализдери, вирустуу гепатит маркерлерин ИФАнын
жардамы менен аныктоо жана ич органдарынын УЗИси бар. HSV, CMV, EBV антителолору ELISA менен текшерилип, ошондой эле IgG менен HSVге чейинки авиддүүлүк аныкталды.
Жыйынтыгы жана аны талкуулоо. РКИБ маалыматы боюнча 2014 - 2020-жылдары этиологиясы такталбаган гепатиттин үлүшү 2,3% дан 7,1% га чейин, орто эсеп менен 4,39 0,58 түзгөн. Байкалган пациенттерде
теринин жана склеранын саргаруу, алсыздык, ичтин оорушу жана табиттин жоголушунун туруктуу белгилери
болгон. Биохимиялык параметрлерди изилдөө бардык текшерилген бейтаптарда "боор тесттеринин" кыйла
жогорулагандыгын көрсөттү. Боордун УЗИ маалыматы боюнча, бардык бейтаптарда курч гепатиттин
өзгөрүүсүнө туура келген белгилер байкалган. Маркерлер анализдери бир нече жолу терс болуп чыккандан
кийин вирустук гепатит диагнозу алынып салынды, бул этиологиялык факторду издөөнүн негизи болуп герпес
тобунун вирустары гепатотроптуулугун эске алып ошондой эле аутоиммундук мүнөздү алып салуу үчүн герпес тобунун (HSV, CMV, EBV) вирустарына, AMA жана ANA тесттерине текшерилди. Герпес вирустарын
текшерүүнүн жыйынтыгында 11 бейтапта HSVге IgG антителолору, 9 бейтапта EBV жана CMV - 7 бейтапта
пайда болгон. 6 бейтаптан Үч HSV, EBV жана CMV вирустардын антителолору, - 3 бейтаптан эки HSV жана
EBV вирустардын антителолору, бир бейтапта CMVнын гана антителолор табылган. Герпес вирустарынын
(CMV, EBV, HPV-6) гепатотроптуулугу текшерилген бейтаптардын гепатоциттеринде алардын антигендери
табылышы менен тастыкталды.
Натыйжалар. Изилдөөнүн натыйжалары гепатиттин өнүгүшү менен оорунун этиологиясын, анын ичинде
герпес вирустарын тактоо үчүн кененирээк изилдөө керек экендигин көрсөттү. Герпес тобундагы вирустардын
гепатотроптуулугу (HSV, CMV, EBV), адабият маалыматтары боюнча, алардын антигендери гепатит менен
ооруган адамдардын гепатоциттеринде табылышы менен тастыкталат. Герпесвирус гепатитинин клиникалык
жана биохимиялык көрүнүштөрү башка вирустук гепатиттерден айырмаланбайт. Герпетикалык гепатитти цитолиз синдромунун өнүгүшү менен гематогендик инфекция учурунда пайда болгон, герпетикалык инфекциялардын көзкарандысыз клиникалык формасы катары кароого болот.
Жыйынтыгы. Вирустук гепатиттин этиологиялык структурасында, белгилүү бир орунду герпестик вирус,
цитомегаловирус, Эпштейн-Барр ж.б. ээлеши мүмкүн; вирустук гепатиттин клиникалык көрүнүшү формасы,
оордугу, жүрүшү жана натыйжалары боюнча окшош; А, В, С, D, Е вирустук гепатиттерин лабораториялык
четтетүүдө башка вирустук гепатиттердин этиологиясын тастыктоо үчүн лабораториялык изилдөөлөрдү улантуу зарыл
табылган. Жакында HSV инфекциясын жуктуруп алган бейтаптарда (авиддүүлүктүн төмөн индекси) курч гепатит клиникасы жаштарда иммунокомпетенттүүлүктүн жогорку деңгээлинде өнүгүп, кыска мөөнөттө калыбына келди. Ал эми, жогорку авиддүүлүк менен ооругандардын тобунда, оору узак курстагы улгайган
курактык топтун арасында пайда болгон.
Материалдар жана ыкмалар. Такталбаган этиологиядагы гепатиттин клиникалык жана лабораториялык
мүнөздөмөлөрү 12 бейтапта изилденген. Бардык пациенттер стандарттуу жалпы клиникалык текшерүүдөн
өтүштү, анын ичинде даттанууларды жана физикалык экспертизанын маалыматтарын баалоо, биохимиялык
кан анализдери, кан жана зааранын жалпы клиникалык анализдери, вирустуу гепатит маркерлерин ИФАнын
жардамы менен аныктоо жана ич органдарынын УЗИси бар. HSV, CMV, EBV антителолору ELISA менен текшерилип, ошондой эле IgG менен HSVге чейинки авиддүүлүк аныкталды.
Жыйынтыгы жана аны талкуулоо. РКИБ маалыматы боюнча 2014 - 2020-жылдары этиологиясы такталбаган гепатиттин үлүшү 2,3% дан 7,1% га чейин, орто эсеп менен 4,39 0,58 түзгөн. Байкалган пациенттерде
теринин жана склеранын саргаруу, алсыздык, ичтин оорушу жана табиттин жоголушунун туруктуу белгилери
болгон. Биохимиялык параметрлерди изилдөө бардык текшерилген бейтаптарда "боор тесттеринин" кыйла
жогорулагандыгын көрсөттү. Боордун УЗИ маалыматы боюнча, бардык бейтаптарда курч гепатиттин
өзгөрүүсүнө туура келген белгилер байкалган. Маркерлер анализдери бир нече жолу терс болуп чыккандан
кийин вирустук гепатит диагнозу алынып салынды, бул этиологиялык факторду издөөнүн негизи болуп герпес
тобунун вирустары гепатотроптуулугун эске алып ошондой эле аутоиммундук мүнөздү алып салуу үчүн герпес тобунун (HSV, CMV, EBV) вирустарына, AMA жана ANA тесттерине текшерилди. Герпес вирустарын
текшерүүнүн жыйынтыгында 11 бейтапта HSVге IgG антителолору, 9 бейтапта EBV жана CMV - 7 бейтапта
пайда болгон. 6 бейтаптан Үч HSV, EBV жана CMV вирустардын антителолору, - 3 бейтаптан эки HSV жана
EBV вирустардын антителолору, бир бейтапта CMVнын гана антителолор табылган. Герпес вирустарынын
(CMV, EBV, HPV-6) гепатотроптуулугу текшерилген бейтаптардын гепатоциттеринде алардын антигендери
табылышы менен тастыкталды.
Натыйжалар. Изилдөөнүн натыйжалары гепатиттин өнүгүшү менен оорунун этиологиясын, анын ичинде
герпес вирустарын тактоо үчүн кененирээк изилдөө керек экендигин көрсөттү. Герпес тобундагы вирустардын
гепатотроптуулугу (HSV, CMV, EBV), адабият маалыматтары боюнча, алардын антигендери гепатит менен
ооруган адамдардын гепатоциттеринде табылышы менен тастыкталат. Герпесвирус гепатитинин клиникалык
жана биохимиялык көрүнүштөрү башка вирустук гепатиттерден айырмаланбайт. Герпетикалык гепатитти цитолиз синдромунун өнүгүшү менен гематогендик инфекция учурунда пайда болгон, герпетикалык инфекциялардын көзкарандысыз клиникалык формасы катары кароого болот.
Жыйынтыгы. Вирустук гепатиттин этиологиялык структурасында, белгилүү бир орунду герпестик вирус,
цитомегаловирус, Эпштейн-Барр ж.б. ээлеши мүмкүн; вирустук гепатиттин клиникалык көрүнүшү формасы,
оордугу, жүрүшү жана натыйжалары боюнча окшош; А, В, С, D, Е вирустук гепатиттерин лабораториялык
четтетүүдө башка вирустук гепатиттердин этиологиясын тастыктоо үчүн лабораториялык изилдөөлөрдү улантуу зарыл
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Молчанова О.А.
Беттер:
60-65
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Кирешеси төмөн жана орто деңгели менен өлкөлөрдө талманын резистенттү үлүгүнүн негизги себептери жана
дарылоого берилбөөгө алып келген факторлору келтирилген. Талма оорулулардын тайпаларынын жана алардын
динамикалык изилдөөлөрдун анализинин негизинен чыккан псевдорезистеттиликке алып келген эң жайылган
себептери келтирилген.
дарылоого берилбөөгө алып келген факторлору келтирилген. Талма оорулулардын тайпаларынын жана алардын
динамикалык изилдөөлөрдун анализинин негизинен чыккан псевдорезистеттиликке алып келген эң жайылган
себептери келтирилген.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Мамытова Э.М., , Жолдошев Э.К.
Беттер:
73-79
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Макалада травманын натыйжасында пайда болбогон мээ ичине кан куйулуусунун эрте жана дифференциалдык
диагностика маселесинин азыркы учурдагы абалына арналган адабият маалыматтары корсотулгон. Клиникалык,
лабораториялык, инструменталдык, нейровизуализациялык изилдоо ыкмаларынын салыштырмалуу маалымат-
туулугу, сезимдуулугу, диагностикалык эффективдуулугу корсотулгон. Анын катарында МРТнын геморрагиялык
инсулттун курч мезгилинде колдонуусунун маселелери да адабият негизинде изилденген.
диагностика маселесинин азыркы учурдагы абалына арналган адабият маалыматтары корсотулгон. Клиникалык,
лабораториялык, инструменталдык, нейровизуализациялык изилдоо ыкмаларынын салыштырмалуу маалымат-
туулугу, сезимдуулугу, диагностикалык эффективдуулугу корсотулгон. Анын катарында МРТнын геморрагиялык
инсулттун курч мезгилинде колдонуусунун маселелери да адабият негизинде изилденген.
ЖАРДАМ ПРАКТИКАЛЫК ВРАЧКА
Авторлор:
Курманбеков Н.К., Усупбаев А.Ч. , Кылычбеков М.Б., Кузебаев Р.Е.
Беттер:
171-176
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Учурда онкоурологияда оорунун актуалдуулугу - простата безинин рагы. Ошол эле учурда транс-
уретралдык резекциядан өткөн бейтаптардын аман калуу натыйжалары ар кандай. Изилдөөнүн максаты простата безинин трансуреталдык резекциясы жасалган простата рагынын жергиликтүү өнүккөн түрү менен ооруган улгайган пациенттерди хирургиялык дарылоонун натыйжаларын талдоо болгон. Изилдөөнүн материалы жана методдору. Простата безинин трансуретралдык резекциясынан өткөн простата безинин локалдык өнүккөн рагы менен ооруган 50 улгайган пациентти дарылоонун натыйжаларына ретроспективдүү талдоо. Натыйжалар жана талкуулар. Трансуретралдык резекциядан кийин бейтаптардын 94%да заараны кармабоо бир айдын ичинде жоюлса, 6% бейтаптарда 3-3,5 айдын ичинде заара кармап калуу калыбына келген. Жыйынтыгы. Операцияга чейинки клиникалык жана морфологиялык белгилерди комплекстүү баалоо хирургиялык дарылоо ыкмаларынын ылайыктуулугун аныктоого мүмкүндүк берет. Простата безинин рактын локалдык өнүккөн жана метастаздуу формаларында простата безинин трансуретралдык резекциясы операцияга чейинки антиандроген терапиясын колдонуу менен простата безинин залалдуу өзгөрүүлөрүнүн контролдонуучу процессинин шартында жүргүзүлүшү мүмкүн. Простата безинин трансуретралдык резекциясынын операциясы - простата безинин рактын локалдык өнүккөн жана метастаздуу формаларынын заара чыгаруучу жолдорунун обструкциясы үчүн тандоо
ыкмасы, хирургиялык дарылоонун аз травмалуу хирургиялык ыкмасы, уродинамикалык көрсөткүчтөрдү, жашоонун узактыгын жана сапатын жакшыртат бейтаптар.
уретралдык резекциядан өткөн бейтаптардын аман калуу натыйжалары ар кандай. Изилдөөнүн максаты простата безинин трансуреталдык резекциясы жасалган простата рагынын жергиликтүү өнүккөн түрү менен ооруган улгайган пациенттерди хирургиялык дарылоонун натыйжаларын талдоо болгон. Изилдөөнүн материалы жана методдору. Простата безинин трансуретралдык резекциясынан өткөн простата безинин локалдык өнүккөн рагы менен ооруган 50 улгайган пациентти дарылоонун натыйжаларына ретроспективдүү талдоо. Натыйжалар жана талкуулар. Трансуретралдык резекциядан кийин бейтаптардын 94%да заараны кармабоо бир айдын ичинде жоюлса, 6% бейтаптарда 3-3,5 айдын ичинде заара кармап калуу калыбына келген. Жыйынтыгы. Операцияга чейинки клиникалык жана морфологиялык белгилерди комплекстүү баалоо хирургиялык дарылоо ыкмаларынын ылайыктуулугун аныктоого мүмкүндүк берет. Простата безинин рактын локалдык өнүккөн жана метастаздуу формаларында простата безинин трансуретралдык резекциясы операцияга чейинки антиандроген терапиясын колдонуу менен простата безинин залалдуу өзгөрүүлөрүнүн контролдонуучу процессинин шартында жүргүзүлүшү мүмкүн. Простата безинин трансуретралдык резекциясынын операциясы - простата безинин рактын локалдык өнүккөн жана метастаздуу формаларынын заара чыгаруучу жолдорунун обструкциясы үчүн тандоо
ыкмасы, хирургиялык дарылоонун аз травмалуу хирургиялык ыкмасы, уродинамикалык көрсөткүчтөрдү, жашоонун узактыгын жана сапатын жакшыртат бейтаптар.
АЛДЫН АЛУУ МЕДИЦИНАСЫ
Киришүү. Трансфузиядан кийинки кыйынчылыктардын алдын алуу
(КТК) кан куюу медицинасынын актуалдуу милдети болуп саналат.
Бүгүнкү күндө Өзбекстан Республикасында фебрилдик гемолитикалык
эмес реакциялардын, трансплантациялоочу оорунун өнүгүшүнө жол
бербөө жана кандын компоненттерин куюп жаткан бейтаптарга инфекциялык жана бактериялык инфекциялардын жугуу коркунучун азайтуу
үчүн заманбап технологиялар киргизилген.
Изилдөөнүн максаты - 5 жылдык мөөнөт ичинде кан куюудан кийинки
татаалдашуулардын өнүгүү себептерине талдоо жүргүзүү, ошондой эле
канды кайра иштетүү процесстерине заманбап технологияларды
киргизүү жана трансфузиядан кийинки кыйынчылыктардын тобокелдигин азайтуу боюнча сунуштарды иштеп чыгуу.
Материалдар жана методдор. Биз акыркы 5 жылдын ичинде республиканын медициналык мекемелеринде пайда болгон кан куюудан кийинки оор ырбоолордун 12 учурун талдап чыктык. Республиканын кан кызматынын өндүрүш процесстери донордук канды скринингдин жана кайра иштетүүнүн жаңы ыкмаларын, анын ичинде кан аркылуу жугуучу инфекциялардын маркерлерин текшерүүнүн эки этаптуу ыкмасын, лейкофильтрацияны, кандын компоненттерин нурлантууну
(нурлантууну) киргизүү боюнча талдоого алынган.Натыйжалар. Өзбекстан Республикасынын Саламаттыкты сактоо министрлигинин кан куюудан кийинки оорчулуктарды анализдөө жана алдын алуу боюнча Республикалык комиссиясынын материалдарынын негизинде кан куюудан кийинки оор ырбоолордун 12 учурун аныкта-
дык, анын ичинен медицин7а мекемелеринде 6 адам каза болгон.
Жыйынтыгы. Республиканын медициналык мекемелеринде кан кызматынын практикасына заманбап технологияларды киргизүү, кан куюу эрежелерин так сактоо жана кан куюу боюнча практикалык дарыгерлердин билимин жогорулатуу трансфузиядан кийинки кыйынчылыктардын кооптулугун кыйла азайтып, трансфузиялык терапиянын сапатын жана коопсуздугун камсыздай алат.
(КТК) кан куюу медицинасынын актуалдуу милдети болуп саналат.
Бүгүнкү күндө Өзбекстан Республикасында фебрилдик гемолитикалык
эмес реакциялардын, трансплантациялоочу оорунун өнүгүшүнө жол
бербөө жана кандын компоненттерин куюп жаткан бейтаптарга инфекциялык жана бактериялык инфекциялардын жугуу коркунучун азайтуу
үчүн заманбап технологиялар киргизилген.
Изилдөөнүн максаты - 5 жылдык мөөнөт ичинде кан куюудан кийинки
татаалдашуулардын өнүгүү себептерине талдоо жүргүзүү, ошондой эле
канды кайра иштетүү процесстерине заманбап технологияларды
киргизүү жана трансфузиядан кийинки кыйынчылыктардын тобокелдигин азайтуу боюнча сунуштарды иштеп чыгуу.
Материалдар жана методдор. Биз акыркы 5 жылдын ичинде республиканын медициналык мекемелеринде пайда болгон кан куюудан кийинки оор ырбоолордун 12 учурун талдап чыктык. Республиканын кан кызматынын өндүрүш процесстери донордук канды скринингдин жана кайра иштетүүнүн жаңы ыкмаларын, анын ичинде кан аркылуу жугуучу инфекциялардын маркерлерин текшерүүнүн эки этаптуу ыкмасын, лейкофильтрацияны, кандын компоненттерин нурлантууну
(нурлантууну) киргизүү боюнча талдоого алынган.Натыйжалар. Өзбекстан Республикасынын Саламаттыкты сактоо министрлигинин кан куюудан кийинки оорчулуктарды анализдөө жана алдын алуу боюнча Республикалык комиссиясынын материалдарынын негизинде кан куюудан кийинки оор ырбоолордун 12 учурун аныкта-
дык, анын ичинен медицин7а мекемелеринде 6 адам каза болгон.
Жыйынтыгы. Республиканын медициналык мекемелеринде кан кызматынын практикасына заманбап технологияларды киргизүү, кан куюу эрежелерин так сактоо жана кан куюу боюнча практикалык дарыгерлердин билимин жогорулатуу трансфузиядан кийинки кыйынчылыктардын кооптулугун кыйла азайтып, трансфузиялык терапиянын сапатын жана коопсуздугун камсыздай алат.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Киришүү. Жаңы төрөлгөн ымыркайлардын тубаса ичегисинин өтүшүп кетүүсүнүн негизги себеби
болуп калууда, ал кылдат диагностиканы жана жаңы төрөлгөн мезгилде тез хирургиялык кийлигишүүнү талап
кылат.
Изилдөөнүн максаты. Жаңы төрөлгөн балдардын тубаса ичеги өтүшүп кетүүсүнүн өсүшүн, хирургиялык тактикасын жана аларды дарылоонун натыйжаларын талдоо.
Материалдар жана ыкмалар. ЭжБКУБда тубаса ичегиси бар 165 жаңы төрөлгөн наристе изилденген. Анын ичинен
88 эркек бала (53,3%), 77 кыз (46,7%) тубаса ичеги-карын оорулары менен ооруган.
Натыйжалар жана талкуулар. Жаңы төрөлгөн 165 (16,2%) тубаса ичеги-карын оорулары менен кабыл алынган
балдардын ичинен 20 (1,96%) балада жогорку ичеги өтүшүп кеткендиги аныкталган. 145 (14,2%) балада ичегикарындын төмөн өтүшүп кеткендиги аныкталган. Көбүнчө жаңы төрөлгөн ымыркайларда бир нече тубаса кемтиктер аныкталган, ошондуктан 12 (7.2%) оорулууда жүрөктүн тубаса кемтиги жана Даун синдрому аралашкан.
Жаңы төрөлгөн ымыркайларда ичеги-карындын өтүшүп кетүүсүнүн аздыгы менен тубаса кемтиктер сейрек кездешет.
Жыйынтыктар. Жүргүзүлгөн анализ Кыргыз Республикасында тубаса ичеги-карын оорулары менен төрөлгөн
ымыркайларга өз убагында жана квалификациялуу жардам көрсөтүү үчүн неонаталдык хирургиялык кызматты
өнүктүрүү зарыл экендигин көрсөтүп турат.
Макалада Кыргыз Республикасынын аймактарында жаңы төрөлгөн ымыркайларда жогорку ичеги өтүшүп
кетүүсүн пайда кылган ашказан-ичеги трактынын тубаса кемтиктеринин көбөйүшүнө анализ жасалган. Балдарда
көбүнчө ичеги-карындын жогорку өтүшүп кетишин пайда кылган кемтиктер жана аларды оңдоо ыкмалары аныкталган.
болуп калууда, ал кылдат диагностиканы жана жаңы төрөлгөн мезгилде тез хирургиялык кийлигишүүнү талап
кылат.
Изилдөөнүн максаты. Жаңы төрөлгөн балдардын тубаса ичеги өтүшүп кетүүсүнүн өсүшүн, хирургиялык тактикасын жана аларды дарылоонун натыйжаларын талдоо.
Материалдар жана ыкмалар. ЭжБКУБда тубаса ичегиси бар 165 жаңы төрөлгөн наристе изилденген. Анын ичинен
88 эркек бала (53,3%), 77 кыз (46,7%) тубаса ичеги-карын оорулары менен ооруган.
Натыйжалар жана талкуулар. Жаңы төрөлгөн 165 (16,2%) тубаса ичеги-карын оорулары менен кабыл алынган
балдардын ичинен 20 (1,96%) балада жогорку ичеги өтүшүп кеткендиги аныкталган. 145 (14,2%) балада ичегикарындын төмөн өтүшүп кеткендиги аныкталган. Көбүнчө жаңы төрөлгөн ымыркайларда бир нече тубаса кемтиктер аныкталган, ошондуктан 12 (7.2%) оорулууда жүрөктүн тубаса кемтиги жана Даун синдрому аралашкан.
Жаңы төрөлгөн ымыркайларда ичеги-карындын өтүшүп кетүүсүнүн аздыгы менен тубаса кемтиктер сейрек кездешет.
Жыйынтыктар. Жүргүзүлгөн анализ Кыргыз Республикасында тубаса ичеги-карын оорулары менен төрөлгөн
ымыркайларга өз убагында жана квалификациялуу жардам көрсөтүү үчүн неонаталдык хирургиялык кызматты
өнүктүрүү зарыл экендигин көрсөтүп турат.
Макалада Кыргыз Республикасынын аймактарында жаңы төрөлгөн ымыркайларда жогорку ичеги өтүшүп
кетүүсүн пайда кылган ашказан-ичеги трактынын тубаса кемтиктеринин көбөйүшүнө анализ жасалган. Балдарда
көбүнчө ичеги-карындын жогорку өтүшүп кетишин пайда кылган кемтиктер жана аларды оңдоо ыкмалары аныкталган.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Киришүү. Радиациянын урук безинин морфологиясына тийгизген таасири маселеси актуалдуу. Максат. Жалпы тышкы γ-нурлануудан кийин келемиштердин урук бездериндеги морфологиялык өзгөрүүлөрдүн багытын жана даражасын изилдөө. Материалдар жана ыкмалар. Гематоксилин-эозин боёгу менен боёлгон 0,5 жана 1,0 гр дозаларда бирдиктүү жалпы γ-нурланууга дуушар болгон келемиштердин урук бездеринин гистологиялык кесиндилери изилденген. Көрүү талаасында туурасынан кесилген ийилген семифердик түтүкчөлөрдүн саны эсептелген. Сперматогендик эпителийдин абалына жараша ийилген жарым түтүкчөлөр беш түргө бөлүнөт. Жыйынтыктар. 0,5 жана 1,0 Гр нурлануу дозасы менен подгруппалардын препараттарында контролго салыштырмалуу I- биринчи типтеги ийилген түтүкчөлөрдүн саны - контролго салыштырмалуу -50,3% жана -66,9% чейин азайганы (р<0,05) нурландырган учурдан тартып 90 күн өткөндөн кийин аныкталган, 0,5 жана 1,0 Гр дозалары үчүн контролго салыштырмалуу II жана III түрдөгү ийилген түтүкчөлөрдүн саны 75% жана 140% (p<0,05), 363% жана 652% (р<0,05) өскөн. Ошондой эле 2 эксперименталдык топтордо V типтеги түтүкчөлөр болгон, алардын саны 2%дан ашкан. Ошондой эле 2 эксперименталдык топтордо V типтеги түтүкчөлөр болгон дагы, алардын саны 2%дан ашкан. Корутунду. 0,5 жана 1,0 Гр дозаларда жалпы бирдиктүү γ-нурлануу учурунан тартып үч айга чейин урук бездеринин структураларында патоморфологиялык өзгөрүүлөр пайда болот, алар түтүкчөлөрдүн сперматогендик эпителийи бузулганга чейинки жана ага чейинки мезгилде көбүрөөк байкалат. Бул клеткалардын деформациясына алып келет, алардын функцияларынын бузулушуна жана натыйжада эркектин репродуктивдүү системасынын функциясынын бузулушуна алып келет.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Киришүү. Өнөкөт жугуштуу эмес ооруларды дарылоо олуттуу экономикалык чыгымдарды талап кылат жана жогорку тобокелдиктер менен коштолот. Бул патологиялык шарттардын өнүгүшүнө жол бербөө,
комплекстүү алдын алууга басым жасоо глобалдык тенденция болуп саналат.
Изилдөө максаты - Жаңы алдын алуу программаларын түзүү үчүн негиз катары Түркмөнстанда өнөкөт жугуштуу эмес оорулардын тобокелдик факторлорунун таралышынын динамикасын изилдөө.
Материалдар жана ыкмалар. Дизайн: ретроспективдүү сүрөттөмө эпидемиологиялык изилдөө. Изилденген динамикасы, тобокелдик факторлорунун убактылуу мүнөздөмөлөрү: тамеки чегүү, спирт ичимдиктерин ичүү, тамактануу схемасы, кыймыл-аракет мүнөзү (жалгыз жана айкалышта). Баштапкы маалыматтар Түркмөнстандагы жугуштуу эмес оорулардын тобокелдик факторлорунун таралышы боюнча улуттук сурамжылоонун эки айлампасынын отчетторунан алынган. Натыйжалар жана талкуу. Түркмөнстанда калктын салыштырма салмагы ХНИЗДИН тобокелдик факторлорусуз 45,0% га өскөн. Аялдардын калкынын ден соолугун чыңдоонун, аялдар арасында өзгөчө айкалышкан тобокелдик факторлорунун таралышынын азайышынын оң тенденциясы аныкталды. Ошону менен бирге Алкоголду керектөөнүн көлөмү өстү: алкоголь менен байланышкан жогорку жана орто тобокелдиктеги адамдардын салыштырма салмагы көбөйдү. Ичкилик ичкен аялдардын салыштырма салмагы 14,0% га жогорулаган. Семиздиктен жабыркагандардын саны, айрыкча эркектер арасында көбөйдү, мында визуалдык көрсөткүчтөрдүн өсүшү 6,0%ды түздү. 5 жылдын ичинде эң чоң калктын катарына кирген эркек калктын салыштырма салмагы 4,0% га жогорулап, 1-2 тобокелдик факторлору бар. Тобокелдик факторлору жок эркектердин саны өтө аз бойдон калууда
(17,0% дан ашпайт). 2020-жылы бардык административдик-аймактык бирдиктерде семирүү жана ашыкча салмактын таралышы кайра жанданды, бул ХНИЗ тобокелдик факторуна өзгөчө көңүл бурууну талап кылат.
Жыйынтыгы. Мурунку этаптардагы алдын алуу чараларынын натыйжалуулугун эске алган тобокелдиктин конкреттүү факторлору менен андан ары күрөшүү боюнча мамилелер түзүлгөн. Тобокелдик факторлорунун таралышынын ар түрдүү жагдайы ар бир администрациялык-аймактык бирдиктин өзгөчөлүктөрүн эске алган алдын алуу программаларын илимий иштеп чыгууну талап кылат.
комплекстүү алдын алууга басым жасоо глобалдык тенденция болуп саналат.
Изилдөө максаты - Жаңы алдын алуу программаларын түзүү үчүн негиз катары Түркмөнстанда өнөкөт жугуштуу эмес оорулардын тобокелдик факторлорунун таралышынын динамикасын изилдөө.
Материалдар жана ыкмалар. Дизайн: ретроспективдүү сүрөттөмө эпидемиологиялык изилдөө. Изилденген динамикасы, тобокелдик факторлорунун убактылуу мүнөздөмөлөрү: тамеки чегүү, спирт ичимдиктерин ичүү, тамактануу схемасы, кыймыл-аракет мүнөзү (жалгыз жана айкалышта). Баштапкы маалыматтар Түркмөнстандагы жугуштуу эмес оорулардын тобокелдик факторлорунун таралышы боюнча улуттук сурамжылоонун эки айлампасынын отчетторунан алынган. Натыйжалар жана талкуу. Түркмөнстанда калктын салыштырма салмагы ХНИЗДИН тобокелдик факторлорусуз 45,0% га өскөн. Аялдардын калкынын ден соолугун чыңдоонун, аялдар арасында өзгөчө айкалышкан тобокелдик факторлорунун таралышынын азайышынын оң тенденциясы аныкталды. Ошону менен бирге Алкоголду керектөөнүн көлөмү өстү: алкоголь менен байланышкан жогорку жана орто тобокелдиктеги адамдардын салыштырма салмагы көбөйдү. Ичкилик ичкен аялдардын салыштырма салмагы 14,0% га жогорулаган. Семиздиктен жабыркагандардын саны, айрыкча эркектер арасында көбөйдү, мында визуалдык көрсөткүчтөрдүн өсүшү 6,0%ды түздү. 5 жылдын ичинде эң чоң калктын катарына кирген эркек калктын салыштырма салмагы 4,0% га жогорулап, 1-2 тобокелдик факторлору бар. Тобокелдик факторлору жок эркектердин саны өтө аз бойдон калууда
(17,0% дан ашпайт). 2020-жылы бардык административдик-аймактык бирдиктерде семирүү жана ашыкча салмактын таралышы кайра жанданды, бул ХНИЗ тобокелдик факторуна өзгөчө көңүл бурууну талап кылат.
Жыйынтыгы. Мурунку этаптардагы алдын алуу чараларынын натыйжалуулугун эске алган тобокелдиктин конкреттүү факторлору менен андан ары күрөшүү боюнча мамилелер түзүлгөн. Тобокелдик факторлорунун таралышынын ар түрдүү жагдайы ар бир администрациялык-аймактык бирдиктин өзгөчөлүктөрүн эске алган алдын алуу программаларын илимий иштеп чыгууну талап кылат.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Изилдөө максаты. Бийик тоолуу шарттарда өпкөнүн өнөкөт оорусу (ӨӨО) менен ооругандардын спирометриялык көрсөткүчтөрүн изил дөө.
Изилдөө материалы жана ыкмалары. Изилдөөгө 86 бийик тоолуу шартында жашаган, ӨӨО менен ооруган жашоочулар (1-топ); Жапыз тоолуу шарында жашаган, ӨӨО менен ооруган 100 бейтап (2-топ) жана көзөмөлдөө тобунда 86 адам (стандарттуу географиялык шарттарда жашаган дени сак бейтаптар). Спирометрия учурунда төмөнкү көрсөткүчтөр изилденген: өпкөнүн жашоо жөндөмдүүлүгү, өпкөнүн мажбурланган жашоо сыйымдуулугу, мажбурланган дем чыгаруу көлөмү, эң жогорку дем чыгаруу агымы. Алынган натыйжаларды талдоо “STATISTICA for Windows Version 10.0” (Statsoft, Inc, АКШ) программасын колдонуу менен жүргүзүлгөн.
Натыйжалар. Бийик тоолуу шарттарда жашаган бейтаптардын ӨЖСнын (өпкөнүн жашоо сыйымдуулугу) мааниси бийик тоолуу шарттарда жашаган дени сак адамдарга (65,9 ± 1,8 л жана 88,4 ± 2,4 л) караганда бир кыйла төмөн. МДЧК1 параметрин талдоодо (1 секунданын ичинде мажбурлап дем чыгаруу көлөмү) дени сак адамдарга салыштырмалуу бийик жана жапыз тоодо жашаган ӨӨО менен ооруган бейтаптарда азайгандыгы байкалган (тиешелүүлүгүнө жараша 52,5 ± 2,3 л; 50,8 ± 2,0 л. 72,4 ± 1,7 л. ), p <0,05. Бийик тоолордо жашагандардагы ДЧЖЫнын(дем чыгаруунун эң жогорку ылдамдыгы) көрсөткүчү да окшош географиялык шарттарда жашаган дени сак респонденттерге салыштырмалуу төмөн болгон (тиешелүүлүгүнө жараша 53,6 ± 2,3% жана 64,4 ± 2,3%).
Жыйынтыгы. 1.Бийик тоолуу шарттарда жашаган ӨӨО менен ооруган бейтаптардын спирометриялык параметрлерин (ӨЖС, ӨМЖС/өпкөнүн мажбурлап дем чыгаруу сыйымдуулугу), МДЧК1, ДЧЖЫ) изилдөө бийик тоолордо жашаган дени сак адамдардын көрсөткүчтөрүнүн натыйжаларына салыштырмалуу алардын олуттуу төмөндөшүн далилдейт (p<0,05 ; <0,001).
2.Бийик тоолуу шарттарда жашагандардын дем алуу ылдамдыгы жапыз тоолуу шартта жашаган ӨӨО менен ооруган бейтаптарга караганда көрсөткүчтөр бир кыйла төмөн болгон (мүнөтүнө 20,9 ± 0,3 жана мүнөтүнө 22,9 ± 0,3, p = 0,001).
Изилдөө материалы жана ыкмалары. Изилдөөгө 86 бийик тоолуу шартында жашаган, ӨӨО менен ооруган жашоочулар (1-топ); Жапыз тоолуу шарында жашаган, ӨӨО менен ооруган 100 бейтап (2-топ) жана көзөмөлдөө тобунда 86 адам (стандарттуу географиялык шарттарда жашаган дени сак бейтаптар). Спирометрия учурунда төмөнкү көрсөткүчтөр изилденген: өпкөнүн жашоо жөндөмдүүлүгү, өпкөнүн мажбурланган жашоо сыйымдуулугу, мажбурланган дем чыгаруу көлөмү, эң жогорку дем чыгаруу агымы. Алынган натыйжаларды талдоо “STATISTICA for Windows Version 10.0” (Statsoft, Inc, АКШ) программасын колдонуу менен жүргүзүлгөн.
Натыйжалар. Бийик тоолуу шарттарда жашаган бейтаптардын ӨЖСнын (өпкөнүн жашоо сыйымдуулугу) мааниси бийик тоолуу шарттарда жашаган дени сак адамдарга (65,9 ± 1,8 л жана 88,4 ± 2,4 л) караганда бир кыйла төмөн. МДЧК1 параметрин талдоодо (1 секунданын ичинде мажбурлап дем чыгаруу көлөмү) дени сак адамдарга салыштырмалуу бийик жана жапыз тоодо жашаган ӨӨО менен ооруган бейтаптарда азайгандыгы байкалган (тиешелүүлүгүнө жараша 52,5 ± 2,3 л; 50,8 ± 2,0 л. 72,4 ± 1,7 л. ), p <0,05. Бийик тоолордо жашагандардагы ДЧЖЫнын(дем чыгаруунун эң жогорку ылдамдыгы) көрсөткүчү да окшош географиялык шарттарда жашаган дени сак респонденттерге салыштырмалуу төмөн болгон (тиешелүүлүгүнө жараша 53,6 ± 2,3% жана 64,4 ± 2,3%).
Жыйынтыгы. 1.Бийик тоолуу шарттарда жашаган ӨӨО менен ооруган бейтаптардын спирометриялык параметрлерин (ӨЖС, ӨМЖС/өпкөнүн мажбурлап дем чыгаруу сыйымдуулугу), МДЧК1, ДЧЖЫ) изилдөө бийик тоолордо жашаган дени сак адамдардын көрсөткүчтөрүнүн натыйжаларына салыштырмалуу алардын олуттуу төмөндөшүн далилдейт (p<0,05 ; <0,001).
2.Бийик тоолуу шарттарда жашагандардын дем алуу ылдамдыгы жапыз тоолуу шартта жашаган ӨӨО менен ооруган бейтаптарга караганда көрсөткүчтөр бир кыйла төмөн болгон (мүнөтүнө 20,9 ± 0,3 жана мүнөтүнө 22,9 ± 0,3, p = 0,001).
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Орозалиева Б.К., Иманкулова А.С., Акматов Т.А., Субанова Н.А. , Хегай Е.В.
Беттер:
31-39
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Төрөттөн кийинки ириңдүү - септикалык оорулар заманбап акушердиктин актуалдуу маселелеринин бири
болуп саналат жана дүйнөдөгү энелердин өлүмүнүн себептеринин түзүмүндө төртүнчү орунду ээлейт [1, 2].
Учурда микроб бирикмелеринин үлүшү жогорулады, бул операциядан кийинки ириңдүү-септикалык татаалдашуу процесстерин жана алардын терапиясын кыйла начарлатат, ошону менен олуттуу финансылык чыгымдарды талап кылат [6,7]. Бул макалада төрөттөн кийинки эндометрит менен ооруган адамдарда патогендердин
этиологиялык түзүмү жана антибиотикке туруктуулук деңгээли көрсөтүлөт. Изилдөөнүн максаты - бактериологиялык изилдөөлөрдүн натыйжасында антибиотик терапиясын оптималдаштыруу жолу менен төрөттөн
кийин ириңдеген-септикалык татаалдашкан аялдарда дарылоонун натыйжаларын жакшыртуу. Бактериологиялык культуранын жыйынтыгын бөлүп, Кыргыз Республикасынын Саламаттыкты сактоо жана социалдык
өнүгүү министрлигинин алдындагы Улуттук хирургиялык борбордун ириң-септикалык гинекология бөлүмүнө
түшкөн 167 аялдын арасында анализ жүргүзүлдү. Жатын көңдөйүнөн козгогучтардын түрлөрү аныкталды,
сезгичтиги жана антибиотиктерге туруктуулугу көрсөтүлдү. Изоляцияланган штаммдардын этиологиялык
структурасын анализдөө 43.7% учурларда грам позитивдүү микрофлоранын ролу басымдуулук кылды. Грамтерс микрофлора бейтаптардын 25,7% табылган. Төрөттөн кийинки эндометриттин көбүнчө козгогучтары -
Esherichia coli 33,3%, Enteroccocus spp. 23,5%, Streptococcus spp. 10,6%, Staphylococcus epidermidis 9,1%,
Staphylococcus haemolyticus 6,1%. Антибиотикограмманы изилдөөдө грамм терс микроорганизмдердин эң
жогорку сезгичтиги 90% меропенемге, 85% Тобрамицинге, 80% учурларда Амикацинге, карбапенемдерге
85% га чейин жана Ванкомицин 95% га чейин позитивдүү флора аныкталды. Грамм (+) жана грамм (-) микроорганизмдердин жогорку туруктуулугу б-лактам антибиотиктерине, 2-3 муундагы фторхинолондорго, 1-2
муундагы аминогликозиддерге аныкталды. Микроорганизмдердин туруктуулугунун өсүшүн ооздуктоо үчүн
бир катар чараларды, анын ичинде дарыгерлердин арасында пациенттерден алынган биоматериалдарды чогултуу жана ташуу эрежелери, микробго каршы дары-дармектерди сарамжалдуу пайдалануу, билим берүү
иш-чараларын киргизүү керек. дарылоонун натыйжаларын жакшыртуу максатында, ошондой эле бактериологиялык лабораторияларды керектүү шаймандар жана керектелүүчү материалдар менен камсыз кылуу максатында эмпирикалык терапия учурларында айрым дары-дармектердин режимин дайындоо
болуп саналат жана дүйнөдөгү энелердин өлүмүнүн себептеринин түзүмүндө төртүнчү орунду ээлейт [1, 2].
Учурда микроб бирикмелеринин үлүшү жогорулады, бул операциядан кийинки ириңдүү-септикалык татаалдашуу процесстерин жана алардын терапиясын кыйла начарлатат, ошону менен олуттуу финансылык чыгымдарды талап кылат [6,7]. Бул макалада төрөттөн кийинки эндометрит менен ооруган адамдарда патогендердин
этиологиялык түзүмү жана антибиотикке туруктуулук деңгээли көрсөтүлөт. Изилдөөнүн максаты - бактериологиялык изилдөөлөрдүн натыйжасында антибиотик терапиясын оптималдаштыруу жолу менен төрөттөн
кийин ириңдеген-септикалык татаалдашкан аялдарда дарылоонун натыйжаларын жакшыртуу. Бактериологиялык культуранын жыйынтыгын бөлүп, Кыргыз Республикасынын Саламаттыкты сактоо жана социалдык
өнүгүү министрлигинин алдындагы Улуттук хирургиялык борбордун ириң-септикалык гинекология бөлүмүнө
түшкөн 167 аялдын арасында анализ жүргүзүлдү. Жатын көңдөйүнөн козгогучтардын түрлөрү аныкталды,
сезгичтиги жана антибиотиктерге туруктуулугу көрсөтүлдү. Изоляцияланган штаммдардын этиологиялык
структурасын анализдөө 43.7% учурларда грам позитивдүү микрофлоранын ролу басымдуулук кылды. Грамтерс микрофлора бейтаптардын 25,7% табылган. Төрөттөн кийинки эндометриттин көбүнчө козгогучтары -
Esherichia coli 33,3%, Enteroccocus spp. 23,5%, Streptococcus spp. 10,6%, Staphylococcus epidermidis 9,1%,
Staphylococcus haemolyticus 6,1%. Антибиотикограмманы изилдөөдө грамм терс микроорганизмдердин эң
жогорку сезгичтиги 90% меропенемге, 85% Тобрамицинге, 80% учурларда Амикацинге, карбапенемдерге
85% га чейин жана Ванкомицин 95% га чейин позитивдүү флора аныкталды. Грамм (+) жана грамм (-) микроорганизмдердин жогорку туруктуулугу б-лактам антибиотиктерине, 2-3 муундагы фторхинолондорго, 1-2
муундагы аминогликозиддерге аныкталды. Микроорганизмдердин туруктуулугунун өсүшүн ооздуктоо үчүн
бир катар чараларды, анын ичинде дарыгерлердин арасында пациенттерден алынган биоматериалдарды чогултуу жана ташуу эрежелери, микробго каршы дары-дармектерди сарамжалдуу пайдалануу, билим берүү
иш-чараларын киргизүү керек. дарылоонун натыйжаларын жакшыртуу максатында, ошондой эле бактериологиялык лабораторияларды керектүү шаймандар жана керектелүүчү материалдар менен камсыз кылуу максатында эмпирикалык терапия учурларында айрым дары-дармектердин режимин дайындоо
Беттер:
84-88
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
Авторлор:
Рахимова Ф.С., Бебезов Х.С., Бебезов Б.Х.
Беттер:
158-169
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Уйку бездин нейроэндокриндик шишигинин көпчүлүк бөлүгү иштебей, башкача айтканда канга гормон жана
полипептид бөлүп чыгарбайт, жана ошондой эле өзгөчө клиника менен коштолбойт. Өкүнүчтүүсү, диагности-
калык изилдөө органдар жабыр тарткан соң, нейроэндокриникалык местазтаздар пайда болгон кийин гана баш-
талат. Азыркы учурда, уйку бездин гормон иштеп чыгаруу шишигин жалгыз радикалдуу дарылоо методу бул
хирургиялык болуп эсептелет. Симптомдук дарылоо бейтаптын предоперациялык даярдоо этабында гана ка-
ралышы мүмкүн. Бул статьяда заманбап хирургиялык жана терапиялык методдордун арсеналын рационалдуу
жана комплекстүү колдонуу анализденет, ошолор көбүнчө адамдын өмүрүн узартууга мүмкүнчүлүк берет, жана
метастаз формасындагы уйку бездин нейроэндокриндик шишиги менен бейтаптардын жашоосунун сапатын
жакшыртат.
полипептид бөлүп чыгарбайт, жана ошондой эле өзгөчө клиника менен коштолбойт. Өкүнүчтүүсү, диагности-
калык изилдөө органдар жабыр тарткан соң, нейроэндокриникалык местазтаздар пайда болгон кийин гана баш-
талат. Азыркы учурда, уйку бездин гормон иштеп чыгаруу шишигин жалгыз радикалдуу дарылоо методу бул
хирургиялык болуп эсептелет. Симптомдук дарылоо бейтаптын предоперациялык даярдоо этабында гана ка-
ралышы мүмкүн. Бул статьяда заманбап хирургиялык жана терапиялык методдордун арсеналын рационалдуу
жана комплекстүү колдонуу анализденет, ошолор көбүнчө адамдын өмүрүн узартууга мүмкүнчүлүк берет, жана
метастаз формасындагы уйку бездин нейроэндокриндик шишиги менен бейтаптардын жашоосунун сапатын
жакшыртат.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Бейшеналиев А.С., Сопуев А.А., Атакозиев А.Т., Эрнисова М.Э., Адилов А.Н.
Беттер:
12-19
Полный текст:
Киришүү. Кыргыз Республикасынын улуттук статистикалык комитетинин маалыматына таянсак жалпы өлкөнүн жарандарынын арасында
улгайган жана кары адамдардын саны жылдан жылга карай өсүүдө.Ал эми ошол адамдырдын 12ден 18 пайызга чейинкиси курч аппендицит дарты менен хирургиялык бөлүмдөргө жаткырылат жана дарыланышат. Курч аппендицит кечиктирилгис хирургияда кеңири таралган жана жакшы изилденген оорулардын бири экенине карабастан улгайган жана кары адамдарда курч аппендицитти аныктоо жана даарылоо толук изилденбеген бойдон калууда. Изилдөөнүн максаты. Улгайган жана кары адамдардагы курч аппендицит дартында лапароскопиялык жол менен жана ачык түрдө жасалган операциялардын жыйынтыктарын баалоо. Материалдар жана методдор. Изилдөө Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлигинин Академик М. М. Мамакеев атындагы Улуттук хирургиялык борборунда дарыланган улгайган жана кары адамдардын арасында жургүзүлдү. 01.01.2022 жылдан баштап 01.01.2024 жылга чейин академик М. М. Мамакеев атындагы Улуттук хирургия борборуна курч аппендицит дарты аныкталып, операция болуп дарыланган 60 жаштан 90 жашка чейинки бейтаптардын оору баяндарына ретроспективдүү изилдөө жүргүзүлдү. Изилдөөгө жалпысынан 166 бейтап катышты, алардын 58 бейтап негизги топко, ал эми 108 бейтап контролдук топко бөлүндү. Натыйжалар жана талкуулоо. Операциялардын узактыгын эсептегенде ачык жол менен жасалган аппендэктомиянын узактыгы лапароскопиялык операциянын узактыгынан бир топ эле узак болгон. Ачык
аппендэктомия 50±20 минут. Лапароскопиялык аппендэктомия - 30±5 минут. Бейтаптардын операциядан кийинки ооруканада жаткан убак-
тысын карап көргөнүбүздө лапароскопиялык жол менен операция болгон бейтаптардын убактысы 4,0±2,0 күндү түзсө, ачык жол менен операция болгондордун убактысы 7,0±4,0 күндү түзгөн. Улгайган жана кары адамдарда курч аппендицитти дарылоодо видеолапароскопиялык технологияларды колдонуу экономикалык жагынан да алганда натыйжалуу болуп эсептелет. Ал лапароскопиялык операциянын узактыгы азэкени жана бейтаптардын операциядан кийинки убакта ооруканада жатуусунун кыска убакытка созулганы менен түшүндүрүлөт. Жыйынтыгы. Лапароскопиялык аппендэктомия улгайган жана кары адамдардагы курч аппендицитти дарылоодо тандалып алына турган операциянын түрү болуп саналат..
улгайган жана кары адамдардын саны жылдан жылга карай өсүүдө.Ал эми ошол адамдырдын 12ден 18 пайызга чейинкиси курч аппендицит дарты менен хирургиялык бөлүмдөргө жаткырылат жана дарыланышат. Курч аппендицит кечиктирилгис хирургияда кеңири таралган жана жакшы изилденген оорулардын бири экенине карабастан улгайган жана кары адамдарда курч аппендицитти аныктоо жана даарылоо толук изилденбеген бойдон калууда. Изилдөөнүн максаты. Улгайган жана кары адамдардагы курч аппендицит дартында лапароскопиялык жол менен жана ачык түрдө жасалган операциялардын жыйынтыктарын баалоо. Материалдар жана методдор. Изилдөө Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлигинин Академик М. М. Мамакеев атындагы Улуттук хирургиялык борборунда дарыланган улгайган жана кары адамдардын арасында жургүзүлдү. 01.01.2022 жылдан баштап 01.01.2024 жылга чейин академик М. М. Мамакеев атындагы Улуттук хирургия борборуна курч аппендицит дарты аныкталып, операция болуп дарыланган 60 жаштан 90 жашка чейинки бейтаптардын оору баяндарына ретроспективдүү изилдөө жүргүзүлдү. Изилдөөгө жалпысынан 166 бейтап катышты, алардын 58 бейтап негизги топко, ал эми 108 бейтап контролдук топко бөлүндү. Натыйжалар жана талкуулоо. Операциялардын узактыгын эсептегенде ачык жол менен жасалган аппендэктомиянын узактыгы лапароскопиялык операциянын узактыгынан бир топ эле узак болгон. Ачык
аппендэктомия 50±20 минут. Лапароскопиялык аппендэктомия - 30±5 минут. Бейтаптардын операциядан кийинки ооруканада жаткан убак-
тысын карап көргөнүбүздө лапароскопиялык жол менен операция болгон бейтаптардын убактысы 4,0±2,0 күндү түзсө, ачык жол менен операция болгондордун убактысы 7,0±4,0 күндү түзгөн. Улгайган жана кары адамдарда курч аппендицитти дарылоодо видеолапароскопиялык технологияларды колдонуу экономикалык жагынан да алганда натыйжалуу болуп эсептелет. Ал лапароскопиялык операциянын узактыгы азэкени жана бейтаптардын операциядан кийинки убакта ооруканада жатуусунун кыска убакытка созулганы менен түшүндүрүлөт. Жыйынтыгы. Лапароскопиялык аппендэктомия улгайган жана кары адамдардагы курч аппендицитти дарылоодо тандалып алына турган операциянын түрү болуп саналат..
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Токтосопиев Ч.Н., Иманкулова А.С., Осмонов Д.Т., Усупбаев А.Ч.
Беттер:
101-107
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Биз уретеровагиналдык фистулаларды дарылоону жана натыйжаларын сүрөттөп, дарылоо алгоритмин
сунуштайбыз. Методдор. Биздин борбордо 2017-жылдын январь айынан 2019-жылдын декабрына чейин урете-
ровагиналдык фистулалардын учурларын карап чыктык. Демография, диагностикалык ыкмалар жана дарылоонун
натыйжалары бааланды. Изилдоонун жыйынтыктары: Заара-вагиналдык фистулалардын 9 учуру аныкталган.
Гистерэктомиядан кийин 9 учурда фистулалар пайда болгон. Биздин негизги дарылоо 6 учурда сийдик аккычты
стенттөө жана 3 учурда реимплантациялоо менен консервативдик дарылоо аракети болду. Сийдик аккычка стент
коюу 4 бейтаптын 3нө (75%) ийгиликтүү болгон. Стенттер 66 күн (27-92 күн) ордунда калды. Стент 1 учурда
пиелонефрит (25%) жана 1 учурда (25%) стриктураны татаалдашты. Акыр-аягы, уретеровагиналдык фистула-
ларды консервативдик дарылоо 4 учурдун 3үндө (75%) ийгиликтүү болду. 2 пациентке перкутандык нефростомия
коюлду, андан кийин уретероцистоноаанастомоз өлчөмүндө операция жасалды. Толук калыптанган фистуласы
бар 3 бейтапка орто эсеп менен 46 күндөн кийин сезгенүү процесси басылгандан кийин пландуу түрдө урете-
ралдык реимплантация жасалды. Ар кандай кийинки ыкмалар колдонулган, анын ичинде тампон тесттери, ком-
пьютердик томография урограммасы, ретрограддык пиелограмма жана бөйрөктүн УЗИ. Талкуу / Корутунду.
Тандалган пациенттерде уретералдык стенттөө гистерэктомиядан кийинки уретеровагиналдык фистулдардын
жогорку айыгуусуна алып келет жана биринчи катардагы терапия катары каралышы керек.
сунуштайбыз. Методдор. Биздин борбордо 2017-жылдын январь айынан 2019-жылдын декабрына чейин урете-
ровагиналдык фистулалардын учурларын карап чыктык. Демография, диагностикалык ыкмалар жана дарылоонун
натыйжалары бааланды. Изилдоонун жыйынтыктары: Заара-вагиналдык фистулалардын 9 учуру аныкталган.
Гистерэктомиядан кийин 9 учурда фистулалар пайда болгон. Биздин негизги дарылоо 6 учурда сийдик аккычты
стенттөө жана 3 учурда реимплантациялоо менен консервативдик дарылоо аракети болду. Сийдик аккычка стент
коюу 4 бейтаптын 3нө (75%) ийгиликтүү болгон. Стенттер 66 күн (27-92 күн) ордунда калды. Стент 1 учурда
пиелонефрит (25%) жана 1 учурда (25%) стриктураны татаалдашты. Акыр-аягы, уретеровагиналдык фистула-
ларды консервативдик дарылоо 4 учурдун 3үндө (75%) ийгиликтүү болду. 2 пациентке перкутандык нефростомия
коюлду, андан кийин уретероцистоноаанастомоз өлчөмүндө операция жасалды. Толук калыптанган фистуласы
бар 3 бейтапка орто эсеп менен 46 күндөн кийин сезгенүү процесси басылгандан кийин пландуу түрдө урете-
ралдык реимплантация жасалды. Ар кандай кийинки ыкмалар колдонулган, анын ичинде тампон тесттери, ком-
пьютердик томография урограммасы, ретрограддык пиелограмма жана бөйрөктүн УЗИ. Талкуу / Корутунду.
Тандалган пациенттерде уретералдык стенттөө гистерэктомиядан кийинки уретеровагиналдык фистулдардын
жогорку айыгуусуна алып келет жана биринчи катардагы терапия катары каралышы керек.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Ирисов А.П.
Беттер:
92-97
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Бул иште реактивдик артриттеги (РеА) ар кандай клиникалык варианттарында В- лимфоциттердин
антигенспецификалык пролиферативдик активдүүлүгү (ВАГПА) каралат. ВАГПАнын оң жыйынтыгы 100% РеА
менен ооругандарда, 45,5% анкилозивдик спондилит (АС), 19,2% ревматоиддик артрит (РА), 14,3% остеоартрит
менен ооругандарда табылган. Ал эми дени сак адамдарда эч кандай учурда табылган эмес. ВАГПАнын
көрсөткүчү РеАнын II жана III даражаларында Iчи даражага салыштырмалуу жогору болгон. ВАГПА
көрсөткүчүнүн деңгээли РеАнын өнөкөт өтүшүндө курч абалга караганда кыйла жогору болгон. РеАнын мини-
малдуу деңгээлинде ОА, АС жана РА ооруларында ВАГПАнын көрсөткүчү ишенимдүү жогору болгон.
антигенспецификалык пролиферативдик активдүүлүгү (ВАГПА) каралат. ВАГПАнын оң жыйынтыгы 100% РеА
менен ооругандарда, 45,5% анкилозивдик спондилит (АС), 19,2% ревматоиддик артрит (РА), 14,3% остеоартрит
менен ооругандарда табылган. Ал эми дени сак адамдарда эч кандай учурда табылган эмес. ВАГПАнын
көрсөткүчү РеАнын II жана III даражаларында Iчи даражага салыштырмалуу жогору болгон. ВАГПА
көрсөткүчүнүн деңгээли РеАнын өнөкөт өтүшүндө курч абалга караганда кыйла жогору болгон. РеАнын мини-
малдуу деңгээлинде ОА, АС жана РА ооруларында ВАГПАнын көрсөткүчү ишенимдүү жогору болгон.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Иманкулова А.С., Чынгышова Ж.А., Кабаев Б.А., Толбашиева Г.У., Кожомкулова К.А.
Беттер:
54- 60
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Заманбап медицинанын актуалдуу көйгөйлөрүнүн бири - операциядан кийинки мезгилде ооруну
басаңдатуу. Жетишсиз анальгезия хирургиялык жол менен дарылоонун канааттандырарлык эмес натыйжаларынын себеби болушу мүмкүн. Операциядан кийинки ооруну басаңдатуу үчүн, максималдуу анальгетикалык активдүүлүгү бар дары-дармектер артыкча орунду ээлейт. Макалада урологиялык жана
хирургиялык бейтаптарда операциядан кийинки ар кандай оорчулуктагы курч ооруну басуу үчүн Налбук
жана Морфинди колдонуунун негизинде операциядан кийинки анальгезиянын салыштырмалуу натыйжалуулугун изилдөөнүн натыйжалары келтирилген,.
Оору синдромунун интенсивдүүлүгүн баалоо визуалдык аналогдук шкала аркылуу жүргүзүлдү (ВАШ).
Операциядан кийинки мезгилде хирургиялык жана урологиялык профили бар бейтаптарда Налбук ооруну
басаңдатуучу жогорку активдүүлүктү көрсөтөт, седативдүү таасир бербейт жана дем алууну баспайт, бул
бир кыйла жакшы көтөргөн жана төмөн жагымсыз натыйжалары бар салттуу опиаталдык анальгезияга салыштырмалуу өтө сапаттуу ооруну басаңдатууга мүмкүнчүлүк берери көрсөтүлгөн.
басаңдатуу. Жетишсиз анальгезия хирургиялык жол менен дарылоонун канааттандырарлык эмес натыйжаларынын себеби болушу мүмкүн. Операциядан кийинки ооруну басаңдатуу үчүн, максималдуу анальгетикалык активдүүлүгү бар дары-дармектер артыкча орунду ээлейт. Макалада урологиялык жана
хирургиялык бейтаптарда операциядан кийинки ар кандай оорчулуктагы курч ооруну басуу үчүн Налбук
жана Морфинди колдонуунун негизинде операциядан кийинки анальгезиянын салыштырмалуу натыйжалуулугун изилдөөнүн натыйжалары келтирилген,.
Оору синдромунун интенсивдүүлүгүн баалоо визуалдык аналогдук шкала аркылуу жүргүзүлдү (ВАШ).
Операциядан кийинки мезгилде хирургиялык жана урологиялык профили бар бейтаптарда Налбук ооруну
басаңдатуучу жогорку активдүүлүктү көрсөтөт, седативдүү таасир бербейт жана дем алууну баспайт, бул
бир кыйла жакшы көтөргөн жана төмөн жагымсыз натыйжалары бар салттуу опиаталдык анальгезияга салыштырмалуу өтө сапаттуу ооруну басаңдатууга мүмкүнчүлүк берери көрсөтүлгөн.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Усупбаев А.Ч. , Кутболсун уулу У., Кузебаев Р.Е.
Беттер:
46-52
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Киришүү. Илимий эмгекте Кыргыз Республикасынын Саламаттыкты сактоо министрлигинин Улут-
тук госпиталынын Республикалык илимий урология борборуна урук безинин коштодусунун ыйлаакчасы (киста)
оорусу менен кайрылган 55 бейтап текшерилген. Текшерүү мезгили 2017-2021-жылдары.
Изилдөөнүн максаты. Лонгидаза (гиалуронидаза) жана склерозант эритмеси түрүндөгү эритүүчү препараттарды
колдонуу менен урук безинин коштондусунун ыйлаакчасы оорусу менен ооруган бейтаптарды хирургиялык да-
рылоонун натыйжалуулугун баалоо.
Материал жана изилдөөнүн методдору. Бул изилдөөнүн негизи болуп 16 жаштан 45 жашка чейинки
репродуктивдүү курактагы, урук безинин коштондусунун ыйлаакчасы клиникалык диагнозу менен кайрылган
бейтаптар камтылган. Текшерилген бейтаптардын орточо жашы 33±3 жашты түздү. Оорулуулардын кабыл алу-
удагы даттануулары эске алынган. Бардык эркектер УЗИден текшерилди. УЗИ изилдөө WED 9608 аппараты
менен жогорку жыштыктагы зонд жана Доплерографиясы менен жүргүзүлгөн. Урук безинин көлөмү, формасы,
эхогендүүлүгү жана кан агымы текшерилген. Спермограмма анализи текшерилген. Бардык бейтаптар автордук
метод боюнча хирургиялык дарылоодон өтүштү: «Урук безинин коштондусунун ыйлаакчасынын биргелешкен
дарылоо ыкмасы », патент № 2204.
Изилдөөнүн натыйжалары. Урук безинин коштондусунун ыйлаакчасы менен ооругандардын хирургиялык да-
рылоого чейинки жана андан кийинки абалы жөнүндө маалыматтар далилденген. Операциядан кийинки мезгилде
оору симптоматикасынын басаңдашы, спермограмманы жакшыртуу, сандык жана сапаттык көрсөткүчтөрүнүн
оңолушу, ошондой эле инфекциялык сезгенүү кабылдоолорунун жоктугу түрүндө туруктуу оң тенденция белги-
ленген. Жыйынтыгы.Илимий иште, биз жасаган хирургиялык дарылоо ыкмасы, жогорку натыйжалуу экени да-
лилденди, бейтаптын эрте айыгып кетишине жана оорулунун жашоо сапатына оң таасирин тийгизгени
кɵрсɵтүлдү.
тук госпиталынын Республикалык илимий урология борборуна урук безинин коштодусунун ыйлаакчасы (киста)
оорусу менен кайрылган 55 бейтап текшерилген. Текшерүү мезгили 2017-2021-жылдары.
Изилдөөнүн максаты. Лонгидаза (гиалуронидаза) жана склерозант эритмеси түрүндөгү эритүүчү препараттарды
колдонуу менен урук безинин коштондусунун ыйлаакчасы оорусу менен ооруган бейтаптарды хирургиялык да-
рылоонун натыйжалуулугун баалоо.
Материал жана изилдөөнүн методдору. Бул изилдөөнүн негизи болуп 16 жаштан 45 жашка чейинки
репродуктивдүү курактагы, урук безинин коштондусунун ыйлаакчасы клиникалык диагнозу менен кайрылган
бейтаптар камтылган. Текшерилген бейтаптардын орточо жашы 33±3 жашты түздү. Оорулуулардын кабыл алу-
удагы даттануулары эске алынган. Бардык эркектер УЗИден текшерилди. УЗИ изилдөө WED 9608 аппараты
менен жогорку жыштыктагы зонд жана Доплерографиясы менен жүргүзүлгөн. Урук безинин көлөмү, формасы,
эхогендүүлүгү жана кан агымы текшерилген. Спермограмма анализи текшерилген. Бардык бейтаптар автордук
метод боюнча хирургиялык дарылоодон өтүштү: «Урук безинин коштондусунун ыйлаакчасынын биргелешкен
дарылоо ыкмасы », патент № 2204.
Изилдөөнүн натыйжалары. Урук безинин коштондусунун ыйлаакчасы менен ооругандардын хирургиялык да-
рылоого чейинки жана андан кийинки абалы жөнүндө маалыматтар далилденген. Операциядан кийинки мезгилде
оору симптоматикасынын басаңдашы, спермограмманы жакшыртуу, сандык жана сапаттык көрсөткүчтөрүнүн
оңолушу, ошондой эле инфекциялык сезгенүү кабылдоолорунун жоктугу түрүндө туруктуу оң тенденция белги-
ленген. Жыйынтыгы.Илимий иште, биз жасаган хирургиялык дарылоо ыкмасы, жогорку натыйжалуу экени да-
лилденди, бейтаптын эрте айыгып кетишине жана оорулунун жашоо сапатына оң таасирин тийгизгени
кɵрсɵтүлдү.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Эки жыныстагы ар кандай жаныбарлардын (бака, тоок, мышык, коён, чочко, кой, уй) материалдарын (150 жүрөк) жана жетилген курактагы эки жыныстагы адамдын өлүктөрүнөн (60 жүрөк) алынган
материалдарды колдонуп, предсердия кулакчаларынын эволюциялык морфофункционалдык кайра
түзүлүшү изилденди. Аныкталган структуралык өзгөрүүлөрдү жалпы прогресстин белгилери катары кароого болот.
материалдарды колдонуп, предсердия кулакчаларынын эволюциялык морфофункционалдык кайра
түзүлүшү изилденди. Аныкталган структуралык өзгөрүүлөрдү жалпы прогресстин белгилери катары кароого болот.
АННОТАЦИЯЛАР
Авторлор:
Гущина Л.М. , Кирсанова Н.П. , Еремин В.Ф., Наумович М.Г. , Жерко Л.В.
Беттер:
128-129
Полный текст:
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Учурда хирургиялык бейтаптардын 35-40%ы ар кандай локализациядагы ириңдүү-сезгенүү оорулары
менен ооругандар. Бул көйгөйдүн медициналык жана социалдык-экономикалык маанисинин актуалдуулугун,
ириңдүү жараларды дарылоонун эффективдүүлүгүн жогорулатууну көрсөтүп турат.
Изилдөөнүн максаты хирургиялык жарааттар чөйрөсүндө сезгенүү процесстери менен ооруган бейтаптарда УЗИ
диагностикасын колдонуунун натыйжалуулугун изилдөө болуп саналат.Иликтөөнүн материалдары жана ыкма-
лары. Операциядан кийинки мезгилде 16 жаштан жогорку сезгенүү оорулары менен жабыркаган 52 бейтаптын
УЗИ изилдөөсүнүн жыйынтыгы талдоого алынган, анын ичинен 24 (46,2%) ылдыйкы бутунун же сандын жогорку
ампутациясынан кийин 1-топко, 28и (53,8) %) башка локализациядагы хирургиялык кийлигишүү зонасынын
сезгенүү процесси менен ооругандар.
Натыйжалар жыйынтыктары жана аларды талкуулоо. УЗИ учурунда хирургиялык кийлигишүү зонасында
инфильтраттар (25,0%) жана жумшак ткандардын шишиги (25,0%), азыраак - серома (19,2%) жана гематома
(7,7%) болгон. 23,1% учурларда, кайталап хирургиялык кийлигишүү үчүн түздөн-түз көрсөткүчтөр болгон: хи-
рургиялык жарааттардын аймагында абсцесстер 13,5%, флегмона 9,6% бейтаптар аныкталган.
Жыйынтыгы. Хирургиялык кийлигишүү чөйрөсүндө сезгенүү процесстери менен ооруган бейтаптарда УЗИ кол-
донуу диагностиканын сапатын жакшыртууга жана дарылоо тактикасын туура тандоого өбөлгө түзөт
менен ооругандар. Бул көйгөйдүн медициналык жана социалдык-экономикалык маанисинин актуалдуулугун,
ириңдүү жараларды дарылоонун эффективдүүлүгүн жогорулатууну көрсөтүп турат.
Изилдөөнүн максаты хирургиялык жарааттар чөйрөсүндө сезгенүү процесстери менен ооруган бейтаптарда УЗИ
диагностикасын колдонуунун натыйжалуулугун изилдөө болуп саналат.Иликтөөнүн материалдары жана ыкма-
лары. Операциядан кийинки мезгилде 16 жаштан жогорку сезгенүү оорулары менен жабыркаган 52 бейтаптын
УЗИ изилдөөсүнүн жыйынтыгы талдоого алынган, анын ичинен 24 (46,2%) ылдыйкы бутунун же сандын жогорку
ампутациясынан кийин 1-топко, 28и (53,8) %) башка локализациядагы хирургиялык кийлигишүү зонасынын
сезгенүү процесси менен ооругандар.
Натыйжалар жыйынтыктары жана аларды талкуулоо. УЗИ учурунда хирургиялык кийлигишүү зонасында
инфильтраттар (25,0%) жана жумшак ткандардын шишиги (25,0%), азыраак - серома (19,2%) жана гематома
(7,7%) болгон. 23,1% учурларда, кайталап хирургиялык кийлигишүү үчүн түздөн-түз көрсөткүчтөр болгон: хи-
рургиялык жарааттардын аймагында абсцесстер 13,5%, флегмона 9,6% бейтаптар аныкталган.
Жыйынтыгы. Хирургиялык кийлигишүү чөйрөсүндө сезгенүү процесстери менен ооруган бейтаптарда УЗИ кол-
донуу диагностиканын сапатын жакшыртууга жана дарылоо тактикасын туура тандоого өбөлгө түзөт
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Авторлор:
Жарылкасын Ж.Ж., Сабиров Ж.Б., Койгельдинова Ш.С., Отаров Е.Ж., Алексеев А.В., Шадетова А.Ж., Шайбек А.Ж.
Беттер:
134-141
Полный текст:
Киришүү. Макалада хризотил-асбестти камтыган чаңга дуушар болгон
такшалган аялдардын мурун көңдөйүнүн былжыр челинин (МКБЧ) жана жаак буккал эпителийинин (ЖБЭ) цитологиялык абалы жөнүндө маалыматтар берилген. Изилдөөнүн максаты – "Костанай минералдары"АК хризотил-асбест өндүрүшүндө иштеген аялдардын МКБЧ жана ЖБЭ -деги алыскы цитологиялык өзгөрүүлөрдү баалоо.
Материалдар жана изилдөө методдору. Мурун секрециясынын цитологиялык курамын аныктоо аркылуу МКБЧ абалын изилдөөдө ма
анилүү методикалык ыкма риноцитограмма жана жаак эпителийин изилдөө болуп саналат. Натыйжалар жана талкуу. Изилдөө хризотил камтыган чаң менен байланышта иштеген стажерлордо нейтрофилдердин жана эпителий клеткаларынын кыйратуучу өзгөрүшүнө тенденцияларды тапты.
Иммунокомпетенттүү клеткалардын фагоцитардык активдүүлүгүнүн
жогорулашын жана байланыш мезгилинде иштеген аялдарда клеткалык иммунитеттин активдешүүсүн көрсөткөн макрофагдардын саны көбөйгөн. Жыйынтыктар.Деструктивдүү өзгөрүүлөрдү көрсөткөн кечиктирилген эффекттерди баалоодо эң көрүнүктүү көрсөткүчтөр кариорексис менен клеткалардын көбөйүшү жана нормалдуу эпителий клеткаларынын азайышы болуп саналат, алардын мааниси асбест камтыган чаң менен байланышта болгон адамдарда максималдуу болгон жана изилденген калган эки топтун адамдарында олуттуу айырмаланууну уланткан.
такшалган аялдардын мурун көңдөйүнүн былжыр челинин (МКБЧ) жана жаак буккал эпителийинин (ЖБЭ) цитологиялык абалы жөнүндө маалыматтар берилген. Изилдөөнүн максаты – "Костанай минералдары"АК хризотил-асбест өндүрүшүндө иштеген аялдардын МКБЧ жана ЖБЭ -деги алыскы цитологиялык өзгөрүүлөрдү баалоо.
Материалдар жана изилдөө методдору. Мурун секрециясынын цитологиялык курамын аныктоо аркылуу МКБЧ абалын изилдөөдө ма
анилүү методикалык ыкма риноцитограмма жана жаак эпителийин изилдөө болуп саналат. Натыйжалар жана талкуу. Изилдөө хризотил камтыган чаң менен байланышта иштеген стажерлордо нейтрофилдердин жана эпителий клеткаларынын кыйратуучу өзгөрүшүнө тенденцияларды тапты.
Иммунокомпетенттүү клеткалардын фагоцитардык активдүүлүгүнүн
жогорулашын жана байланыш мезгилинде иштеген аялдарда клеткалык иммунитеттин активдешүүсүн көрсөткөн макрофагдардын саны көбөйгөн. Жыйынтыктар.Деструктивдүү өзгөрүүлөрдү көрсөткөн кечиктирилген эффекттерди баалоодо эң көрүнүктүү көрсөткүчтөр кариорексис менен клеткалардын көбөйүшү жана нормалдуу эпителий клеткаларынын азайышы болуп саналат, алардын мааниси асбест камтыган чаң менен байланышта болгон адамдарда максималдуу болгон жана изилденген калган эки топтун адамдарында олуттуу айырмаланууну уланткан.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Авторлор:
Жарылкасын Ж.Ж., Отаров Е.Ж., Шайхаттарова У.С., Куандыкова А.К., Жарылкасынова А.М., Асанова С.С., Тилемисов М.К., Исмаилов Ч.У.
Беттер:
142-147
Полный текст:
Киришүү. Макалада хризотил-асбест камтыган чаңга дуушар болгон кызматкерлердин ооруга чалдыгуусунун маалыматтары берилген. Изилдөөнүн максаты - ооруга чалдыгууга талдоо жүргүзүү жана убактылуу эмгекке жарамсыздыктын себептери боюнча «Костанай минералдары» АК кызматкерлеринин ден соолугунун абалына баа берүү. Материалдар жана изилдөө методдору. 2012-жылдан тартып 2022-жылга чейинки мезгил ичинде ЗВУТ көрсөткүчтөрү хризотил ишканасынын кызматкерлеринде талдоо жүргүзүлгөн. Изилдөөнүн объекти катары «Костанай минералдары» АК хризотилин байытуу менен алектенген кызматкерлердин звеносу жөнүндө маалыматтар колдонулган. Натыйжалар жана талкуу. 2012-2015-жылдардагы мезгилде оорунун көрсөткүчтөрүнүн жылдар боюнча деңгээли 2 жыл аралыгында «өйдөылдый» аралыгы менен толкун сымал жүрүп, жалпы өсүү тенденциясы болгон. 2016-жылдан тартып сызыктуу эмес тенденция менен оорулардын көрсөткүчтөрүнүн төмөндөшү катталды, ал 2020-жылга карата
ооруган адамдарда 7,1% га; учурларда 6,8% га, күндөрдө 18,9% га
төмөндөгөн.
Жыйынтык. Жогоруда баяндалгандардын негизинде, Е.Л. Ноткин
боюнча «Эмгекке жарамдуулугун убактылуу жоготууга учуроо көр
сөткүчтөрүн баалоо» шкаласына ылайык, ОК кызматкерлеринин
ооруга чалдыгуу көрсөткүчтөрүн учурлар боюнча – «орточо», эмгекке
жарамсыздык күндөрү боюнча – «ортодон жогору» деп баалоого болот.
ооруган адамдарда 7,1% га; учурларда 6,8% га, күндөрдө 18,9% га
төмөндөгөн.
Жыйынтык. Жогоруда баяндалгандардын негизинде, Е.Л. Ноткин
боюнча «Эмгекке жарамдуулугун убактылуу жоготууга учуроо көр
сөткүчтөрүн баалоо» шкаласына ылайык, ОК кызматкерлеринин
ооруга чалдыгуу көрсөткүчтөрүн учурлар боюнча – «орточо», эмгекке
жарамсыздык күндөрү боюнча – «ортодон жогору» деп баалоого болот.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Мамытов М.М., Кадыров Р.М., Мамытова Э.М.
Беттер:
130-139
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Киришүү. Эпилепсияга каршы дарылар (ЭКД) менен дарылоо эпилепсияны дарылоонун негизги ба-
гыты болуп саналат. Бирок, кээ бир оорулууларда невропатологдор эпилепсияга каршы дарыларды колдонгонуна
карабастан, эпилепсия менен оорулууларда эпилепсия оорунун дары-дармекке туруктуулугу же фармакорези-
стенция пайда болот. Эпилепсиянын дарыга туруктуу формаларында операция пациентке толук айыгууга же тал-
малардын жыштыгын олуттуу кыскартууга мүмкүнчүлүк берет.
Изилдөөнүн максаты- дарыга туруктуу эпилепсия менен ооруган бейтаптарды хирургиялык дарылоонун ар кан-
дай ыкмалары менен дарылоонун натыйжаларын талдоо жана баалоо болгон.
Материалдар жана ыкмалар. Хирургиялык дарылоонун натыйжаларына келечектүү талдоо жүргүзүлүп,
изилдөөгө 2004-жылдан 2013-жылга чейин Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлигине караш-
туу Улуттук госпиталдын нейрохирургиялык клиникасында дарыларга туруктуу эпилепсия менен ооруган 138
бейтап камтылган. Биз неврологиялык, нейрофизиологиялык жана нейровизуалдык изилдөөлөрдүн маалымат-
тарын, ошондой эле жакынкы жана узак мөөнөттүү хирургиялык дарылоонун натыйжасын изилдедик.
Жыйынтыктар. Эпилепсия боюнча операциялардан келип чыккан татаалдашуулардын жалпы деңгээли кыйла
төмөн болгон (2 гана бейтапта резекциялык операциялардан (каллосотомия) кийин сплит-мээ синдрому пайда
болгон). Дарыга туруктуу эпилепсияны дарылоодо кыйла эффективдүү жана коопсуз операция, биздин байкообуз
боюнча, бир нече субпиалдык транссекция болгон, 20 бейтаптын талмасы толугу менен токтогон (62,5%).
Тыянактар. Эпилепсиянын ар кандай формаларында хирургиялык дарылоонун колдонулуучу ыкмаларынын
эффективдүүлүгү көрсөтүлгөн. Дары-дармекке туруктуу эпилепсия менен ооруган бейтаптарды хирургиялык да-
рылоо көпчүлүк учурларда патологиялык процесстин регрессиясына же абалын турукташтырууга мүмкүндүк
берет.
гыты болуп саналат. Бирок, кээ бир оорулууларда невропатологдор эпилепсияга каршы дарыларды колдонгонуна
карабастан, эпилепсия менен оорулууларда эпилепсия оорунун дары-дармекке туруктуулугу же фармакорези-
стенция пайда болот. Эпилепсиянын дарыга туруктуу формаларында операция пациентке толук айыгууга же тал-
малардын жыштыгын олуттуу кыскартууга мүмкүнчүлүк берет.
Изилдөөнүн максаты- дарыга туруктуу эпилепсия менен ооруган бейтаптарды хирургиялык дарылоонун ар кан-
дай ыкмалары менен дарылоонун натыйжаларын талдоо жана баалоо болгон.
Материалдар жана ыкмалар. Хирургиялык дарылоонун натыйжаларына келечектүү талдоо жүргүзүлүп,
изилдөөгө 2004-жылдан 2013-жылга чейин Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлигине караш-
туу Улуттук госпиталдын нейрохирургиялык клиникасында дарыларга туруктуу эпилепсия менен ооруган 138
бейтап камтылган. Биз неврологиялык, нейрофизиологиялык жана нейровизуалдык изилдөөлөрдүн маалымат-
тарын, ошондой эле жакынкы жана узак мөөнөттүү хирургиялык дарылоонун натыйжасын изилдедик.
Жыйынтыктар. Эпилепсия боюнча операциялардан келип чыккан татаалдашуулардын жалпы деңгээли кыйла
төмөн болгон (2 гана бейтапта резекциялык операциялардан (каллосотомия) кийин сплит-мээ синдрому пайда
болгон). Дарыга туруктуу эпилепсияны дарылоодо кыйла эффективдүү жана коопсуз операция, биздин байкообуз
боюнча, бир нече субпиалдык транссекция болгон, 20 бейтаптын талмасы толугу менен токтогон (62,5%).
Тыянактар. Эпилепсиянын ар кандай формаларында хирургиялык дарылоонун колдонулуучу ыкмаларынын
эффективдүүлүгү көрсөтүлгөн. Дары-дармекке туруктуу эпилепсия менен ооруган бейтаптарды хирургиялык да-
рылоо көпчүлүк учурларда патологиялык процесстин регрессиясына же абалын турукташтырууга мүмкүндүк
берет.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
Шенлейн-Генох пурпурасынын (Ш-ГП) биринчи жолу катталганына
220 жылдан ашуун убакыт өттү. Оору системдик васкулиттерге караштуу, эң көп кездешүүчүлөрүнүн катарына кирет. Акыркы мезгилде микрокан тамырындагы “асептикалык сезгенүүнүн” натыйжасындагы кан тамырдын деструкциясы, тромбдун жана пурпуранын ар кайсыл жерлердеги пайда болушу Ш-ГП иммунокомплексттик негизде айлануу иммундук комплекстердин (АИК) жана комплементтин (С) активдүү компоненттеринин негизинде келип чыгары такталган. Оорунун келип чыгуу себептери аягына чейин тактала элек, шарттуу факторлорунун арасында, акыркы жылдары гипергомоцистеинемия өзгөчө
көңүл бурууга татыктуу. Изилдөөлөдүн максаты Ш-ГПда жана гипергомоцистеинемияда адабияттарды кароо болду. Гомоцистеиндин метаболизминин бузулушунун негизги себептери көргөзүлүндү, ошонун
ичинде гипергомоцистеинемиянын генетикалык аномалиялары. Гомоцистеиндин кандын сывороткасындагы көрсөткүчүнүн негизиндеги гипергомоцистеинемиянын классификациясы тартууланды. Бул сын
макала Ш-ГП өнүктүрүү механизминде гипергомоцистеинемиянын
тригердик маанисин ырастоого мумкүндүк берет воспаление».
220 жылдан ашуун убакыт өттү. Оору системдик васкулиттерге караштуу, эң көп кездешүүчүлөрүнүн катарына кирет. Акыркы мезгилде микрокан тамырындагы “асептикалык сезгенүүнүн” натыйжасындагы кан тамырдын деструкциясы, тромбдун жана пурпуранын ар кайсыл жерлердеги пайда болушу Ш-ГП иммунокомплексттик негизде айлануу иммундук комплекстердин (АИК) жана комплементтин (С) активдүү компоненттеринин негизинде келип чыгары такталган. Оорунун келип чыгуу себептери аягына чейин тактала элек, шарттуу факторлорунун арасында, акыркы жылдары гипергомоцистеинемия өзгөчө
көңүл бурууга татыктуу. Изилдөөлөдүн максаты Ш-ГПда жана гипергомоцистеинемияда адабияттарды кароо болду. Гомоцистеиндин метаболизминин бузулушунун негизги себептери көргөзүлүндү, ошонун
ичинде гипергомоцистеинемиянын генетикалык аномалиялары. Гомоцистеиндин кандын сывороткасындагы көрсөткүчүнүн негизиндеги гипергомоцистеинемиянын классификациясы тартууланды. Бул сын
макала Ш-ГП өнүктүрүү механизминде гипергомоцистеинемиянын
тригердик маанисин ырастоого мумкүндүк берет воспаление».
БИЛИМ АЛУУДАГЫ КЫЙЫНЧЫЛЫКТАР ЖАНА МЕДИЦИНАЛЫК ФАРМАЦЕВДИК БИЛИМ
Авторлор:
Омукеева Г.К., Чубаков Т.Ч., Курманов Р.А., Душимбекова К.А.
Беттер:
134-145
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Киришүү.Саламаттык сактоодогу ийгиликтүү ыкчам медициналык жардам системасын жаратуудагы негизги
фактор медициналык кызматкерлердин сапаттуу үзгүлтүксүз медициналык билим алуусу болуп эсептелет.
Ушул көйгөй боюнча далилденген медицинага жана практикалык саламаттык сактоонун талаптарына ылайык
инновациялуу жана эффективдүү окутуу пограммаларын иштеп чыгуу, жана ишке ашыруу чоң актуалдуулукка
ээ.
Изилдөөнүн максаты- үзгүлтүксүз медициналык билим берүүдөгү ыкчам медициналык жардам боюнча иштелип чыгарылган комплекстүү окутуу программаларынын мазмунун жана эффективдүүлүгүн анализдөө.
Материалдар жана ыкмалар. Адистердин категориясына жараша жаңы окуу программаларынын иштелип
чыгарылышы жана алардын ар түрдүү типтери боюнча негизги мамилелер жазылган. Катышуучулардын клиникага чейинки жана клиникалык (мониторинг жана баалоо) окуу жетишкендиктерине байланыштуу: ыкчам
медициналык жардам көрсөтүүнүн деңгээлине (саламаттык сактоонун биринчи жана экинчи деңгээли), окутулган курстарга, адистиктерине жараша теоретикалык билимдеринин жыйынтыгы пре-постест түрүндө
(бланкалык формат) жана практикалык көндүмдөрү клиникага чейинки деңгээлде ар кандай манекендерди
колдонуу менен бааланып, комплекстүү ретроспективдүү анализ жүргүзүлгөн.
Изилдөөнүн жыйынтыгы. Иштеп чыгаруучулардын командасы (эл аралык эксперттер, Кыргыз мамлекеттик
кайра даярдоо жана адистикти жогорулатуу медициналык институтунун окутуучулары, дарыгерлер) ыкчам
медициналык жардам көрсөтүүчу адистер үчүн белгиленген жана практикалык саламаттык сактоонун талабына туура келген окутуучу программаларын түзүп жана иштеп чыгарышты. Окуу курсуна жана катышуучулардын категориясына ылайыктуу интенсивдүү жана инновациялык окутуудан кийин бардык медициналык
кызматкерлердин билиминин өсүү темпинин көрсөткүчү окууга чейинки абалга (претест) караганда абдан
жогорулады. Орточо алганда билиминин өсүү темпи адистердин категориясына (көрсөткүчтөрдүн айырмачылыгы статистикалык жактан анык, р<0,001) ылайыктуу 55,8% до 115,7% түздү. Практикалык экзамендин жыйынтыгы дагы симуляциялык жана моделдештирилген окутуунун фонунда медициналык кызматкерлердин
тез жардам кызматынын жаатында практикалык көндүмдөрдү өздөштүрүү деңгээли жогору боло баштагандыгын күбөлөндүрөт.
Корутунду. Медициналык тез жардам кызматчылары үчүн иштелип чыккан жаңы окутуу программаларын
колдонуу жана ишке ашыруу боюнча клиникалык моделдөөнүн жана көйгөйдү чечүүнүн принциптерине багытталган окутууга негизделип, кечиктирилгис абалдар боюнча ар кандай татаал стандартташтырылган шарттарды түзүүдө жана катышуучуларга ыкчам жардам көрсөтүүдө практикалык көндүмдөрүн иштетүүдө
активдүү катышууга, ийкемдүү системаны түзүүгө салым кошту. Окутуу программаларды эффективдүү ишке
ашырууда медициналык кызматкерлердин билим деңгээли, практикалык көндүмдөрү олуттуу түрдө жакшырды.
фактор медициналык кызматкерлердин сапаттуу үзгүлтүксүз медициналык билим алуусу болуп эсептелет.
Ушул көйгөй боюнча далилденген медицинага жана практикалык саламаттык сактоонун талаптарына ылайык
инновациялуу жана эффективдүү окутуу пограммаларын иштеп чыгуу, жана ишке ашыруу чоң актуалдуулукка
ээ.
Изилдөөнүн максаты- үзгүлтүксүз медициналык билим берүүдөгү ыкчам медициналык жардам боюнча иштелип чыгарылган комплекстүү окутуу программаларынын мазмунун жана эффективдүүлүгүн анализдөө.
Материалдар жана ыкмалар. Адистердин категориясына жараша жаңы окуу программаларынын иштелип
чыгарылышы жана алардын ар түрдүү типтери боюнча негизги мамилелер жазылган. Катышуучулардын клиникага чейинки жана клиникалык (мониторинг жана баалоо) окуу жетишкендиктерине байланыштуу: ыкчам
медициналык жардам көрсөтүүнүн деңгээлине (саламаттык сактоонун биринчи жана экинчи деңгээли), окутулган курстарга, адистиктерине жараша теоретикалык билимдеринин жыйынтыгы пре-постест түрүндө
(бланкалык формат) жана практикалык көндүмдөрү клиникага чейинки деңгээлде ар кандай манекендерди
колдонуу менен бааланып, комплекстүү ретроспективдүү анализ жүргүзүлгөн.
Изилдөөнүн жыйынтыгы. Иштеп чыгаруучулардын командасы (эл аралык эксперттер, Кыргыз мамлекеттик
кайра даярдоо жана адистикти жогорулатуу медициналык институтунун окутуучулары, дарыгерлер) ыкчам
медициналык жардам көрсөтүүчу адистер үчүн белгиленген жана практикалык саламаттык сактоонун талабына туура келген окутуучу программаларын түзүп жана иштеп чыгарышты. Окуу курсуна жана катышуучулардын категориясына ылайыктуу интенсивдүү жана инновациялык окутуудан кийин бардык медициналык
кызматкерлердин билиминин өсүү темпинин көрсөткүчү окууга чейинки абалга (претест) караганда абдан
жогорулады. Орточо алганда билиминин өсүү темпи адистердин категориясына (көрсөткүчтөрдүн айырмачылыгы статистикалык жактан анык, р<0,001) ылайыктуу 55,8% до 115,7% түздү. Практикалык экзамендин жыйынтыгы дагы симуляциялык жана моделдештирилген окутуунун фонунда медициналык кызматкерлердин
тез жардам кызматынын жаатында практикалык көндүмдөрдү өздөштүрүү деңгээли жогору боло баштагандыгын күбөлөндүрөт.
Корутунду. Медициналык тез жардам кызматчылары үчүн иштелип чыккан жаңы окутуу программаларын
колдонуу жана ишке ашыруу боюнча клиникалык моделдөөнүн жана көйгөйдү чечүүнүн принциптерине багытталган окутууга негизделип, кечиктирилгис абалдар боюнча ар кандай татаал стандартташтырылган шарттарды түзүүдө жана катышуучуларга ыкчам жардам көрсөтүүдө практикалык көндүмдөрүн иштетүүдө
активдүү катышууга, ийкемдүү системаны түзүүгө салым кошту. Окутуу программаларды эффективдүү ишке
ашырууда медициналык кызматкерлердин билим деңгээли, практикалык көндүмдөрү олуттуу түрдө жакшырды.
БИЛИМ АЛУУДАГЫ КЫЙЫНЧЫЛЫКТАР ЖАНА МЕДИЦИНАЛЫК ФАРМАЦЕВДИК БИЛИМ
Авторлор:
Омукеева Г.К., Чубаков Т.Ч., Тургунбаев Т.Э.
Беттер:
121-129
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Сапаттуу үзгүлтүксүз кесиптик билимге (ҮКБ) жеткиликтүүлүк саламаттыкты сактоо адистери үчүн
дайыма өнүгүп келе жаткан маалымат дүйнөсүндө компетенттүүлүгүн сактоо жана кеңейтүү үчүн абдан маанилүү.
Учурда үзгүлтүксүз медициналык билим берүү (ҮМБ) салттуу пассивдүү моделден адистердин компетенцияла-
рына негизделген активдүү өз алдынча үйрөнүү моделине өтүүдө. Ушуга байланыштуу, ыкчам медициналык жар-
дамдын (ЫМЖ) адистерин окутууда ҮКБдин жаңы моделдерин жана ыкмаларын аныктоо жана иштеп чыгуу
зарыл болду. Бул эмгекте эл аралык стандарттарга, сунуштарга жана дүйнөлүк практикага негизделген практи-
калык саламаттыкты сактоонун муктаждыктарын эске алуу менен Кыргыз Республикасынын ЫМЖдын адистери
үчүн ҮМБнү уюштуруу жана өткөрүү тажрыйбасы чагылдырылган. Жаңы иштелип чыккан окуу программаларын
ишке ашыруунун негизги шарттары жана ыкмалары: интерактивдүү режимде дидактикалык лекцияларды кол-
донуу, белгилүү бир көндүмдөрдү көрсөтүү, семинарлар, доскада кошумча маалымат, темалар боюнча видеолор
жана ар бир тема боюнча окуу жыйынтыктарын чыгаруу; ар кандай деңгээлдеги муляждарды, медициналык жаб-
дууларды, медициналык буюмдарды, дары -дармектерди колдонуу менен сабактардын практикалык бөлүгүн
моделдөө; ар бир тема боюнча таратма материалдарды, клиникалык кырдаалдарды иштеп чыгуу; синхрондуу
жана асинрондук окуу ыкмаларын колдонуу; кайталануучу практика ыкмасын колдонуу менен процедуралык
көндүмдөрдү иштетүү; ар бир курстун аягында, катышуучулар менен кайтарым байланышта болуу жана пикир-
лерин билүү үчүн, Лайкерттин шкаласына негизделген 5 баллдык система боюнча анкетаны колдонуу менен кур-
сту баалоо; реабилитациялык экзаменге (кайра тапшырууга) кошумча убакыт бөлүү. Окутуунун жыйынтыгында
медициналык кызматкерлердин көпчүлүгү практикалык көндүмдөрдү алууда жакшы натыйжаларга жетишти,
алар пациенттер менен иштөө учурунда бааланды. Натыйжалуу окутуу ЫМЖдын жогорку деңгээлдеги медици-
налык кызмат көрсөтүүчүлөрүн даярдоодо чечкиндүү мааниге ээ.
дайыма өнүгүп келе жаткан маалымат дүйнөсүндө компетенттүүлүгүн сактоо жана кеңейтүү үчүн абдан маанилүү.
Учурда үзгүлтүксүз медициналык билим берүү (ҮМБ) салттуу пассивдүү моделден адистердин компетенцияла-
рына негизделген активдүү өз алдынча үйрөнүү моделине өтүүдө. Ушуга байланыштуу, ыкчам медициналык жар-
дамдын (ЫМЖ) адистерин окутууда ҮКБдин жаңы моделдерин жана ыкмаларын аныктоо жана иштеп чыгуу
зарыл болду. Бул эмгекте эл аралык стандарттарга, сунуштарга жана дүйнөлүк практикага негизделген практи-
калык саламаттыкты сактоонун муктаждыктарын эске алуу менен Кыргыз Республикасынын ЫМЖдын адистери
үчүн ҮМБнү уюштуруу жана өткөрүү тажрыйбасы чагылдырылган. Жаңы иштелип чыккан окуу программаларын
ишке ашыруунун негизги шарттары жана ыкмалары: интерактивдүү режимде дидактикалык лекцияларды кол-
донуу, белгилүү бир көндүмдөрдү көрсөтүү, семинарлар, доскада кошумча маалымат, темалар боюнча видеолор
жана ар бир тема боюнча окуу жыйынтыктарын чыгаруу; ар кандай деңгээлдеги муляждарды, медициналык жаб-
дууларды, медициналык буюмдарды, дары -дармектерди колдонуу менен сабактардын практикалык бөлүгүн
моделдөө; ар бир тема боюнча таратма материалдарды, клиникалык кырдаалдарды иштеп чыгуу; синхрондуу
жана асинрондук окуу ыкмаларын колдонуу; кайталануучу практика ыкмасын колдонуу менен процедуралык
көндүмдөрдү иштетүү; ар бир курстун аягында, катышуучулар менен кайтарым байланышта болуу жана пикир-
лерин билүү үчүн, Лайкерттин шкаласына негизделген 5 баллдык система боюнча анкетаны колдонуу менен кур-
сту баалоо; реабилитациялык экзаменге (кайра тапшырууга) кошумча убакыт бөлүү. Окутуунун жыйынтыгында
медициналык кызматкерлердин көпчүлүгү практикалык көндүмдөрдү алууда жакшы натыйжаларга жетишти,
алар пациенттер менен иштөө учурунда бааланды. Натыйжалуу окутуу ЫМЖдын жогорку деңгээлдеги медици-
налык кызмат көрсөтүүчүлөрүн даярдоодо чечкиндүү мааниге ээ.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Беделбаев М.К., Джолбунова З.К., Халупко Е.А., Иманкулова А.С.
Беттер:
59-64
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Иште 2016-2019-жылдар аралыгында Бишкек шаарындагы Республикалык клиникалык жугуштуу
оорулар ооруканасында дарыланган 242 жаш баланын секретордук ич өткөк оорусунун клиникалык-эпидемио-
логиялык мүнөздөмөсү келтирилген. Изилдөөнүн жыйынтыгында секретордук ич өткөк биринчи жылындагы
жашаган балдарда көбүрөөк (64,0%), 1 жаштан жогорку балдарда азыраак (36,0%) байкалаары аныкталган. Дэ-
эрлик ар бир 2-балада секретордук ич өткөкдү ротавирустар (47,1%) жана эшерихия (27,7%), азыраак (25,2%)
башка козгогучтар (норовирус, астровирус, аденовирус, энтеровирус, протей, клебсиела ж.б.) шарттайт. Оору не-
гизинен (76,4%) оор формада өткөн, өзгөчө жашоонун биринчи жылындагы балдарда, 1,2% учурда жагымсыз
жыйынтык менен аяктаган. Секретордук ич өткөктүн туу чокусу кыш мезгилинде байкалган, бул вирустук жу-
гуштуу ооруга көбүрөөк мүнөздүү. Вирустук секретордук ич өткөгүнүн этиологиясын тактоо үчүн иммунохро-
матографиялык экспресс-тест (57,7%) колдонулган жана инвазиялык ичеги жугуштуу оорусун бөлүү максатында
заңда кальпротектин менен лактоферрин аныкталган. Жаш балдарда кандагы прокальцитониндин деңгээлин
аныктоо аркылуу бейтапта секретордук ич өткөктүн вирустук же бактериялык жугуштуу оорусу бар экендигин
көрсөтөт. Ушул методдор секретордук ич өткөктү диагностикалоодо этиологиялык чечмелөө деңгээлин жогору-
латууга шарттап, оорулардын дифференциалдык диагностикасына жана дарылоодо антибактериалдык дарыларды
негизсиз колдонуунун деңгээлин төмөндөтүү, антибиотиктер менен байланышкан ич өткөктү алдын алуу.
оорулар ооруканасында дарыланган 242 жаш баланын секретордук ич өткөк оорусунун клиникалык-эпидемио-
логиялык мүнөздөмөсү келтирилген. Изилдөөнүн жыйынтыгында секретордук ич өткөк биринчи жылындагы
жашаган балдарда көбүрөөк (64,0%), 1 жаштан жогорку балдарда азыраак (36,0%) байкалаары аныкталган. Дэ-
эрлик ар бир 2-балада секретордук ич өткөкдү ротавирустар (47,1%) жана эшерихия (27,7%), азыраак (25,2%)
башка козгогучтар (норовирус, астровирус, аденовирус, энтеровирус, протей, клебсиела ж.б.) шарттайт. Оору не-
гизинен (76,4%) оор формада өткөн, өзгөчө жашоонун биринчи жылындагы балдарда, 1,2% учурда жагымсыз
жыйынтык менен аяктаган. Секретордук ич өткөктүн туу чокусу кыш мезгилинде байкалган, бул вирустук жу-
гуштуу ооруга көбүрөөк мүнөздүү. Вирустук секретордук ич өткөгүнүн этиологиясын тактоо үчүн иммунохро-
матографиялык экспресс-тест (57,7%) колдонулган жана инвазиялык ичеги жугуштуу оорусун бөлүү максатында
заңда кальпротектин менен лактоферрин аныкталган. Жаш балдарда кандагы прокальцитониндин деңгээлин
аныктоо аркылуу бейтапта секретордук ич өткөктүн вирустук же бактериялык жугуштуу оорусу бар экендигин
көрсөтөт. Ушул методдор секретордук ич өткөктү диагностикалоодо этиологиялык чечмелөө деңгээлин жогору-
латууга шарттап, оорулардын дифференциалдык диагностикасына жана дарылоодо антибактериалдык дарыларды
негизсиз колдонуунун деңгээлин төмөндөтүү, антибиотиктер менен байланышкан ич өткөктү алдын алуу.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
АЛДЫҢКЫ
Авторлор:
Попова А.Ю., Егорова С. А. , Смирнов В. С. , Смоленский В. Ю. , Нуридинова Ж. Н. , Джангазиев Б.И., Дрозд И. В. , Миличкина А. М. , Жимбаева О. Б., Тарасенко А. А., Дашкевич А. М. , Нанушян Л. М. , Ванян А. В. , Мелик-Андреасян Г. Г. , Рузиев М.М. , Нурматов З.Ш., Тотолян А. А. , Касымов О.Т.
Беттер:
11-20
Полный текст:
Россия Федерациясы өнөктөш өлкөлөргө илимий потенциалды жогорулатууда жана жугуштуу ооруларды изилдөөдө кызматташтыктыкеңейтүүдө жардам көрсөтүү боюнча ырааттуу иш алып барууда. COVID-19 пандемиясынын башталышында Россия Федерациясынын. Өкмөтүнүн колдоосу менен Роспотребнадзор калктын SARS-CoV-2ге каршы иммунитетине серомониторинг жүргүзүү боюнча көп этаптуу программаны иштеп чыккан, ал Россия Федерациясында, Кыргыз Республикасында, Беларусь Республикасында, Армения Республикасы жана Тажикстан Республикасында ишке ашырылган. Изилдөөлөр тизмеленген өлкөлөрдүн ар кандай курактагы жана кесипкөй топторун камтыган. Ыктыярчылар SARS CoV-2нин эки негизги антигенине IgG антителолорунун деңгээли боюнча бааланган: нуклеокапсид (Nc) жана S протеининин (RBD) рецепторду байланыштырган домени, алардын инфекциялык же эмдөөдөн кийинки процесстеринде максималдуу өкүлчүлүгүнө байланыштуу. Жалпысынан 2020-2021-жылдары изилдөө башталган өлкөлөрдө пандемия учурунда калктын иммунитетинин деңгээлинин (серопозитивдүү адамдардын үлүшү) жогорулашынын туруктуу тенденциясы байкалган.Ал эми 2022-жылы пандемиянын өнүгүшүнүн кийинки мезгилинде изилдөөгө кошулган өлкөлөрдө калктын олуттуу бөлүгү COVID-19дан манифесттик же симптомсуз түрдө ооруган, ошондуктан статистикалык маанилүү айырмачылыктар жаш курагы, кесиптик жана аймактык калктын, серопреваленттүүлүгү интенсивдүү “эпидемияга каршы” жана 2021-жылдын ортосунда башталган эмдөө өнөктүгүнүн натыйжасында аныкталган жок. 2021-жылдын биринчи жарымында бардык өлкөлөрдө активдүү жүргүзүлүп жаткан коронавируска каршы эмдөө (баштапкы да, бутерда) калктын иммунитетинин деңгээлинин жогорулашынын негизги себептери болуп калды. Ошол эле учурда,серопозитивдүүлүк структурасында RBDга гана антителолору бар адамдардын үлүшүнүн көбөйүшүнө карай жылыш болгон. 2022-2023-жылдардагы пандемиянын кийинки этаптарында серопозитивдүү волонтерлордун дээрлик 90% эки антигендерге (Nc+RBD) антителолор менен гуморалдык иммунитетке ээ болушкан. Пандемиянын кийинки этаптарында, өтө өтүүчү штаммдын пайда болушунун жана вакцинациянын жогорку камтылышынын шарттарында калктын иммунитети “гибриддик” экендиги айдан ачык.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Бейшембаев М.И., Лягазов Р.И., Терекалиев Б.Н.
Беттер:
92-98
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Улуттук онкология жана гематология борборунун көкүрөк бөлүмүндө 2004-2018-жылдар аралыгында эмчек
рагы менен ооруган 46 бейтапта метастатикалык плевритти дарылоонун оптималдуу ыкмаларынын
эффективдүүлүгүнө салыштырмалуу талдоо жүргүзүлдү.
рагы менен ооруган 46 бейтапта метастатикалык плевритти дарылоонун оптималдуу ыкмаларынын
эффективдүүлүгүнө салыштырмалуу талдоо жүргүзүлдү.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Мамытова Э.М., Жусупова А.Т.
Беттер:
66-72
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Эпилепсия диагнозу тастыкталган 430 бейтаптын электрофизиологиялык жана нейровизуалдык маалыматтарына
анализ жүргүзүлдү. ЭЭГ маалыматтарын анализдегенде, күндөлүк интериктикалык ЭЭГ изилдөөсү менен, учур-
лардын 60% ы гана эпидемияга ээ экени аныкталды, ал эми калган дээрлик 40% учурларда, ЭЭГ талма оорусунан
тышкары эпидемиялык активдүүлүктү тапкан жок. Бейтаптардын ушул тобу үчүн диагнозду тактоо жана туура
дарылоо үчүн ЭЭГ каттоосу менен видео байкоо жүргүзүү керек. Мындан тышкары, МРТ эпилепсия менен оору-
ган адамдардын милдеттүү изилдөө ыкмасы экендигине карабастан, 13,2% учурларда бейтаптар мээни MRI
текшерүүсүнөн өткөрүүгө мүмкүнчүлүк алышкан эмес. Демек, мамлекеттик ооруканаларды заманбап МРТ жана
ЭЭГаппараттары менен жабдуу ата мекендик эпилептологияны өнүктүрүүдөгү артыкчылыктуу багыттардын
бири болушу керек.
анализ жүргүзүлдү. ЭЭГ маалыматтарын анализдегенде, күндөлүк интериктикалык ЭЭГ изилдөөсү менен, учур-
лардын 60% ы гана эпидемияга ээ экени аныкталды, ал эми калган дээрлик 40% учурларда, ЭЭГ талма оорусунан
тышкары эпидемиялык активдүүлүктү тапкан жок. Бейтаптардын ушул тобу үчүн диагнозду тактоо жана туура
дарылоо үчүн ЭЭГ каттоосу менен видео байкоо жүргүзүү керек. Мындан тышкары, МРТ эпилепсия менен оору-
ган адамдардын милдеттүү изилдөө ыкмасы экендигине карабастан, 13,2% учурларда бейтаптар мээни MRI
текшерүүсүнөн өткөрүүгө мүмкүнчүлүк алышкан эмес. Демек, мамлекеттик ооруканаларды заманбап МРТ жана
ЭЭГаппараттары менен жабдуу ата мекендик эпилептологияны өнүктүрүүдөгү артыкчылыктуу багыттардын
бири болушу керек.
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Мамытова Э.М., Мамытов М.М., Кадыров Р.М.
Беттер:
31-39
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
дарылоонун натыйжаларын талдоо. Диагноз коюу үчүн, эпилептогендик фокусту аныктоого мүмкүндүк берген
татаал жана объективдүү изилдөө методдорунун жаңы алгоритми колдонулган жана ошентип эпилепсиянын
фармакорезистенттүү түрлөрүн дарылоонун хирургиялык ыкмаларын жакшы пландаштырган. Изилдөөнүн на-
тыйжалары эпилепсиянын ар кандай формаларында хирургиялык дарылоонун колдонулган ыкмаларынын
жетиштүү натыйжалуулугун көрсөттү.
татаал жана объективдүү изилдөө методдорунун жаңы алгоритми колдонулган жана ошентип эпилепсиянын
фармакорезистенттүү түрлөрүн дарылоонун хирургиялык ыкмаларын жакшы пландаштырган. Изилдөөнүн на-
тыйжалары эпилепсиянын ар кандай формаларында хирургиялык дарылоонун колдонулган ыкмаларынын
жетиштүү натыйжалуулугун көрсөттү.
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Авторлор:
Тилеков Э.А., Ниязова С.Б., Ниязов Б.С. , Адылбаева В.А.
Беттер:
198-205
Полный текст:
С. Б. Данияров атындагы Кыргыз мамлекеттик медициналык кайра даяр-доо жана квалификациясын
жогорулатуу институту үч багытты көздөгөн окутуу-илимий-клиникалык комплекс болуп саналышы керек: а)
бүтүрүүчүлөргө фундаменталдык жана практикалык билимдин, өнөрдүн тутумдарын сунуш кылуу, ЖОЖдун
бүтүрүүчүлөрүндө илимий изилдөөнү жүргүзүү ыгын калыптандыруу, жогорку сапаттагы жаңы тео-риялык
билим алуу; б) бүтүрүүчүлөрдө инновациялык технологияларды иштеп чыгууну үйрөтүүнү жана ишке ашырууну
калыптандыруу; в) ке-сиптик компетенттиктин, өзүн башкаруунун жана өзүн өнүктүрүүнүн жо-горку деңгээлин
камсыз кылуу.
жогорулатуу институту үч багытты көздөгөн окутуу-илимий-клиникалык комплекс болуп саналышы керек: а)
бүтүрүүчүлөргө фундаменталдык жана практикалык билимдин, өнөрдүн тутумдарын сунуш кылуу, ЖОЖдун
бүтүрүүчүлөрүндө илимий изилдөөнү жүргүзүү ыгын калыптандыруу, жогорку сапаттагы жаңы тео-риялык
билим алуу; б) бүтүрүүчүлөрдө инновациялык технологияларды иштеп чыгууну үйрөтүүнү жана ишке ашырууну
калыптандыруу; в) ке-сиптик компетенттиктин, өзүн башкаруунун жана өзүн өнүктүрүүнүн жо-горку деңгээлин
камсыз кылуу.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
КООМДУК ДЕН СООЛУК ЖАНА ЖАҢЫ САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО
Киришүү. Өзбекстан Республикасындагы кан кызматын реформалоо өлкөнүн медициналык мекемелерин кандын сапаттуу жана коопсуз компоненттери менен камсыз кылууну олуттуу жакшыртууга, өндүрүшкө заманбап технологияларды киргизүүгө, кан аркылуу жугуучу инфекциялардан улам кандын компоненттерин жоготууну кыскартууга мүмкүндүк берди. Изилдөөнүн максаты. Акыркы он жылдыкта кан кызматынын негизги көрсөткүчтөрүн, ошондой эле кандын компоненттеринин сапатын жана коопсуздугун камсыздоого кан кызматын борборлоштуруунун жана реформалоонун таасирин изилдөө. Материалдар жана методдор. Республиканын Кан кызматынын мекемелеринин ишмердүүлүгүнүн негизги өндүрүштүк көрсөткүчтөрүнө салыштырма талдоо жүргүздүк, донордук канды сатып алуунун көлөмүн, кан аркылуу жугуучу инфекциялар үчүн кандын компоненттерин четке кагуу пайызын, кызыл көрсөткүчтөрдү изилдедик. жарактуулук мөөнөтү аяктагандан кийин кан клеткаларын эсептен чыгаруу, ошондой эле тынчтык жана өзгөчө кырдаалдарда кан кызматын башкаруу ыкмаларынын илимий негиздемеси иштелип чыккан. Натыйжалар. Мунун аркасында акыркы он жылда Өзбекстанда кан тапшыруунун негизги көрсөткүчтөрүнүн өсүшү аныкталган, ошондуктан 2012-жылы донорлордун жалпы саны 111 759, ал эми 2023-жылы 266 400 эритроцитти камтыган компоненттерди, плазманы өндүрүү жана тромбоциттер концентраты дээрлик 2 эсеге жогорулады. Кан аркылуу жугуучу инфекциялар (ВИЧ, В, С гепатити, сифилис, бруцеллез, АЛТ) боюнча кандын компоненттерин жок кылуу 2012-жылы 13%, 2023-жылы - 6,0% азайды жана республика боюнча 2023-жылы абсолюттук көрсөткүчтөр 8073,07 литрди түздү. Кан жараксыздыгын абсолюттук көрсөткүчтөрүн кыскаруусу донорлорду тандоо жана сурамжылоо боюнча комплекстуу чаралардын киргизүүнүн жана кан аркылуу жугуучу инфекциялардын маркерлерине донордук канды текшеруунун эки этаптуу – ИХЛА жана кан компоненттеринин сапатына жана коопсуздугуна олуттуу таасирин тийгизген терс үлгүлөрдүн пулун ПЦР ыкмасы менен текшеруунун эсебинен мүмкүн болду. Жыйынтыктар. Кан кызматын борборлоштуруу жана реформалоо кан
кызматынын ишине, кандын компоненттеринин жетиштуу болушуна, коопсуздугун жана сапатын камсыз кылууда оң таасирин тийгизди жана кан кызматындагы экономикалык жоготууларды олуттуу кыскартууга мүмкүндүк берди.
кызматынын ишине, кандын компоненттеринин жетиштуу болушуна, коопсуздугун жана сапатын камсыз кылууда оң таасирин тийгизди жана кан кызматындагы экономикалык жоготууларды олуттуу кыскартууга мүмкүндүк берди.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
БИЛИМ АЛУУДАГЫ КЫЙЫНЧЫЛЫКТАР ЖАНА МЕДИЦИНАЛЫК ФАРМАЦЕВДИК БИЛИМ
Авторлор:
Сельпиев Т.Т., Кошмуратов А.Г., Ашымов Ж.Д.
Беттер:
146-151
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Тентишев атындагы Азия медициналык институту (АзМИ) Канттын аймагында жайгашкан. Институт Кыргыз Республикасынын, жакынкы жана алыскы чет өлкөлөрдүн студенттерине билим берүү кызматын
көрсөтөт. Окуу эки тилде, орус жана англис тилдеринде жүргүзүлөт. Студенттердин көпчүлүгү Индия
менен Пакистандан келишет. Институт ошондой эле резидентура жана аспирантурага сунуш кылат. Институт Чүй облусунун экономикалык турмушунда маанилүү ролду ойнойт, жумуш орундарын түзүүдө, чет
өлкөлүк студенттерди турак-жай менен камсыз кылат, окутуучулар жамааты татыктуу эмгек акы менен
камсыз болушат, бул билим берүү жаатындагы эң жогорку көрсөткүчтөрдүн бири. Билим берүү министрлигинин тестирлөө борбору өлкөнүн бардык медициналык билим берүү мекемелерин билим сапаты боюнча
текшерип, АзМИ республикада биринчи орунду ээледи, бул АзМИдеги билимдин тазалыгынын көрсөткүчү
деп айтууга болот. Институттун бардык структуралары билим сапатына артыкчылык берүү менен динамикалуу өнүгүүдө. Билим берүүнүн сапаты квалификациялуу мугалимдерде, жакшы жабдылган окуу корпусунда жана кеңири китепкана фондусунда. Институт жыл сайын билим берүү жаатында өз миссиясын
иштеп чыгат жана аткарат, АзМИдин миссиясы - билим берүү, илим жана клиникаларга мыкты дүйнөлүк
тажрыйбаны интеграциялоо менен, атаандаштыкка жөндөмдүү адистерди сапаттуу даярдоо аркылуу эл
аралык стандарттарга жооп берген билим берүү программаларын ишке ашыруу; далилдүү медицинанын
принциптерине негизделген. Ошентип, кесипкөйлүк, дилгирлик жана узак мөөнөттүү чыдамкайлык аркылуу Кыргыз Республикасынын эң алдыңкы кесиптик билим берүү мекемелеринин бири Чүй аймагында
калыптанган. AzMIнин негиздөөчүсү Эркин Саткынбаевич Тентишев.
көрсөтөт. Окуу эки тилде, орус жана англис тилдеринде жүргүзүлөт. Студенттердин көпчүлүгү Индия
менен Пакистандан келишет. Институт ошондой эле резидентура жана аспирантурага сунуш кылат. Институт Чүй облусунун экономикалык турмушунда маанилүү ролду ойнойт, жумуш орундарын түзүүдө, чет
өлкөлүк студенттерди турак-жай менен камсыз кылат, окутуучулар жамааты татыктуу эмгек акы менен
камсыз болушат, бул билим берүү жаатындагы эң жогорку көрсөткүчтөрдүн бири. Билим берүү министрлигинин тестирлөө борбору өлкөнүн бардык медициналык билим берүү мекемелерин билим сапаты боюнча
текшерип, АзМИ республикада биринчи орунду ээледи, бул АзМИдеги билимдин тазалыгынын көрсөткүчү
деп айтууга болот. Институттун бардык структуралары билим сапатына артыкчылык берүү менен динамикалуу өнүгүүдө. Билим берүүнүн сапаты квалификациялуу мугалимдерде, жакшы жабдылган окуу корпусунда жана кеңири китепкана фондусунда. Институт жыл сайын билим берүү жаатында өз миссиясын
иштеп чыгат жана аткарат, АзМИдин миссиясы - билим берүү, илим жана клиникаларга мыкты дүйнөлүк
тажрыйбаны интеграциялоо менен, атаандаштыкка жөндөмдүү адистерди сапаттуу даярдоо аркылуу эл
аралык стандарттарга жооп берген билим берүү программаларын ишке ашыруу; далилдүү медицинанын
принциптерине негизделген. Ошентип, кесипкөйлүк, дилгирлик жана узак мөөнөттүү чыдамкайлык аркылуу Кыргыз Республикасынын эң алдыңкы кесиптик билим берүү мекемелеринин бири Чүй аймагында
калыптанган. AzMIнин негиздөөчүсү Эркин Саткынбаевич Тентишев.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Ташполотова А.Ш., , Мурзакулова А.Б., Ташов К.Э., Джумагулова А.Ш., Эргешова А.Б., Кочкорбекова С.К., , Абдыбачаева М.М.
Беттер:
79-88
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Бул илимий эмгекте өнөкөт гепатит С (ГС) натыйжасындагы боордун цирроз оорусуна клиникалык жана
биохимиялык мүнөздөмө берилген.
Өнөкөт ГС натыйжасындагы боордун циррозу үчүн алгачкы симптом минималдуу клиникалык симптомдордогу гепатомегалия (А классы Child Pugh боюнча). Child-Pugh боюнча В классы үчүн астеновегетативдик синдром, спленомегалия, мурундан кандын агуусу жана диспепсиялык көрүнүштөр мүнөздүү.
Child-Pugh боюнча С классы боор энцефалопатиясы, порталдык гипертензия, шишик-асцитикалык синдрому, кызыл өңгөч венасынын варикоздук кеңейүүсундөгү кан агуу менен пайда болот.
Боордун функционалдык көрсөткүчтөрүндө белоктук-синтетикалык функциясынын, цитолитикалык
активдүүлүк жана мезенхималдык-сезгенүү синдромунун бузулгандыгы аныкталды, С классындагы боордун циррозунда көрүнүктүү өзгөрүүлөр байкалган. ГЦК скрининги патологиялык процесстин өсүүсү
боюнча АФП көбөйүү тездигинин жогорулагандыгын көрсөттү жана апоптоз көрсөткүчтөрү менен бир багыттуу мүнөзгө ээ болгон. Вирустук ГС 1b генотипинин АФП өтө жогорулоо тездигине болгон таасири
(17±2,5%, p <0,001) аныкталды
биохимиялык мүнөздөмө берилген.
Өнөкөт ГС натыйжасындагы боордун циррозу үчүн алгачкы симптом минималдуу клиникалык симптомдордогу гепатомегалия (А классы Child Pugh боюнча). Child-Pugh боюнча В классы үчүн астеновегетативдик синдром, спленомегалия, мурундан кандын агуусу жана диспепсиялык көрүнүштөр мүнөздүү.
Child-Pugh боюнча С классы боор энцефалопатиясы, порталдык гипертензия, шишик-асцитикалык синдрому, кызыл өңгөч венасынын варикоздук кеңейүүсундөгү кан агуу менен пайда болот.
Боордун функционалдык көрсөткүчтөрүндө белоктук-синтетикалык функциясынын, цитолитикалык
активдүүлүк жана мезенхималдык-сезгенүү синдромунун бузулгандыгы аныкталды, С классындагы боордун циррозунда көрүнүктүү өзгөрүүлөр байкалган. ГЦК скрининги патологиялык процесстин өсүүсү
боюнча АФП көбөйүү тездигинин жогорулагандыгын көрсөттү жана апоптоз көрсөткүчтөрү менен бир багыттуу мүнөзгө ээ болгон. Вирустук ГС 1b генотипинин АФП өтө жогорулоо тездигине болгон таасири
(17±2,5%, p <0,001) аныкталды
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Ташполотова А.Ш., , Мурзакулова А.Б., Абдикеримова М.М., , Шолпанбай уулу М., Фесенко Н.В., Саркина А.К.
Беттер:
89-97
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Бул илимий иште өнөкөт гепатит С натыйжасындагы Child-Pugh боюнча А классындагы боордун циррозун
дарылоодо түздөн-түз таасир этүүчү вируска каршы препараттардын дарылоо ыкмасы көрсөтүлгөн. Өнөкөт
гепатит С натыйжасындагы Child-Pugh боюнча А классындагы боордун циррозун дарылоодо түздөн-түз
таасир этүүчү вируска каршы препараттардын (софосбувир+даклатасвир+рибавирин) дарылоодогу коопсуздугу далилденген. Түздөн-түз таасир этүүчү вируска каршы препараттардын жогорку таасирдүүлүгү
жана оорулуу тараптан жакшы кабыл алынуусу өнөкөт гепатит С оорусунун циррозго айлануусундагы
HCV 1-генотибинде аныкталган. 96,2% учурларда туруктуу вирусологиялык жооп белгиленген.
дарылоодо түздөн-түз таасир этүүчү вируска каршы препараттардын дарылоо ыкмасы көрсөтүлгөн. Өнөкөт
гепатит С натыйжасындагы Child-Pugh боюнча А классындагы боордун циррозун дарылоодо түздөн-түз
таасир этүүчү вируска каршы препараттардын (софосбувир+даклатасвир+рибавирин) дарылоодогу коопсуздугу далилденген. Түздөн-түз таасир этүүчү вируска каршы препараттардын жогорку таасирдүүлүгү
жана оорулуу тараптан жакшы кабыл алынуусу өнөкөт гепатит С оорусунун циррозго айлануусундагы
HCV 1-генотибинде аныкталган. 96,2% учурларда туруктуу вирусологиялык жооп белгиленген.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Өнөкөт уретропростатитке (ӨУ) шектелген 480 эркек кишиге комплекстүү клиникалык жана
лабораториялык текшерүү жүргүзүлдү. ӨУ клиникалык симптомдорун баалоо, урогениталдык инфекцияларга мазок алып текшерүү, түстүү доплер картасына түшүрүү менен ультра үн изилдөө процесстин
курчтугун, оордугун, баалоого, этиологиясын аныктоого жардам берет, бул өз учурунда туура жана өз
убагында тиешелүү терапияны дайындоого мүмкүндүк берет
лабораториялык текшерүү жүргүзүлдү. ӨУ клиникалык симптомдорун баалоо, урогениталдык инфекцияларга мазок алып текшерүү, түстүү доплер картасына түшүрүү менен ультра үн изилдөө процесстин
курчтугун, оордугун, баалоого, этиологиясын аныктоого жардам берет, бул өз учурунда туура жана өз
убагында тиешелүү терапияны дайындоого мүмкүндүк берет
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Кожомкулов М.Д.
Беттер:
47-51
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Изилдөөнүн максаты - өпкөдөн тышкары кургак учук (КУ) оорусунун көп дарыга туруктуу (КДТ)
КУ бейтаптардын ар түрдүү профилдеги патогенге каршылыгынын талдоо жүргүзүү болду. Көп дарыга турууктуу
КУ оорусунун таралышын изилдөө үчүн мамлекеттик отчеттук түрү 003/у (өпкөдөн тышкаркы бейтаптын тарыхы
жана Улуттук референт лабораториясынын электрондук маалымат базасы) пайдаланылды. Дарыга туруктуулугун
(ДТ) текшерүү жыйынтыгында ДТ КУ козгогуч штамдары эң чоң үлүштүү 43 (61,4%) түздү. Полирезситенттик
тестин жыйынтыгы 25 (35,7%) көрсөттү. КУ кеңири дарыга туруктуу козгогуч штаммы эки учурда – 2,9% анык-
талды. Ошондуктан DOTS стратегиясын өнүктүрүүдө оорунун көрсөткүчү, таралышы жана өлүмүнүн
төмөндөшүнө карабастан, Кыргыз Республикасында өпкөдөн тышкаркы кургак учук менен ооруган бейтаптардын
арасында көп дарыга туруктуу кургак учуктун денгээли жогорку көрсөткүчтү түздү.
КУ бейтаптардын ар түрдүү профилдеги патогенге каршылыгынын талдоо жүргүзүү болду. Көп дарыга турууктуу
КУ оорусунун таралышын изилдөө үчүн мамлекеттик отчеттук түрү 003/у (өпкөдөн тышкаркы бейтаптын тарыхы
жана Улуттук референт лабораториясынын электрондук маалымат базасы) пайдаланылды. Дарыга туруктуулугун
(ДТ) текшерүү жыйынтыгында ДТ КУ козгогуч штамдары эң чоң үлүштүү 43 (61,4%) түздү. Полирезситенттик
тестин жыйынтыгы 25 (35,7%) көрсөттү. КУ кеңири дарыга туруктуу козгогуч штаммы эки учурда – 2,9% анык-
талды. Ошондуктан DOTS стратегиясын өнүктүрүүдө оорунун көрсөткүчү, таралышы жана өлүмүнүн
төмөндөшүнө карабастан, Кыргыз Республикасында өпкөдөн тышкаркы кургак учук менен ооруган бейтаптардын
арасында көп дарыга туруктуу кургак учуктун денгээли жогорку көрсөткүчтү түздү.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Авторлор:
Молдоташова А.К., Жузумалиева К.С., Кочконбаев Ж.А., Иманкулова А.С.
Беттер:
77-82
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Макала бейтаптарды өпкөнү жасалма дем алдыруудан (ЖДА) ажыратууга арналган. ЖДА токтотуудагы коркунучу каралды. Оорулуунун жекече дем алуусу менен тестирлөөдөн өткөрүүгө даярдык критерийлери келтирилген. Жасалма дем алдыруунун техникасы, жеке дем алуу менен тест өткөрүү жолдору жана дем алуу
булчуңдарынын күч кубат жана туруктуулугун көбөйтүү үчүн көнүгүүлөр келтирилген. Аргасыз-көмөкчү режимдер менен аргасыз жана көмөкчү желдетүүнүн айкалышы. Бул режимдерде аппараттык дем алуу бейтап адамдын дем алуу аракети менен шайкештештирилет. Күнүмдүк клиникалык практикада көбүнчө колдонула турган
режим: синхрондоштурулган мезгил-мезгили менен мажбурлап желдетүү, же болбосо синхрондоштурулган, мезгил мезгили менен мажбурланган, басым менен желдетүү режимдери болуп саналат. Жасалма дем алдыруудан кетүү процесси бейтаптын жалпы абалынан жана механикалык желдетүү зарылдыгын талаптаган илдетинен сакайышынан башталат. Ырааттуу клиникалык баалоону жүргүзүү бул бейтаптын жасалма дем алдыруусун азайтуу
анан токтотуусунун даярдыгы болот.
булчуңдарынын күч кубат жана туруктуулугун көбөйтүү үчүн көнүгүүлөр келтирилген. Аргасыз-көмөкчү режимдер менен аргасыз жана көмөкчү желдетүүнүн айкалышы. Бул режимдерде аппараттык дем алуу бейтап адамдын дем алуу аракети менен шайкештештирилет. Күнүмдүк клиникалык практикада көбүнчө колдонула турган
режим: синхрондоштурулган мезгил-мезгили менен мажбурлап желдетүү, же болбосо синхрондоштурулган, мезгил мезгили менен мажбурланган, басым менен желдетүү режимдери болуп саналат. Жасалма дем алдыруудан кетүү процесси бейтаптын жалпы абалынан жана механикалык желдетүү зарылдыгын талаптаган илдетинен сакайышынан башталат. Ырааттуу клиникалык баалоону жүргүзүү бул бейтаптын жасалма дем алдыруусун азайтуу
анан токтотуусунун даярдыгы болот.
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Макалада COVID-19дан каза болгон өпкөнүн аймактык лимфа түйүндөрүндөгү морфологиялык
өзгөрүүлөр жөнүндө билдирүү камтылган.
Изилдөөнүн объектилери болуп гематоксилин жана эозин менен боёлгондо гистологиялык процесске жана мор-
фологиялык изилдөөгө дуушар болгон перибронхиалдык лимфа түйүндөрү эсептелинет.
Лимфа түйүндөрүндө клеткалык курамы боюнча лимфоциттер, плазмоциттер, макрофагдар клеткалары, фиб-
риндин жана фибринге окшош массалардын бөлүнүшү, эритроциттердин чөкмөлөрү жана кан уюп калышы ба-
сымдуулук кылгандыгы аныкталды.
Мындай өзгөрүүлөр ошондой эле COVID-19дан каза болгон өпкөнүн альвеолярдык диффузиялык бузулушунун
экссудациялык жана пролиферативдик фазаларына мүнөздүү.
өзгөрүүлөр жөнүндө билдирүү камтылган.
Изилдөөнүн объектилери болуп гематоксилин жана эозин менен боёлгондо гистологиялык процесске жана мор-
фологиялык изилдөөгө дуушар болгон перибронхиалдык лимфа түйүндөрү эсептелинет.
Лимфа түйүндөрүндө клеткалык курамы боюнча лимфоциттер, плазмоциттер, макрофагдар клеткалары, фиб-
риндин жана фибринге окшош массалардын бөлүнүшү, эритроциттердин чөкмөлөрү жана кан уюп калышы ба-
сымдуулук кылгандыгы аныкталды.
Мындай өзгөрүүлөр ошондой эле COVID-19дан каза болгон өпкөнүн альвеолярдык диффузиялык бузулушунун
экссудациялык жана пролиферативдик фазаларына мүнөздүү.
СӨЗДӨР ЖАНА ДАРСТАР
Авторлор:
Успеева А.Э. , Махмудова Ж.А., Таалайбекова М.Т., Баатырова Н.Ж.
Беттер:
152-159
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
2021-жылдын акыркы жаңылыктарына таянып, он миллиондогон адам коронавируска чалдыкканын байкасак
болот. Вирустун кесепетинен миллиондон ашык адам каза болду же узак убакыттар бою саламаттыгына залакасын тийгизген абалдан жабыркоодо. Бул макала Covid-19 оорусуна чалдыккандардын өпкөсүнүн альвеолаларында гиалурон кислотасынын синтезделишиндеги биохимиялык өзгөрүүлөрдү изилдөөгө арналган.
Бүгүнкү күнгө чейин аталган маселени чагылдырган адабияттарга талдоо жүргүзүлдү.
Коронавируска шектелген ар бир бейтапты компьютердик томограммага тартканда, суюктук толуп, агарып
калган жерлер – “күӊгүрт айнек” синдрому байкалган. Адабияттарды талдоонун жыйынтыгында коронавирус
альвеолдордун челин (мембранасынын) жабыркатып, андан гиалурон кислотасы бөлүнүп чыгышына түрткү
болору аныкталды. Окумуштуулар тобу өпкөнүн катуу кармаган Covid-19 инфекциясында өлүмдүн негизги
себеби гиалурон кислотасы саналат деп божомолдошот.
COVID-19дан жабыркаган альвеолдордогу жана кан тамырлардагы эндотелиалдык клеткалардагы сезгенген
цитокиндердин өндүрүмдөрүнүн деңгээлинин жогорулашы менен коштолорун, аны менен бирге гемостаз
факторлорун активдештирүүчү нейтрофилдик клеткадан тышкаркы тузактар көбөйөрүн окумуштуулардын
изилдөөлөрү далилдеди. Демек, өпкөнүн микроциркуляциясындагы тромбоз дем алуунун жетишсиздигинин
жогорулашына алып келет.
Макалада андан ары COVID-19да дем алуунун жетишсиздигинин өрчүшүндө “брадикининдик штормдун”
концепциясы, гиалурон кислотасынын ролу жана гепариндин дарылык натыйжасы тууралуу баяндалат. Гепарин антикоагулянттык натыйжасынан тышкары, SARS-CoV-2 вирустун «спайк»- белогу менен байланышып, вирустун өрчүшүнө атаандаш ингибитор катары кызмат аткарып, процесстин инфекциялуулугун
төмөндөтө турганын окумуштуулар аныкташты [1].
болот. Вирустун кесепетинен миллиондон ашык адам каза болду же узак убакыттар бою саламаттыгына залакасын тийгизген абалдан жабыркоодо. Бул макала Covid-19 оорусуна чалдыккандардын өпкөсүнүн альвеолаларында гиалурон кислотасынын синтезделишиндеги биохимиялык өзгөрүүлөрдү изилдөөгө арналган.
Бүгүнкү күнгө чейин аталган маселени чагылдырган адабияттарга талдоо жүргүзүлдү.
Коронавируска шектелген ар бир бейтапты компьютердик томограммага тартканда, суюктук толуп, агарып
калган жерлер – “күӊгүрт айнек” синдрому байкалган. Адабияттарды талдоонун жыйынтыгында коронавирус
альвеолдордун челин (мембранасынын) жабыркатып, андан гиалурон кислотасы бөлүнүп чыгышына түрткү
болору аныкталды. Окумуштуулар тобу өпкөнүн катуу кармаган Covid-19 инфекциясында өлүмдүн негизги
себеби гиалурон кислотасы саналат деп божомолдошот.
COVID-19дан жабыркаган альвеолдордогу жана кан тамырлардагы эндотелиалдык клеткалардагы сезгенген
цитокиндердин өндүрүмдөрүнүн деңгээлинин жогорулашы менен коштолорун, аны менен бирге гемостаз
факторлорун активдештирүүчү нейтрофилдик клеткадан тышкаркы тузактар көбөйөрүн окумуштуулардын
изилдөөлөрү далилдеди. Демек, өпкөнүн микроциркуляциясындагы тромбоз дем алуунун жетишсиздигинин
жогорулашына алып келет.
Макалада андан ары COVID-19да дем алуунун жетишсиздигинин өрчүшүндө “брадикининдик штормдун”
концепциясы, гиалурон кислотасынын ролу жана гепариндин дарылык натыйжасы тууралуу баяндалат. Гепарин антикоагулянттык натыйжасынан тышкары, SARS-CoV-2 вирустун «спайк»- белогу менен байланышып, вирустун өрчүшүнө атаандаш ингибитор катары кызмат аткарып, процесстин инфекциялуулугун
төмөндөтө турганын окумуштуулар аныкташты [1].
ОРИГИНАЛДУУ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Авторлор:
Дуденко Е.В.
Беттер:
65-69
Полный текст:
Full text:
Толук текст:
Иммундук статустун параметрлери жана кургак учук микобактериясын (M. tuberculosis) Левенштейн-
Йенсен чөйрөсүндө эмдөөнүн натыйжалары химиотерапия учурунда өпкө кургак учугу (ϴКУ) менен жаңы анык-
талган бейтаптарда салыштырылган. Ооруканага дарыланууга түшкөндө 51 бейтап текшерүүдөн өткөн.
Изилдөөнүн материалы ϴКУ менен ооругандардын какырыгы жана каны болгон. M. tuberculosis аныктоо үчүн
методдор колдонулган: полимераздык чынжыр реакциясы (ПЧР) жана Левенштейн - Йенсендин азык чөйрөсүнө
эмдөө. ПЧР үчүн күчөтүү T1 термикалык циклинде (Biometra) жүргүзүлгөн. Иммунитет CD3+, CD4+, CD8+,
CD19+ моноклоналдык антителолору менен кыйыр иммунофлуоресценттик реакция (КИР) ыкмасы менен изил-
денип, CD4+/CD8+ (иммун жөнгө салуу индекси - ИЖСИ) катышы эсептелген. Перспективдүү изилдөө
жүргүзүлдү. SPSS16.0 программаларын колдонуу менен статистикалык иштетүү. Фишердин бурчтук трансфор-
мациясынын φ мааниси аныкталды жана ИИ ишеним интервалдары эсептелди (M±tm; t=2,0; p<0,05). Изилдөөнүн
жыйынтыгы боюнча ϴКУ менен ооругандардын бардыгында ПЧРдин жардамы менен M. tuberculosis бар экен-
диги аныкталган. Маданий ыкманын оң натыйжасы (эмдөө+) 38/74,5% текшерилген 51 ϴКУ менен кабыл алын-
ганда байкалган. 2 айлык химиотерапиядан кийин: ПЧР+ бардык текшерилген θКУ менен ооруган пациенттерде,
культура+ 23 пациенттин 11/47,8%ында аныкталган. ПЧР менен культураны бирге колдонуу химиотерапия учу-
рунда M. tuberculosis аныктоонун азайгандыгын көрсөттү (p<0,05). Кабыл алууда культураны колдонуу менен
M. tuberculosis 74,5% табылган. 2 ай дарылоодон кийин - 47,8% M. tuberculosis. Эмдөө-позитивдүү топто химио-
терапия курсунда клеткалык иммунитеттин көпчүлүк параметрлеринин (CD3+, CD4+, CD8+) жогорулашы
(р<0,05) байкалган. Эмдөө-терс топто CD3+ жана ИЖСИ өсүшү (p<0,05) байкалган. Ошентип, изилдөөлөр клет-
калык иммунитетти изилдөөнүн натыйжалары менен кургак учуктун M. tuberculosisсын азыктандыруучу чөйрөдө
өстүрүүнүн ортосундагы байланышты көрсөттү.
Йенсен чөйрөсүндө эмдөөнүн натыйжалары химиотерапия учурунда өпкө кургак учугу (ϴКУ) менен жаңы анык-
талган бейтаптарда салыштырылган. Ооруканага дарыланууга түшкөндө 51 бейтап текшерүүдөн өткөн.
Изилдөөнүн материалы ϴКУ менен ооругандардын какырыгы жана каны болгон. M. tuberculosis аныктоо үчүн
методдор колдонулган: полимераздык чынжыр реакциясы (ПЧР) жана Левенштейн - Йенсендин азык чөйрөсүнө
эмдөө. ПЧР үчүн күчөтүү T1 термикалык циклинде (Biometra) жүргүзүлгөн. Иммунитет CD3+, CD4+, CD8+,
CD19+ моноклоналдык антителолору менен кыйыр иммунофлуоресценттик реакция (КИР) ыкмасы менен изил-
денип, CD4+/CD8+ (иммун жөнгө салуу индекси - ИЖСИ) катышы эсептелген. Перспективдүү изилдөө
жүргүзүлдү. SPSS16.0 программаларын колдонуу менен статистикалык иштетүү. Фишердин бурчтук трансфор-
мациясынын φ мааниси аныкталды жана ИИ ишеним интервалдары эсептелди (M±tm; t=2,0; p<0,05). Изилдөөнүн
жыйынтыгы боюнча ϴКУ менен ооругандардын бардыгында ПЧРдин жардамы менен M. tuberculosis бар экен-
диги аныкталган. Маданий ыкманын оң натыйжасы (эмдөө+) 38/74,5% текшерилген 51 ϴКУ менен кабыл алын-
ганда байкалган. 2 айлык химиотерапиядан кийин: ПЧР+ бардык текшерилген θКУ менен ооруган пациенттерде,
культура+ 23 пациенттин 11/47,8%ында аныкталган. ПЧР менен культураны бирге колдонуу химиотерапия учу-
рунда M. tuberculosis аныктоонун азайгандыгын көрсөттү (p<0,05). Кабыл алууда культураны колдонуу менен
M. tuberculosis 74,5% табылган. 2 ай дарылоодон кийин - 47,8% M. tuberculosis. Эмдөө-позитивдүү топто химио-
терапия курсунда клеткалык иммунитеттин көпчүлүк параметрлеринин (CD3+, CD4+, CD8+) жогорулашы
(р<0,05) байкалган. Эмдөө-терс топто CD3+ жана ИЖСИ өсүшү (p<0,05) байкалган. Ошентип, изилдөөлөр клет-
калык иммунитетти изилдөөнүн натыйжалары менен кургак учуктун M. tuberculosisсын азыктандыруучу чөйрөдө
өстүрүүнүн ортосундагы байланышты көрсөттү.
КЛИНИКАЛЫК МЕДИЦИНА
Бул эмгекте авторлор өт ташынын оорусу жана гинекологиялык оорулар менен ооругандардын си-
мультациялык операциясында оору синдромунун интенсивдүүлүгүнө жана бейтаптардын активдешүү убакты-
сына баа беришкен. Изилдөөнүн максаты оору синдромунун интенсивдүүлүгүнүн натыйжаларын жана
бейтаптардын активдешүү убактысын изилдөө.
Материалдар жана изилдөө ыкмалары. 2020-2022-жылга чейинки мезгилге үчүнчү даражадагы ооруканада өт
ташынын оорусу жана гинекологиялык оорулар менен айкалышкан симултикалык операцияларды дарылоонун
натыйжалары боюнча изилдөө жүргүзүлдү 131 бейтапка. Оорулуулар оорунун күчүн изилдөө үчүн үч топко
бөлүнүштү. Биринчи топто 42(32,1%) оорулууларга симультацияланган операциялар жасалган: Лапароскопиялык
холецистэктомия (лхэ) + Лапароскопиялык гинекологиялык операция (ЛГО), экинчи топто – лхэ+ачык гинеко-
логиялык операция (АГО) -52(39,6%) жана үчүнчү топто -37 (28,3%) холецистэктомия. Операция жасалган оору-
лууларда оору синдромунун интенсивдүүлүгүн объективдештирүү үчүн, оорунун визуалдык аналогдук шкала
(ВАШ) жана хирургиялык мезгилден кийин анальгетиктердин санын колдонушкан. Оорунун күчтүүлүгү боюнча
операциядан 6 саат өткөндөн кийин жана 24 сааттан кийин ( анальгетиктер дайындалганга чейин ) биринчи топто
42 бейтапка жана экинчи топто 52 бейтап, учунчу топто 37 бейтапта бааланган.
Изилдөөнүн натыйжалары жана корутундулары. Ошентип, травматизациянын аз болушунан улам, бринчи то-
бундагы бейтаптардагы оору синдромунун интенсивдүүлүгү төмөн болгон (лапароскопиялык холецистэктомия
жана лапароскопиялык гинекологиялык хирургия боюнча операция жасалган). Операция мезгилинен 3-4 күн
өткөндөн кийин, көпчүлүк бейтаптар операцияга байланыштуу ыңгайсыздыкты сезишкен жок. Изилдөөнүн жы-
йынтыгы көрсөткөндөй, чоң көлөмдөгү кийлигишүү менен, хирургиялык биринчи топто операциядан кийинки
оорулууларды калыбына келтирүү тезирээк өткөн жана экинчи менен учунчутопто болжол менен бирдей.
мультациялык операциясында оору синдромунун интенсивдүүлүгүнө жана бейтаптардын активдешүү убакты-
сына баа беришкен. Изилдөөнүн максаты оору синдромунун интенсивдүүлүгүнүн натыйжаларын жана
бейтаптардын активдешүү убактысын изилдөө.
Материалдар жана изилдөө ыкмалары. 2020-2022-жылга чейинки мезгилге үчүнчү даражадагы ооруканада өт
ташынын оорусу жана гинекологиялык оорулар менен айкалышкан симултикалык операцияларды дарылоонун
натыйжалары боюнча изилдөө жүргүзүлдү 131 бейтапка. Оорулуулар оорунун күчүн изилдөө үчүн үч топко
бөлүнүштү. Биринчи топто 42(32,1%) оорулууларга симультацияланган операциялар жасалган: Лапароскопиялык
холецистэктомия (лхэ) + Лапароскопиялык гинекологиялык операция (ЛГО), экинчи топто – лхэ+ачык гинеко-
логиялык операция (АГО) -52(39,6%) жана үчүнчү топто -37 (28,3%) холецистэктомия. Операция жасалган оору-
лууларда оору синдромунун интенсивдүүлүгүн объективдештирүү үчүн, оорунун визуалдык аналогдук шкала
(ВАШ) жана хирургиялык мезгилден кийин анальгетиктердин санын колдонушкан. Оорунун күчтүүлүгү боюнча
операциядан 6 саат өткөндөн кийин жана 24 сааттан кийин ( анальгетиктер дайындалганга чейин ) биринчи топто
42 бейтапка жана экинчи топто 52 бейтап, учунчу топто 37 бейтапта бааланган.
Изилдөөнүн натыйжалары жана корутундулары. Ошентип, травматизациянын аз болушунан улам, бринчи то-
бундагы бейтаптардагы оору синдромунун интенсивдүүлүгү төмөн болгон (лапароскопиялык холецистэктомия
жана лапароскопиялык гинекологиялык хирургия боюнча операция жасалган). Операция мезгилинен 3-4 күн
өткөндөн кийин, көпчүлүк бейтаптар операцияга байланыштуу ыңгайсыздыкты сезишкен жок. Изилдөөнүн жы-
йынтыгы көрсөткөндөй, чоң көлөмдөгү кийлигишүү менен, хирургиялык биринчи топто операциядан кийинки
оорулууларды калыбына келтирүү тезирээк өткөн жана экинчи менен учунчутопто болжол менен бирдей.
JoomShopping Download & Support